عرفان علامه طباطبایی(مقاله علمی وزارت علوم)
منبع:
قبسات ۱۳۸۱ شماره ۲۴
حوزه‌های تخصصی:
در این مقاله عرفان در سیر تحولی و تطوری‌اش، از ابتدا تا قرن نهم قمری بحث و بررسی، و بر معنای «معنویت‌گرایی» و «وجهة الاهی» عرفان که منظور نظر صائب و ثاقب مرحوم علا مة طباطبایی؛ در آثار و اثمار وجودی‌اش بود، تکیه و تأکید شده است که او‌لاً این معنا در فطرت آدمیان و همة ادیان و مذاهب و ملل و نحل موجود است و ثانیاً حقیقت معنویت‌خواهی و راه و روش نیل به آن و شریعت کاملی که موصل و مؤ‌د‌ی انسانِ سالک به اوج معنا و قلة بلند کمال و قرب الاهی است، در اسلام ناب متجلی شده است.
از طرف دیگر، «توحید» که غایت قصوی و مقصد اَسنی در عرفان اصیل اسلامی و فوق نگرش کلامی و فلسفی است و به «توحید» حالی، شهودی و ... می‌رسد، در حقیقت، باطن همة ساحت‌های سه‌گانة معارف اسلامی یعنی عقیدتی، اخلاقی و عرفانی، و فقهی و شرعی است و «انسان کامل»، همانا انسان موحد ناب است و توحید، فنا در ذات الاهی، فنای ذاتی، صفاتی و افعالی خواهد بود که مرحوم علا مه در رسالة التوحید به نحو احسن و اکمل، وحدت حقة حقیقیه را تبیین، آن‌گاه اسما و مراتب اسمای حسنای الاهی را نیز در رسالة الاسمأ ترسیم و تصویر کرده است.
به هر حال، نویسنده، کاربرد چهارم یعنی «معنویت مداری» و وجهة الاهی عرفان را عمق اندیشه‌های عرفانی علا مه و «توحید ناب» را اوج تکامل عرفانی و خلاصه و عصارة عمیق و شگرف و شگفت اسلام ناب برمی‌شمارد که مختص فرهنگ و شریعت و معارف اسلام ناب است و دیگر هیچ.