خلیل میرزایی

مقدمه: امروزه به منظور ایجاد توسعه سیاسی، مشارکت همه آحاد جامعه در امور سیاسی ضروری است. بنابراین مشارکت زنان در همه فعالیت های اجتماعی مانند سیاست لازمه توسعه سیاسی است؛ به نحوی که می توان گفت اقلیت بودن زنان در امور سیاسی، موجبات ناتمامی دموکراسی را در جامعه فراهم می کند و شناخت عوامل مؤثر بر آن مانند خودپنداره از اهمیت ویژه ای برخوردار است. بر این اساس، هدف این پژوهش بررسی رابطه بین خودپنداره و مشارکت سیاسی زنان شهر تهران است. روش: روش تحقیق ازنظر مسیر توصیفی (پیمایش) و ازنظر هدف کاربردی بوده است. داده های موردنیاز با استفاده از پرسشنامه محقق ساخته در بین 389 نفر از زنان شهر تهران واقع در سن مشارکت سیاسی که با روش نمونه گیری تصادفی طبقه ای انتخاب شدند، جمع آوری شده است. یافته ها: بین مؤلفه های تصور از طبقه اجتماعی-اقتصادی، تصور از مذهب، عقیده و پندار نسبت به شخصیت، تصور از جنسیت خود، تصور نسبت به سن خود و ادراک نسبت به توانایی های خود با مشارکت سیاسی زنان رابطه وجود دارد که درمجموع خودپنداره زنان 7/41 درصد از کل واریانس مشارکت سیاسی آنها را تبیین می کند. بحث: بنابراین می توان گفت که آنچه متضمن مشارکت بالاتر است عملا در دل شاخصه های توسعه سیاسی، اقتصادی و فرهنگی جامعه متبلور می شود. پس می توان ادعا کرد که هرچقدر عرصه سیاست و جامعه دمکراتیک تر و فرهنگ مدارای جنسیتی در جامعه پذیرفته تر باشد، درک زنان از خود و توانایی های خود و به طورکلی خودپندارگی آنان از خود بیشتر می شود و این زمینه را برای حضور پررنگ تر زنان در هر حوزه در جامعه افزایش می دهد، همچنین مشارکت در فضاهای بسته اجتماعی به اشکالی نو جلوه گر می شود که راه را برای تغییر نهادی در سطح اجتماع محله و بسترهای خردتر با هدف آماده سازی جامعه در جهت اثرگذاری بیشتر زنان فراهم می کند. تمامی متغیرهای زمینه ای و مستقل تحقیق در چارچوب تحولات ساختاری زنان قابل فهم است و این جز به تحول کیفی از خودپنداری جمعی زنان از خود نبودهاست.

پژوهش حاضر با هدف تبیین نقش طرح های تحرک اقتصادی دولت بر شرایط اقتصادی و اجتماعی جامعه (طرح حمایتی وام 250 میلیون ریالی خرید خودرو در سال 1394) انجام گردیده است. روش پژوهش حاضر از نظر هدف، پژوهشی کاربردی و براساس نحوه گردآوری داده ها پژوهشی توصیفی قلمداد می شود. جامعه آماری پژوهش حاضر تمامی شهروندان بالای 20 سال استان مازندران هستند که بر اساس فرمول کوکران 384 نفر انتخاب و بر اساس نمونه گیری تصادفی خوشه ای به پرسشنامه پژوهشگر ساخته پاسخ دادند. داده های خام به دست آمده از پرسشنامه ها با نرم افزار SPSS23 و آزمون آماری کیرز- میر- اوکلین و فریدمن مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند. نتایج به دست آمده حاکی از آن بود که آسیب های اقتصادی طرح بیشتر از تغییرات اقتصادی مقطعی بود، طرح فوق بیشتر از آنکه به رفاه جامعه منجر شود باعث بی اعتمادی و نفاق در جامعه گردیده است و در نهایت مشخص گردید که دلالان، خودروسازها، دولت و بانک ها بیشترین منفعت را از طرح برده اند و مردم و وام گیرندگان اصلی متضرران طرح فوق بوده اند.

مطالعه حاضر به بررسی عوامل اقتصادی و توسعه منطقه ای موثر بر جذب مازاد سرمایه در مناطق کمتر توسعه یافته ایران در طی سالهای 1400-1395 می پردازد. جهت بررسی موضوع فوق تاثیر متغیر مستقل( شاخص های اقتصادی-توسعه منطقه ای ) بر متغیروابسته(میزان جذب مازاد سرمایه) مورد بررسی قرار می گیرد. جامعه آماری در این یژوهش 31 استان کشور می باشد که در این میان 4 استان کم تر برخوردار (کمتر توسعه یافته)، (کردستان، هرمزگان، آذربایجان غربی و سیستان و بلوچستان) با توجه به بررسی های انجام شده ( با تکیه بر سه اصل فرصت ها، قابلیت ها و دستاوردها) به صورت هدفمند به عنوان نمونه آماری انتخاب شده اند. روش تحقیق این پژوهش از نوع روش های میکس متد (کمی-کیفی) بوده و از تکنیک های دلفی فازی، تاپسیس- تحلیل عاملی، معادلات ساختاری – تفسیری و معادلات ساختاری در آن استفاده شده است. داده های کمی و کیفی با روش های ذکر شده جمع آوری شده و با استفاده از آزمون های آماری مورد تجزیه و تحلیل و تبیین قرار گرفته اند. این پژوهش با هدف "طراحی الگو و سازوکارهای افزایش قابلیت جذب مازاد سرمایه در مناطق کمتر توسعه یافته (کمتر برخوردار) انجام شده ونتایج به دست آمده حاکی از این است که فرضیه مطرح شده تأیید شده و متغیرمستقل بر متغیر وابسته اثرگذار می باشد.

این جستار با هدف بررسی و شناسایی شاخص ها و طراحی الگوی توسعه قضایی، به مطالعه و کاوش در رابطه با مفهوم توسعه قضایی پرداخته است. روش این مطالعه، کیفی است که در مرحله اول به صورت مطالعه اسنادی و کتابخانه ای و در مرحله دوم با استفاده از تکنیک دلفی، با بیست نفر از صاحب نظران و مدیران قوه قضاییه و دادگستری استان تهران، به عنوان متولیان اجرایی حوزه توسعه قضایی، که به شکل تصادفی انتخاب شده اند، با استفاده از ابزار مصاحبه نیمه ساخت یافته انجام شده است. مفهوم توسعه قضایی عبارتست از؛ کارآمدی قوه قضاییه جهت رسیدگی مستقل، سریع، دقیق و تخصصی به پرونده های قضایی، تلاش برای پیش گیری از وقوع جرم، گسترش عدالت و آزادی، ثبات ساختار و تشکیلات و تامین منابع انسانی و فیزیکی، نظارت بر حسن اجراء قانون و اصلاح و به روز رسانی رویه ها، نظارت و ارتقاء عملکرد ضابطان، تلاش برای مبارزه با فساد و حل بحران مشروعیت، توسعه دادرسی الکترونیک و فناوری ها و گسترش مشارکت های مردمی و به کارگیری روش های غیر قضایی حل و فصل دعاوی. سرانجام توسعه قضایی بر اساس منطق علمی شاخص سازی در هشت بعد و بیست شاخص اصلی دسته بندی شد.

پژوهش حاضر با هدف تبیین بازخوردی طرح های تحرک اقتصادی دولت بر شرایط جامعه (طرح حمایتی وام 250 میلیون ریالی خرید خودرو در سال 1394) انجام گردیده است. روش پژوهش حاضر پژوهشی کیفی، از نوع زمینه بنیاد است، جامعه آماری مورد نظر تمامی نخبه گان اقتصادی و اجتماعی در سطح کشور هستند که با روش نمونه گیری در دسترس و هدف مند انتخاب گردیدند (20 نفر تا اشباع نظری) و ابزار مورد استفاده در پژوهش حاضر، مصاحبه ی نیمه باز یا نیمه ساخت دار بود که در حین مصاحبه براساس نظرات نخبه گان پرسش ها جهت داده شدند. تحلیل داده های به دست آمده از مصاحبه ها با استفاده از کدگذاری های باز، محوری و گزینشی صورت گرفت و مدل طرح پژوهشی تدوین گردید. بنابر نتایج به دست آمده مشخص شد که در این طرح جامعه چه وام گیرندگان و خریداران مصرف کننده و چه کسانی که از طرح استفاده نکرده اند جزو متضرران اصلی بودند و بیشتر منافع را دولت، خودروسازان و دلالان خودرو به دست آوردند. بازخوردهای اجتماعی مثبت طرح اتحاد جامعه و رفاه شهروندان و بازخوردهای اجتماعی منفی رفتار هیجانی جامعه، عدم همبستگی جامعه، بی اعتمادی به دولت و عدم اعتماد اجتماعی بود. بازخوردهای اقتصادی منفی طرح ایجاد بحران اقتصادی، ایجاد تورم، افزایش بدهی های بانکی و وابستگی صنایع و بازخوردهای اقتصادی مثبت رفع موقتی بحران، تحرک اقتصادی موقت، خروج از رکود و رونق اقتصادی مقطعی بود. همچنین در این طرح آینده نگری ای وجود نداشته است و به لزوم آینده نگری در طرح های آتی اشاره گردیده است.

منظور از انحراف مثبت در محیط کاری، رفتار داوطلبانه شاغلان است که با هدف بهبود و پیشرفت شغلی و یافتن راه های ابتکاری برای حل چالش های کاری و بهبود عملکرد انجام می شود. این مطالعه درصدد است تا شرایط و عوامل مؤثر بر توسعه «انحراف مثبت شغلی» را از منظر افراد نوآور و خلاق در محیط های کارگری به عنوان افراد دارای انحراف مثبت شغلی با اتخاذ رویکرد نظریه زمینه ای واکاوی نماید. جامعه آماری مطالعه 126 نفر از کارگران نمونه جشنواره امتنان در سال های 1395 تا 1401 بودند که 15 نفر از آنها با روش نمونه گیری هدفمند و با لحاظ حداکثر تنوع در ویژگی های سن، جنس، تأهل، تحصیلات، شغل، رشته تحصیلی و رسته فعالیت، انتخاب و با آنها مصاحبه عمیق و نیمه ساخت یافته، انجام شده است. یافته های پژوهش نشان می دهد که سازمان توانمندساز، فرهنگ سازمانی مثبت گرا، حمایت های سازمانی و سازمان ایده پرور ازجمله مقولات شرایط علی مؤثر بر پدیده انحراف مثبت شغلی بوده است. سوژه ها همچنین با چالش هایی نظیر: فرهنگ منفی سازمانی، ایده سوزی سازمانی، موانع پشتیبانی، مدیریتی، فردی و خانوادگی مواجه بودند که راهبردهای معطوف به فرد شاغل و راهبردهای معطوف به محیط شغلی را در پیش گرفته اند.

موضوع توسعه یکی از موضوعاتی است که نه تنها در حوزه ی جامعه شناسی توسعه، بلکه در بسیاری از حوزه های جامعه شناسی به طور اخص و علوم اجتماعی، به طور اعم، مورد بحث قرار می گیرد. بدین منظور در این تحقیق به شناسایی موانع توسعه صنایع در استان ایلام و بررسی جامعه شناختی آن به منظور تقویت بستر و معرفی ظرفیت و توانمندی های استان به کشور پرداخته شد. برای این منظور با تعداد 18 نفر از خبرگان و مطلعیین مصاحبه هایی از نوع نیمه ساختاریافته انجام شد. مفاهیم اکتشافی حاصل از این مصاحبه ها براساس ماهیت و مفاهیم مرتبط 124 کد باز بود که بعد از آن محقق به اشباع رسید و مصاحبه-ها پایان یافت. در ادامه جهت انجام مقوله بندی محوری و مقوله بندی اصلی از نرم افزار MaxQda 2018 استفاده شد که در نهایت 124 کد باز، 39 کد محوری و 20 کد انتخابی حاصل شد که در دسته بندی های عوامل علی، مداخله گر، پیامدها، راهبردها، زمینه ای قرار داده شدند. پس از شناسایی کدها، جهت بررسی روایی کدهای کیفی به دست آمده، از CVR و CVI استفاده شد. نهایتا بعد از اثبات روایی مناسب کدهای کیفی، پرسشنامه ای 100 سوالی طراحی شد و بین 140 نفر از خبرگان و صاحبان صنایع توزیع شد. پس از استخراج کدها و مقوله بندی مربوط به آنها، مفاهیم احصاء شده در شش عنصر(شرایط علی، پدیده محوری، راهبردها، پیامدها، شرایط مداخله ای و شرایط زمینه ای) تقسیم بندی شدند. با توجه به نتایج حاصل از این پژوهش و بر اساس مقوله های محوری مستخرج از کدگذاری می توان"دوگانه بوم و سیاست" را به عنوان نظریه این پژوهش در نظر گرفت.

هدف این پژوهش کشف زمینه های اجتماعی _ فرهنگی گرایش به فمینیسم در ایران است. پس از بیان مسأله و گزارشی از مطالعات گذشته، با حساسیت نظری، نظریه فرادستی اجتماعی، عاملیت و ساختار، هژمونی فرهنگی، حلقه های قدرت و نظریه کنش، مرور و چهارچوب مفهومی تدوین گردید. روش گرندد تئوری، انتخاب 37 زن با نمونه گیری هدفمند، تکنیک مصاحبه عمیق و سؤالات نیمه ساخت یافته با تأکید بر اشباع نظری، محقق را به داده های واقعی و نظریه مبنایی هدایت کرد. بر اساس یافته ها، "نظام مردسالاری" به عنوان شرط علّی، "قوانین تبعیض آمیز"، "بازنمایی رسانه"، "جامعه-پذیری جنسیتی" و "استیلای سنّت" در جایگاه شرایط زمینه ای و "خشم برساخت شده" و "آگاهی برساخت شده" به عنوان شرایط مداخله ای کشف شدند. پدیده مرکزی نیز، "گرایش به فمینیسم" است. استراتژی ها شامل: "بی کنشی"، "راهبردهای تغییر وضعیت" و "راهبردهای ساختارشکنانه" و پیامدها نیز با "رهاشدگی"، "ظهور کنشگر" و "ظهور سوژه" نمایان شدند. نتایج نشان می دهد زنان با آگاهی و درک جنسیتی از وضع موجود، مطالبه گر حقوق خود هستند و کنشگری را تا به جالش کشیدن ساختارها، پیش می برند. این نتایج می تواند در ارتقاء سطح نظری، مسأله شناسی و کشف عوامل پنهان مفید باشد و زمینه مداخلات و اصلاحات ساختاری را نیز فراهم نماید.

تحلیل جوامع امروزی بدون لحاظ کردن مدرنیته ناممکن است. زیست جهان های انسانی در عرصه های گوناگون هنوز کمابیش در حال تجربیه مدرنیته هستند. یکی از نهادهایی که از مدرنیته متأثر شده خانواده است. هدف این پژوهش مطالعیه چگونگی تکوین ارزش های خانواده در شهر ایلام است. رویکرد مطالعیه حاضر کیفی و مبتنی بر نظریه زمینه ای است. برای نیل به این هدف با 32 نفر از زوجین دو دهه (1365-1375 و 1385-1395) ساکن شهر ایلام بر اساس روش نمونه گیری هدفمند و نظری، مصاحبیه نیمه ساخت یافته به عمل آمد، داده های موردِ نظر جمع آوری و سپس با استفاده از فرایند کدگذاری سه مرحله ای (باز، محوری و گزینشی)، 110 مفهوم، 23 مقوله جزء و 27 مقولیه عمده و در نهایت دو مقولیه هسته ای استخراج شد. یافته های پژوهش نشان داد تفاوت در ارزش های خانواده میان دو نسل در شیویه همسرگزینی، سبک زندگی، تغییر در سنت های خانوادگی، فرزندمحوری و ... است. خانواده، به سمت خانوادیه مدرن و شکننده در حرکت است. درنتیجه تغییر ارزش ها در خانواده وجود دارد که در چند دهیه اخیر در ایلام تحت تأثیر فرایند مدرنیته و پیامدهای آن قرار گرفته است. در این فرایند دگردیسی ارزش ها با محوریت کمرنگ شدن سنت ها اتفاق افتاده است. ارزش های سنتی (نسل گذشته) به حاشیه رفته و به جای آن ها ارزش های مدرن در خانواده ها جایگزین شده است.

منظور از انحراف مثبت در محیط کاری، رفتار داوطلبانه کارکنان است که با هدف بهبود رفاه سازمانی و یافتن راه های ابتکاری برای حل چالش های کاری و بهبود عملکرد انجام می شود. بی گمان وجود شخصیت های انحراف مثبت در یک محیط کاری و احساس عاملیت و تأثیرگذاری آنها در بین کارکنان برای ایجاد تحولاتی اثربخش، ضروری است. این مطالعه درصدد است تا تفاسیر و دلالت های معنایی انحراف مثبت شغلی را در میان افراد نوآور و خلاق در محیط های کارگری (کارگران نمونه جشنواره امتنان سال های 1395 تا 1402) به عنوان افراد دارای انحراف مثبت شغلی با اتخاذ رویکرد کیفی کنکاش و واکاوی نماید. پرسش اصلی پژوهش این است که انحراف مثبت شغلی در بین کارگران نوآور و نمونه، واجد چه دلالت های معنایی است و ابعاد این پدیده کدام است. در این مطالعه با نمونه گیری هدفمند و مصاحبه نیمه ساختاریافته با 20 نفر از کارگران نمونه، اشباع داده ها حاصل شد. برای تحلیل داده های کیفی نیز از روش تحلیل مضمون استفاده شده است. مشارکت کنندگان در مطالعه، در تعریف این مفهوم به 4 شاخص اصلی شامل: انحراف مثبت شغلی به مثابه: تغییر و اصلاح سازمانی، نوآوری و خلاقیت سازمانی، یاریگری و مشارکت سازمانی، توسعه اخلاق سازمانی و نیز تحقق خود اشاره کردند. همچنین مؤلفه ها و زیرمؤلفه های انحراف مثبت شغلی از منظر کارگران نمونه و نوآور شناسایی شد.