الگوها و تعیین کننده های مهاجرت داخلی در ایران(مقاله علمی وزارت علوم)
منبع:
علوم اجتماعی (علامه طباطبایی) بهار ۱۴۰۳ شماره ۱۰۱
73 - 107
حوزه‌های تخصصی:
امروزه به خاطر ثبات نسبی باروری و مرگ ومیر در سطوح پایین، سهم مهاجرت در پویایی جمعیت و تغییرات منطقه ای برجسته تر شده است. مهاجرت، فرایندی پویا و ناشی از شرایط در حال تغییر اجتماعی است که می تواند نه تنها بر مهاجران، بلکه بر مناطق مبدأ و مقصد نیز تأثیر بگذارد. افزایش مهاجرت ها و جابه جایی های جمعیتی، به ویژه از مناطق مرزی کشور به سمت مرکز و سکونت آن ها در پیرامون شهرهای بزرگ، به ویژه پایتخت، یکی از مسائل و چالش های اجتماعی و جمعیتی کشور به شمار می آید. در این راستا، این مقاله با استفاده از تحلیل ثانویه داده های فردی و انبوه سرشماری های 1390 و 1395 به بررسی الگوها و تعیین کننده های مهاجرت داخلی در کشور می پردازد. نتایج نشان داد که با افزایش میزان شهرنشینی، گذار خالص جمعیت از مناطق روستایی به شهرها کاهش یافته و در مقابل، مهاجرت های بین شهری افزایش یافته است. تهران به عنوان جذاب ترین استان کشور برای مهاجرت از سوی اکثر استان ها شناخته می شود و جذابیت آن به ویژه برای استان های غربی بیشتر است. همچنین، جریان مهاجرتی خارج شده از استان تهران به استان البرز و دو استان شمالی کشور یعنی گیلان و مازندران است که مهاجرت به آن ها شیوع بیشتری در میان سالمندان و بازنشستگان دارد. بعلاوه، نتایج نشان داد که تهران و استان های اطراف با افزایش جمعیت ناشی از مهاجرت روبرو هستند، در حالی که استان های غربی و جنوب شرقی با سطح پایین توسعه، کاهش جمعیت ناشی از مهاجرت را تجربه می کنند. با توجه به نابرابری های منطقه ای، ساختار سنی جوان و میان سال، افزایش سطح تحصیلات، بیکاری بالای جوانان و کمبود فرصت های شغلی در بیشتر استان ها و شهرستان های کشور، انتظار می رود روند مهاجرت های داخلی، به ویژه مهاجرت های بین استانی، در سال های آینده افزایش یابد.