خشم

مسأله خشم، از برجسته مسائلی است که از دیرباز، مورد توجه اندیشمندان و دست اندرکاران تعلیم و تربیت بوده است. ابراز خشم در حرفه معلمی می تواند عامل بسیاری از آسیب های روحی و جسمی برای معلم و دانش آموز باشد. آموزه های اسلام - به تفصیل - راهکارهایی مفید جهت کنترل و درمان خشم ارائه داده است که می تواند مورد بهره مندی معلمان قرار گیرد. این پژوهش که با روش تحلیلی- توصیفی انجام شده، بر آن بوده است که با بررسی آموزه های قرآن و حدیث، راهکارهای کنترل و درمان خشم را در حرفه معلمی، از منظر قرآن و حدیث تبیین و تشریح نماید. یافته های پژوهش، نشان داد که راهکارهای کنترل خشم را می توان در دو دسته خاص و عام قرار داد. راهکارهای خاص، مربوط به موقعیت های خشم برانگیز در حرفه معلمی است. راهکارهای عام، مربوط به کنترل خشم در عموم افراد، حرفه ها و در موقعیت های گوناگون خشم برانگیز می شود؛ که معلمان نیز می توانند از این مهارت ها جهت کنترل خشم در کلاس بهره مند گردند. برهمین اساس، ضرورت دارد تا معلمان این راهکارها را فرا گرفته، با بکار گیری آن در موقعیت مناسب، مانع بسیاری از آسیب-های ناشی از خشم در حرفه معلمی شوند.

هدف از این پژوهش مقایسه استعداد خستگی دانش اموزان با پیشرفت تحصیلی بالا و پایین دانش اموزان مقطع ابتدایی بود. روش مطالعه علی مقایسه ای است. جامعه آماری پژوهش شامل تمامی دانش آموزان دوره ابتدایی شهر قزوین در سال تحصیلی 1403-1402 است. روش نمونه گیری در پژوهش حاضر بصورت تصادفی بود بر اساس جدول مورگان تعداد 370 نفر از دانش آموزان به عنوان گروه نمونه انتخاب شدند. داده ها با استفاده از پرسشنامه نارسایی شناختی، استعداد خستگی و پرخاشگری جمع آوری شد. اطلاعات به دست آمده با استفاده از آزمون تحلیل واریانس چند متغره (MANOVA) و با بهره گیری از نرم افزار SPSS تجزیه و تحلیل شدند. نتایج نشان داد میانگین نمرات خستگی شناختی و خستگی روانی در دانش آموزان با عملکرد تحصیلی پایین بیشتر از دانش آموزان با عملکرد تحصیلی بالا بود (001/0P<). بر این اساس می توان نتیجه گرفت استعداد خستگی، از عوامل موثر در عملکرد تحصیلی دانش آموزان می باشد.

این پژوهش به منظور معرفی الگوی چندبُعدی مقابله دینی با تکیه بر آموزه های مهار خشم طراحی شد. روش این پژوهش توصیفی- تحلیلی بود و به شیوه اجتهاد دینی انجام گردید. یافته های پژوهش نشان داد که از تحلیل آموزه های دینی، دو الگوی تک بُعدی مقابله و الگوی چندبُعدی مقابله استخراج می شود. در الگوی چندبُعدی مقابله دینی، که مبتنی بر «تلفیق گرایی تکنیکیِ نظریه محور» است، ابعاد شناختی، رفتاری، هیجانی، زیستی، ارتباطی و معنوی با تکیه بر دیدگاه اسلام لحاظ شده است. در کنار الگوی چندبُعدی مقابله، الگوی تک بُعدی مقابله وجود دارد که ناظر به یکی از ابعاد چندبُعدی مقابله است و می تواند در غلبه بر مشکلات روان شناختی که شدت کمتری دارند، به کار گرفته شود. در مهار خشم و مدیریت آن، هر دو الگوی مقابله تک بُعدی و چندبُعدی به کار گرفته می شود. در صورتی که هیجان خشم، شدت و مدت بیشتری داشته باشد بر به کارگیری الگوی چندبُعدی مقابله نسبت به الگوی تک بُعدی، تأکید بیشتری شده است.

خشم یکی از هیجانات کاملاً معمولی و اغلب سالم در روان شناسی است. پیامدهای خشم از دیرباز در ادبیات و متون فلسفی، دینی و علمی بیان شده اند. هدف نوشتار حاضر بررسی خشم از دید اسلام برای تولید ابزارها و روش های سنجش و مدیریت اسلامی آن بود. در مرور سیستماتیک حاضر، کلیدواژه های «خشم، خشم در دین، خشم در اسلام، مدیریت خشم دینی، مدیریت خشم در اسلام، مدیریت خشم اسلامی» در موتورهای جست و جوی PubMed، ScienceDirect، Google Scholar،Google Patent، MagIran، SID، Proquest، Ebsco، Springer، IEEE، Kolwer، IranDoc، بررسی شده و بر اساس ارتباط با پژوهش، دانشگاهی بودن منابع (در صورت امکان)، انتشار از سال ۱۹۹۰ میلادی به بعد، منابع مطلوب انتخاب شدند. موضوعات برای بررسی در نوشتار را پنج متخصص حوزه خشم به شیوه دلفی ارزیابی کردند و متن نهایی به دست آمد. پس از بررسی منابع، این یافته ها حاصل شد: تعاریف خشم در اسلام؛ ابعاد و خصوصیات و عوارض خشم از دیدگاه اسلام؛ طبقه بندی اسلام از خشم؛ ریشه های خشم از دیدگاه اسلام؛ چیستی و چرایی مدیریت خشم از دیدگاه اسلام؛ سه روش برتر مدیریت خشم در اسلام. به نظر می رسد در سطح نظری رویکرد اسلامی به شناسایی، تحلیل، و مدیریت و کنترل خشم در سطح فردی و اجتماعی کامل و کاربردی است. پیشنهاد می شود روش های مدیریت خشم دینی در کارآزمایی های تجربی، بررسی مقایسه ای شود تا ضریب اثر آنها مشخص گردد.

پژوهش حاضر با هدف بررسی تأثیر درمان ترکیبی پذیرش و تعهد و شفقت درمانی بر کاهش خشم و تمایل به بخشودگی در زنان قربانی خیانت همسر شهر اصفهان انجام شد. بدین منظور نمونه ها به روش هدفمند از بین جامعه که زنان قربانی خیانت همسر مراجعه کننده به مراکز مشاوره بودند انتخاب شد و سپس به صورت تصادفی در دو گروه آزمایش و کنترل قرار گرفتند. پرسشنامه های خشم اسپیلبرگر (1999) و تمایل به بخشودگی هارتلند (2005) بر روی هر دو گروه اجرا شد. گروه آزمایش تحت تحت درمان ترکیبی پذیرش و تعهد (برگرفته از کتاب بنت و الیور، 2009) و شفقت درمانی (برگرفته از کتاب کولتز، 2018) بر اساس کار پژوهشی اسداللهی، نشاط دوست، عابدی و افشار(1399) طی 14 جلسه 60 دقیقه ای به صورت گروهی قرار گرفت و گروه کنترل هیچ درمانی را دریافت نکرد. پس از پایان جلسات آموزشی گروه آزمایش، هر دو گروه مجددا پرسشنامه ها را تکمیل کردند. در نهایت اطلاعات جمع آوری شده توسط نرم افزار SPSS و با استفاده از روش های آماری کوواریانس چندمتغیره تجزیه و تحلیل شد. نتایج حاصل از تحلیل داده ها نشان داد که درمان ترکیبی پذیرش و تعهد و شفقت درمانی بر متغیرهای خشم (06/29= F) و تمایل به بخشودگی (09/16= F) زنان قربانی خیانت همسر شهر اصفهان اثرگذار است. همچنین سایر نتایج نشان تأثیر درمان ترکیبی پذیرش و تعهد و شفقت درمانی بر ابعاد خشم (حالت خشم(47/0= α)، صفت خشم(49/0= α) و کنترل خشم(53/0= α)) و ابعاد تمایل به بخشودگی (خودبخشی(52/0= α)، دیگر بخششی(49/0= α) وموقعیت بخششی(48/0= α)) تأیید کرد.

پژوهش حاضر به شناسایی مولفه های کنترل پرخاشگری و خشونت و تاثیر آموزش مهارت های آن در بین جوانان استان خراسان شمالی می پردازد. جامعه آماری تحقیق شامل کلیه جوانان استان خراسان شمالی بود. برای نمونه گیری بخش اول، در مطالعه کیفی از نمونه گیری در دسترس و در بخش کمّی از نمونه گیری تصادفی ساده استفاده شد. در بخش کیفی، تعداد 29 نفر در فرآیند مصاحبه و در بخش کمی، با حجم جامعه نامحدود بر اساس فرمول استیونس(2002) که تعداد نمونه بر اساس تعداد سوالات و پارامترها بود، 255 نفر به عنوان نمونه در پژوهش مشارکت یافتند. روش پژوهش در بخش دوم، طرح تحقیق نیمه آزمایشی بود؛ بدین صورت که تعداد 40 نفر در گروه آزمایش و گواه انتخاب شدند و نمرات آنها استخراج شد. سپس آموزش مهارت های خشم و پرخاشگری بر اساس مؤلفه های شناسایی شده طی 8 جلسه آموزشی، به آنها آموزش داده شد.  ابزار جمع آوری اطلاعات در بخش اول شامل مصاحبه و پرسشنامه محقّق ساخته و در بخش دوم، «پرسشنامه خشم و پرخاشگری» ناصری(1397) بود. بعد از تأیید روایی، پایایی پرسشنامه محقق ساخته به میزان 90/0 و «پرسشنامه خشم و پرخاشگری» به مقدار 92/0 از طریق آلفای کرونباخ محاسبه گردید. برای تجزیه و تحلیل داده ها، از روش های آماری توصیفی و استنباطی استفاده شد. تجزیه و تحلیل داده ها با نرم افزارهای اس پی اس اس 24 و AMOS16 انجام گرفت. بر اساس تجزیه و تحلیل داده های کیفی حاصل از مصاحبه های عمیق و اکتشافی و کدگذاری و تحلیل محتوای متن مصاحبه ها و در عین حال مطابقت آن ها با مبانی نظری، نتایج پژوهش در بخش کیفی بیانگر آن بود که 32 مولفه در دو بخش روش های کوتاه مدت و روش های بلند مدت در کنترل خشم و پرخاشگری موثر بودند که از بین آن ها مؤلفه اعتقادات و مذهب با بار عاملی 77/0 و مؤلفه ورزش کردن با بار عاملی 75/0، دارای بالاترین ضریب تاثیرگذاری و مؤلفه شمردن اعداد با بار عاملی 48/0 دارای کمترین ضریب تاثیرگذاری از دیدگاه پاسخگویان بودند. نتایج در بخش دوم پژوهش و اجرای جلسات آموزشی بر اساس مولفه های شناسایی شده در جهت کنترل خشم و پرخاشگری نشان داد که أثیر آموزش مهارت های کنترل خشم و پرخاشگری در گروه های آزمایش و کنترل در بین جوانان از نظر آماری در سطح (001/0>P) معنادار است. با توجه به یافته ها می توان نتیجه گرفت که آموزش مهارت های کنترل خشم و پرخاشگری بر اساس مولفه های شناسایی شده در بین جوانان استان خراسان شمالی مؤثر می باشد.

هدف از این مطالعه بررسی ساختار مفهومی استعاره هایی است که مقوله عاطفی خشم را در گویش روزمره منطقه دشتی مفهوم سازی می کنند. بنیان های نظری این مطالعه در بررسی و تحلیل استعاره ها رویکردی است که لیکاف و جانسون (1980) درباره ساختار مفهومی استعاره ها و همچنین کوچش (2005) درخصوص نقش الگوهای فرهنگی در مفهوم سازی استعاری مطرح می کنند. این مطالعه از روشی بهره می گیرد  که استفانویچ (2006) تحت عنوان تحلیل الگوی استعاری پیشنهاد می دهد. بدین منظور از طریق گفت و گو با تعداد 45 نفر از گویشوران (40 ساله و بالاتر) منطقه دشتی و همچنین مشاهده طبیعی رفتارهای زبانی گویشوران این منطقه، عبارت های زبانی ای که ساختار مفهومی حوزه مقصد خشم را به دست می دهند، فراهم شد و مورد بررسی و تحلیل قرار گرفت. داده های به دست آمده از این مطالعه نشان می دهد که هر چند ساختار مفهومی خشم در گویش دشتی عمدتاً تحت تأثیر عواملی است که مربوط به زمینه های مشترک همگانی است، با وجود این، کاربرد حوزه های مبدأ متفاوت و تفصیل های متمایزی که در موارد قابل توجهی از مفهوم خشم در این گویش به دست داده می شود، تأثیر عواملی را به روشنی نشان می دهد که از تجارب اقلیمی و فرهنگی گویشوان این منطقه برمی خیزد. 

تعداد زیادی از دانش آموزان سراسر جهان مرگ یک یا هر دو والد را تجربه می کنند. ﻫﺪف از پژوهش ﺣﺎﺿ ﺮ ﺑﺮرﺳ ﯽ اثربخشی آموزش شناختی رفتاری بر سازش یافتگی و خشم دانش آموزان دارای تجربه سوگ بود. ﺟﺎﻣﻌه آﻣﺎری دانش آموزان دارای تجربه سوگ ﺷ ﻬﺮستان شاهرود در سال تحصیلی 1399-1398 ﺑﻮد، که از بین آن ها نمونه ای به حجم 30 دانش آموز به روش نمونه گیری هدفمند اﻧﺘﺨ ﺎب و به صورت ﺗﺼﺎدﻓﯽ در دو ﮔ ﺮوه آزﻣ ﺎﯾﺶ و ﮔ ﻮاه (n=15)  جای دهی ﺷ ﺪﻧﺪ. شرکت کنندگان پرسشنامه کنترل خشم اشپیلبرگر (1999) و پرسشنامه سازش یافتگی سینها و سینگ (1993) را در دو مرحله پیش آزمون و پس آزمون تکمیل کردند. مداخله شناختی رفتاری در 8 جلسه 60 دقیقه ای برای گروه آزمایش برگزار شد. نتایج آزمون تحلیل کوواریانس نشان داد که درمان شناختی رفتاری بر خرده مقیاس های سازش یافتگی (سازش یافتگی عاطفی، اجتماعی و تحصیلی) و مؤلفه های کنترل خشم (خشم حالت، خشم صفت، بروز خشم و کنترل خشم) در مرحله پس آزمون تأثیر معناداری داشته است. میزان این تأثیر بنا به ستون مجذور ضریب اتا برای سازش یافتگی عاطفی 0/26، سازش یافتگی اجتماعی 0/26، سازش یافتگی تحصیلی0/22، خشم حالت 0/32، خشم صفت0/46، بروز خشم 0/31 و کنترل خشم 0/37 بوده است (P<0/01). مداخله شناختی رفتاری به کودکان دارای تجربه سوگ با اصلاح افکار و باورهای منفی به کاهش نشخوارهای ذهنی کمک کرده و باعث افزایش سطح سازش یافتگی آن ها می شود. همچنین این دانش آموزان با فراگیری مهارت های کنترل خشم می آموزند که چطور با فشار روانی حاصل از تجربه سوگ مقابله و آن را کنترل کنند.

هدف: هدف مطالعه حاضر اثر بخشی آموزش مفاهیم دینی به شیوه قصه گویی بر کنترل خشم و رشد اخلاقی دانش آموزان بود. روش: این مطالعه نیمه آزمایشی با گروه آزمایش و کنترل بود. در ابتدا بسته آموزشی استخراج شده و توسط متخصصین از لحاظ اعتبار محتوایی با روش شاخص نس بت روایی محتوایی و شاخص روایی محتوایی مورد بررسی و تائید قرار گرفت. جامعه آماری دانش آموزان پسر پایه ششم مدرسه خلیج فارس ارومیه بودند که در سال ۱۴۰۲-۰۳ تحصیل می کردند و ۳۰ نفر از دانش آموزان به صورت در دسترس انتخاب و به روش تصادفی در دو گروه آزمایش و کنترل قرار گرفته و به مدت ۱۳ جلسه توسط نویسنده سوم در تاق سمعی بصری مدرسه خلیج فارس آموزش مفاهیم دینی به صورت قصه را دریافت نمودند. لازم به ذکر است قبل از اجرای جلسات آموزشی، از هر دو گروه پیش آزمون و در انتها پس آزمون به عمل آمد. در این مطالعه دانش آموزان پرسش نامه های رشد اخلاقی لطف آبادی (۱۳۸۸) و والدین پرسشنامه خشم محمدکریمی (۱۳۹۱) را در مرحله پیش و پس آزمون تکمیل نمودند و داده های مطالعه به روش تحلیل کواریانس چند متغیره با نرم افزار اس پی اس اس 21 تحلیل شدند. یافته ها: نتایج نشان داد آموزش مفاهیم دینی به روش قصه منجر به افزایش رشد اخلاقی (۰۵/۰>p) و کاهش خشم (۰۰۱/۰>P) دانش آموزان پایه ششم شد. نتیجه گیری: از نتایح مطالعه استنباط می شود استفاده از روش های آموزشی مانند قصه مبتنی بر فرهنگ ایرانی اسلامی بر بهبود رفتار و شناخت دانش آموزان مؤثر است.

مقدمه: پژوهش حاضر با هدف پیش بینی خشم پسران نوجوان بر اساس خودپنداره و بهزیستی مدرسه انجام شد. روش: حجم نمونه بر اساس فرمول کوکران حدود 170 نفر بود که در نیم سال نخست تحصیلی 1402-1401 انتخاب شدند. جمع آوری داده ها با استفاده از پرسشنامه اطلاعات جمعیت شناختی، بهزیستی مدرسه کاپلان و ماهر (1999)، مقیاس خودپنداره کودکان پیرز-هریس (1969) و سیاهه 2 خشم صفت-حالت اسپیلبرگر (1999) بود. بعد از کنار گذاشتن پرسشنامه های ناقص، برای تحلیل داده ها از همبستگی پیرسون و تحلیل رگرسیون با کمک نرم افزار SPSS نسخه 24 استفاده شد.  یافته ها: نتایج نشان داد که بین متغیرهای پیش بین (خودپنداره و بهزیستی مدرسه) با متغیر ملاک (میزان خشم) این پژوهش در پسران نوجوان همبستگی معناداری وجود دارد (05/0>P). در مدل پیش بینی حالت خشم، علاقمندی به مدرسه (001/0>P، 42/0-=β)، خودکارآمدی ادراک شده تحصیلی (022/0>P، 20/0-=β) و خودپنداره (007/0>P، 22/0-=β) قادر به تبیین 29 درصد واریانس میزان خشم هستند (29/0=R2). در مدل پیش بینی صفت خشم، علاقمندی به مدرسه (029/0>P، 20/0-=β)، خودکارآمدی ادراک شده تحصیلی (048/0>P، 18/0-=β) و خودپنداره (001/0>P، 33/0-=β) 17 درصد واریانس میزان خشم را پیش بینی می کنند (29/0=R2). در نهایت در مدل پیش بینی شاخص بیان خشم، علاقمندی به مدرسه (002/0>P، 26/0-=β) و خودپنداره (001/0>P، 25/0-=β) قادر به تبیین 31درصد از واریانس متغیر ملاک (میزان خشم) هستند (31/0=R2). نتیجه گیری: ﯾﺎﻓﺘﻪﻫﺎی اﯾﻦ پژوﻫﺶ در ﻫمگرایی ﺑ ﺎ ﯾﺎﻓﺘ ﻪﻫ ﺎی پیشین ﻧﺸﺎن داد، خودپنداره و بهزیستی مدرسه در پیش بینی خشم حالت-صفت پسران نوجوان، ﻧﻘﺶ دارﻧﺪ.