مطالب مرتبط با کلیدواژه

شیعه


۳۸۱.

نقد و بررسی مقاله «علی» در دایرهالمعارف آمریکانا

نویسنده:
منبع: مطالعات دینی نبوت و امامت سال اول بهار و تابستان ۱۴۰۳ شماره ۱ 204 - 222

کلیدواژه‌ها: امام علی (ع) شیعه دایره المعارف آمریکانا ویلیام مونتگمری وات تاریخ اسلام

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۶۴ تعداد دانلود : ۱۰۲
با توجه به جایگاه ویژه دایرهالمعارف ها در تزریق اطلاعات و آگاهی بخشی به صورت کلی و عمومی در سطح عموم یا حتی پژوهشگران، بررسی و نقد مقاله های تدوین شده در این دایرهالمعارف ها و تعیین میزان اعتبار و صحت مطالب مطرح شده در آن مقاله ها، امری لازم و حتمی است. دایرهالمعارف آمریکانا که قدیمى ترین دائرهالمعارف انگلیسى زبان جهان به شمار مى رود و از اعتبار و شهرت خوبی میان دائرهالمعارف هاى عمومى جهان برخوردار است، از دانشنامه های مرجعی است که در موضوعات متنوع، به قلم بیش از 6500 محقق نگاشته شده است. تصویر ناقص و اشتباهی که از شیعه و امامان شیعه علیهم السلام در این دایرهالمعارف ارائه شده، نویسنده این مقاله را برآن داشت تا در این نوشته، با ابزار کتابخانه ای و با مراجعه و استناد به منابع تاریخی و حدیثی، به نقد و بررسی مقاله «علی» در این دایرهالمعارف دست یازد. کوتاه و مختصر بودن مقاله در مورد مهم ترین شخصیت جهان اسلام پس از پیامبر(ص)، تحلیل های نادرست و یک سونگرانه و نیز برخوردهای متعصبانه ناشی از اطلاعات نادرست و ناقص و ارجاعات محدود در این مقاله، ازجمله نقدها به این مدخل در دایرهالمعارف آمریکانا است که توسط خاورشناس، ویلیام مونتگمری وات به رشته تحریر درآمده است.
۳۸۲.

نقش صوفیه در گسترش تشیع در شیراز از آغاز تا ظهور صفویه(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات اعتقادی سیاسی سال اول زمستان ۱۴۰۲ شماره ۲ 107 - 121

کلیدواژه‌ها: شیعه تشیع صوفیه شیراز

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۴۸ تعداد دانلود : ۹۷
صوفیه به عنوان گروهی با اوصاف و جاذبه هایی چون زهد و وارستگی و بعضاً دارای کشف کرامات و نیز معلومات دینی و اخلاقی قابل توجه از بعد نظری و فرهنگی جزو گروهای خاص جامعه محسوب می شوند. طبعاً سمت و سوی حرکت فکری و فرهنگی آنان می تواند یکی از شاخص های مهم وضعیت فکری و فرهنگی جامعه لحاظ گردد. از سوی دیگر، در ناحیه شیراز در دوره اسلامی، دست کم از آغاز قرن سوم هجری ما شاهد حضور و فعالیت یک جریان تصوّف شیعی و دست کم متشیّع هستیم که تقریباً همیشه فعّال بوده است. بر اساس این تحقیق آنچه به دست می آید این است که، شاخه های متعددی از صوفیه هستند که علاوه بر خرقه، سلسله مشایخ خود را به یکی از ائمه اطهار (ع) رسانده اند و بعضا با بیان کراماتی از امامان معصوم (علیهم السلام)، عشق و علاقه خود را به خاندان عترت ابراز نموده اند و در میان آنان چهره های برجسته ای به چشم می خورد که در خط فکری مردم اثرگذار بوده اند.هدف از این پژوهش، شناخت نقش صوفیه در گسترش تشیع در شیراز از آغاز تا ظهور صفویه است.این تحقیق به روش تاریخی (توصیفی– تحلیلی) انجام شده است و داده های تحقیق به صورت کتابخانه ای گردآوری شده است.
۳۸۳.

مواجهه چند وجهی با راویان؛ تحقیق موردی: عبدالرحمن بن کثیر(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: حدیث پژوهی سال ۱۶ پاییز و زمستان ۱۴۰۳ شماره ۳۲ 231 - 264

کلیدواژه‌ها: تفویض مفوضه شیعه مفضل بن عمر

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۸۲ تعداد دانلود : ۷۰
مواجهه چندوجهی با راویان راهی برای شناخت هرچه دقیق تر راویان برای رسیدن به یک اطمینان عرفی است. چنین اطمینانی از انباشت قراین و اطلاعات مختلف در مورد راوی به دست می آید. در این روش علاوه بر منابع معمول در بررسی رجالی یک راوی، منابعی همچون نوع آثار راوی، مضمون روایات او وجایگاه او نزد ائمه (س) نیز مورد توجه قرار می گیرد. از دیگر موارد بررسی تبعی بودن راوی در سلسله اسناد و تخریج روایات همسو با روایات راوی است. مباحث جریان شناختی نیز منبع دیگری است که جهت گیری و نقش راوی را در جریان های مختلف معاصر او آشکار می کند. در پژوهش حاضر، از این روش برای شناخت عبدالرحمن بن کثیر از راویان مستقیم امام صادق (ع) بهره گرفته شده است. درخصوص وثاقت یا عدم وثاقت این راوی نظرات متعارضی وجود دارد. درنهایت، قراین به دست آمده از این پژوهش حاکی از تمایل او به جریانی از غلو از نوع تفویض است که با حلقه ای با نام مفضل بن عمر که او نیز متهم به غلو شده است، شناخته می شود و بنابراین نمی توان رأی به توثیق او داد.
۳۸۴.

تحلیل انتقادی امامت در فرقه گنابادی با محوریت نقش قطب(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه کلام تطبیقی شیعه سال ۵ بهار و تابستان ۱۴۰۳ شماره ۸ 201 - 232

کلیدواژه‌ها: مامت گنابادی قطب شیعه

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۸۵ تعداد دانلود : ۸۵
اعتقاد به امامت دوازده معصوم (علیهم السلام) در عقیده ی صوفی گنابادی، مسئله ای قطعی و یقینی است. آن ها امامت را زمام دین و نظام مسلمین و اصل اساس اسلام می دانند. اما آنچه در منظر این فرقه بیشترین نمود را دارد إغراق بیش از حدی است که در خصوص مقام قطب و شیخ فرقه می شود. آن ها با بیان مواردی همچون زبان لاهوتی فهم کردن، اشاره غیبی شدن، مأموریت الهی در تعیین جانشین داشتن، تخلف از فرمان قطب را استکبار از حق دانستن و مواردی از این قبیل، قطب فرقه را هم ردیف و هم شأن با امام معصوم قرار می دهند. به گونه ای که بدون وجود قطب یا شیخ فرقه، حجت الهی بر بندگان تمام نشده و هدایت واقعی محقق نمی شود. در حالی که این گونه تعابیر و عبارات، از شئونات وابسته به امام معصوم است و به کارگیری این تعابیر درباره ی أقطاب فرقه که افراد عادی و غیر معصوم هستند، نشانه انحراف از مبانی اعتقادی شیعه امامیه است. ارتباط با عالم غیب پدیده ای است که پذیرش آن جز با دلیل قطعی و یقینی پسندیده نمی باشد و صرف ادعای بدون مدرک نیز قابلیت پذیرش ندارد.مقاله مورد نظر با عنایت به مبانی کلامی شیعه امامیه به نقد و تحلیل دیدگاه صوفی گنابادی در این مسئله می پردازد. و روش به کار رفته در آن روش توصیفی-تحلیلی است.
۳۸۵.

آسیب شناسی آرای رابسون درباره اعتبارسنجی اسانید احادیث اسلامی(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه علوم حدیث تطبیقی سال ۱۱ بهار و تابستان ۱۴۰۳ شماره ۲۰ 379 - 400

کلیدواژه‌ها: رابسون اسانید احادیث فتنه پیدایش إسناد اهل سنت شیعه

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۸۲ تعداد دانلود : ۶۶
خاورشناسان به بررسی إسانید احادیث اسلامی پرداخته اند. جیمز رابسون (James Robson) مستشرق اسکاتلندی، چگونگی شکل گیری إسناد در روایات اسلامی و همه گیری کاربرد آن بین محدثان قرون اولیه هجری را مورد پژوهش قرار داده است. وی تکامل إسناد را به صورت تدریجی می داند، او آغاز إسناددهی را در دهه 70 قرن اول هجری قلمداد می کند، ولی ضروری بودن داش تن ی ک زنجیره کامل سند را در اواخر قرن دوم هجری می داند و معتقد است که اسانید در قرن دوم هجری ساخته شده و با احادیث ساختگی، ترکیب و برای ترویج آنها به شخصیت ها و مراجع متقدم نسبت داده شده اند.در پژوهش حاضر، دیدگاه های پیش گفته رابسون با روش تحلیلی - انتقادی بررسی شده اند. از رهگذر این جستار، با استفاده از شواهد تاریخی و روایی ثابت شد که برخلاف دیدگاه رابسون، زمان شکل گیری اسانید احادیث در زمان پیامبر(ص) بوده است. رابسون در بررسی اسانید احادیث اسلامی بر منابع اهل سنت تأکید دارد و در این جهت از منابع شیعی استفاده نکرده است.
۳۸۶.

بازشناسی کتاب «مقاتل الطالبیین»، انگیزه ها و منابع مؤلف در تدوین آن(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: تاریخ اسلام در آیینه پژوهش سال ۲۱ بهار و تابستان ۱۴۰۳ شماره ۱ (پیاپی ۵۶) 107 - 129

کلیدواژه‌ها: ابوالفرج اصفهانی مقاتل الطالبیین طالبیان شیعه زیدیه

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۹۰ تعداد دانلود : ۹۰
«مقاتل الطالبیین»، تألیف ابوالفرج اصفهانی (م 356ق) از منابع متقدم است. هدف کتاب معرفی قیام کنندگان از نسل ابوطالب در ایام حکومت امویان و عباسیان بوده است. قدمت این منبع در تاریخ تشیع و مؤلف اموی نسب آن، توجه مورخان را به خود برانگیخته است. مسئله این است که آیا وی گرایش های مذهبی و خانوادگی را در نگارش کتاب دخالت داده و قابل اعتماد است؟ نیز مؤلف در نقل اخبار، از چه افراد و منابعی بهره برده است؟ تحقیق پیش رو با مطالعه منابع کتابخانه ای و تحلیل آنها سامان یافته است. نتیجه آنکه ابوالفرج اصفهانی شخصی با علایق شیعی و پیرو مذهب زیدیه بوده است. نقش مذهب وی در کتاب مشهود است. کتاب به سبب نقل اخباری که منابع اصلی آنها امروزه از بین رفته، اهمیت ویژه دارد. نیز توجه مؤلف به نقل دقیق و ذکر بیشتر اسناد و استفاده از منابع و استادان متعدد در تألیف این کتاب، آن را به اثری قابل اعتماد تبدیل کرده است.
۳۸۷.

تحلیل تطورات اذن خروج زن در ادوار مختلف فقه شیعی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات زن و خانواده دوره ۱۲ بهار ۱۴۰۳ شماره ۱ (پیاپی ۳۲) 57 - 81

کلیدواژه‌ها: حقوق زنان اذن ادوار فقه شیعه

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۹ تعداد دانلود : ۷۱
در دوره معاصر، مسائل مربوط به حقوق و احکام زن و خانواده اهمیت بیشتری یافته و فقهای متأخر به تفصیل بیشتری به آن پرداخته اند. در زمینه حقوق اجتماعی و خانوادگی در آراء فقها، تفاوت هایی میان زن و مرد وجود داشته که گاه در ادوار مختلف،این فتاوا دستخوش تحولاتی گشته است. یکی از مسائل مهم که با حقوق اجتماعی-سیاسی زن ارتباط تنگاتنگی دارد «لزوم اذن خروج زن» است. پژوهش حاضر با روش تحلیلی توصیفی، «تحولات فتاوای فقهای امامیه راجع به اذن خروج زن » را مورد تحلیل قرار داده است. بررسی ها نشان می دهد که فتاوای اکثر علما در مسأله اذن خروج تا قبل از مواجهه با مدرنیته غالبا بسیار مختصر و با ادبیات یکسان بیان شده، و در مقابل پس از مواجهه مدرنیته و خصوصا هم زمان با پیروزی انقلاب اسلامی ایران با کثرت استفتائات در این مسأله مواجهیم. ارتباط مسأله اذن خروج با زمینه های اجتماعی سیاسی جوامع مسلمین، ارتباط آن با سبک زندگی زنان، لزوم توجه به موضوع شناسی در مسأله اذن خروج و ضرورت تبیین فقهی این مسأله متناسب با الگوی حضور اجتماعی زنان از مهمترین یافته های پژوهش حاضر هستند.
۳۸۸.

واکاوی سبب نزول آیات اولیه سوره عبس در تفاسیر فریقین

نویسنده:
منبع: الاهیات قرآنی سال ۱۱ بهار و تابستان ۱۴۰۱۲ شماره ۲۰ 82 - 65

کلیدواژه‌ها: عبدالله بن ام مکتوم سوره عبس شیعه سنی تفسیر

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۱۴ تعداد دانلود : ۶۴
بررسی تفاسیر فرقین پیرامون آیات اولیه سوره عبس، دو سبب نزول مختلف را برای این آیات اشاره کرده است. پذیرفتن هر یک از آن ها، دلایل و ملزوماتی را می طلبد و آثار و پیامدهایی را به دنبال دارد. اکثر قریب به اتفاق تفاسیر اهل سنت و قلیلی از مفسران شیعه، فاعل در آیه «عبس و تولّی» را پیامبر(ص) می دانند و از روایات وارده و سیاق آیات، استمداد می جویند و بسیاری از محققان و متکلمان شیعه، فاعل این فعل را شخصی غیر از حضرتش می شمرند و خطوط کلی آیات قرآن، سیره نبوی، حقایق تاریخی، سیاق آیات مربوطه و دلیل عقلیِ لزومِ عصمتِ انبیاء(عل) را به عنوان ادلّه، مطرح می کنند. بنابراین، سؤال اصلی تحقیق این است که آیا فرضیه توبیخ حضرت محمد(ص)، در آیات ابتدائی سوره عبس، با عقل و نقل سازگار است؟ یا خیر؟ مخاطب اصلی این آیات چه کسی است؟ و چرا؟ این پژوهش به روش توصیفی- تحلیلی و با استناد به داده های کتابخانه ای، ضمن بیان هر دو دیدگاه و بررسی دلایل آن ها، ثابت می کند که عبوس شمردن پیامبر(ص) در این واقعه تاریخی، منافی با عصمت ایشان و مغایر با سایر آیات کریمه و سیره قطعی آن حضرت(ص) است.
۳۸۹.

نگاهی به عدالت در آزادی های سیاسی از منظر کلام سیاسی شیعه(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: جستارهایی در فلسفه و کلام سال ۵۶ پاییز و زمستان ۱۴۰۳ شماره ۱۱۳ 11 - 31

کلیدواژه‌ها: عدالت آزادی های سیاسی کلام سیاسی شیعه

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۳۱ تعداد دانلود : ۶۳
تحقق عدالت در جامعه به عنوان اصلی ترین هدف حکومت اسلامی در عرصه آزادی های سیاسی که با بسط مفاهیم لیبرالیسم و دموکراسی در جهان امروز به یک امر مهم بدل شده، موضوعی چالشی است که ضرورت اقتضاء می کند ابعاد آن مورد بررسی قرارگیرد. به همین منظور نوشتار حاضر برای بررسی نحوه تحقق عدالت در آزادی های سیاسی در پاسخ به این سوال اصلی که عدالت در آزادی های سیاسی مبتنی بر کلام سیاسی شیعه چگونه محقق می شود؟ با روش توصیفی- تحلیلی به ارزیابی نحوه تحقق عدالت در عرصه آزادی های سیاسی می پردازد. یافته های تحقیق حاکی از آن است که عدالت مبتنی بر مؤلفه برابری، آزادی های سیاسی را در همه ابعاد برای همگان شامل می شود، اما مبتنی بر مؤلفه شایستگی به دلیل برخی از اقتضائات هم چون پایبندی به قوانین و احکام اسلام، امنیت، مصالح جامعه و اموری از این قبیل محدودیت هایی را برای آن قائل می شود.
۳۹۰.

نگاهی نو به دلالت آیه تطهیر بر عصمت اهل بیت (ع)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: اندیشه نوین دینی سال ۲۰ تابستان ۱۴۰۳ شماره ۷۷ ۲۶-۷

کلیدواژه‌ها: اهل بیت (ع) دلالت آیه تطهیر عصمت اهل سنت شیعه تفاسیر فریقین

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۹۸ تعداد دانلود : ۷۶
آیه تطهیر یکی از آیات بحث برانگیز میان علمای شیعه و اهل سنت است به گونه ای که غالب دانشمندان اهل سنت دلالت آن بر عصمت اهل بیت را نمی پذیرند. این تحقیق با روش جمع آوری اطلاعات و تحلیل آن ها درصدد بیان این نکته است که نه روش تفسیری اهل سنت در رابطه با آیه تطهیر مسیر صحیحی را پیموده و نه روش تفسیر مشهور شیعه. راه صحیح و مطابق با سیاق و قواعد ادبی آن است که؛ از طریق آیه تطهیر درصدد اثبات عارضی عصمت اهل بیت از طریق امر و نهی های خداوند نسبت به زنان پیامبر اکرم(ص) باشیم که اثبات چنین مقامی از عصمت فراتر از عصمت ذاتی اهل بیت است. نتایج تحقیق نشان می دهد که چهار اشکال اساسی در روش تفسیری اهل سنت و نیز پنج اشکال عمده در روش تفسیری مشهور شیعه نسبت به آیه تطهیر وجود دارد. از جمله می توان به عدم تناسب با سیاق، عدم تناسب با روایات قطعی الصدور، عدم تناسب با قواعد ادبی و عدم امکان داخل نمودن پیامبر اکرم(ص) در ذیل عنوان اهل بیت اشاره کرد.
۳۹۱.

ویژگیهای امام و جایگاه امامت و اهل بیت در قرآن؛ مقایسه دیدگاه مفسران شیعه و اباضیه(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: سفینه سال ۲۱ پاییز ۱۴۰۳ شماره ۸۴ «ویژه پژوهش های حدیثی» ۱۲۳-۱۱۲

کلیدواژه‌ها: امامت اهل بیت فضائل منصوص عصمت شیعه اباضیه

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۱۵ تعداد دانلود : ۶۶
نصب و تعیین امام از طرف خداوند، عصمت و دیگر فضائل اهل بیت(ع) از اساسی ترین آموزه ها و مفاهیم قرآنی است که در معارف امامیه جایگاه والا دارد، اما دیگر فرق و مذاهب اسلامی از جمله اباضیان با وجود اذعان به فضائل بی نظیر اهل بیت(ع) و حرمت نهادن به خاندان رسالت، در بیان مبانی و منصوص بودن امام، تعریف عصمت و دیگر فضائل و تعیین مصادیق اهل بیت، دیدگاههایی متفاوت دارند در این مقاله تلاش شده تا با مراجعه به تفاسیر شیعه و اباضیه، مشخص شود ائمه و اهل بیت چه کسانی هستند؟ جایگاه و مرتبت امامت و مصادیق آن بر اساس آیات کجاست؟ اشتراکات و تفاوتهای دیدگاه امامیه و اباضیه در این خصوص چه مواردی است؟ بررسی های به عمل آمده، نشان داد که اباضیان در مسئله نصب امام و اعتقاد به عصمت با شیعیان اختلاف دارند، اما با اندک تفاوتهایی به دیگر فضائل ائمه و اهل بیت اعتقاد دارند. این دستاورد در نتیجه بررسی تفسیر آیات اولی الامر، ولایت، امامت، مودت، تبلیغ، اکمال و تطهیر به دست آمده است. این پژوهش، بر اساس روش تحلیلی و با مراجعه به منابع اصلی تفسیری دو مذهب و تطبیق آنها با هم انجام شده است.
۳۹۲.

مطالعه تطبیقی معنا یابی خالقیت با تأکید بر آیل 49 سوره آل عمران(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه کلام تطبیقی شیعه سال ۵ پاییز و زمستان ۱۴۰۳ شماره ۹ 253 - 277

کلیدواژه‌ها: خالقیت شیعه صفات الهی مبانی تفسیر فضائل

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۶ تعداد دانلود : ۴۳
از جمله مباحثی که محل آراء مختلف می باشد، معنایابی خالقیت نسبت به غیر خدا است که اعتقاد به هر طرف دارای آثار متعددی بوده که حتی منجر به تشکیل نحله های مختلف فکری شده است. تعطیل و تشبیه دو فکر انحرافی در معرفه الله است که سفرای الهی از آن نهی کرده و هر دو را ابطال نموده اند و در برابر این اقوال قول به "تنزیه" را طرح نمودند؛ در تفکر اندیشمندان، گاهی خالقیت حقیقی به غیر خدا نسبت داده شده و گاهی خالقیت به نحو مجاز. در این نوشتار با روش توصیفی-تحلیلی، به صورت تطبیقی، نظرات اهل سنت بیان شده و سپس مبانی کلامی اندیشمندان شیعی مورد بررسی قرار گرفته و اصلی از آن اتخاذ گشته که طبق آن اصل به تفسیر آیه «أَنِّی أَخْلُقُ لَکُمْ مِنَ الطِّینِ کَهَیْئَهِ الطَّیْرِ» (آل عمران: 49) پرداختیم. با در نظر گرفتن مبانی کلامی شیعی از جمله، امکان و افتقار شیء متجزی (غیر مجرد)، عدم قابلیت خلق برای وجود حادث و انحصار علت فاعلی مستقل در خدا به این اصل دست یافتیم که اگر خلقت را به معنی درست آن _ که همان خلق و ایجاد لا من شیء است_ در نظر گرفتیم، پس چنین چیزی یک امر دفعی بوده و محال است مستند به دو فاعل و خالق باشد. بنابراین خالقیت فعل مخصوص خدا بوده و انتساب به غیر خدا به صورت مجازی می باشد.
۳۹۳.

تکامل فقه سیاسی شیعه از صفویه تا جمهوری اسلامی ایران(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: جستارهای سیاسی معاصر سال ۱۵ تابستان ۱۴۰۳ شماره ۲ (پیاپی ۵۲) 169-196

کلیدواژه‌ها: فقه فقه سیاسی سیاست عملی شیعه انقلاب اسلامی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۴ تعداد دانلود : ۵۳
بی تردید یکی از اصلی ترین بنیادهای تمدنی و فکری ایرانِ اسلامی فقه است که همچون عنصری سازنده و دیرپا از اعصار آغازین تا کنون در این تمدن حاضر و موثر بوده است. اما این عنصر ثابت، خود ثابت نبوده و با دگرگونی ادوار و اقتضای شرایط تحولات خاص خود را تجربه کرده است. در همین راستا، اگرچه فقه شیعه از بنیانها و اصول ثابتی تکوین یافته اما از زمان ظهور تا امروزه و به خصوص پس از پیروزی انقلاب اسلامی، تحولات چشمگیری را از سرگذرانده است. برای فهم بخشی از این تحولات، این پژوهش سوال اصلی خود را معطوف موضوع کرده که فقه سیاسی شیعه از صفویه تا امروز چه تغییرات عمده ای داشته است. فرضیه تحقیق بر آن بوده که از آنجایی که فقه سیاسی تأملِ فقاهتی در امر سیاسی بوده، فلذا همواره در مناسباتی با قدرت بوده است. از این رو، شکل و الگوی رابطه با قدرت می تواند معیار مناسبی برای بررسی تحولات عمده آن باشد. یافته های تحقیق نشان داده که فقه سیاسی شیعه در دوران قبل صفویه از دخالت در حکومت کناره گیری داشته؛ در دوران صفویه و قاجار فقها با مشرعیت دهی به حکومت و تصدی برخی نهادهای دولتی، فقه سیاسی شیعه را از انزوا خارج ساختند؛ در دوران قاجار و پهلوی با ایجاد جنبشهای سیاسی و حضور در نهادهای رسمی خواهان نقش بیشتری در تصمیم گیریهای سیاسی شدند؛ و سپس در فرایند تکوین انقلاب اسلامی، و بعداً در دوره تاسیس و تثبیت آن، به تصدی گری سیاست پرداختند. رویکرد تحقیق توصیفی-تاریخی، و شیوه جمع آوری داده ها کتابخانه ای و اسنادی بوده است.
۳۹۴.

عاشورا خانه پادشاهی حیدرآباد

نویسنده:
منبع: مطالعات فرهنگ و هنر آسیا سال ۳ پاییز و زمستان ۱۴۰۳ شماره ۲ 279-297
تعداد بازدید : ۳۷ تعداد دانلود : ۳۸
سلاطین قطب شاهی در دکن از سال های 1518تا سال 1687 میلادی معادل 1066 هجری حکمرانی نموده اند. پایه گذار آن سلطان محمدقلی قطب شاه (1580-1611 م) است. قطب شاهیان اهل همدان و از نسل ترکان قراقویونلو هستند و ابتدا گلکنده در نزدیک حیدرآباد را پایتخت خود قرار دادند به لحاظ مذهبی پس از تأسیس دولت صفویه در ایران رسماً خود را شیعه اعلام نمودند و سلطان محمد خطبه به نام خلفا را حذف و به نام اسماعیل مؤسس صفویه خطبه خواند و سپس تمامی مساعی خود را در ترویج آیین شیعی به کار گرفت و کاری که در دوره پادشاهان دیگر قطب شاهی در دستور کار رسمی آنان همیشگی شد.و این امر کمک زیادی به توسعه فرهنگ شیعی کرد که به همراه آن نفوذ فراوانی برای زبان و ادبیات و فرهنگ و معماری ایرانی ایجاد کرد. یکی از این موارد سنت عزاداری در ماه محرم بخصوص عزاداری در دهه اول آن و در روز تاسوعا و عاشورا است . به این منظور اماکنی به نام عاشوراخانه ساخته شد که در این مقاله به معرفی قدیمی ترین و عظیم ترین آن در حیدرآباد که به دست قطب شاهیان بنا گردید پرداخته شده است . لازم به ذکر است، افزون بر منابع مکتوب موجود و قابل دسترس، مطالب این مقاله حاصل مشاهدات نویسنده است.
۳۹۵.

مطالعه رویکرد حاکمان آل بویه در ایجاد تسامح مذهبی و واکاوی تحولات معماری اسلامی در این دوره(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات هنر اسلامی سال ۲۰ زمستان ۱۴۰۳ شماره ۵۶ 349 - 366

کلیدواژه‌ها: همزیستی دینی آل بویه اهل تسنن شیعه معماری

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۹ تعداد دانلود : ۴۲
آل بویه به عنوان یک حکومت شیعی مذهب پس از به قدرت رسیدن در قرن چهارم هجری، اجرای سیاست های هم زیستی دینی را در پیش گرفتند؛ به گونه ای که سیاست ایجاد هم زیستی دینی و مسالمت آمیز میان مسلمانان و اقلیت های دینی، یکی از اولویت های دینی و از دغدغه های اصلی و همیشگی اهل بیت (علیهم السلام) بوده است. این پژوهش بر آن است تا به تبیین عملکرد حکومت آل بویه، سیاست های اجرایی امرای این خاندان در جهت ایجاد هم زیستی مسالمت آمیز دینی میان شیعه و اهل سنت بپردازد. پژوهش حاضر به روش توصیفی و تحلیلی و با تکیه بر داده های منابع کتابخانه ای به رشته تحریر درآمده است. نتیجه مبین آن است که صرف نظر از اینکه آل بویه تا چه اندازه در اجرای این سیاست توفیق حاصل کردند، اما به طور مسلم همبستگی اجتماعی و دوری جامعه دینی از تنازعات بی حاصل، می توانست از مهم ترین آثار توجه به تلاش آن بزرگان باشد. واکاوی نقش آل بویه در ایجاد هم زیستی دینی میان شیعه و اهل سنت که سبب ماندگاری آل بویه با وجود جمعیت زیاد اهل سنت در کنار اقلیت شیعه گردید، انجام این پژوهش را ضروری می سازد. از دیگر نقاط درخشان دوره آل بویه توجه ویژه به اقدامات عمرانی و معماری بود.اهداف پژوهش:بررسی رویکرد آل بویه در ایجاد تسامح مذهبی.بررسی تحولات معماری اسلامی در دوره آل بویه.سوالات پژوهش:حاکمان آل بویه برای ایجاد تسامح مذهبی چه رویکردی در پیش گرفتند؟تحولات معماری اسلامی در دوره آل بویه چگونه بود؟ 
۳۹۶.

براهین عقلی امامت از دیدگاه شیعه و اهل سنت

نویسنده:
منبع: مطالعات تطبیقی اندیشه دینی سال اول پاییز و زمستان ۱۴۰۰ شماره ۱ 9-30

کلیدواژه‌ها: اهل سنت امامت برهان شیعه عقل

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۶ تعداد دانلود : ۲۰
امامت در میان متکلّمان مسلمان به ریاست عامه در امر دین و دنیا و جانشینی پیامبر و احکام دین در فروع تعریف می شود. ظاهراً در این تعریف، اختلافی بین شیعه و اهل سنت وجود ندارد؛ امّا در اثبات ضرورت امامت، راه های گوناگونی پیموده شده که برهان عقلی، یکی از آنهاست. تمسّک به برهان عقلی از آن جهت است که مبادی عقلی سالم تر و به حقیقت نزدیک تر است. امامیه هم دلایل شرعى و هم براهین عقلى براى اثبات ضرورت امامت اقامه کرده اند؛ امّا ادّعاى اصلى آنان ضرورت عقلى امامت است. به این معنى که عقل، بدون وساطت شرع مى تواند چنین ضرورتى را درک کند؛ هرچند که شارع نیز درک عقل را در این زمینه، تأیید و امضا کرده است. بی شک، برهان عقلی به ما کمک می کند که مسئله امامت، فراتراز ادلّه نقلی، صورت تحقّق و ثبوت به خود بپوشد و اهل تشکیک را با دلایل محکم عقلی، مانند برهان تقدّم فاضل بر مفضول و معصوم بر غیر معصوم و... مجاب سازد. بنابر این، این پژوهش به روش توصیفی- تحلیلی به نقد و بررسی براهین عقلی در مسئله امامت از دیدگاه شیعه و اهل سنت پرداخته است. آنچه که به عنوان یافته های پژوهش در این مقال می توان ذکر کرد این است که در ضرورت امامت و کبری کلی مسئله، بین شیعه و اهل وحدت نظر وجود دارد و در برخی شئون و صلاحیت های لازم برای شخص امام، همگرایی بین دو مذهب قابل مشاهده و ملاحظه است. اگرچه در شیوه بهره گیری از ادلّه عقلیه در بین مذاهب اسلامی، تفاوت هایی را شاهدیم.
۳۹۷.

بازشناسی تطبیقی اسباب و روش حل اختلاف اخبار از منظر فریقین

نویسنده:
منبع: مطالعات تطبیقی اندیشه دینی سال سوم بهار و تابستان ۱۴۰۲ شماره ۴ 47-62

کلیدواژه‌ها: اختلاف الحدیث مختلف الحدیث مشکل الحدیث شیعه اهل سنت

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۹ تعداد دانلود : ۱۷
یکی از موضوعات علوم حدیث، مختلف الحدیث است. موضوع این علم، روایاتی است که در یک موضوع وارد شده اند، ولی با یکدیگر متفاوت هستند را مورد بررسی قرار می دهد و برای برون رفت از اختلاف میان آنان راه چاره ارائه می دهد. در اهمیت این بحث همین بس که این موضوع در میان فریقین از قدیم مطرح بوده است. حال سؤال این است که اسباب و روش های اختلاف اخبار از منظر فریقین چگونه بررسی می گردد؟ پژوهش پیش رو به روش توصیفی تحلیلی به دنبال پاسخی برای پرسش های فوق است. نتایج پژوهش نشانگر این است که در باب اختلاف الحدیث دو موضوع از اهمیت ویژه ای برخوردار است، در این نوشتار مورد بررسی قرار می گیرد: اول: در مورد اسباب اختلاف الحدیث است که در دو بخش اختصاصی و اشتراکی فریقین مورد بررسی قرار خواهد گرفت. دوم: روش های حل اختلاف اخبار نیز به موارد اختصاصی و اشتراکی فریقین تقسیم می شود.
۳۹۸.

گونه شناسی تطبیقی منقولات أمّ سلمه در منابع فریقین

نویسنده:
منبع: مطالعات تطبیقی اندیشه دینی سال چهارم بهار و تابستان ۱۴۰۳ شماره ۶ 65-85

کلیدواژه‌ها: ام سلمه گونه شناسی شیعه اهل سنت روایات منابع فریقین

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۸ تعداد دانلود : ۲۱
یکی از مهمترین موضوعاتی که در صدر اسلام و دوران پس از آن، از جایگاه ویژه ای برخوردار بود، موضوع نقل حدیث و روایتگری است؛ به طوری که مقام یک راوی حدیث از هزار عابد بالاتر دانسته می شود. اهمیّت گونه شناسیِ تطبیقیِ منقولاتِ رواییِ أمّ سلمه در منابع فریقین، به دلیل جایگاه او به عنوان همسر پیامبر گرامی اسلام(ص) و یکی از صحابه مهم ایشان که در میان مردم از شأن خاصی برخوردار بود، برجسته است. بدین جهت، پژوهش حاضر با بهره گیری از روش توصیفی تحلیلی و منابع کتابخانه ای گسترده از شیعه و اهل سنّت، به دنبال ارائه گونه شناسیِ تطبیقیِ موضوعاتِ رواییِ أمّ سلمه در منابع فریقین می باشد. نتایج این پژوهش نشان می دهد برخی از روایات او به طور انحصاری در منابع اهل سنّت، برخی دیگر در منابع شیعه و برخی دیگر مشترک میان منابع این دو مذهب دیده می شوند. روایات انحصاری بیشتر در موضوعات کلامی مطرح شده اند، درحالی که روایات مشترک شامل موضوعات کلامی، فقهی، اخلاقی-تربیتی و تفسیری هستند.
۳۹۹.

خوانشی انتقادی بر رویکردهای اهل سنت به مسأله جانشینی پیامبر(ص)

نویسنده:
منبع: مطالعات تطبیقی اندیشه دینی سال اول پاییز و زمستان ۱۳۹۹ شماره ۱ 51-73

کلیدواژه‌ها: امامت پژوهی جانشینی پیامبر (ص) امام علی (ع) رویکرد شیعه اهل سنت

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۷ تعداد دانلود : ۱۸
جانشینی پیامبر اکرم(ص) به عنوان موضوع شکل گیری مهمترین باور اختصاصی شیعه، پرسش کلیدی در اسلام شیعی و اصل اساسی تفاوت اندیشه شیعه با اهل سنت است. شیعیان و اهل سنّت رویکردهای مختلفی در بررسی این مساله به کار گرفته اند که شناخت و ارزیابی دقیق هر یک، از اهمیتی ویژه برخوردار است. در نوشتار پیش رو، با تکیه بر منابع کتابخانه ای و به روش توصیفی-تحلیلی به گردآوری و معرفی این رویکردها پرداخته و سپس رویکردهای مورد استفاده ی اهل سنت در این مسأله تبیین و مورد ارزیابی قرار گرفته است. نتایج این پژوهش نشان می دهد، از آن جا که اهل سنت امامت را بحثی فرعی و از اعمال مکلفین دانسته اند، رویکرد کلامی و فلسفی به آن نداشته و طرح این موضوع در برخی از کتب کلامی ایشان، از باب ردّ نظریه تنصیصی بودن امامت و اثبات مشروعیت خلافت خلفای ایشان بوده است. رویکرد تاریخی و نصّ گرایانه نیز به ویژه در پاسخ به عقیده شیعه، در تنصیصی بودن امامت، مورد توجه آنان است. البته برخی از ایشان که قائل به نصّ جلی یا خفی بر خلافت ابوبکر بوده اند، به آیات و روایات نبوی(ص) و سنّت صحابه استناد کرده اند. گاهی نیز استناد به این موارد برای اثبات مشروعیت خلافت وی بوده است و نه تنصیصی بودن آن. در دهه های اخیر رویکرد نصّ گرایانه تهاجمی نیز در دستور کار برخی از سلفیه قرار گرفته است که با مراجعه انتقادی به منابع شیعی سعی در به چالش کشیدن مبانی تشیع داشته اند. نقد هر یک از این رویکردها و مبانی نهفته در آن نیز در ذیل هر یک صورت پذیرفته است.
۴۰۰.

بررسی تطبیقی نقش مذهبِ راوی در وثاقت و عدم آن

نویسنده:
منبع: مطالعات تطبیقی اندیشه دینی سال اول پاییز و زمستان ۱۳۹۹ شماره ۱ 117-131

کلیدواژه‌ها: علم رجال روایت مذهب راوی شیعه اهل سنت

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۸ تعداد دانلود : ۲۳
موضوع نقش مذهبِ راوی در وثاقت یا عدم وثاقت از بحث های پر چالش بین علمای رجال شیعه و اهل سنت از گذشته تاکنون بوده است، چرا که مذهب راوی در اثبات وثاقت و عدم آن، نقش تعیین کننده ای در اثبات عدالت و در نتیجه قبول روایت راوی ایفا می کند. با این بیان، ملاک مذهبِ راوی امر پذیرفته شده نزد فریقین است. از این جهت که حکم قبول یا رد روایات بر اساس مذهب راوی شکل می گیرد. اهمیت مذهب راوی به گونه ای است که گویا سرنوشت راوی را مذهب او تعیین می کند؛ در نتیجه مذهب راوی او را در جایگاه وثاقت نشانده و روایت او را بر کرسی قبول نهاده است و در نگاهی دیگر او را از عدالت و وثاقت ساقط کرده و روایتش مردود واقع شده است. از سوی دیگر، هر حدیثی در عین حدیث بودن، نگرش فکری راوی آن حدیث را نیز منعکس می کند و این امر تا جایی پیش رفته که گفته اند: «ما من راوٍ إلّا وله فی الأصول والفروع مذهب یختاره ورأی یستصوبه ویمیل إلیه؛ هیج روایت کننده ای نیست مگر آنکه در اصول و یا فروع مذهبی دارد که آن را اختیار نموده و آن را صائب دانسته و به آن میل می کند».