اصغر قائدان

اصغر قائدان

مدرک تحصیلی: دانشیار گروه تاریخ و تمدن ملل اسلامی دانشگاه تهران

مطالب
ترتیب بر اساس: جدیدترینپربازدیدترین

فیلترهای جستجو: فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۲۱ تا ۴۰ مورد از کل ۴۰ مورد.
۲۱.

نقش شیوخ قبایل در تحولات سیاسی، اقتصادی و اجتماعی عصر جاهلی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات تقریبی مذاهب اسلامی سال سیزدهم بهار و تابستان ۱۳۹۷ شماره ۴۹ 91 - 104

کلیدواژه‌ها: عصر جاهلی نظام قبیله عصبیت شیخ حلف قریش

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۹۵۶ تعداد دانلود : ۶۲۵
مهم ترین مؤلفه و رکن سیاسی و اجتماعی جامعه عصر جاهلی، نظام قبیله و عصبیت مبتنی بر آن است، قبیله که در جایگاه دولت یا قدرت سیاسی قرار می گیرد، به وسیله شیوخ مدیریت شده، افراد قبیله نیز تحت اطاعت محض شیوخ قرار داشتند. رؤسای قبایل مسئولیت تمامی شئون زندگی افراد قبیله را در زمینه های مختلف سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و دینی بر عهده داشتند. به سبب همین نظام قبیله ای، شیخ یا رئیس قبیله باید از برخی ویژگیها و صفات اخلاقی مانند بخشندگی و سخاوت، تواضع و بردباری، فصاحت بیان، و خلق نیکو، و صفات نسبی مانند اصالت در نسب، و همچنین ویژگیهای مدیریتی مانند شجاعت و دلاوری، سن بیشتر، درایت رأی و عقلانیت سیاسی برای احراز این مقام برخوردار باشد. این مقاله با بهره گیری از منابع اصلی، در پی واکاوی حدود و محدوده اختیارات اجرایی، ویژگیها و نحوه اعمال مدیریت او است، تا بدین نکته پاسخ دهد که تا چه میزان شیوخ و رؤسای قبایل در تحولات سیاسی، اجتماعی و اقتصادی عصر جاهلی نقش دارند.
۲۲.

مصداق وصی در متون و روایات اهل سنت (با تأکید بر سخنان پیامبر (ص) و صحابه)

نویسنده:
منبع: سیره پژوهی اهل بیت سال چهارم بهار و تابستان ۱۳۹۷ شماره ۶ 7 - 27

کلیدواژه‌ها: امامت امام علی (ع) جانشینی پیامبر خلافت نص وصایت

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۹۵۶ تعداد دانلود : ۴۶۱
وصایت از اصطلاحات مهم در اندیشه سیاسی تشیع است. بنا بر نظر شیعیان رسول خدا6 جانشین خود را، از طریق وصایت انتخاب کرده اند. این نظر بر خلاف اندیشه سیاسی اهل سنت است که بسیاری از آنان معتقدند پیامبر6 مطلقاً کسی را وصی قرار نداد؛ برخی هم معتقدند روایات ناظر بر این که علی7 وصی رسول خدا6 است همگی جعلی و ساختگی اند؛ برخی نیز روایات منقول بر وصایت امام علی7 را ناظر به وصایت در اموال آن پیامبر9 می دانند. مسئله اصلی این پژوهش بررسی معنا، مفهوم و کاربرد وصایت در اندیشه اهل سنت است؟ بر این اساس با بررسی متون روایی و تاریخی اهل سنت نشان داده شد کاربست اصطلاح وصی برای امام علی7 به مفهوم سیاسی و جانشینی در کلام رسول خدا6 و صحابه در متون روایی اهل سنت تا قرن سیزدهم اشتهاری عام و تام داشته و در حقیقت به همین معنای مورد نظر شیعه به کار رفته است.
۲۴.

سیر تحول مفهوم و کارکرد سنت از زمان پیامبر اسلام (ص) تا پایان عصر خلفای راشدین با تاکید بر دوره حکومت امیرمؤمنان علی(ع)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه تاریخ تمدن اسلامی سال پنجاه و یکم پاییز و زمستان ۱۳۹۷ شماره ۲ 301 - 317

کلیدواژه‌ها: سنت نبوی تطور مفهوم سنت کارکرد سنت عصر خلفای سه گانه عصر امام علی (ع)

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۸۲ تعداد دانلود : ۵۱۸
سیره و سنت رسول خدا(ص) از صدر اسلام مورد توجه بوده است. توجه به سنت به عنوان مفهومی که می تواند کلید فهم تاریخ، حدیث، فقه و اصول اعتقادات اسلامی باشد، از اهمیت بسیاری برخوردار است. مسئله این پژوهش تکوین مفهوم و کارکرد سنت از زمان پیامبر اسلام(ص) تا پایان عصر خلفای راشدین با تاکید بر حکومت امیرمومنان علی(ع) است. برخی یافته ها حاکی از آن است که سنت در عصر خلفای سه گانه ابزاری برای توجیه مشروعیت خلیفه و ساماندهی حکومت بود، اما کارکرد های اجتماعی سنت در دوره امیرمومنان(ع) صرفا منوط به مشروعیت حکومت نیست و به سوی مفهومی راه گشا در حل معضلات و مخاطرات اجتماعی میل می نماید. به صورتی که در مدت کوتاه حکومت ایشان سنت به یکی از مهم ترین معیارهای شناخت حق از باطل، هدایت، بدعت ، فتنه و حکومت داری در کنار کتاب خدا تبدیل شد.
۲۵.

تأثیر بازرگانان هندی مقیم اصفهان بر تجارتِ دوره صفوی با تاکید بر بانیان(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه تاریخ تمدن اسلامی سال چهل و پنجم پاییز و زمستان ۱۳۹۱ شماره ۲ 71 - 84

کلیدواژه‌ها: بازرگانی ایران و هند بانیان صدوقیان صفویان گجراتیان مولتانیان

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۱۵ تعداد دانلود : ۴۳۷
نیازمندی های دو سویه ایران و هند و سیاست شاهان صفوی برای توسعه تجارت از عوامل اصلیِ برقراری مناسبات دوستانه تجاری و سیاسی بین ایران و هند در دوره صفویه بوده است. از این رو مناطق مختلف ایران به ویژه اصفهان، به بازارِمناسبی برای کالاهای هندی و فعالیت بازرگانان آن سرزمین تبدیل شد و هزاران نفر از هندیان  از جمله بانیان، مولتانیان و صِدّیقیان در کنار بازرگانان دیگر چون ارامنه، به فعالیت تجاری در این شهر مشغول شدند. اگرچه این بازرگانان هندی در تجارت ایران نقش بسزائی داشتند، اما به سبب اشتغال به فعالیت هایی چون صرافی، رباخواری و خارج کردن پول و مسکوکات، آسیب هایی  از جانب آنان به اقتصاد ایران وارد گردید. از یررسی این اقدامات، گاه چنین برمی آید که آسیب های فعالیت بازرگانان هندی برای اقتصاد ایران، بیش از منافع آن بوده است، اما نتیجه این پژوهش نشان می دهد که این نگاه، چندان واقع بینانه نیست و منافع حضور این بازرگانان از آسیب های آن بیشتر بوده است. در این مقاله ضمن بررسی تأثیربازرگانان هندیِ مقیم اصفهان بر تجارتِ دوره صفوی، دلایل حمایت پادشاهان صفوی از آنها، به رغم پرداختن به برخی اقدامات غیر سالم بازرگانی، بررسی شده است.
۲۷.

نظامیگری ممالیک مصر و روک حسامی و ناصری(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه تاریخ تمدن اسلامی سال چهل و پنجم پاییز و زمستان ۱۳۹۱ شماره ۲ 85 - 106

کلیدواژه‌ها: اراضی مصر اقطاع روک حسامی روک ناصری ممالیک نظامیگری

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۸۵ تعداد دانلود : ۵۱۷
نوشتار حاضر با بررسی تأثیر نظامیگریِ ممالیک مصر بر روک حسامی و ناصریبدین نتیجه دست یافته است که سپهسالاران و صاحب منصبانِ نظامیِ ممالیک، به دلیل سلطه مطلق بر نواحیِ اقطاعیِ گسترده خویش و نیز درآمدهای فراوان ناشی از دست اندازه ی به دیگر اراضی مصر، به حدّی قدرتمند شدند که قدرت سلطان را محدود کردند و گاه به مقام سلطنت چشم طمع بستند؛ آنان در ابتدا، بخش اعظم زمین های مصر، یعنی بیست قیراط از کلِ بیست و چهار قیراط را در دست داشتند. از این رو سلاطین مملوکی با هدف مهار قدرتِ افسارگسیخته امیران و تغییر ساختار قدرت، اراضی مصر، موسوم به روک حسامی و ناصری را مسّاحی و ساماندهی دوباره کردند. امّا این سیاست موثّر نیفتاد و موجب نارضایی و شورش شد و برای ارتش، خاصّه اجناد حلقه و زمین های زراعی مصر نیز پیامدهای ناگواری در پی داشت.
۲۸.

دور إماره أردلان فی الصراع الصفوی العثمانی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: دراسات فی العلوم الانسانیه دوره ۱۹ سال -۱۴۳۳ شماره ۲ 17-29
تعداد بازدید : ۵۱۶ تعداد دانلود : ۶۲۱
یعتبر الصراع بین الدولتین الصفویه والعثمانیه من أبرز سمات القرنین العاشر والحادی عشر الهجرﻱ، وکان ﺃحد أسباب هذا الصراع هو سعی کل من الدولتین إلی السیطره علی الإمارات الکردیه ومن أهمها إماره أردلان التی کانت تحکم مناطق واسعه وتسیطر علی قلاع إستراتیجیه وتملک قوه عسکریه قویه. تهدف هذه الدراسه ضمن المنهج التاریخی إلی إبراز مدی ﺃهمیه هذه الإماره ودورها فی الصراع بین الدولتین وموقفها فی المراحل المختلفه من هذا الصراع وسیاسه کل منهما تجاهها وخاصه الدوله الصفویه التی استطاعت فی نهایه الأمر أنّ تخضع هذه الإماره لسلطانها وکذلک تأثیر هذا الصراع علی الإماره والذی کان من نتائجه فقدان الإماره لقسم کبیر من أراضیها فی شهرزور مقابل تبعیتها للصفویین. ومن العوامل المؤثره علی قبول الأردلانیین بتبعیتهم للصفویین السیاسات التعسفیه للدوله العثمانیه وأطماعها فی الحصول علی شهرزور وإنتهاج سیاسات أکثر اعتدالا وانعطافا من جانب الدوله الصفویه وظهور دوله مرکزیه قویه فی إیران.
۲۹.

زمینه های سیاسی شکل گیری مهاجرت علویان به ایران در دوره عباسی و تاثیر آن بر گسترش تشیع(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: سخن تاریخ سال چهاردهم بهار و تابستان ۱۳۹۹ شماره ۳۱ 90 - 107

کلیدواژه‌ها: مهاجرت تشیع علویان امام رضا (ع) زمینه سیاسی دوره عباسی ایران

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۸۷ تعداد دانلود : ۲۷۳
چرایی و چگونگی تداوم و گسترش اسلام با قرائت شیعی در بین ایرانیان در دوره عباسی و به طور خاص قرن سوم هجری، مساله پژوهش حاضر است. مساله مطرح شده در این پژوهش، بررسی زمینه های سیاسی، اجتماعی و فرهنگی گسترش تشیع در ابتدای قرن سوم هجری است. آن طور که از اطلاعات منابع برداشت می شود یکی از علل رشد فزاینده گروش ایرانیان به اسلام و مخصوصا اسلام با قرائت شیعی در دوره عباسی؛ ولیعهدی امام رضا(ع) و حضور ایشان و دیگر مهاجران علوی در ایران است. سیاست مذهبی خلفای عباسی و بستر سیاسی فراهم شده به وسیله آنان، به لحاظ تهدیدها(دوره منصور، هارون، متوکل) و فرصت ها(دوره مامون)، زمینه را در درجه اول برای هجرت امام رضا و علویان و در ادامه به منظور انجام فعالیت های سیاسی، اجتماعی و فرهنگی آنان آماده ساخت و زمینه ساز تحولات مهم فرهنگی در ایران گردید. مهاجران در بستر سیاسی موجود، با انجام فعالیت های مختلف سیاسی، اجتماعی و فرهنگی، زمینه ساز تداوم و گسترش تشیع در ایران گردیدند. شرایط سیاسی و اجتماعی موجود، بستر مناسب برای فعالیت های فرهنگی مهاجران و در نتیجه، گسترش تشیع و رسوخ آن در بین "طبقه خاصه" و به ویژه "طبقه عامه" جامعه را فراهم ساخت. روش تحقیق، توصیفی –تحلیلی و شیوه گردآوری اطلاعات در این پژوهش، کتابخانه ای و با استفاده از منابع متعدد اسلامی و شیعی است.
۳۰.

جایگاه ابوعلی چَغانی در تعاملات نظامی و سیاسی دولت سامانی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه تاریخ اسلام سال هشتم پاییز ۱۳۹۷ شماره ۳۱ 5-26

کلیدواژه‌ها: ابوعلی چغانی آل محتاج چغانیان سامانیان

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۴۲ تعداد دانلود : ۵۶۹
آل محتاج ازجمله فرمانروایان محلی ولایت چَغانیان، در بخش علیای آمودریا، بودند که هم زمان با دوره اقتدار امیراسماعیل سامانی (279-295ق)، در منطقه تحت سلطه خود، یعنی بخش هایی از خراسان و ری، حاکمیت داشتند. این سلسله محلی دست نشانده دولت سامانی نقش مؤثری در اقتدار سیاسی و نظامی آن دولت داشت. صداقت و شجاعت امیران این خاندان، ازجمله ابوعلی چغانی، در امور سیاسی، نظامی، و اقتصادی سبب شد تا به برجسته ترین مقام های حکومتی و لشکری سامانیان نایل آیند. مسئله اصلی پژوهش حاضر بررسی اقدامات و خدمات سیاسی و نظامی ابوعلی چغانی و تاثیر آن بر اقتدار دولت سامانی است. این نوشتار بر آن است تا با رویکردی توصیفی-تحلیلی، به این پرسش ها پاسخ دهد که اولاً این خاندان چگونه توانستند در این دولت به چنین جایگاه برجسته ای نایل آیند و اعتماد دولت مردان سامانی را به دست آورند و ثانیاً، چه نقشی در سازمان سپاه سامانی و تحولات نظامی این دولت داشتند. یافته های پژوهش حاکی از آن است که ظهور و سقوط چغانیان نقطه عطفی در تاریخ ایران محسوب می شود؛ چراکه با حذف چغانیان، به عنوان سپه سالاران کل خراسان و در رأس آنان، ابوعلی چغانی، از صحنه سیاسی و نظامی دوره سامانیان، قدرت های دهقانی ایرانی از اریکه قدرت نظامی فروآمدند و از بین رفتند. همین عامل، از عوامل مهم سقوط دولت سامانیان به شمار می رود.
۳۱.

جایگاه صوفیان در دوره سلجوقیان(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه تاریخ اسلام سال ۱۲ پاییز ۱۴۰۱ شماره ۴۷ ۹۸-۷۹

کلیدواژه‌ها: تصوف سلجوقیان صوفیان مقبولیت اجتماعی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۱۸ تعداد دانلود : ۲۰۲
صوفیان یکی از اقشار اجتماعی مسلمان در قرون میانه و مورد احترام طبقات جامعه اسلامی بودند. ترکان سلجوقی به ویژه سلاجقه بزرگ، پس از قدرت یابی، به منظور تثبیت قدرت خود، نیاز به مقبولیت سیاسی و اجتماعی داشتند. آنان دریافتند که یکی از راه های رسیدن به مقبولیت، تکریم صوفیه و برخورداری از تبلیغات عمومی و دعای خیر آنان برای دوام سلطنت است. سلجوقیان اعتقاد داشتند ارتباط با صوفیان، یکی از مؤلفه های تأیید حکومتشان است. این ارتباط موجب گرایش جامعه به سلاطین و در نهایت موجب مقبولیت سیاسی و اجتماعی آنان خواهد شد. این پژوهش، جایگاه صوفیان در دوره سلاجقه بزرگ یا سلجوقیان ایران و فراز و فرود ارتباطات میان آنها را مورد مطالعه قرار می دهد. روش انجام این تحقیق توصیفی و تحلیلی است. نتایج تحقیق نشان می دهد که سلجوقیان، با عنایت به اهمیت جایگاه صوفیان در جامعه، به برقراری روابط حسنه و تکریم آنان پرداختند تا از این طریق، به مقاصد خود یعنی کسب مقبولیت سیاسی و اجتماعی برسند. در این میان، برخی صوفیان به دلیل مخالفت با دستگاه حکومت سلجوقی، حاضر به ارتباط با سلاجقه نشدند.
۳۲.

ضریح السیده زینب فی سوریا (الزینبیه): آراء ودراسه نقدیه(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: دراسات فی العلوم الانسانیه دوره ۱۹ سال ۱۴۳۳ شماره ۳ 1-18
تعداد بازدید : ۳۹۲ تعداد دانلود : ۲۸۴
لقد اختلفت الآراء حول مدفن السیده زینب وقد طرح الباحثون والعلماء والمؤرخون منذ العصور الماضیه وحتی عصرنا الحاضر آراء مختلفه حول مدفن السیده زینب(س) عقیله بنی هاشم، وحاول کل منهم إثبات أو نفی بعض الأمکنه کمدفن لها، والأمر مازال فی هاله من الغموض والالتباس والضبابیه ومثیراً لکثیر من علامات الاستفهام. والسؤال الذی یطرح نفسه هنا هو: أی من هذه الأمکنه المذکوره فی الکتب التاریخیه یمکن أن یکون مدفن السیده زینب؟ والأمکنه التی یزورها آلاف من الناس هل یمکن أن یکون مدفنها؟ لابد من القول أنّه منذ القرون الماضیه حتی الأن هناک خمسه أمکنه ذکرت کمدفن للسیده زینب (س)؛ مکانان منها أکثر اشتهاراً، کما أنّ هناک مکانین أقل اشتهاراً، ومکان واحد فیه قول نادر والمکانان المعروفان هما راویه فی دمشق وقنطره السباع فی القاهره والأمکنه الأخری هی مقبره البقیع ومقبره الباب الصغیر فی دمشق وسنجار فی الموصل. نحن نحاول فی هذا المقال ضمن المنهج التاریخی دراسه وتحلیل مدفنها فی سوریا (راویه أو الزینبیه) وقد ثبت لدینا بأنّ هذا المدفن یتعلق بزینب الصغری بنت علی(ع)، زوجه محمد بن عقیل وأمها أم شعیب المخزومیه. وأنتساب هذا المکان لزینب الکبری بنت فاطمه(س) لیس له أصل ولا اعتبار أو حقیقه علمیه. وهذا اللبس بسبب تسمیه خمس بنات الإمام بزینب وأم کلثوم وهما زینب الکبری والصغری وأم کلثوم الکبری والوسطی والصغری.
۳۳.

تاریخ نگاری نظامی عصر اسلامی از آغاز تا پایان عصر ممالیک (648-923)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه تاریخ اسلام سال نهم بهار ۱۳۹۸ شماره ۳۳ 5-28

کلیدواژه‌ها: تاریخ نگاری نظامی جنگ در اسلام جهادیه نگاری فتوح نگاری مغازی نگاری

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۸۹ تعداد دانلود : ۷۴۱
گزارش نبردهای اعراب از نگارشهای مورد توجه در تاریخ نگاری اسلامی بود. در منابع اسلامی حدود 1400 درگیری بین قبایل عرب جاهلی ثبت شده است. در دوره اسلامی نیز گزارش دقیق جنگ های پیامبر 6 و فتوحات دوره خلفا از مهمترین مباحث مورد توجه مورخان اسلامی بوده است؛ تا جایی که به تدریج دسته ای از مورخان نظامی ظهور یافتند که بطور تخصصی به مباحث نظامی از جمله سازمان و سازماندهی، تسلیحات و فن آوری نظامی، شیوه های جنگی، طرح ریزی نظامی و انواع جنگ ها پرداختند و به این ترتیب شکل جدیدی از تاریخ نگاری یعنی «تاریخ نگاری نظامی» به وجود آمد. این تحقیق بر آن است تا با معرفی آثار مطرح در حوزه تاریخ نگاری نظامی و اشکال گوناگون آن در دوره اسلامی تا پایان عصر ممالیک، عوامل تأثیرگذار بر این نوع تاریخ نگاری را مطرح سازد. داده های تاریخی نشان می دهد به سبب اهمیت جهاد در اسلام، پیچیدگی جنگ ها و انتقال میدان های جنگ از صحرا به شهرها و سپس به دریاها، تحول در فن آوری تسلیحات، سازماندهی و روش های جنگی، تخصصی شدن حوزه جنگ و شکل گیری رسته های نظامی باعث توجه ویژه به تاریخ نگاری نظامی و نهایتاً ظهور مورخان جنگ و تدوین آثار تخصصی در این حوزه شده است.
۳۴.

سیره فقیه مدار امام سجاد(ع)، مطالعه موردی: تبیین تقیّه در مواجهه با قیام حَرّه(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: تاریخ اسلام سال بیست و سوم تابستان ۱۴۰۱ شماره ۲ (پیاپی ۹۰) 39 - 60

کلیدواژه‌ها: امام سجاد (ع) تقیه واقعه حره تاریخ تشیع امویان

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۶۳ تعداد دانلود : ۲۷۷
تقیّه، به معنای پرهیز از افتادن به دام خطر و مهلکه، از مهم ترین عوامل حفظ مکتب تشیع در طول تاریخ است. پس از واقعه کربلا و شهادت امام حسین(ع)، امام سجاد(ع) (امامت: 61 95ق) به ناچار رویه تقیّه را به عنوان بهترین روش سیاسی در پیش گرفت. امامان بعدی شیعه نیز با بهره گیری از این روش برای حفظ امامت و هویت تشیع، آن را به کار گرفتند. حوادث و فتنه هایی که در این برهه از تاریخ امامت رخ نمود، از پیچیده ترین و خطرناک ترین بحران هایی بود که هرکدام موضوع اتخاذ مواضعی هوشمندانه را می طلبید و هر اشتباهی می توانست تداوم امامت و بازسازی جامعه شیعه را که امام سجاد(ع) در پی آن بود، با خطرات بزرگی مواجه کند.این پژوهش، در پی پاسخ به این مسئله است که امام سجاد(ع) با روش تقیّه چگونه توانست در یکی از این مقاطع بحرانی، یعنی واقعه حرّه، خود و جامعه شیعه را به سلامت برهاند؟ یافته های پژوهش، نشانگر آن است که امام سجاد(ع) با چشم پوشی مقطعی از مظالم امویان، مانع از آن شدند تا دشمنی دیگر، همچون آل زبیر بر اهل بیت(ع) و شیعیان مسلط گردد.
۳۵.

زمینه های شکل گیری سنن نگاری در سده دوم با تأکید بر عوامل اجتماعی و سیاسی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: حدیث پژوهی سال چهاردهم بهار و تابستان ۱۴۰۱ شماره ۲۷ 29 - 52

کلیدواژه‌ها: عوامل اجتماعی و سیاسی سنن نگاری تبویب احادیث فقهی مفهوم سنت و جماعت حدیث فرابومی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۳۲ تعداد دانلود : ۲۳۹
سنت یکی از مهم ترین پایه های دین اسلام است. از نیمه دوم سده اول، سنت در معنای احادیث فقهی و احکام به کار رفته است. نیاز جامعه اسلامی به قاعده و روشی برای سامان دهی زندگی اجتماعی سرزمین های اسلامی، سبب تدوین احادیث فقهی شد. مسئله این پژوهش توجه به زمینه های سیاسی و اجتماعی ظهور سبک سنن نگاری در سده دوم است. یافته ها حاکی است که عواملی چون نگرش فرابومی به حدیث، تخصصی شدن دانش فقه، روابط متقابل فقها با حکومت عباسی و شکل گیری مفهوم سنت و جماعت در پیدایش این سبک و آثاری چون سنن اربعه تأثیر داشته است. همچنین از نیمه دوم سده دوم ویژگی هایی چون تبویب احادیث فقهی، درج کامل سند، اتصال سند به رسول خدا 2 و پیرایش سنت از آرا و بلاغات صحابه و تابعین در حدیث نگاری بروز نمود. در واقع آثار حدیثی سده دوم را که تحت عنوان سنن نام گذاری شده نمی توان در زمره کتبی همانند سنن اربعه دانست. این گونه آثار صرفاً در گروه مصنفات حدیثی فقهی که زمینه پیدایش کتب سنن اربعه را فراهم نموده است، قرار می گیرد.
۳۶.

تحلیل رهبری نظامی پیامبر (ص) بر اساس هنر جنگ سون تزو(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات تاریخی جنگ سال ۸ تابستان ۱۴۰۳ شماره ۲ (پیاپی ۲۸) 56 - 72

کلیدواژه‌ها: هنر جنگ رسول خدا (ص) سون تزو جنگ روانی رهبری فرماندهی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۲۲ تعداد دانلود : ۱۸۴
استراتژی (راهبرد) و تاکتیک (فنون) به همراه مدیریت و رهبری شامل برنامه ریزی و هدایت جنگ، سازمان و سازمان دهی، جنگ روانی و دیپلماسی جنگ در حیطه ی هنر جنگ قرار می گیرند. نخستین کسی که به بحث در باب هنر جنگ پرداخت سون تزو متفکر چینی سده ششم پیش از میلاد بود. در این پژوهش بر آنیم تا ضمن بررسی نظرات وی در این باب به تحلیل عملکرد نظامی رسول خدا (ص) بر اساس آن بپرداریم. هدف از تحقیق حاضر بیان جایگاه و بینش نظامی عمیق آن حضرت به مثابه یک فرمانده موفق است که بدون آنکه در آموزشگاه های نظامی آموزش دیده و یا از نظریات اندیشمندان نظامی و آثار آنان بهره مند گشته باشد، به مقوله هنر جنگ عنایت کافی داشته است. سؤال پژوهش این است که عملکرد رسول خدا (ص) در عرصه جنگ تا چه میزان با اندیشه های سون تزو در باب هنر جنگ همخوانی دارد. نتیجه تحقیق که به روش تاریخی و تحلیلی و بر اساس داده های منابع کهن تاریخی و بررسی کتاب هنر جنگ سون تزو صورت گرفته، نشان می دهد که عملکرد موفقیت آمیز آن حضرت در جنگ ها مرهون اجرای موفقیت آمیز اصول و مبانی هنر جنگ بوده و تشابه فراوانی با نظرات این اندیشمند برجسته نظامی دارد.
۳۷.

مبانی فقهی و تاریخی دار الموادعه: بازنگری در روابط دولت اسلامی با ملل غیر مسلمان(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: فقه و مبانی حقوق اسلامی سال ۵۷ بهار و تابستان ۱۴۰۳ شماره ۱ 201 - 218

کلیدواژه‌ها: امان دار الاسلام دارالحرب دارالموادعه فقهای اسلامی مهادنه

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۹۸ تعداد دانلود : ۱۰۴
به رغم نظریه فقهی تقسیم جهان به دارالحرب و دار الاسلام، بررسی مبانی حقوق بشر اسلامی و منابع تاریخی نشان می دهد منطقه سومی هم وجود دارد که می توان آن را «دارالموادعه» خواند. به تعریفی دارالموادعه به سرزمین یا کشوری گفته می شود که مردم آن، با دولت اسلامی (دار الاسلام) قرارداد متارکه موقت جنگ برقرار کرده و طرفین به آن متعهد بوده باشند. در حقیقت اسلام ملل غیر مسلمانی را که با مسلمانان معاهده یا پیمانی بر اساس شرایط موردتوافق طرفین قرارداد بسته اند، به طور محدود و مشروط به رسمیت می شناسد و بر نظام اسلامی واجب است تا از آن ها حمایت کند. در پژوهش حاضر بر آنیم تا بر اساس روش تاریخی-تحلیلی و با استناد به قرآن و متون فقهی اهل سنت و شیعه و نیز منابع تاریخی، ضمن بررسی دارالموادعه و ویژگی های مربوط به آن ازجمله شرایط انعقاد موادعه و زمان و چگونگی آن به این مسئله بپردازیم که تا چه میزان نظریه تقسیم جهان به دارالحرب و دارالاسلام با اصول و مبانی قرآنی، فقهی و تاریخی سازگاری دارد. هدف از تحقیق پاسخ گویی به شبهاتی است که امروزه به ویژه شرق شناسان با استناد به تقسیم بندی یادشده می کوشند تا چنین وانمود کنند اسلام همه سرزمین های غیر اسلامی را منطقه جنگی می داند و تا انقیاد و سلطه بر آنان همواره در فکر تهاجم به آن هاست. یافته های تحقیق نشان می دهد نظریه برخی از فقهای متقدم در این خصوص نظریه ای ناقص و با مبانی تاریخی و فقهی سازگاری چندانی ندارد و می توان نظریه دیگری با عنوان دارالمعاهده را به آن دو حوزه افزود.
۳۸.

جایگاه علمی و فقهی امام سجّاد(ع) از دیدگاه اهل سنّت(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات معرفتی در دانشگاه اسلامی سال ۲۴ بهار ۱۳۹۹ شماره ۱ (پیاپی ۸۲) 129 - 150

کلیدواژه‌ها: امام سجاد (ع) اهل تسنن تقیه خلفای اموی مرجعیت علمی و فقهی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۹۳ تعداد دانلود : ۸۷
هدف: این پژوهش به بررسی مرجعیت علمی امام سجّاد(ع) در میان اهل سنّت پرداخته است تا علاوه بر اثبات شایستگی علمی امام و حقانیت شیعه در پیروی از ائمه(ع)، نقطه مشترک دیگری را بین دو مذهب بزرگ اسلامی(شیعه و سنی) برای تحکیم وحدت معرفی کند. روش: این نوشتار با روش توصیفی- تحلیلی به واکاوی جایگاه علمی و فقهی امام سجّاد(ع) از دیدگاه اهل سنّت با استفاده از داده های تاریخی و حدیثی پرداخته است. یافته ها: اگر چه اهل سنّت در سالهای آغازین امامت امام سجّاد(ع) چندان با این جایگاه آشنا نبودند، اما مقام علمی و فقهی ایشان در سالهای بعد، بارها ستوده شد و او را فردی ثقه، فاضل، فقیه و امین دانسته اند؛ تا جایی که ایشان به عنوان مرجع دینی و پیشوای شریعت، محل رجوع اهل سنّت نیز بودند. نتیجه گیری: مرجعیت امام در وادی عمل در مصادیقی چون: اعتبار سندی روایات حضرت، تلمذ علمای اهل سنّت در محضر امام و نقل روایات امام از سوی آنان، شرکت در مجالس علمی، مشاوره و مذاکره علمی علما با امام و تأثیرپذیری از مواعظ ایشان و... توسط اهل سنّت به اثبات رسیده است.
۳۹.

تحلیل تطبیقی عدالت توزیعیِ دوران عثمان و علی بن ابی طالب (ع) بر اساس نظریه جان رالز(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه تاریخ تمدن اسلامی سال ۵۷ بهار و تابستان ۱۴۰۳ شماره ۱ 179 - 205

کلیدواژه‌ها: اقتصاد سیاسی عدالت توزیعی جان رالز علی بن ابی طالب‏‫ ‏‫(ع) عثمان بن عفان

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۹۳ تعداد دانلود : ۴۶
عدالت توزیعی از دیرباز جزء مهم ترین دغدغه های دولت ها بوده و تاکنون دیدگاه های گوناگونی نیز درباره آن ارائه شده است. یکی از مهم ترین نظریه پردازان در این زمینه، جان رالز(اقتصاددان آمریکایی قرن بیستم) است که این پژوهش می کوشد ضمن مقایسه اقتصاد سیاسی دو دورانِ خلیفه سوم و امام علی (ع)، به تحلیل آن دوران بر اساس چارچوب نظری برگرفته از عدالت توزیعی مورد نظر جان رالز نیز بپردازد. مواردی، چون تصدیق حق مساوی برای همه، نادیده گرفتن بخشی از حق ثروتمندان به نفع مصالح همگان، دخالت دولت عدالت گر با ابزار و برنامه ازجمله دیدگاه هایی است که در کتاب نظریه عدالت او بیان شده است. دوره خلیفه سوم، شاهد شکاف روزافزون طبقاتی، تمرکز ثروت در طبقه ای خاص و ظهور پدیده انحصار (رانت) هستیم. امام علی(ع) می کوشند تا ضمن اصلاح شیوه توزیع درآمدها، به اصلاحات بر مبنای کرامت انسانی و نه عشیره ای، ترجیح مصالح عمومی بر منافع فردی و طبقاتی نیز دست زنند. یافته های تحقیق ضمن آنکه بر تفاوت فاحش اقتصاد سیاسی این دو دوره تأکید می کند، عدالت توزیعی امام علی (ع) را نیز در ابعادی فراتر از نظریات جان رالز نشان می دهد. نتایج به دست آمده می تواند بیانگر این امر باشد که در میراث تمدنی اسلام از اسوه های برجسته ای برخورداریم که اندیشه و عملکرد آنان می تواند در سطح بسیار عالی تری از نظریه پردازان معاصر مورد توجه قرارگرفته و الگویی مناسب برای آسیب شناسی اقتصادی در عصر حاضر باشد.
۴۰.

تغییرات خطة الکتابه در عصر خلافت امویان اندلس (316-422 ه .ق) و مقایسه آن با دوره امارت (316-138 ه .ق)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: علم و تمدن در اسلام سال ۶ پاییز ۱۴۰۳ شماره ۲۱ 10 - 33

کلیدواژه‌ها: خطه الکتابه امویان اندلس خلافت امویان دیوان رسائل وزیر کاتب

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۷ تعداد دانلود : ۲۵
خطه الکتابه که نگارش مکاتبات دیوانی برای امرا و خلفای و دستگاه دولتی را برعهده داشت، یکی از دیوان های اساسی دستگاه حکومتی امویان اندلس بود که در عصر خلافت وقتی امویان خود را خلیفه خواندند و مقایسه آن به با دوره امارت آنجا که فرمانروایان فقط امیر بودند دچار تغییراتی گردید. پژوهش حاضر با واکاوی خطه الکتابه و به شیوه تاریخی توصیفی-تحلیلی، درصدد پاسخ به این سؤال است که چه تغییراتی در خطه الکتابه در عصر خلافت امویان اندلس به وجود آمد؟ یافته های این پژوهش نشان می دهد که خطه الکتابه، در تحول نظام سیاسی و اداری امویان از امارت به خلافت، از کاتب، به وزیر کاتب تغییر یافت و تقلید از کتابت شرق اسلامی در آن فروکاسته شد و نثر مصنوع و مسجع در آن رواج یافت؛ افزون بر این متن و محتوای رسائل دیوانی تغییر می یابد که به موجب آن؛ بلند نویسی و نگارش مرسومات و منشورات ولایتعهدی و رسائل وصفی که به ارائه گزارش از وقایع و حوادث مختلف با سبک و سیاق خاص اندلسی می پرداخت، مجال ظهور یافتند و آیین نامه دولتی نیز برای فن کتابت ابلاغ شد. در نتیجه این تغییرات، اسلوب کتابت اندلسی، همراه با تنوع سبک ها و شیوه ها توسط کاتبان شکل گرفت و خطه الکتابه تغییروتحول یافت.

کلیدواژه‌های مرتبط

پدیدآورندگان همکار

تبلیغات

پالایش نتایج جستجو

تعداد نتایج در یک صفحه:

درجه علمی

مجله

سال

حوزه تخصصی

زبان