بازتاب چند باور مهری در سروده های خاقانی(مقاله علمی وزارت علوم)
آیین مهری یکی از آیین هایی است که در ایران باستان مدت های مدیدی رواج داشت. بعد از انتشار آیین زردشتی، خدای مهر که در آیین مهری یک خدا خورشید محسوب می شد، مبدل به ایزدمهر شد و مهریشت بدان اختصاص داده شد. مهر غیر از خوشید است. این نکته از خود اوستا برمی آید، ولی از دیرزمان به سبب ارتباط نزدیکی که مهر با خورشید دارد، این دو با هم مشتبه شده اند. در ادبیات پهلوی و پارسی هم مهر به معنی خورشید به کار رفته است. خورشید مذهب اقوام کهن بوده، خورشید در ایران از دورانهای قدیم، مورد پرستش قرار گرفته است. بعد از آن که ایرانیان دین اسلام با پذیرفتند، این آیین منسوخ گشت ولی اصطلاحات آن در ادبیات و فلسفه و عرفان بازتاب یافت. شاعران ایرانی از جمله خاقانی از این اصطاحات به عنوان عناصر سازنده خیال سود جستند. خاقانی ضمن آن که با بهره گیری از تلمیحات دینی و الهام گرفتن از قرآن کرمی بسیار پرشور به ستایش پیامبر (ص) می پردازد، در تصویرسازی و مضمون پردازی شاعرانه خود از فرهنگ و آیین های دیگر چون دین مسیح و آیین مهری نیز استفاده کند. او در شروان نزدیک ارمنستان می زیست که خود آنجا مدتها مرکز آیین مهری بود. از این بر این آیین و اصطلاحات آن اشراف کامل داشت. حضور چشمگیر عناصر اساطیری حماسی آیین مهری، چون تقدیس خورشید و فره مند و سرخ پوش دانستن خورشید و غسل کردن خورشید، حمله بردن خورشید به گاو فلک و ارتباط شیر با خورشید، شاهد این مدعاست. خاقانی اضافه بر این مطلب از شاهدان و بزرگان مهری یاد می کند. این مطالبی است که در این پژوهش مورد بررسی و مداقه قرار می گیرد.