پژوهشنامه جغرافیای انتظامی

زمینه و هدف: ارزیابی و درک آسیب پذیری شهری در برابر تهدیدات امنیتی، موضوع مهمی برای برنامه ریزان، طراحان و سیاست گذاران شهری است. مرور پژوهش هایی که درباره ارزیابی و ترسیم آسیب پذیری امنیتی شهری پژوهش کرده اند نشان می دهد که این موضوع واجد ابعاد گوناگونی و متأثر از عوامل فضایی، اجتماعی و اقتصادی است و این ابعاد از طریق عواملی مانند ترکیب کاربری اراضی، اتصال خیابان ها، زیرساخت ها و داده های جمعیتی و اجتماعی-اقتصادی قابلیت اندازه گیری دارد.روش پژوهش: در این پژوهش، پس از شناسایی شاخص های مرتبط با موضوع، داده های مربوط به آن ها در سطح محلات مناطق 22 گانه شهر تهران جمع آوری شد. سپس از طریق روش F'ANP که یک روش ارزیابی چندمعیاری برای ساخت شاخص های مرکب است، استفاده شد.یافته ها: نتایج این پژوهش که حاصل از ترکیب ۱۴ شاخص در ۳۵۴ محله شهر تهران است، نشان می دهد که پنج مؤلفه اصلی در ساخت شاخص مرکب آسیب پذیری امنیت شهری قابل شناسایی است که عبارت اند از: سطح ریسک و تهدید (در معرض خطر)، تراکم فعالیت اقتصادی، ترکیب بیکاری کل، گره های ترافیکی و جمعیت وابسته.نتیجه گیری: توزیع فضایی این مؤلفه ها در سطح محلات شهر تهران نشان می دهد که مؤلفه های سطح ریسک/تهدید و گره های ترافیکی دارای توزیع شمالی- مرکزی و مؤلفه های تراکم فعالیت اقتصادی، ترکیب بیکاری کل و جمعیت وابسته از نوع مؤلفه های خوشه ای هستند. در مجموع، بیش ترین مقادیر آسیب پذیری امنیت شهری در مناطق مرکزی ۱۱ و ۱۲ و منطقه شمالی ۱ تهران و کم ترین مقادیر آن مربوط به مناطق شمال شرقی ۳ و ۴ تهران بوده است.

زمینه و هدف: شهر ساوه طی چند دهه اخیر شاهد توسعه فیزیکی، افزایش جمعیت شهری، مهاجرت بی رویه و حاشیه نشینی شده است اما ایجاد زیرساخت ها به خصوص در بخش حمل و نقل شهری، متناسب با این تحولات صورت نپذیرفته است. پژوهش حاضر با درک اهمیت موضوع و با توجه به جایگاه شهر ساوه و عدم مطالعات منسجم در این خصوص به هدف تحلیل فضایی تصادفات شهر ساوه و اولویت بندی مناطق حادثه خیز انجام شد.روش: در این پژوهش ضمن نمایش تصادفات دو ساله 1400 و 1401 روی نقشه با در نظر گرفتن نوع تصادفات اقدام به تحلیل فضایی تصادفات با استفاده از تابع تراکم کرنل، شاخص نزدیک ترین همسایه، شاخص موران جهانی، آماره عمومی G (ضریب گری) شده است و در پایان با استفاده از شاخص موران محلی انسلین اقدام به دسته بندی معابر با توجه به نوع تصادف، می کنیم.یافته ها: بر اساس یافته های پژوهش چهار ناحیه شامل میدان آزادی، میدان شهرداری، بلوار بهشتی و بلوار سپاه دارای بالاترین میزان تصادفات شهری هستند.نتیجه گیری: با توجه به نتایج مشخص شد تصادفات خسارتی بیش تر در معابر اصلی و معابر پُرتردد شامل بازار و مراکز تجاری و درمانی رخ می دهند و بیش ترین تصادفات فوتی و جرحی شهرستان در کمربندی های شهر که هم سرعت وسایل نقلیه بیش تر است و هم ترکیب تردد وسایل نقلیه سنگین و سبک وجود دارد رخ می دهد. بهترین راه کار برای کاهش تلفات و خسارات در شهر ساوه احداث کمربندی شمال به شرق به جهت جداسازی ترافیک خودروهای سبک و سنگین و هم چنین هوشمندسازی نظارت پلیس بر معابر شهری است.

ازمینه و هدف: امنیت از مهم ترین مقولات وابسته و پیوسته با شهر است. یکی از رویکردهای مهم برای کنترل و مدیریت امنیت، رویکرد حکم روایی خوب شهری است. این نظریه می تواند مقوله امنیت فضاهای شهری را از طریق ارتقای شاخص های هشت گانه در محلات شهری محقق نماید. هدف این پژوهش، ارزیابی جایگاه اثرات مؤلف های حکم روایی خوب شهری بر تحقق بخشی ابعاد امنیت در فضای شهری مطالعه موردی منطقه 9 شهر تهران است. در ای ن پژوه ش پ س از بررس ی مبان ی نظ ری مرتب ط، مؤلفه ه ای حکم روایی خوب شهری ب ه عن وان مؤلفه مؤثر بر تحقق بخشی ابعاد امنیت در فضای شهری منطقه 9 شهر تهران مورد بررسی قرارگرفت. روش: با توجه به شاخص های مورد بررسی، نوع پژوهش کاربردی و روش بررسی آن توصیفی-تحلیلی اس ت. ب رای گ ردآوری اطلاعات در زمینه اثرات شاخص ها و مؤلفه های حکم روایی خوب شهری در تحقق بخشی امنیت محلات شهری از دو روش کتابخانه ای و پیمایشی استفاده شده است. ابزار گردآوری اطلاعات در این پژوهش توسط پرسش نامه پژوهش گرساخته جمع آوری شده است. برای شناسایی شاخص های حکم روایی خوب شهری و گویه های مرتب با آن ها از مطالعات مرتب با حوز ه تخصصی حکم روایی شهری استفاده شده است و هشت شاخص مهم که در شاخص های سازمان ملل نیز به آن ها اشاره شده است در این زمینه شناسایی شد و مبنای طراحی پرسش نامه به عنوان ابزار در مطالعات پیمایشی مورد استناد قرار گرفت. اعتبار پرسش نامه ها با روش صوری و پایایی آن با ضریب آلفای کرونباخ انجام شد. جامعه آماری پژوهش شهروندان ساکن در فضای شهری منطقه 9 شهر تهران بودند که حجم نمونه با استفاده از فرمول کوکران 384 نفر در نظر گرفته شد.یافته ها: یافته های پژوه ش حاک ی از آن اس ت میزان پیش بینی شده ارتقاء امنیت در محلات مورد هدف با هم دیگر بسیار متفاوت است. رابطه بین تمام شاخص های پژوهش معنی دار است. هم بستگی بین شاخص های حکم روایی خوب شهری با شاخص شفافیت، عدالت و انصاف و نیز اثر بخشی در سطح پایین و در شاخص های مشارکت، اجماع سازی در سطح متوسط و نیز در بین شاخص حاکمیت قانون، پاسخ گویی، کارایی در سطح بالاتری ارتباط معنی دار برقرار است.نتیجه گیری: مجموع نتایج نشان داده است که میزان بیش بینی شاخص های حکم روایی خوب شهری در محلات مورد بررسی متفاوت است. به طوری که محلات صنعتی فتح، شهید دستغیب ضریب شاخص مثبت است و محلاتی هم چون امام زاده عبدالله و شمشمیری دارای ضریب متوسط و محله های مهرآباد جنوبی، سرآسیاب، استاد معین و دکتر هوشیار در آن ها ضریب رگرسیون منفی است.

زمینه و هدف: جرائم خشن تأثیرات مهلکی بر حیات اجتماعی جامعه داشته و به نسبت سایر جرائم، پیامدهای مخرب تر و شدیدتری به همراه دارند. عوامل اقتصادی و اجتماعی مختلفی در بروز این گونه جرائم مؤثر هستند. هدف این مقاله مطالعه تأثیر این عوامل در بروز جرائم خشن در استان مرکزی در ده سال گذشته است.روش: در این پژوهش از روش کمّی (با رویکرد تحلیل ثانویه) بهره برده ایم. جامعه آماری این پژوهش شامل داده های اقتصادی و اجتماعی و داده های برخی جرائم خشن در استان مرکزی است. شیوه نمونه گیری به صورت تمام شمار است. برای تخمین تأثیر عوامل اقتصادی - اجتماعی مؤثر بر جرائم خشن در استان مرکزی، طی دوره زمانی 1392 تا 1401، از مدل داده های پانل پویا و روش حداقل مربعات معمولی، استفاده شد.یافته ها: یافته ها نشان می دهد که افزایش نرخ بیکاری، شاخص قیمت مصرف کننده، ضریب جینی و جمعیت، تأثیر مثبت و معنادار و افزایش تحصیلات تأثیر منفی و معناداری بر جرائم خشن دارد.نتیجه گیری: نتیجه این پژوهش نشان می دهد که جرائم موجود در یک جامعه، ارتباط وثیقی با وضعیت اجتماعی و اقتصادی یک جامعه داشته و با نامتعادل شدن وضعیت اقتصادی و اجتماعی یک جامعه، میزان جرائم نیز دست خوش تغییر خواهد شد.

زمینه و هدف: تقسیم بندی حوزه جغرافیایی کوپ برای تعیین محدوده فعالیت گشت های انتظامی امری ضروری به نظر می رسد، چارچوب های ابلاغی و تعیین شده تا کنون نتوانسته است عوامل مؤثر برای بلوک بندی حوزه استحفاظی کوپ بر اساس نوع آن را مشخص کند، برهمین اساس پژوهش حاضر عوامل مؤثر بر بلوک بندی حوزه جغرافیایی کوپ را در مجموعه فرماندهی انتظامی استان لرستان، مورد کاوش قرار داده است.روش: پژوهش حاضر از نظر هدف، کاربردی و از نظر ماهیت داده ها، کیفی در قالب پارادایم تفسیری و از نوع اکتشافی است، جامعه پژوهش، متخصصان و کارشناسان حوزه پلیس پیش گیری فرماندهی انتظامی استان لرستان و پلیس پیش گیری فراجا به تعداد 24 نفر است، که به صورت هدف مند انتخاب شدند، داده ها با ابزار مصاحبه نیمه ساختاریافته جمع آوری و برای تحلیل داده ها از تحلیل مضمون استفاده شد، برای اعتبارسنجی مدل پژوهش از دو راهبرد بازبینی خارجی و تکثرگرایی استفاده شد.یافته ها: کدهای حاصل از مصاحبه های انجام شده با خبرگان بیان گر این است که در مجموع 40 مضمون پایه در خصوص عوامل مؤثر بر بلوک بندی حوزه جغرافیایی کوپ استان لرستان شناسایی شد که در قالب 11 مضمون سازمان دهنده و 5 مضمون فراگیر، سازمان دهی شدند.نتیجه گیری: بر اساس یافته های پژوهش در رابطه با موضوع عواملی چون نوع اماکن، معابر و محورهای مواصلاتی، توپوگرافی حوزه استحفاظی، موضوعات امنیتی انتظامی و جمعیت ساکن شناسایی شدند که بر نحوه بلوک بندی حوزه جغرافیایی کوپ استان لرستان مؤثر هستند. بر این اساس با تعریف امتیاز مشخص برای هر یک از عوامل احصاء شده و نظر خواهی از پلیس پیش گیری ده استان مختلف کشور در رابطه با موضوع، ضمن تأیید عوامل شناسایی شده، این نتیجه حاصل شد که برای کوپ هایی که ساختار واحدی دارند نمی توان بلوک بندی یکسانی انجام داد بلکه متناسب با عوامل شناسایی شده می بایست بلوک تعریف کرد تا بتوان از این طریق بیش ترین بازدهی برای گشت های انتظامی در رابطه با پیش گیری از جرم حاصل شود.

زمینه و هدف: مقوله دفاع در برابر بحران حمله نظامی، یکی از مهم ترین مسائل در شکل گیری شهرهای نخستین بود که به عنوان یکی از اصلی ترین دغدغه های نهادهای اداره جوامع در نظر گرفته می شده است با توجه به قرارگیری بسیاری از مراکز حیاتی، حساس در شهرها، تخریب آن ها اثرات بسیار سنگینی را بر سازمان فضایی شهر وارد آورده و منجر به برهم خوردن تعادل سیستم ها شهری می شود. از این رو ضرورت برنامه ریزی و اقدامات پیش گیرانه در شهرها در زمان صلح از جنبه های مختلف برنامه ریزی فضایی احساس می شود که این اقدامات با عنوان پدافند غیرعامل در کشور مطرح می شود. هدف پژوهش حاضر شناسایی اصول پدافند غیرعامل در برنامه ریزی فضایی بافت فرسوده شهر زنجان در مواجه با حمله نظامی است.روش: برای گردآوری از روش های مرور منابع و اسناد (مطالعات اسنادی) و پیمایش میدانی (مشاوره و مصاحبه) استفاده شده است. پژوهش حاضر بر اساس هدف در گروه پژوهش های کاربردی و بر اساس روش و ماهیت، نیز در گروه پژوهش های توصیفی قرار دارد. با استفاده از روش «مطالعات اسنادی» و مراجعه به منابع و پایگاه های اینترنتی اجزای ساختار نهادی شناسایی شده است. در ادامه با استفاده از روش های «فن دلفی» و «تحلیل محتوا» مورد تحلیل قرارگرفته است. و سپس با استفاده از روش های«تحلیل عوامل راهبردی درونی و بیرونی» و «فن تحلیل میدان نیرو»، جنبه های مثبت و منفی عملکرد آن شناسایی و معرفی شده شده اند.یافته ها: یافته ها حاکی از عرصه های تصمیم گیری، نقاط قوت، ضعف، فرصت و تهدید شناسایی شده در قالب سه عرصه فضاهای درونی، مجراهای ارتباطی و ساختار نهادی است که در قالب جدول ارائه شده است.نتیجه گیری: نتایج نشان می دهد که وجود ضعف، قوت، تهدید و فرصت در عوامل درونی، مجراهای ارتباطی و زیرساختی و ساختار نهادی بافت فرسوده، مانند تراکم جمعیت، دسترسی، فرسودگی بافت، عملکرد سازمان ها می تواند در برنامه ریزی راهبردی پدافند و در مدیریت بحران به عنوان فاکتورهای اساسی نقش ایفاء کند.