مفسران و تأویل گران

نمایش ۲۰۱ تا ۲۲۰ مورد از کل ۶۹۵ مورد.

۲۰۱.

بن مایه های تفسیری کلامی امامت در قصص قرآن در کلام شیخ مفید(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: محسن دیمه کار گراب محمدحسن رستمی حسن نقی زاده سید محمد امام زاده

منبع: آموزه های قرآنی پاییز و زمستان ۱۳۹۳ شماره ۲۰

کلیدواژه‌ها: امامت شیخ مفید قصص قرآن استنباط کلامی و تفسیر کلامی

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۴۲۵ تعداد دانلود : ۷۲۰

جستار حاضر می کوشد تا بن مایه های تفسیری کلامی امامت را در قصص قرآن از منظر شیخ مفید بررسی و تبیین نماید. بررسی ها در میراث علمی شیخ مفید نشان می دهد که اعلم بودن، صدور معجزه، عصمت و محدَّث بودن از مهم ترین بن مایه های کلامی در حوزه شرایط و لوازم امامت در قصص قرآن است و از سوی دیگر پنهانی بودن ولادت امام عصر ، تصدی مقام امامت در کودکی، غیر عادی نبودن غیبت، طول عمر امام عصر ، عدم تعارض حدیث «من مات و هو لا یعرف إمام زمانه مات میتة جاهلیّة» با غیبت امام، استمرار نیاز به امام در حال غیبت نیز از مهم ترین بن مایه های کلامی در حوزه مسائل تخصصی مهدویت در قصص قرآن از نگاه شیخ مفید است. بررسی شبهه انحصار معجزه به انبیا نیز از دیگر مباحث این نوشتار است.

۲۰۲.

مکتب ادبی تفسیر و بنت الشاطی

نویسنده: فاطمه ناموری راد

منبع: بینات سال بیست و یکم زمستان ۱۳۹۳ شماره ۴ (پیاپی ۸۴)

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۹۳۰ تعداد دانلود : ۶۰۴

۲۰۳.

جایگاه و کارکرد روایات در تفسیر بر اساس دیدگاه علامه طباطبائی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: مجتبی خطاط

منبع: معرفت سال بیست و سوم آبان ۱۳۹۳ شماره ۲۰۳

کلیدواژه‌ها: سنت علامه طباطبایی روایات تفسیری تفسیر قرآن به قرآن تفسیر المیزان مناهج تفسیری

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۵۴۶ تعداد دانلود : ۶۷۵

روایات و آثار منقول معاصرانِ نزول، بخشی از واقعیت تفسیر قرآن را به خود اختصاص داده و قرآن پژوهان همواره توجه ویژه ای به این روایات داشته اند. این در حالی است که علّامه طباطبائی در تفسیر «المیزان»، منهج تفسیر قرآن به قرآن و بی نیازی آن از روایات تفسیری را مطرح کرده است. این نوشتار با روش تحلیلی توصیفی درصدد بررسی مبنای مرحوم علّامه در مورد جایگاه روایات تفسیری و میزان و کیفیت کاربرد روایات تفسیری در تفسیر «المیزان» است. بنا بر تصریح علّامه، تفسیر برخی از الفاظ مبهم آیات یا دستیابی به تفسیر برخی از آیات مشکل، نیازمند مراجعه به تفسیر پیامبر است. از دیگر سو، مرحوم علّامه در بیان روش صحیح تفسیر، استفاده از روایات در موارد ممکن را لازم می شمارد. افزون بر این مبانی، علّامه در تفسیر خود، ذیل بسیاری از آیات، به گونه های مختلف، از روایات تفسیری بهره جسته است.

۲۰۴.

بررسی و نقد دیدگاه های قرآنی و حدیثی قرآنیّون اهل سنّت(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: علی احمد ناصح وفاء نصرالله

منبع: پژوهشنامه معارف قرآنی (آفاق دین) سال پنجم بهار ۱۳۹۳ شماره ۱۶

کلیدواژه‌ها: سنت وحی احادیث تشریع قرآنیون

حوزه‌های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی تفسیر و علوم قرآن تفسیر قرآن کلیات مفسران و تأویل گران سنی

تعداد بازدید : ۳۰۷۳ تعداد دانلود : ۹۰۵

پژوهش حاضر به بررسی مهم ترین اندیشه های قرآنی و حدیثی جریان فکری نوظهوری موسوم به قرآنیّون می پردازد که از میان اهل سنّت برخاستند. خاستگاه آغازین این جریان شبه قارّة هند بود، سپس از رهگذر مصر به جهان عرب راه یافت. پیروان این جریان بر آن هستند که قرآن یگانه مرجع معتبر تشریع دین اسلام است. بنابراین، سنّت نبوی را به عنوان یکی از مصادر تشریع، فاقد اعتبار می دانند. در توجیه این اعتقاد، ایشان دو دلیل عمده را مطرح می نمایند: اوّل آنکه احادیث منقول از پیامبر، وحی نیستند، به دلیل اینکه پیامبر از تدوین حدیث خویش نهی کرده است ودوم اینکه این احادیث به سبب تأخیر در کتابت مورد جعل و تحریف قرار گرفته است، لذا حجّیّت ندارند. قرآنیّون از نظر مبانی فکری، تجدّدگرا و خواهان تطبیق قرآن با مقتضیّات زمان و نیز تعدیل مسائل دینی هستند. از نظر روش، آیات قرآن را با روش عقلی مبتنی بر تدبّر و اجتهاد آزاد تفسیر می نمایند و نیز تأثیرپذیری ایشان از علوم عقلی و تجربی باعث شده، حتّی حقایق غیبی و ماورایی آن را با استناد به پدیده های طبیعی و حسّی تفسیر نمایند. همچنین این فرقه برآنند که نیازی به تفسیر قرآن نیست، چراکه تفسیر تنها در مورد مسائل مبهم و یا پیچیده صورت می گیرد، لکن قرآن کریم کتابی روشن و مبرّا از هر گونه غموض و ابهام است و تنها باید در آیات آن تدبّر نمود. لذا برای روایات و سخن مفسّران وقعی نمی نهند و بیشتر استدلال هایشان مبتنی بر شبهه و مغالطه است. بنابراین، مقالة حاضر در ابتدا به معرّفی مشهورترین فرقه های قرآنیّون و بنیانگذاران آن و نیز بررسی گرایش های فکری و عقیدتی آنان می پردازد، سپس مهم ترین اندیشه های آنان را مورد بررسی و نقد قرار می دهد.

۲۰۵.

نقد دیدگاه مفسران معاصر درباره تعامل پیامبر با اهل کتاب در مکه(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: امیر احمدنژاد زهرا کلباسی اشتری

منبع: پژوهش های قرآن و حدیث سال چهل و هفتم پاییز و زمستان ۱۳۹۳ شماره ۲

کلیدواژه‌ها: علامه طباطبایی اهل کتاب پیامبر(ص) مفسران معاصر رسالت در مکه

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۱۱۴ تعداد دانلود : ۶۲۹

طبق قاعده ای نانوشته برخی مفسران معاصر بر این باورند که پیامبر(ص) در دوران مکه ارتباطی با اهل کتاب نداشته است و بنابر این، آیات دال بر این ارتباط یا مدنی اند اگرچه در سور ه های مکی واقع شده اند یا مخاطبی غیر از اهل کتاب داشته اند. تتبع در آرای مفسران متقدم، ریشه های این باور را نشان داده است و تأمل در تحقیقات مستشرقان و دیدگاه آنان مبنی بر علم آموزی پیامبر(ص) از اهل کتاب در محیط مکه، زمینه های پذیرش این پیش فرض را در تفاسیر معاصر آشکار می کند. اما این دیدگاه مورد پذیرش همه مفسران نیست. وجود آیات متعدد مکی که از فعالیت مجدّانه اهل کتاب در مکه خبر می دهد، روایات شأن نزول که بر ملاقات یهودیان با پیامبر(ص) دلالت دارد و گزارش های متنوع و معتبر تاریخی از حضور یهودیان و مسیحیان مقیم و مسافر در کنار خانه خدا، مؤید تعامل پیامبر(ص) با اهل کتاب در مکه است.

۲۰۶.

جایگاه آراء ابن عربی در تفسیر تسنیم از جوادی آملی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: طاهره ناجی صدره عباس اسماعیلی زاده

منبع: مطالعات عرفانی پاییز و زمستان ۱۳۹۳ شماره ۲۰

کلیدواژه‌ها: تفاسیر عرفانی تفسیر تسنیم عبدالله جوادی آملی محیالدین ابنعربی

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۲۰۲۷ تعداد دانلود : ۷۶۵

بهاءالدین محمد، معروف به سلطان ولد، یکی از قدرتمندت رین مشایخ طریقه مولویه محسوب تفسیر تسنیم از عبدالله جوادی آملی مشخصاً در شمار تفاسیر اشاری و عرفانی محض نیست، اما نقلهای متعدد او از عرفا در خلال این تفسیر، بهویژه از ابنعربی برجسته است. مفسر محترم با غوری که در کتب ابنعربی دارد، بر آن است که مبانی مکتب ابنعربی با مبانی امامیه مطابقت دارد. بااینحال، وی ناقل صرف آرای ابنعربی نیست، بلکه آرای او را گاه به صراحت و حتی گاه به شدت مورد نقد و رد قرار میدهد، البته مفسر این نکته را نیز در نظر دارد که در آثار عارفان و از جمله ابنعربی، نباید دو عنصر مهم تقیه و جعل و تحریف را نادیده گرفت. در مقاله حاضر، موارد و مواضع تأثیر آرای تفسیری ابن عربی در تفسیر تسنیم نشان داده شده، و به مبانی مشترک عرفانی دو مفسر اشاره شده، و در نهایت انتقادهای ضمنی یا آشکار صاحب تفسیر تسنیم معرفی و دستهبندی شده است.

۲۰۷.

بررسی تطبیقی روش تفسیری تفاسیر نورالثقلین و درالمنثور

نویسنده: علی اکبر شایسته نژاد علی مسلمی

منبع: حسنا سال ششم تابستان ۱۳۹۳ شماره ۲۱

کلیدواژه‌ها: سیوطی تفسیر روایی سوره واقعه درالمنثور حویزی نور الثقلین

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۲۵۰۲ تعداد دانلود : ۱۰۹۱

این مقاله به بررسی روایات تفسیری در دو تفسیر «درالمنثورسیوطی» و «نورالثقلین حویزی» با تأکید بر سوره واقعه پرداخته است. این پژوهش به شیوه کتابخانه ای و بررسی درون متنی و تطبیق و مقایسه انجام شده است. نگارنده پس از معرفی اجمالی دو تفسیر، به بررسی اموری چون جایگاه علوم قرآنی، تصحیف و تحریف، روایات موضوعه، روایات خرافی، گزینش و تقطیع روایات پرداخته است. این بررسی نشان می دهد که شکل انتخاب روایات و جایگاه قرار گرفتن آنها، انتخاب منابع روایات، تقطیع وجابه جایی روایات و... در تفاسیر مذکور، حاکی از اجتهاد مؤلفان آنها در روش بهره گیری از روایات تفسیری است. علاوه بر آن مبانی معرفتی همچون وابستگی به فِرَق مذهبی نیز در گزینش احادیث تأثیر به سزایی داشته است.

۲۰۸.

روش فقه الحدیثی علامه طباطبایی در المیزان

نویسنده: عباس محمودی

منبع: حسنا سال ششم زمستان ۱۳۹۳ شماره ۲۳

کلیدواژه‌ها: فقه الحدیث علوم حدیث پیش نیاز های فهم سیر فهم حدیث فهم مفردات فهم ترکیبات

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۹۶۰ تعداد دانلود : ۸۴۷

فقه الحدیث از مهم ترین شاخه های علم حدیث است که به فهم و تبیین روایات می پردازد. نگاهی به تاریخ فقه الحدیث نشان می دهد که بحث از فهم و مقصود واقعی کلام معصومان از عصر خود آن بزرگواران مورد توجه بوده است. محدثان برای فهم احادیث معصومان از روش های مختلفی بهره برده اند. شیوه فقه الحدیثی هر شخصی، بیانگر آراء، نگرش و میزان تسلط او بر حدیث و علوم حدیث است. شناخت آرای حدیثی علامه طباطبایی به عنوان یکی از مفسران بزرگ قرآن که در تفسیر خود از روایات فراوانی بهره جسته، جهت فهم بهتر المیزان و در نهایت، کلام وحی، ضرورت دارد. هدف این نوشتار، پاسخ به برخی شبهات درباره بی فایده بودن بحث های روایی المیزان و فقط جنبه موید داشتن آنها است. درباره مباحث حدیثی المیزان مطالبی بیان شده است؛ اما تا کنون پژوهشی مستقل در شناخت روش فقه-الحدیثی علامه در المیزان انجام نشده است. این مقاله ضمن بیان گوشه ای از تلاش های فقه الحدیثی علامه طباطبایی در المیزان در پی روشن ساختن روش ایشان و اثبات شخصیت حدیثی والای اوست.

۲۰۹.

قرآن در اندیشة قرآنی امام خمینی(س)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: سید عطاءالله افتخاری

منبع: پژوهشنامه متین سال شانزدهم بهار ۱۳۹۳ شماره ۶۲

کلیدواژه‌ها: قرآن انسان امام خمینی جامعیت معجزه مراتب معنایی

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۱۱۳ تعداد دانلود : ۱۲۴۵

امام خمینی، احیاگر بزرگ قرآن در عصر حاضر، در مکتوبات و سخنرانی ها، اندیشه های قرآنی خود را در مورد منزلت و عظمت قرآن تبیین نموده است. ایشان در بیانات خویش که طی سال های متمادی در مناسبت های مختلف آمده است، جامعیت و فراگیر بودن، عظمت، انسان ساز بودن اعجاز در معارف و محتوی، گستردگی مخاطبین، رابطة قرآن و احادیث و ادعیه، مهجوریت قرآن و برخی دیگر از ویژگی های آن را که برگرفته از کلام وحی و احادیث معصومین(ع) می باشد مورد اشاره قرار داده اند. امام اعتقاد دارد که قرآن دارای مراتب معنایی است به گونه ای که بخشی از معارف ژرف آن تنها برای اهل بیت(ع) قابل دستیابی است.

۲۱۰.

مفسّران قرآن و فهم روشمندانه از متن(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: داوود معماری فاطمه خامدا

منبع: سراج منیر سال پنجم پاییز ۱۳۹۳ شماره ۱۶

کلیدواژه‌ها: تفسیر قرآن فهم هرمنوتیک متن

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۰۸۴ تعداد دانلود : ۷۸۷

خداوند در زبان دینی، وجود برتر است و نه تنها ذات مقدّس، بلکه صفات و کلام او را در قیاس با سایر موجودات نمی توان شناخت. آیات وحیانی هرچند کلام خدا، امّا خطاب به آدمی و برای رساندن او به کمال و سعادت حقیقی محسوب می شوند و فقط با درک و فهمی دارای ضابطه جذب فطرت الهی وی خواهند شد. لذا فهم متن وحیانی و درک مراد جدّی خداوند، انسان را در مسیر آگاهی صحیح و هدایت واقعی قرار می دهد. از روشهای رایج فهم در عصر حاضر، فهم هرمنوتیکی از متن است که برخلاف ادّعای برخی مبنی بر ابتکار آن از سوی غربیان، از دیرباز مبانی و روشهایی از آن توسّط مفسّران و اندیشمندان مسلمان به کار گرفته شده است. این نوشتار به بررسی اجمالی فهم روش مندانه، و نه صرفاً و اصطلاحاً هرمنوتیکی، مفسّران از کلام الهی پرداخته، نتیجه می گیرد که تفسیر قرآن گاه به راستی امری سهل و ممتنع می نماید؛ زیرا عوامل گوناگونی در فهم مفسّر دخیل و مؤثّرند و دلیل اختلاف نظر مفسّران در تفسیر آیات و فهم معارف قرآن اغلب به حضور یا عدم حضور و شدّت و ضعف این عوامل در مقدّمات تفسیر هر یک ارتباط دارد، عواملی مانند ادبیّات آیات و بلاغت آن، جغرافیای متن (فضا و اسباب نزول آیات)، شخصیّت مفسّر، دیدگاه ها و زمانة او.

۲۱۱.

بررسى تبیین علّامه طباطبائى از شعور همگانى موجودات در تفسیر المیزان(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: محمدعلى محیطى اردکان

منبع: معرفت فلسفی سال یازدهم تابستان ۱۳۹۳ شماره ۴ (پیاپی ۴۴)

کلیدواژه‌ها: عقل نقل تفسیر المیزان علامه طباطبائى شعور موجودات

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۰۴۰ تعداد دانلود : ۶۳۵

علّامه طباطبائى، از فیلسوفان و مفسران برجسته شیعه، شعور همگانى موجودات را بر اساس ادله نقلى و عقلى پذیرفته و درصدد تبیین آن برآمده است. نویسنده با مراجعه به آثار علّامه طباطبائى و با محوریت تفسیر المیزان، همراه با توصیف و تحلیل دیدگاه ایشان درباره سریان ادراک در همه موجودات، بر اساس ادله نقلى و عقلى، به بررسى این دیدگاه پرداخته است. به نظر مى رسد هرچند بر اساس آیات و روایاتى که مرحوم علّامه بدانها استناد کرده، مى توان شعور همگانى موجودات را اثبات کرد، درستى تبیین و دلیل عقلى ایشان بر مسئله، کانون تردید است؛ علاوه بر اینکه به نظر مى رسد مدعاى ادله نقلى در مسئله شعور مادیات بیش از آن چیزى است که علّامه طباطبائى بر اساس مبانىِ فلسفىِ خویش پذیرفته است. بنابراین ادله اصلى در این بحث، ادله نقلى اند که با توجه به تواتر معنوى نیاز به بررسى سندى مستقل ندارند.

۲۱۲.

تعارض ادله و نقش آن در تفسیر با تأکید بر دیدگاه علامه طباطبائی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: حسن صادقی

منبع: معرفت سال بیست و سوم آذر ۱۳۹۳ شماره ۲۰۴

کلیدواژه‌ها: تفسیر اصول فقه علامه طباطبایی دلیل ادله تعارض جمع عرفی

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۵۵۹ تعداد دانلود : ۶۳۸

«تعارض ادلّه» از مباحث مهم دانش اصول فقه است که چگونگی مواجهه با ادلّه گوناگون، به ویژه روش جمع میان ادلّه متنافی بدوی را ذکر می کند. این مبحث در تفسیر قرآن تأثیر زیادی دارد و علّامه طباطبائی نیز از این مبحث در تفسیر قرآن بسیار استفاده کرده اند. مقاله حاضر، موارد تأثیرگذاری مبحث «تعارض ادلّه» در تفسیر قرآن را تبیین کرده، برخی از مصادیق عینی و کاربردی آن در آیات قرآن، به ویژه در غیر آیات الاحکام همانند آیات اوصاف الهی، شفاعت، علم غیب، سنجش اعمال، توبه، بخشش گناهان، حبط اعمال و... را با تأکید بر دیدگاه علّامه طباطبائی ذکر می کند. با این بحث، سازگاری آیات قرآن کریم با یکدیگر و نیز سازگاری برخی از روایات با آیات روشن شده، تعدادی از شبهات ناسازگاری پاسخ داده می شود. در این نوشتار روشن می شود تعارض شروطی دارد که برخی از آنها در تفسیر نیز تأثیرگذار است. همچنین تعارض به دو قسم «غیرمستقر» و «مستقر» تقسیم می شود و در میان آیات، تنها تعارض غیرمستقر ممکن است. تعارض غیرمستقر مصادیق متعددی در تفسیر دارد.

۲۱۳.

روش فلسفی ابن سینا در تفسیر حروف مقطعه قرآن(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: سید احمد حسینی ابراهیم مسلم پور

منبع: حکمت سینوی (مشکوه النور) سال هجدهم پاییز و زمستان ۱۳۹۳ شماره ۵۲

کلیدواژه‌ها: ابن سینا حروف مقطعه تفسیر فلسفی حروف ابجد نظریه صدور رساله النیروزیه

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۲۸۱۰ تعداد دانلود : ۱۰۲۹

همواره تفسیر و فهم معانی حروف مقطعه قرآن از مهم ترین مسائل تفسیری به شمار رفته است. ابن سینا به عنوان یک فیلسوف مسلمان در تفسیر آیات از روش فلسفی و مبانی حکمت خود که بیش تر جنبه نوافلاطونی دارد، بهره می گیرد. او در رساله النیروزیه که به تفسیر حروف مقطعه اختصاص دارد، ابتدا به بیان مبانی حکمت خود مانند نظریه صدور و پیدایش نظریه صدور و پیدایش موجودات از واجب الوجود، می پردازد و سپس سعی می کند تا با استفاده از نظریه حروف ابجد، حروف مقطعه قرآنی را بر این مبانی تطبیق و تفسیر کند. از نظر وی هر یک از حروف مقطعه که معادل حروف ابجد در نظر گرفته می شوند، به صورت فردی یا در حال ترکیب با حروف دیگر، بر اساس قوانین خاصی که ابن سینا ارایه می دهد، با موجودات خاصی متناظر خواهند بود.

۲۱۴.

تحلیل معناشناختی و گونه شناختی مصلحت در المیزان(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: مهدی برهان مهریزی محمد فتحعلی

منبع: معرفت کلامی سال پنجم بهار و تابستان ۱۳۹۳ شماره ۱ (پیاپی ۱۲)

کلیدواژه‌ها: مصلحت طبیعت کمال صلاح

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۹۷۶ تعداد دانلود : ۵۰۲

بر اساس دیدگاه علّامه طباطبائی مصحلت عبارت است از «بودن شیء بر مقتضاى طبیعت اصلی خودش، به گونه ای که خیر و فایدة شایسته و درخور، بر آن مترتب شود؛ بدون اینکه فاسد و از آثار خوب، محروم شود.». این معنای مصلحت، قابل تحلیل به پنج مؤلفه است: 1. «مصلحت»، امر وجودی مستمر است؛ 2. «مصلحت»، مقتضای طبیعت اصلی اشیاست؛ 3. شرط اقتضای طبیعت، فقدان مانع و قاسر است؛ 4. اثر اقتضای طبیعت اصلی اشیا، در صورت فقدان مانع و قاسر، ترتّب خیر و نفع درخور شأن اشیاست؛ 5. طبیعت اصلی اشیاء، به مصلحت میل دارد. تحلیل ارائه شده از «مصلحت»، عنوانی کلی است که قیودی می پذیرد و با اعتبار آن قیود، مصلحت به گونه های مختلف تقسیم می شود که عبارت اند از مصلحت های «نفسی و نسبی»، «نسبی و مطلق»، «منسوب به ذات و عمل»، «تکوینی و تشریعی»، «ثابت و متغیر»، «فردی و اجتماعی» و«مادی و معنوی».

۲۱۵.

بررسی اختلاف آراء مفسران شیعه در خصوص مفهوم «لقاء الله» در قرآن کریم(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: محمدحسن رستمی سمانه ابریشمی

منبع: مطالعات قرآن و حدیث سال هشتم پاییز و زمستان ۱۳۹۳ شماره ۱ (پیاپی ۱۵)

کلیدواژه‌ها: علم حضوری مفسران شیعه شهود باطنی لقاء الله

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۱۴۷ تعداد دانلود : ۵۵۶

«لقاء الله» منتهای حرکت آدمی، و روح همه تعالیم و معارف الهی است. اما به رغم اشباع این بحث از نظر کلامی، در باب مراد از «لقاء الله» در آیات قرآن، میان مفسران شیعه که همگی پیرو یک مکتب کلامی هستند، اختلاف نظر دیده می شود و آراء ایشان به 3 دسته قابل تقسیم است: مَجاز بودن «لقاء الله»، شهود باطنی یا علم حضوری در آخرت (با سکوت نسبت به شهود باطنی در دنیا)، و شهود باطنی یا علم حضوری در دنیا. اختلاف آراء بین مفسران بزرگ شیعه، بهترین دلیل بر لزوم بررسی آیات و روایات برای دست یافتن به وحدت نظر می باشد؛ زیرا این اختلاف، منتهای حرکت آدمی را در هاله ای از ابهام فرو برده است. در این مقاله، با مسلم گرفتن عدم امکان رؤیت جسمانی باریتعالی، فارغ از بحث های کلامی، به اختلاف دیدگاه های شیعه امامیه که بازتاب آن در تفسیر آیات لقاء الله بوده، پرداخته شده تا مفهوم حقیقی «لقاء الله» در قرآن کریم روشن گردد.

۲۱۶.

جایگاه مطالعات جغرافیایی در آراء تفسیری علاّمه طباطبائی(ره)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: طاهره سادات طباطبایی امین حسین افسردیر

منبع: سراج منیر سال پنجم پاییز ۱۳۹۳ شماره ۱۶

کلیدواژه‌ها: قرآن علامه طباطبایی جغرافیای تاریخی جغرافیای طبیعی تفسیر المیزان

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۹۵۸ تعداد دانلود : ۷۱۰

تفسیر المیزان اثر علاّمه طباطبائی یکی از تفاسیر جامع شیعه در دوران معاصر می باشد. با توجّه به معاصر بودن این تفسیر، مسأله این است که آیا ایشان به علوم نوین از جمله علم جغرافیا در تفسیر آیات توجّه کرده اند یا خیر؟ از آنجا که خداوند در بسیاری از آیات قرآن از پدیده های طبیعی مثل زمین، آسمان، باد، باران، ابر و ... نام برده، فهم پاره ای از این آیات نیازمند دانستن علم جغرافیا می باشد. علاّمه طباطبائی در موارد متعدّدی از این دانش ذیل برخی آیات برای روشن شدن معنای آیات کمک گرفته است و در تفسیر آیات بی شماری از قرآن کریم، از علم جغرافیا مدد جسته است. ایشان گاه در شاخة جغرافیای طبیعی (مباحثی چون؛ قبله یابی، شب و روز، زمین شناسی و ...) و گاه در شاخة جغرافیای تاریخی (ذوالقرنین، سرزمین مقدّس، ویژگی سرزمین قوم عاد، وضعیّت جغرافیایی غار اصحاب کهف) وارد این حوزة علمی شده است.

۲۱۷.

نقد دیدگاه علّامه شوشتری در جعلی بودن برخی روایات تفسیر منسوب به امام حسن عسکری علیه السلام(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: مجید شمس کلاهی

منبع: معرفت سال بیست و دوم تیر ۱۳۹۲ شماره ۱۸۷ «ویژه علوم قرآنی»

کلیدواژه‌ها: روایات تفسیری منابع تفسیر تفسیر منسوب به امام عسکری علیه السلام علامه شوشتری

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۰۱۷ تعداد دانلود : ۵۶۷

عمل تفسیر با استناد به «منابع تفسیر» انجام می پذیرد. مراد از منابع تفسیر، اموری است که شناخت های لازم درباره معنا و مراد آیات را در اختیار مفسّر قرار می دهد. یکی از مهم ترین منابع تفسیری، روایات منقول از اهل بیت علیهم السلام، و یکی از منابع در این باب، تفسیر منسوب به امام حسن عسکری علیه السلام می باشد. این مقاله به بررسی و نقد آرای علّامه شوشتری درباره نمونه هایی از روایات منقول در تفسیر مذکور می پردازد و نشان می دهد ادلّه مورد استناد ایشان برای اثبات مجعول بودن این روایات از قبیل انفراد نقل روایت در منبع شیعی تفسیر منسوب به امام حسن عسکری علیه السلام و عدم نقل آن در منابع عامه، ظهور بدوی روایت، مفاد صدر روایت بدون توجه به آنچه در ذیل آن آمده و استبعاد محتوای روایت گرچه ظن به صدور این روایات را کاهش می دهد، اما نمی تواند مجعول بودن آنها را به اثبات رساند و دستمایه این مدعا قرار گیرد که تفسیر منسوب به امام حسن عسکری علیه السلام سر تا سر مجعول است.

۲۱۸.

مبانی افتراق تفاسیر عرفانی در مقایسه با تفاسیر عرفانی متقدّم(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: عباس مصلایی پور یحیی میرحسینی مرتضی سلمان نژاد

منبع: مطالعات عرفانی بهار و تابستان ۱۳۹۲ شماره ۱۷

کلیدواژه‌ها: عرفان تفسیر تفسیر عرفانی متقدم تفسیر عرفانی جدید

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۴۰۵ تعداد دانلود : ۷۴۶

یکی از گرایش های تفسیری مهم و پرسابقه قرآن کریم، تفاسیر عرفانی و اشاری است. این رویکردهای تفسیری حداقل از قرن سوم آغاز شده و تا دوران معاصر نیز شیفتگان خود را حفظ کرده است. بنابراین، در عصر اخیر نیز می توان با آثاری رو به رو شد که در برداشت از آیات نورانی قرآن کریم، گرایش های عرفانی و اشاری داشته اند. ویژگی ها و مختصات تفسیری آثار دوره جدید، تفاوت هایی با نوع پیشین خود دارد که می توان تفسیر عرفانی و اشاری را به دو شاخه متقدم و متأخر تقسیم کرد. در این میان، می توان «تأویل گرایی»، «بیان رمزی» و «فهم طبقه بندی شده» را به عنوان مبانی تفسیر عرفانی متقدم برشمرد. این در حالی است که در حوزه روش های تفسیر عرفانی اشاری جدید، باید به «تلاش برای تعمیم فهم و همگانی ساختن برداشت از قرآن»، «اعتقاد به تدبرگرایی و تفسیر قرآن به قرآن» و «کلیدی دانستن طهارت قلب در فهم قرآن» اشاره کرد. مفسّران عرفانی جدید به دلیل بازآموزی در روش ها، برداشت های جدیدی از قرآن بیان کرده که مسبوق به سابقه نبوده و نشانی از آن در سنت تفسیری مشاهده نمی شود. به همین دلیل، تبیین رویکردها و ویژگی های این روش تفسیری، از اهمیت زیادی برخوردار است.

۲۱۹.

رهیافت روش شناسانه شهید صدر در موضوع نظریه قرآنی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: محسن قاسم پور مریم نظربیگی

منبع: پژوهشنامه تفسیر و زبان قرآن سال دوم پاییز و زمستان ۱۳۹۲ شماره ۱ (پیاپی ۳)

کلیدواژه‌ها: روش تفسیری شهید صدر نظریه قرآنی سنت های تاریخ

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۸۰۰ تعداد دانلود : ۹۴۰

شهید صدر تفسیر را به دو نوع ترتیبی و موضوعی تقسیم می کند. در دیدگاه او با استناد به تفسیر موضوعی می توان به نظریات قرآنی در خصوص مسائل مهم زندگی دست یافت . شهید صدر دارای آثار تفسیری مختلفی به شیوه موضوعی است. در دیدگاه شهید صدر، قرآن کریم درباره تاریخ و سنت های حاکم بر آن دارای نظریه است. اصالت علمی و مبتنی بودن نظریه قرآن بر اصول مسلم علمی از پیش فرض های تفسیری شهید صدر است. این پژوهش بر آن است تا روشی را که این مفسر و قرآن پژوه در تبیین نظریه قرآنی «سنت های تاریخ» به کار گرفته است، تحلیل و مورد بررسی قرار دهد. نظریه این مفسر برخوردار از مؤلفه هایی هم چون نگرش سیستمی و استقراء است که با بهره گیری از آنها، نظریه «سنت های تاریخی» در «قرآن» را تعلیل و تحکیم بخشیده است. نظریه سنت های تاریخی شهید صدر با تکیه بر مبانی و اصول و قواعد تفسیری پذیرفته شده از نظر وی، قابل تبیین و ارزیابی است.

۲۲۰.

تفسیر «جوامع الجامع» و فقه مذاهب اسلامی

نویسنده: کریم دولتی

منبع: حبل المتین سال دوم پاییز ۱۳۹۲ شماره ۳ و ۴

کلیدواژه‌ها: قرآن اختلاف وحدت تقریب

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۹۳۹ تعداد دانلود : ۹۹۸

یکی از دانشمندان برجسته قرون پنجم و ششم هجری قمری، ابوعلی فضل بن حسن طبرسی است. طبرسی با تألیف دو تفسیر کامل بر قرآن کریم، تعمقش در این علم را نشان داده است. تفسیر جوامع الجامع که طبرسی در اواخر عمرش نگاشته است، به مباحث فقهی مذاهب اسلامی اشاراتی دارد، که مورد بررسی قرار گرفته است. در این مقاله، ضمن بررسی تفسیر جوامع الجامع مواردی را که طبرسی به اختلافات فقهی مذاهب اسلامی اشاره میکند، استخراج نموده و با نظر فقهای سایر مذاهب سنجیده و مورد ارزیابی قرار گرفته است. در این تحقیق نشان داده شده است که وی، در یازده موضع، نظر فقهی مذاهب اهلسنت را در کنار نظر شیعه ذکر میکند که شامل نُه موضع نظر شوافع، هشت موضع نظر احناف و یک موضع نظر مالکیان میباشد، اما هیچگاه به نظر فقهی حنابله اشاره نکرده است. در چهار موضع نیز مطلبی در ارتباط با پیشوایان دو مذهب حنفی و شافعی آورده است. بیان دقیق فتاوای فقهی مذاهب اهل سنت، در کنار ذکر نظر مشهور در مذهب شیعه، گویای این است که طبرسی فقیهی مسلط بر «علم الخلاف» بوده است، هر چند نام وی بیشتر به عنوان مفسر قرآن کریم شهرت یافته است.

درخت حوزه‌های تخصصی