پژوهشنامه جغرافیای انتظامی

زمینه و هدف: هیدروپلیتیک بررسی نقش آب در مناسبات کشورها در سطوح مختلف است. در این میان رودخانه های مرزی با توجه به اهمیت آن هم در روابط سیاسی کشورها و به خصوص در تأمین آب شرب، کشاورزی و صنعتی اهمیت بسیار زیادی در بحث هیدروپلیتیک دارد. کشور ایران با دارا بودن 26 رودخانه مرزی و وابستگی حدود 30 درصدی جمعیت کشور به آب حوضه های آبریز مشترک جزو کشورهایی است که به شدت تحت تأثیر تحولات و تغییرات هیدروپلیتیکی رودخانه های مرزی است. در این میان امنیت مناطق مرزی به دلیل قرار گرفتن در مناطق پیرامونی و هم چنین وابستگی شدید به آب رودخانه های مرزی بیش تر تحت تأثیر قرار می گیرد.روش: این پژوهش با روش کیفی و رویکرد توصیفی - تحلیلی و با به کارگیری روش های دلفی و استفاده از نرم افزار آرک جی آی اس در راستای ترسیم نقشه ها به بررسی هیدروپلیتیک رودخانه های مرزی کشور، شاخص ها و مؤلفه های تأثیرگذار بر آن و هم چنین شاخص های ریسک و راهبردی پرداخته است. شیوه گردآوری اطلاعات در این پژوهش هم منابع کتابخانه ای و اینترنتی در راستای تجزیه و تحلیل توصیفی پژوهش و هم چنین بهره گیری از جامعه خبرگی و پرسش نامه برای غربال گری شاخص ها و شناسایی شاخص های تأثیرگذار بر هیدروپلیتیک رودخانه های مرزی ایران است.یافته ها: یافته های پژوهش نشان می دهد مهم ترین پیامدهای امنیتی- انتظامی هیدروپلیتیک رودخانه های مرزی بر مناطق مرزی در ابعاد زیست محیطی، اقتصادی، سیاسی، اجتماعی و فرهنگی قرار دارد.نتیجه گیری: مهم ترین پیامدهای هیدروپلیتیکی رودخانه های مرزی شامل تنش های قومی در دو سوی مرز، قاچاق، پیوستن به گروهک های تروریستی و واگرایی قومی و سیاسی، مهاجرت، کاهش کشاورزی، رشد فقر در مناطق مرزی و به تبع آن رشد بزه کاری، افزایش هزینه تأمین امنیت، درگیری بر سر آب، افزایش حاشیه نشینی، آلودگی هوا، خشک شدن تالاب ها، مشکلات تنفسی و تخریب محیط زیست در مناطق مرزی است.

زمینه و هدف: حکومت ها برای تأمین امنیت و دست یابی به بقای پایدار و تسهیل در حاکمیت ناچار به سازمان دهی و توزیع فضایی قدرت در پهنه سیاسی کشور هستند. هرچه این اقدام بر اساس ملاحظات سرزمینی- جغرافیایی باشد، ایجاد امنیت پایدار تسریع می یابد و سبب پیش گیری از بحران، گسترش قلمرو مؤثر ملی، کاهش آنتروپی مثبت و در نهایت افزایش بقای ملی می شود.روش: پژوهش حاضر به لحاظ هدف، کاربردی و از نظر نوع، توصیفی-تحلیلی است. جامعه آماری 15 نفر درون سازمانی(فرماندهان، کارشناسان و صاحب نظران حوزه انتظامی) و 15 نفر برون سازمانی (مدیران و کارشناسان و صاحب نظران حوزه سازمان دهی سیاسی فضا) هستند. واحد تحلیل سطوح تقسیمات سیاسی-اداری است و حجم نمونه به صورت تمام شمار در نظر گرفته شده است. روش نمونه گیری مبتنی بر روش گلوله برفی است و به منظور تجزیه و تحلیل یافته ها از روش های فازی-کلامی و آزمون های آماری استفاده شده است.یافته ها: تحلیل یافته ها در دو سطح انجام می گیرد. سطح اول نقش سازمان دهی سیاسی فضا در پیش گیری از بحران های امنیتی و انتظامی و سطح دوم رتبه بندی شاخص های سازمان دهی سیاسی فضا در پیش گیری از بحران های امنیت انتظامی است. یافته ها نشان داد، میانگین شاخص های نمایندگان مجلس، اندیشه های راهبردی، واگرایی و هم گرایی، تعداد جمعیت و روابط فاصله ای از حد متوسط پایین تر بوده و دیگر شاخص ها از سطح متوسط بالاتر بوده است.نتایج: شاخص های مربوط به تمهیدات حکومتی دارای بیش ترین اهمیت در پیش گیری از بحران های امنیتی- انتظامی بوده و سپس شاخص های مربوط به مؤلفه جغرافیای قدرت و حمایت و پس از آن شاخص های اداری- قانونی در پیش گیری از بحران های امنیتی- انتظامی دارای اهمیت است. این میزان اهمیت نشان گر این است که سازمان دهی سیاسی فضا مبتنی بر روش های علمی صورت نپذیرفته و تغییرات فضایی هم زمان با بحران ها و ناآرامی ها بر سیاست گذاری ها و تصمیمات راهبردی در مدیریت سیاسی فضا تأثیر گذاشته است.

زمینه و هدف: اجتماعات مذهبی یا زیارت هایی که هجوم جمعیت زیادی را تجربه می کنند در برابر حوادثی مانند ازدحام جمعیت آسیب پذیر هستند. این نوشتار می کوشد پیشران های مؤثر بر برنامه ریزی شهر امن برای ازدحام جمعیت در آیین های اجتماعی ماه محرم در بافت مرکزی شهر زنجان را با تأکید بر راهنمای شهر امن رویداد مبنا در سال 2021 اکونومیست مورد مداقه قرار دهد.روش: پژوهش حاضر به لحاظ هدف کاربردی و به لحاظ روش توصیفی – تحلیلی است. بسته به هدف پژوهش از روش دلفی با تعداد 20 نفر افراد مرتبط با موضوع در دسترس به روش نمونه گیری قضاوتی یا تعمدی استفاده شد. در این بررسی برای تجزیه وتحلیل داده ها از روش مولتیپول استفاده شد.یافته ها: سرانه پرسنل پلیس با حضور در رویداد؛ نورپردازی با استاندار تشخیص محیطی از طریق فاصله ده متری و وجود زیرساخت های امنیتی هشدار نظیر تلفن های ضروری و هشدارهای مراقبت به ترتیب سه اقدام اصلی و تأثیرگذار بر خلق شهر امن در رویدادهای آیینی شهر زنجان هستند. ماتریس ارزیابی اقدامات با توجه به سیاست ها نشان داد اقدام پایش خطر و اقدام سلامت روان دو مقوله اصلی و تأثیر گذار بر برنامه ریزی شهر امن در حضورپذیری افراد در رویداد آیینی شهر زنجان خواهند بود.نتیجه گیری: ماتریس سیاست ها ارزیابی شده مرتبط با سناریوها نشان داد ارزیابی پایش مرگ و میر ناشی از تصادفات جاده ای؛ کیفیت نشانه های شهری برای تقویت ذهنی مردم سیاست هایی هستند که با تقویت امنیت محیطی برای برنامه ریزی امنیت محیطی پیوند خورده اند.

زمینه و هدف: شهر خلاق رویکردی نوین در برنامه ریزی شهری است که توضیح می دهد، مردم چگونه می توانند در شهرها تفکر، برنامه ریزی و عمل خلاقانه داشته باشند و این موضوع نشان گر آن است که چگونه می توان شهرها را با بهره گیری از تفکرات و استعدادهای افراد، زیست پذیر، سرزنده و امنیت را افزایش داد. پژوهش حاضر با هدف روایت نگاری مؤلفه های شهر خلاق در راستای دست یابی به امنیت پایدار در شهر چابهار، به انجام رسیده است.روش: پژوهش حاضر از نظر هدف، کاربردی و دارای ماهیت تفسیری و تحلیلی و از لحاظ روش در گروه پژوهش های تلفیقی (کیفی و کمّی) قرار دارد. به منظور گردآوری جامعه نمونه از روش نمونه گیری هدف مند صورت گرفت، که در نهایت تعداد (15) نفر به عنوان جامعه نمونه انتخاب شدند. به منظور تجزیه وتحلیل اطلاعات از روش روایت نگاری و (با استفاده از نرم افزار مکس کیو دی ای) و روش دلفی و در نهایت از مدل ایان پی استفاده شده است.یافته ها: بر اساس نتایج به دست آمده؛ مضامین سازمان دهنده از جمله: (توسعه الگوهای زیست محیطی، توسعه الگوهای اقتصادی، توسعه الگوهای سیاسی، توسعه الگوهای فناورانه ای، توسعه الگوهای کیفیت زندگی، توسعه الگوهای اجتماعی - فرهنگی و نوآوری) و 54 مضامین پایه از دل روایت های متخصصان شناسایی شد، که در ادامه با استفاده از روش دلفی در دو مرحله نظرسنجی؛ مؤلفه های مطرح شده از سوی متخصصان مورد تأیید قرار گرفته شد. در نهایت نتایج رتبه بندی نیز حاکی از آن را دارد، مؤلفه توسعه الگوهای اقتصادی با وزن نهایی 031/0، بیش ترین میزان اهمیت را دارد.نتیجه گیری: امنیت پایدار و شهر خلاق دارای اشتراکاتی هستند. هدف خلاقیت شهری و امنیت پایدار، رضایت شهروندان شهر چابهار و به تبع آن امنیت برای استان است. در این راستا، باید شهر چابهار به عنوان محل شکل گیری خلاقیت، دانایی، صنایع خلاق و نوآور و اقتصاد دانایی در یک مسیر امنیت پایدار در نظر گرفته شود. بنابراین با مؤلفه های شناسایی شده و با تأکید بر نخبگان و متخصصین برنامه ریزی شهری، مدیریت شهری، شهرسازان و سایر علوم مربوطه؛ سطح امنیت پایدار در فضاهای شهری چابهار فراهم می شود.

زمینه و هدف: وقوع جرم، یکی از معضلات زندگی امروزه در کلان شهرهای کشور است که باعثِ ناامنی و پایین آمدنِ کیفیت زندگی اجتماعی شده است که حضور تخصصی پلیس در لایه های مختلف جامعه می تواند عامل مهمی در کاهش وقوع جرم باشد. از این رو تقویت نقش ایشان، فارغ از نگاه سنتی، باعث ارتقاء مشارکت اجتماعی خواهد شد. با در نظرگرفتن نقش حضور عمومی و تخصصی پلیس و انعکاس آن در طراحی محیطی پیش گیرانه از جرم تا حد زیادی می توان احساس امنیت را در راستای کاهش جرم ارتقاء داد که این مهم هدف اصلیِ پژوهش حاضر است.روش پژوهش: پژوهش، توصیفی-تحلیلی بر مبنای تحلیل های آماری است. ابتدا، با استفاده از منابع کتابخانه ای و مقالات مرتبط، تدوین و سپس، به موردپژوهی پرداخته شد که از راهبرد کمّی در بستر پیمایشی استفاده شد. داده های حاصل، توسط نرم افزار اس پی اس اس تحلیل شد. جامعه حجم نمونه آماری 207 نفر، 25 پرسش، با ضریب پایایی (آلفای کرونباخ) 809/0 به صورت تصادفی اتفاقی در محدوده مورد مطالعه، گزینش شدند.یافته ها: رابطه هم بستگی متغیرهای پژوهش برابر 801/0 بوده که مبین هم بستگی مستقیم و قوی بین متغیر وابسته (کاهش جرم) و متغیر مستقل (امنیت، طراحی محیطی پیش گیرانه از جرم و جامعه شناسی با تأکید بر نقش پلیس با شاخص های مرتبط در هر مقوله) است.نتیجه گیری: نظر به یافته های پژوهش، توجه به طراحی محیطی پیش گیرانه از جرم، جامعه شناسی، مقوله امنیت و انعکاس این موارد در طراحی شهری، کاهش وقوع جرائم را بر اساس برآورد مدل رگرسیونی (کاهش جرم= 532/0) امنیت، طراحی محیطی کاهنده جرم + (799/0) جامعه شناسی + (443/1-) به همراه خواهد داشت.

زمینه و هدف: نزاع، پدیده ای اجتماعی است که کمابیش در همه جوامع بشری از گذشته های دور تا به امروز وجود داشته و با روند صنعتی شدن و شهری شدن، شکل نزاع های خیابانی را به خود گرفته و در برخی از شهرها به صورت یک آسیب اجتماعی درآمده است. هدف این مطالعه تشخیص، بررسی و تحلیل کانون های این پدیده در شهر کرمانشاه است. چارچوب نظری پژوهش، نظریه کانون های جرم خیز است که توسط شرمن، گارتین و برگر برای تحلیل مکانی بزه کاری مورد استفاده قرار گرفته و بیان گر یک محدوده جغرافیایی و مکانی است که نرخ بزه کاری در آن بسیار بالاست.روش: برای بررسی این موضوع از روش تحلیل آمارهای موجود و برای تحلیل داده ها از تحلیل های آمار فضایی در محیط برنامه نرم افزاری سیستم اطلاعات جغرافیایی استفاده شده است.یافته ها: یافته ها نشان می دهد که نزاع با این که در تمام سطح شهر به چشم می خورد اما در دو نقطه از شهر، کانون شکل گرفته و با تراکم شدیدی مواجه می باشد و بیضی انحراف معیار، در جهت شمال شرقی جنوب غربی با میزان کشیدگی نسبتاً زیاد و عرض کم، قرار گرفته است.نتیجه گیری: نتیجه حاکی از آن است که محدوده هایی خاص از شهر، محل تمرکز نزاع است که مورد اول از نقاط کم برخوردار شهر و مورد دوم مرکز شهر است که محل تراکم جمعیت، با چهار خیابان اصلی است که شمال، جنوب، شرق و غرب را به هم وصل می کند و سایر مکان ها، محدوده های پاک محسوب می شوند.