نظریه علامت دهی

توانایی مدیریت یکی از ابعاد سرمایه انسانی شرکت هاست که به عنوان دارایی نامشهود طبقه بندی می شود. بر اساس نظریه علامت دهی، مدیران توانمند معمولاً از عملکرد بهتری برخوردار بوده و تمایلی به پنهان نمودن عملکرد مطلوب خود ندارند. از این رو، سعی می کنند تا با انتشار گزارش های مالی خواناتر، عملکرد مطلوب و توانایی های خود را به عموم ذینفعان و بازار مخابره نمایند. لذا بر پایه این استدلال، پژوهش حاضر به بررسی تأثیر توانایی مدیریت بر خوانایی گزارشگری مالی شرکت ها می پردازد. بدین منظور، برای سنجش خوانایی گزارشگری مالی از دو شاخص فوگ و شاخص طول متن و همچنین، از مدل دمرجیان و همکاران ( 2012 ) برای اندازه گیری توانایی مدیریت استفاده گردید. فرضیه تحقیق نیز با استفاده از نمونه ای متشکل از 91 شرکت پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران طی سال های 1391 تا 1395 و با بهره گیری از مدل رگرسیون چندمتغیره مبتنی بر تکنیک داده های ترکیبی مورد بررسی قرارگرفت. مطابق با پیش بینی نظریه علامت دهی نتایج نشان می دهدکه توانایی مدیریت موجب بهبود خوانایی گزارشگری مالی شرکت ها می گردد. همچنین نتایج تجزیه و تحلیل اضافی حاکی از آن است که در شرکت های بزرگتر، رابطه بین توانایی مدیریت  و خوانایی گزارشگری مالی قوی تر است.

نظریه علامت دهی (سیگنالینگ) که منشأ اقتصادی دارد، به بررسی عدم تقارن اطلاعات بین دو طرف می پردازد و به علائم ارسال شده برای تعدیل این اطلاعات نامتقارن اشاره می کند. این مفهوم، اخیراً وارد ادبیات مدیریت منابع انسانی شده و در بحث جذب و استخدام از آن بهره گرفته می شود. هدف پژوهش حاضر، استفاده از این مفهوم در ایجاد جذابیت سازمان برای کارجویان است. بدین منظور، تأثیر متغیر علامت دهی (متشکل از دو بعد علائم سطح فردی و علائم سطح سازمانی) بر نگرش متقاضی نسبت به سازمان به عنوان متغیر میانجی و تأثیر آن بر جذابیت سازمان بررسی شد. نقش تعدیلگر هویت یابی در رابطه میان علامت دهی و نگرش متقاضی نسبت به سازمان نیز تبیین شد. این پژوهش ازلحاظ هدف، کاربردی و ازنظر نحوه گردآوری داده ها توصیفی- پیمایشی است. جامعه هدف شامل تمامی کارجویان شرکت کننده در نمایشگاه کار سال 1397 بودند. روش تحلیل داده ها، مدل سازی معادلات ساختاری ﺑﺎ رویکﺮد حداقل ﻣﺮﺑﻌﺎت ﺟﺰﺋی و نرم افزار Smart PLS2.6 بود. نتایج آزمون فرضیه های پژوهش نشان داد، علائم سطح فردی و علائم سطح سازمانی تأثیر معنی داری بر نگرش متقاضیان به سازمان دارند. تأثیر نگرش متقاضیان به سازمان بر جذابیت سازمان برای آنان نیز تأیید شد. نقش تعدیل گری هویت یابی سازمانی در رابطه میان علائم سطح سازمانی و نگرش کارجویان به سازمان تأیید شد، اما این متغیر، تعدیل گرِ معنی داری در رابطه میان علائم سطح فردی و نگرش متقاضیان به سازمان نبود.

بر اساس نظریه توازن، شرکت ها اهرم بهینه دارند و انحراف از آن منجر به تضعیف عملکرد شرکت و متعاقبا کاهش ارزش آن خواهد شد. پژوهش حاضر با هدف مطالعه آثار انحراف از اهرم بهینه بر مشارکت کنندگان بازار به بررسی رابطه انحراف از اهرم بهینه و بازده غیرعادی انباشته سهام می پردازد. به همین منظور از داده های 96 شرکت پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران طی سالهای 1388 تا 1396 و رویکرد کنترل اثرات سالها و صنایع استفاده شد. نتایج نشان می دهد بازار اطلاعات انحراف اهرم از اهرم بهینه را در قیمت سهام لحاظ کرده و عوامل وضعیت اهرم نسبت به اهرم بهینه (بالاتر و پایین تر از بهینه) و ارزش گذاری نادرست سهام (بیش ارزش گذاری و کم ارزش گذاری)، تاثیرپذیری قیمت را تعدیل می کنند. به این معنی که بازار به افزایش فاصله اهرم از اهرم بهینه در شرکت هایی که اهرم پایین تر از بهینه دارند و سهام آنها بیش از واقع ارزش گذاری شده، واکنش مثبت نشان داده و انحراف از اهرم بهینه در این شرکت ها منجر به افزایش بازده غیرعادی سهام می شود. برای اینکه نتایج تحت تاثیر نحوه اندازه گیری اهرم بهینه قرار نگیرد، از چهار سنجه برای آن استفاده شد که از بین آنها نتایج حاصل از بکارگیری سنجه میانگین متحرک اهرم سازگاری بیشتری با ادبیات پژوهش دارد.

عدم تقارن اطلاعاتی میان صاحبان طرح ها و سرمایه گذاران، مشکل متداول در تمام سرمایه گذاری هاست ولی این مشکل در تامین مالی جمعی سهامی بگونه بارزتری ظهور می کند چراکه سرمایه گذاران بالقوه در تامین مالی جمعی سهامی، عموما سرمایه گذاران غیرحرفه ای هستند و زمان و تجربه کافی برای بررسی موشکافانه ی طرح هایECF ندارند و به همین جهت، بر اساس علائم و سیگنال های دریافتی نسبت به کیفیت طرح ها و نهایتا مشارکت/عدم مشارکت در آنها تصمیم گیری می کنند. هدف پژوهش حاضر، شناسایی جامع این سیگنال ها و منابع ارسال آنها و نیز سنجش میزان تاثیرگذاری آنهاست. پژوهش حاضر پژوهشی آمیخته است که در آن، داده های پژوهش کیفی، به روش مصاحبه نیمه ساختاریافته گردآوری و با روش تحلیل مضمون مورد بررسی قرار گرفتند. بخش کمی که بخش اصلی پژوهش است، به صورت توصیفی پیمایشی انجام شد و داده های آن با تحلیل عاملی تاییدی مرتبه دوم مورد تحلیل قرار گرفتند. بر اساس نتایج به دست آمده ، سه منبع ارسال سیگنال ها، به ترتیب میزان تاثیرگذاری شامل: پلتفرمECF، اشخاص ثالث و مجریان طرح، در برانگیختن سرمایه گذاران به مشارکت نقش دارند و برای هر یک از منابع، چهار سیگنال موثر شناسایی شد.

یکی از موضوعات بحث برانگیز در ادبیات حسابداری و مالی این موضوع است که میزان کارایی سرمایه گذاری شرکت ها تحت تأثیر چه عواملی قرار می گیرد. بر همین اساس، مفهوم کارایی سرمایه گذاری و عوامل مؤثر آن مورد توجه پژوهشگران قرار گرفته است. در تبیین این عوامل، پوشش رسانه ای مدیرعامل یکی از عواملی است که مبنای تصمیم گیری سرمایه گذاران را ممکن است تحت تأثیر قرار دهد. به همین جهت، این پژوهش درصدد است تا تأثیر پوشش رسانه ای مدیر عامل بر کارایی سرمایه گذاری شرکت ها را مورد مطالعه قرار دهد. در همین راستا، اطلاعات مربوط به 124 شرکت پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران طی سال های 1393 تا 1399 گردآوری و مورد آزمون قرار گرفته است. یافته ها نشان دهنده تأثیر منفی پوشش رسانه ای مدیرعامل بر کارایی سرمایه گذاری است. این یافته ها تأکید مجددی بر نقش اطلاعاتی پوشش رسانه ای مدیرعامل به عنوان یکی از منابع مخابره اطلاعات شرکتی به بازار است.

هدف: نظریه های نمایندگی و علامت دهی از مهم ترین محرک های مدیریت برای افشای ریسک است. با توجه به تاثیر حسابرسی بر کاهش تضاد نمایندگی، پژوهش حاضر به مطالعه رابطه افشای ریسک با بندهای گزارش حسابرسی می پردازد.روش: داده های 169 شرکت پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران طی سال های 1392 تا 1399 با استفاده از رگرسیون لجستیک و رگرسیون پواسون مورد مطالعه قرار گرفت. برای محاسبه سطح افشای ریسک از دو سنجه لگاریتم طبیعی تعداد جملات و تعداد بندهای مربوط از طریق روش تحلیل محتوای یادداشت های توضیحی صورت های مالی، گزارش تفسیری مدیریت و گزارش فعالیت هیئت مدیره استفاده شد.یافته ها: یافته ها نشان می دهد با افزایش سطح افشای ریسک در گزارش های مالی، احتمال صدور گزارش غیرمقبول حسابرسی کاهش می یابد. متناسب با این امر، بین افزایش سطح افشای ریسک و تعداد بندهای گزارش حسابرسی رابطه منفی و معنی دار وجود دارد. بررسی سطح افشای ریسک و نوع بندهای گزارش حسابرسی نشان می دهد با افزایش سطح افشا بر اساس سنجه تعداد بند، احتمال صدور گزارش حسابرس حاوی بندهای عدم کفایت ذخایر مالیاتی، عدم وصول مطالبات، تاییدیه های حسابرسی و بند فقدان اسناد و مدارک کاهش می یابد. استفاده از سنجه تعداد جملات در بررسی این رابطه نشان می دهد افزایش سطح افشا، منجر به کاهش احتمال صدور گزارش حسابرس حاوی بند فقدان اسناد و مدارک خواهد شد.دانش افزایی: اثر افشای ریسک بر گزارش حسابرسی پیش از این بررسی نشده است. یافته های پژوهش ضمن تاکید بر اهمیت گزارش افشای ریسک، ضرورت تصویب دستورالعمل گزارش گری افشای ریسک را جهت بهبود تصمیم گیری استفاده کنندگان روشن می سازد.

در مطالعه حاضر، واکنش سهامداران به افشای محتوای اطلاعات چارچوب گزارشگری یکپارچه در شرایط تضاد منافع ازطریق تعدیل بازده مورد انتظار بررسی شده است. بازده مورد انتظار سهامداران با بهره گیری از مدل قیمت گذاری دارایی های سرمایه ای محاسبه شده است. هزینه نمایندگی ناشی از تضاد منافع براساس مفهوم کارایی طبق نسبت هزینه های عملیاتی به درآمدهای عملیاتی فروش محاسبه شده است. به علاوه، شاخص افشای اطلاعات عناصر محتوا در چارچوب گزارشگری یکپارچه براساس چک لیستی از ابعاد مربوطه سنجش شده است. برای انجام تحلیل ها، تعداد 144 شرکت طی سال های 1395 تا 1401 طبق روش غربالگری از جامعه آماری شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران گزینش شدند. داده های بررسی شده بر مبنای مشاهده های شرکت-سال هستند که با تمرکز بر داده های پس رویدادی، از مدل های رگرسیونی در تحلیل ها استفاده شده است. شواهد نشان دادند هزینه نمایندگی ناشی از تضاد منافع بین مدیران و مالکان سبب می شود سهامداران بازده مورد انتظار بالاتری مطالبه کنند؛ با این حال، تلاش شرکت ها در افشای اطلاعات مربوط به عناصر محتوا چارچوب گزارشگری یکپارچه سبب تعدیل بازده مورد انتظار سهامداران هنگام بروز تضاد نمایندگی می شود و از این رو، بازده مورد انتظار سهامداران کاهش می یابد. این یافته ها سازگار با مبانی استدلالی نظریه علامت دهی است که طبق آن گرچه افزایش تضادهای نمایندگی علامتی هشداردهنده برای شرکت ها مبنی بر مطالبه بازده بالاتر از سوی سهامداران است، تمرکز شرکت ها بر بهبود جنبه های افشای اطلاعات براساس عناصر محتوا در چارچوب گزارشگری یکپارچه به عنوان علامتی مثبت از سوی سهامداران تلقی می شود که می تواند انتظارات بازدهی آنها را تعدیل کند.    

هدف: افشای اطلاعات این امکان را به ذینفعان می دهد که به درک کاملی از کیفیت اساسی، وضعیت مالی و ریسک های شرکت برسند تا بتوانند تصمیمات منطقی تری بگیرند. هرچند شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار موظف اند اطلاعات را به روش های مختلف افشا کنند، اما همچنان در نحوه ارائه اطلاعات دارای آزادی عملی هستند که می تواند ابهامات اطلاعاتی را تشدید کند. شفافیت اطلاعاتی با کاهش عدم تقارن اطلاعات، تقویت کانال های ارتباطی بین شرکت ها و سهامداران و ممانعت از رفتارهای فرصت طلبانه مدیران، به افزایش ارزش شرکت ها کمک می کند. علی رغم وجود نتایج تجربی درخصوص رابطه مثبت بین شفافیت اطلاعاتی و ارزش شرکت و تأثیر رقابت پذیری صنایع بر این رابطه، جهت اثرگذاری متغیر رقابت همچنان موضوع بحث است. این پژوهش با استفاده از شاخص های شفافیت اطلاعاتی مبتنی بر داده های حسابداری و داده های بازار سهام هر شرکت، رابطه بین شفافیت اطلاعاتی و ارزش شرکت را مورد بررسی قرار داده و تأثیر رقابت پذیری صنایع را بر این رابطه تحلیل کرده است.روش: به منظور آزمون فرضیه های پژوهش، داده ها برای 143 شرکت (معادل با 1716 سال شرکت) در بازه زمانی 1402-1391 از بانک اطلاعاتی ره آوردنوین و سایت کدال گردآوری شده است. مدل های مورد استفاده در آزمون فرضیه های پژوهش با کنترل نمودن اثرات ثابت سال ها و صنایع و به کارگیری رویکرد حداقل مربعات تعمیم یافته برازش گردیده اند. افزون بر آن، برای کنترل اثر ناهمسانی واریانس و همبستگی جملات خطای مدل ها، از تصحیح خوشه ای در سطح شرکت ها استفاده شده است. همچنین، مدل های رگرسیونی که برای سنجش شفافیت اطلاعاتی مبتنی بر داده های حسابداری به کار رفته اند، در هر سال از 1391 تا 1402، در سطح 12 صنعت (یعنی در مجموع، 132 رگرسیون) برآورد شده اند. در نهایت، در بخش تحلیل حساسیت از معیارهای مبتنی بر داده های بازار برای سنجش شفافیت اطلاعاتی استفاده گردیده است.یافته ها: نتایج پژوهش بیانگر آن است که بهبود در شفافیت اطلاعاتی موجب افزایش ارزش شرکت می شود. این نتیجه با مفاهیم مطرح در نظریه علامت دهی سازگار است. همچنین، نتایج پژوهش از اثر تشدیدگر رقابت پذیری صنعت بر رابطه مثبت بین شفافیت اطلاعاتی و ارزش شرکت حکایت دارد. این یافته با پیش بینی های مطرح در نظریه نمایندگی همخوانی دارد. افزون بر آن، نتایج تکمیلی حاصل از به کارگیری معیارهای سنجش شفافیت اطلاعاتی مبتنی بر داده های بازار، مؤید یافته های اصلی پژوهش است و نشان می دهد که نتایج پژوهش نسبت به استفاده از تعاریف جایگزین برای سنجش شفافیت اطلاعاتی، حساسیت ندارد. نتیجه گیری: نتایج پژوهش مؤید اثر مثبت شفافیت اطلاعاتی بر ارزش شرکت و نقش پررنگ رقابت پذیری صنایع بر تقویت این رابطه است. این موضوع نقش واحدهای تجاری و نهادهای ناظر را در افزایش کیفیت گزارش های مالی، کاهش ناقرینگی اطلاعاتی و در نهایت، افزایش شفافیت اطلاعاتی، مورد تأکید قرار می دهد. افزون بر آن، به دلیل پیامدهای مثبت رقابت پذیری صنایع در کاهش رفتار فرصت طلبانه مدیران، وادار نمودن آنان برای اتّخاذ تصمیم های کارا و ارزش افزا، کاستن از تمایل مدیران به احتکار اطلاعات و ترغیب آنان به افشای داوطلبانه اطلاعات بیشتر، مورد تأکید قرار می گیرد.