حمید حمیدیان

نواب لاهیجی از علمای بزرگ شیعه است که «تحفه الخاقان فی تفسیرالقرآن» و «شرح نهج البلاغه» از مهم ترین تألیفات وی هستند. او در شرح فارسی خود بر نهج البلاغه در بیان معانی مفردات خطب، نامه ها و حکمت ها، به بحث لغوی درباره واژه ها و اصطلاحاتی که از نظر شارح نیاز به شرح و توضیح داشته اند -اغلب بدون ذکر سند-، پرداخته است. نواب گاهی علاوه بر معنای لغوی، معنای اصطلاحی واژه را نیز بیان می کند. وی همگام با اغلب شارحان و علمای علوم قرآن و حدیث، معانی گوناگونی را برای واژه تأویل قائل است. در پژوهش پیش رو بر آنیم تا به روش توصیفی_ تحلیلی، روش لغوی نواب لاهیجی در تبیین واژه تأویل و مشتقات آن را در شرح وی بر نهج البلاغه بررسی کنیم.

حریم خصوصی به عنوان یکی از اساسی ترین جلوه های حقوق بشر همواره در جوامع و مکاتب گوناگون، از جایگاه ویژه و بسزایی برخوردار بوده است؛ لکن علی رغم نقش پررنگ آن در زندگی افراد و پیشینه ای که از آن برخوردار است، هنوز بر سر تعریف مشخصی از آن توافق نشده است. حضرت علی % در سخنان گوهربار خود در کتاب نهج البلاغه، این حق را در قالب حمایت از حقوق دیگر به رسمیت شناخته و نقض آن توسط دیگری را بر نمی تابند. در این پژوهش با استفاده از اسناد کتابخانه ای و به شیوه ی توصیفی- تحلیلی، مفاهیم مرتبط با حمایت حضرت علی % از حریم خصوصی، از نهج البلاغه استخراج گردیده و در سه حوزه ی جداگانه مربوط به اموال، جسم و جان و روح و روان و با نیم نگاهی به شروح پیام امام امیرالمومنین آیت الله مکارم شیرازی و مصباح السالکین ابن میثم مورد بررسی قرار گرفته است. یافته های پژوهش نشان می دهد که میزان اهمیت بی بدیل ایشان نسبت به حفظ این حق، نمود عینی یافته است.

حلقه مفقوده عمده موافقت نامه های سرمایه گذاری و تجارت در عرصه بین المللی در چند دهه اخیر، مسئولیت اجتماعی بوده است. چیستی و چرایی ماهیت و مبنای این مسئولیت و چالش های فراروی آن مهم ترین مسائلی است که باید بدان پاسخ داده شود. نتایج تحقیقات گویای این واقعیت است که زبان نرم و فقدان جدیت، ترس کشورها از عواقب اقتصادی استناد به این شرط، امکان سوءاستفاده دولت ها، هزینه های دادرسی و غالب بودن رویکرد تجاری در محاکم رسیدگی از چالش های پیاده سازی مسئولیت اجتماعی در موافقت نامه های بین المللی تجاری است. به نظر می رسد فراهم کردن زمینه حضور آزادانه نمایندگان جامعه مدنی، در نظر گرفتن شرط مسئولیت اجتماعی در چارچوب اصل رفتار منصفانه و استناد به اصول کلی حقوقی چون اصل حسن نیت و اعمال سیاست های تشویقی مؤثر بتواند راهکاری مناسب جهت تثبیت حقوقی این شرط در موافقت نامه های تجاری باشد. در نهایت بر اساس تجربه مورد بررسی در موافقت نامه های تجاری، به نظر می رسد سیاستمداران ایرانی نیز باید ضمن ترویج مسئولیت اجتماعی و تثبیت حقوقی قواعد نرم در قوانین و مقررات و معاهدات بین المللی سرمایه گذاری، تا حد امکان اعمال این مسئولیت را منوط به ضرورت دفاع از منافع حیاتی کنند؛ تا با توجیه پذیر بودن اقدامات، کشور هزینه کمتری در قبال عدم اجرای تعهدات در قبال سرمایه گذاران خارجی بپردازد.

تفسیر تسنیم، نگارش آیت الله جوادی آملی، ازجمله تفاسیر اجتهادی و روش آن به طور عمده قرآن به قرآن است. نویسنده این أثر، تمام تلاش خود را به عمل آورده تا تفسیری مستدّل و روش مند از آیات کریمه عرضه کند و در این راستا به دیدگاه های دیگر مفسّران عنایت ویژه ای داشته، به طوری که در مواردی این آرا را نقد کرده است. نوشتار حاضر با روش تحلیلی - انتقادی و پژوهشی سامان یافته و نگارند گان این پژوهش معتقدند که برخی نقدهای تفسیر تسنیم بر دیگر مفسّران خالی از اشکال نبوده و قابل خدشه است. نتیجه پژوهش نشانگر آن است که نقدهای آیت الله جوادی آملی، درپاره ای موارد نیازمند متمّم بوده و در برخی موارد قابل نقد است که عبارتند از: عدم توجه جامع به دیدگاه های مفسّر، پذیرش نظر شاذ، قبول خبر واحد در امور مهم، استفاده نکردن از جواب نقضی، ناقص بیان کردن دیدگاه های مفسّران، نقد بر خلاف ظاهر آیات، عدم اتحاد در سخن و اثبات احکام شرایع سابقه.

فضای مجازی محیطی منحصر به فرد و بی بدیل است که با ویژگی هایی از جمله جذابیت و گیرایش، سرعت بالای تبادلات، مجهول الهویه بودن افراد، فرازمانی و فرامکانی بودن و...، با شتاب بسیار، در حال پیشرفت بوده و زندگی بشریت را با تحولات شگرفی روبرو نموده که زمانی تصور آن نیز غیرممکن می نمود. در عین حال نباید از تاثیرات منفی فضای مجازی بر زندگی افراد، غافل شد. نقض حریم خصوصی کاربران مجازی، یکی از گزندهای فضای مجازی است که از ویژگی های خاص این محیط نشأت گرفته است. مسالیه مقابله با نقض حریم خصوصی در فضای سایبر، از جمله مسائلی است که علی رغم تلاش دولت ها و حکومت ها، توفیق چندانی نداشته و تعدی به حریم شخصی افراد در فضای مجازی، هم چنان به بالاترین شکل ممکن وجود دارد. از سوی دیگر، در کلام و سیره ی حضرت علی(ع)، حقّ حریم خصوصی محترم بوده و حضرت نسبت به حراست و حفاظت از آن حساسیت به خرج می داده اند. سخنان ایشان در کتاب شریف نهج البلاغه به خوبی اثبات کنندیه این مساله می باشد. این پژوهش در صدد استخراج راهکارها و خط مشی هایِ اخلاقیِ حفاظت از حریم خصوصی از روح کلام امیرالمومنین(ع) بوده تا بدین ترتیب با عمل به آن ها، حریم خصوصی افراد در فضای سایبر، از تعدی و نفوذ اغیار مصون بماند. حفظ حریم خصوصی مسئله ای اخلاقی است و راهکارهای عمدتا اخلاقی، به دنبال حل چالش های این موضوع اخلاقی هستند.