محسن رنجبر

هدف پژوهش حاضر طراحی مفهومی پارک های طبیعت گردی به همراه چگونگی اجرایی شدن آن در ایران منطبق بر نمونه مطالعاتی Awelani Eco-tourism Park در آفریقای جنوبی است. نتایج این پژوهش که با استفاده از روش اسنادی در بررسی پیشینه پژوهش و روش رگرسیون چندگانه توام صورت گرفته نشان می دهد که پارک های طبیعت گردی می توانند عرصه های طبیعی را برای انجام رشته های طبیعت گردی ویژه گردشگران مهیا سازند؛ به گونه ای بالاترین سطح ممکن ضوابط زیست محیطی و پایبندی کامل به اصول توسعه پایدار محقق شود. در این پژوهش سه عامل زیست محیطی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی به عنوان اصول توسعه پایدار، مورد تحلیل قرار گرفت. جامعه آماری این پژوهش در چهار طبقه، شامل کارشناسان طبیعت گردی ادارات کل میراث فرهنگی 31 استان کشور، کارشناسان محیط زیست، جنگل ها و مراتع، فعالین طبیعت گردی، تورگردانان و راهنمایان، مجموعا از 227 نفر تشکیل شده است. نتایج ناشی از تحلیل پرسشنامه های این پژوهش نشان می دهد که فرضیه پژوهش مبنی بر تحقق حضور ضابطه مند گردشگران در محیط های طبیعی با طراحی و بومی سازی مفهوم بین المللی پارک های طبیعت گردی و در نتیجه حفاظت از منابع طبیعی محقق خواهد شد.

شهر همدان به عنوان یکی از کلان شهرهای جدید کشور ، امروزه با چالش های گسترده ای در فرآیند مدیریت شهری از تمامی جنبه های درون سازمانی و برون سازمانی مواجه است. در طی سال های اخیر سوء مدیریت در ارائه خدمات در بین مناطق شهری ، عدم عدالت فضایی ، ناهمگونی های کالبدی – فضایی ، عدم شفافیت در ارائه طرح ها و برنامه ها و افزایش مشکلات شهروندی در ارتباط با این حوزه سبب افزایش مشکلات شهر همدان شده و به طوری که ادامه روند حاضر می تواند شهر را در سطوح منطقه ای نیز با بحران هایی جدی مواجه کند .با توجه به اهمیت موضوع حاضر و لزوم مطالعات منطقه ای در این حوزه ، پژوهش حاضر با روش توصیفی-تحلیلی و کمی شاخص های حکمروایی خوب شهری همدان به تفکیک مناطق را مورد مطالعه قرار می دهد.جامعه آماری تحقیق حاضر را کلیه کارشناسان خبره و عالی مجموعه مدیریت شهر همدان تشکیل می دهند که حجم نمونه آن تعداد 35 نفر تخمین زده شد.تحلیل یافته های پژوهش بر اساس مدل های آزمون میانگین در نرم افزار spss و مدل تصمیم گیری چندشاخصه تاپسیس در نرم افزار Matlab انجام گرفت. نتایج نشان داد شاخص های حکمروایی خوب شهری در شهر همدان در وضعیت مطلوبی قرار ندارد و در این میان مناطق 3 و 2 این شهر با وضعیت کمبود شدید شاخص های حکمروایی شهری مواجه می باشند.

مطالعات امکان سنجی سعی در بهینه نمودن شرایط موجود دارد. مطالعات امکان سنجی برای برنامه ریزی های مربوطه کاملاً ض رورت دارد. مطالعات امکان سنجی روش بسیار مناسبی است که می تواند شرایط مورد نظر رابیشتر برای ما آشکار سازد و اقتصادی بودن و یا غیر اقتصادی بودن سرمایه گذاری ها را شفاف می سازد. به بیانی دیگر با اتکا به مطالعات امکان سنجی پی برده می شود که آیا بازده مورد نظر از یک فعالیت برای توجیه سرمایه گذاری مقدماتی کافی است و یا خیر. هدف از این تحقیق برآورد و امکان سنجی قابلیت های توسعه گردشگری به منظور نیازسنجی توسعه امکانات و خدمات و زیرساخت های مورد نیاز درگردشگری می باشد. این تحقیق از نظر ماهیت وروش توصیفی- تحلیلی و از نظر هدف کاربردی می باشد. درحوزه ی متدولوژیک، مهمترین روش های گرد آوری اطلاعات مورد نیاز مبتنی بر روش های اسنادی و میدانی، اخذ دیدگاه ها و ملاحظات کارشناسان در سطح استان و شهرستان، مشاهدات میدانی در منطقه، تکمیل پرسش نامه بهره گرفته شده است. نتایج مطالعات صورت گرفته نشان می دهد که منطقه سلطانیه به دلیل قدمت تاریخی سرزمین و دارا بودن اثر جهانی گنبد سلطانیه و دیگر جاذبه ها از یک سو و موقعیت ویژه سرزمین و قرارگیری بر گذرگاه جاده تاریخی ابریشم از سوی دیگر، قابلیت تبدیل به یک منطقه بین المللی با درآمد زایی بالا را داراست و برنامه ریزی و مدیریت فرصت ها وسرمایه گذاری گردشگری در آن منطقه، توجیه و بازده اقتصادی بالایی به دنبال خواهد داشت. اما برای تبدیل شدن این منطقه به یک قطب گردشگری بین المللی باید طرح ها وپروژه های رفاهی خدماتی، مراکز اقامتی، مراکز پذیرایی، مراکز تفریحی- ورزشی، مراکز فرهنگی، مراکز تجاری، فضای باز و محوطه آرایی، تأسیسات زیربنایی، مراکز خدماتی و پشتیبانی درمنطقه مورد مطالعه اجرا شود.

حوضه های رودخانه ای از گذشته های دور محل و بستری برای شکل گیری و توسعه تمدن های بستری ایفای نقش نموده اند و تمدن های بسیاری پس از یکجانشینی و شروع فعالیت کشاورزی در میان حوضه های رودخانه ای شکل گرفته و توسعه پیدا کرده است . مواریث طبیعی و تاریخی بسیاری در این محیط های طبیعی یافت می شود که نقش غیرقابل انکاری در برنامه ریزی و توسعه پایدار می تواند داشته باشد . حوضه عباس آباد از 12 کیلو متری جنوب غربی همدان از دامنه رشته کوه های الوند سرچشمه می گیرد. این حوضه از نظر توپوگرافی به دو قسمت کوهستانی و دشت تقسیم می شود. در این حوضه عوامل سنگ شناسی و زمین ساختی در کنترل چهره زمین نقش داشته ودارد . دخالت فرایندهای زمین ساختی در این منطقه باعث ارتفاع زیاد آن شده است. طول رودخانه از سرچشمه تا ایستگاه هیدرومترى عباس آباد 18 کیلومتر است. ارتفاع متوسط حوضه حدود 2600 متر می باشد. ساز و کار فرایندهای درونی و بیرونی در حوضه ب ه ویژه درمسیر در ههای کوهستانی و در دامنه های کوه الوند مناظر دل انگیری به وجود آورده است که ارزش فراغتی و ورزشی بالایی ب ه ویژه ورزش کوهنوردی، کوهپیمایی و اسکی دارد. به هرحال حوضه عباس آباد با داشتن جاذبه های فراوان توریستی واکو توریستی از جمله کتیبه های تاریخی گنجنامه، چشمه سارهای بزرگ وکوچک، آبشار کوچک و بزرگ، محیط های مناسب اسکی، عملکرد ییلاقی حوضه از قابلیت هاى بسیار بالایى برخوردار است . با توجه به این که در سال های اخیر بهر ه برداری از آن رشد چشم گیری یافته و حضور متراکم توریست ها در حوضه فشار مضاعفی را بر آن تحمیل می کند، لذا در این مطالعه ضمن بررسی پتانسیل توریستی و اکوتوریستی حوضه عباس آباد همدان با تاکید برجاذبه هاى ژئو مورفیک، شیوه های حفظ و مدیریت مواریث طبیعی و مخاطرات محیطی حوضه به منظور برنامه ریزی بهینه توریستی و اکو توریستی با توجه به توان اکولوژیکی آن مورد توجه قرار گرفته است.

ژتوریسم نوعی توریسم فرهنگی – زیست محیطی است که در مناطقی که دارای یادمان ها و آثار خاص ژئومورفولوژی، زمین شناسی است، با جاذبه های خود می تواند در گستره جهانی شدن، با ایجاد رابطه ای پویا و خلاق بین طبیعت و فرهنگ یک منطقه با گردشگران، جریان های جدیدی را در آینده برای توریسم جهانی، صلح و توسعه پایدار فراهم نماید. ایران وضعیت مناسبی از لحاظ ژئوتوریسم در فهرست جهانی دارد که کمتر کشوری این همه خصوصیات منحصر به فرد زمین شناسی ما را دارد ولی متاسفانه به علت نوپا بودن این شاخه از توریسم  هنوز توجهی به این مقوله نشده است بدیهی است این صنعت نیاز به برنامه ریزی دقیق و کارشناسانه دارد و درصورت بی توجهی آسیبهای جبران ناپذیری از این رهگذر به ما خواهد رسید . کوههای زاگرس کلکسیونی از اشکال ژئومرفولوژی از جمله تنگهای متعدد است.تنگ زینگان دربخش صالح آباد به عنوان یک پدیده ژئومرفولوژی حاصل فرسایش آبی یکی از زیرشاخه های رودخانه چم سرخ در مجموعه ارتفاعات زاگرس میباشد . این تنگه یک آبراهه دائمی است بطول تقریبی 1 کیلومتر که یک منظره طبیعی بسیار جالب را در سازند بختیاری به وجود آورده است. تنگ زینگان با عرض تقریبی 5 متر که در بعضی قستمها حداقل به 8/1 متر و در قسمتهای عریضتر حداکثر به 8 متر می رسد و در قسمتهای ابتدایی و میانی تشکیل راههای عمیقی را داده است. در این تحقیق سعی شده است با استفاده از مطالعات میدانی واستفاده از تصاویر ماهواره ای ونقشه های توپوگرافی وزمین شناسی ,ضمن بررسی ویژگیهای تنگ زینگان از دیدگاه زئومرفولوژی قابلیتها و پتانسیل های ویژه اکوتوریستی وژئوتوریستی  آن مورد مطالعه قرار گیرد.

«مقاتل الطالبیین»، تألیف ابوالفرج اصفهانی (م 356ق) از منابع متقدم است. هدف کتاب معرفی قیام کنندگان از نسل ابوطالب در ایام حکومت امویان و عباسیان بوده است. قدمت این منبع در تاریخ تشیع و مؤلف اموی نسب آن، توجه مورخان را به خود برانگیخته است. مسئله این است که آیا وی گرایش های مذهبی و خانوادگی را در نگارش کتاب دخالت داده و قابل اعتماد است؟ نیز مؤلف در نقل اخبار، از چه افراد و منابعی بهره برده است؟ تحقیق پیش رو با مطالعه منابع کتابخانه ای و تحلیل آنها سامان یافته است. نتیجه آنکه ابوالفرج اصفهانی شخصی با علایق شیعی و پیرو مذهب زیدیه بوده است. نقش مذهب وی در کتاب مشهود است. کتاب به سبب نقل اخباری که منابع اصلی آنها امروزه از بین رفته، اهمیت ویژه دارد. نیز توجه مؤلف به نقل دقیق و ذکر بیشتر اسناد و استفاده از منابع و استادان متعدد در تألیف این کتاب، آن را به اثری قابل اعتماد تبدیل کرده است.

مقدمه: همدان به عنوان یکی از شهرهای مهم کشور، با چالش های گسترده ای در فرآیند مدیریت شهری مواجه است. سوء مدیریت در ارائه خدمات در بین مناطق شهری، عدم عدالت فضایی، ناهمگونی های کالبدی- فضایی، عدم شفافیت در ارائه طرح ها و برنامه ها و افزایش مشکلات شهروندی در ارتباط با این حوزه سبب افزایش مشکلات شهر همدان شده است. هدف: به طوری که ادامه روند حاضر می تواند شهر را در سطوح مختلفی نیز با بحران هایی جدی مواجه کند که در این زمینه پرداختن به مساله چالش ها و محدودیت های حکمروایی شهری امری ضروری به نظر می رسد. روش شناسی تحقیق: پژوهش حاضر با روش توصیفی-تحلیلی و از نظر هدف کاربردی و توسعه ای، تبیین چالش ها و محدودیت های حکمروایی مطلوب شهری قرار می دهد و به ارائه راهبردهای کاربردی می پردازد. جامعه آماری تحقیق حاضر را کلیه کارشناسان خبره و عالی مجموعه مدیریت شهر همدان تشکیل می دهند که حجم نمونه آن ها تعداد 30 نفر تخمین زده شد. قلمرو جغرافیایی پژوهش: قلمرو جغرافیایی این پژوهش، شهر همدان می باشد. یافته ها: تحلیل یافته های پژوهش بر اساس مدل های آزمون میانگین در نرم افزار SPSS و مدل ارائه استراتژی SWOT مورد پردازش قرار گرفت. نتایج: نتایج نشان داد مهمترین چالش های حکمروایی مطلوب شهری شهر همدان شامل عوامل مشارکتی، اثربخشی و کارایی و عوامل فسادزا می باشد که راهبرد SO به عنوان مهمترین راهبرد حکمروایی مطلوب شهری شهر همدان به دست آمد. مهمترین فرصت های شهر همدان در راستای استفاده از راهبردهای مطلوب حاکمیت شهری شامل عواملی نظیر تغییر رویکرد شهرداری از یک نهاد خدماتی به یک نهاد اجتماعی، ایجاد و ارتقاء فناوری نوین در شهرداری مناطق مختلف شهر همدان و اهمیت و توجه به همدان به عنوان یک شهر بزرگ با پیشینه تاریخی و گردشگری، و برگزاری دوره های آموزشی در راستای تکریم ارباب رجوع در منطقه می باشد.

مقدمه: امروزه کارآفرینی تبدیل به یک سیاست کلیدی برای کشورهای در حال توسعه شده است. ضمن اینکه توسعه گردشگری نیز در روستاهای دارای پتانسیل می تواند نقش مهمی در بهبود شرایط کارآفرینی در بین ساکنان محلی ایجاد کند. در همین راستا، بررسی سطح توسعه یافتگی کارآفرینی در روستاهای گردشگرپذیر آذربایجان شرقی، در راستای تبیین سیاست های کارآفرینی روستایی ، هدف پژوهش حاضر قرار گرفته است. هدف: در راستای هدف یاد شده، هدف پژوهش از نوع کاربردی – توسعه ای است و از بعد ماهیت، تحلیلی- توصیفی، استنباطی است. روش شناسی تحقیق : به منظور بررسی میزان برخورداری روستاها از توسعه کارآفرینی، از چک لیستی تکمیل شده توسط کارشناسان استفاده گردید. گویه های مورد نظر این چک لیست شامل: ارائه محصولات و خدمات مختلف، تنوع و انعطاف پذیری محصولات و خدمات، استفاده از کارکنان بومی، وجود فروشگاه ها و فضای بازار، کاهش فقر و رشد اقتصاد روستا و خودکفایی روستاییان ، مشارکت مردمی در کارآفرینی ، وجود زیرساخت های مناسب بوده است. قلمرو جغرافیایی پژوهش: قلمرو جغرافیایی این پژوهش، روستاهای گردشگرپذیر آذربایجان شرقی میباشد. یافته ها : مطالعات صورت گرفته از نظرسنجی اولیه ، 8 روستا نسبت به بقیه بیشترین فراوانی را در معرفی داشتند و به عنوان روستاهای نمونه انتخاب گردیدند. در نهایت با استفاده از مدلAHP و به کمک شاخص های مؤثر در توسعه کارآفرینی ، نسبت به اولویت بندی روستاهای منتخب اقدام شد. نتایج : نتایج حاکی از این بوده است که بیشترین میزان توسعه کارآفرینی در روستای کندوان (وزن نهایی242/0) و کمترین میزان توسعه یافتگی کارآفرینی در روستای کردشت (وزن نهایی051/0 ) رخ داده است .

تنوع قومی در ایران به گونه ای است که می توان جامعه پلی اتنیک یا کثیر الاقوام را بر آن اطلاق نمود. از این رو سازماندهی سیاسی فضا و آمایش سرزمین، ماهیت قوانین از جنبه تئوریک و عملی، سیاستهای اقتصادی، فرهنگی، اجتماعی، سیاسی و... مستلزم تعریفی است که همگرایی معنوی برونداد نهایی آن باشد. مقاله حاضر با تکیه بر منابع مکتوب داخلی و خارجی و به روش توصیفی- تحلیلی با مفروض قرار دادن این امر نقش مولفه های قومی - زبانی در بحران های ژئوپلیتیکی ایران دارای چه فرصت ها و تهدیدات و نیز قوت ها و ضعف هایی بوده است؟ تبیین تحلیلی مولفه های تاثیرگذار مولفه های قومی – زبانی، می تواند بحران های ژئوپلیتیک دیگری از جمله بحران توسعه، بحران انزوای جغرافیایی و بحران مشارکت را به وجود آورد. تنوع قومی در ایران به گونه ای است که می توان جامعه پلی اتنیک یا کثیر الاقوام را بر آن اطلاق نمود. از این رو سازماندهی سیاسی فضا و آمایش سرزمین، ماهیت قوانین از جنبه تئوریک و عملی، سیاستهای اقتصادی، فرهنگی، اجتماعی، سیاسی و... مستلزم تعریفی است که همگرایی معنوی برونداد نهایی آن باشد. مقاله حاضر با تکیه بر منابع مکتوب داخلی و خارجی و به روش توصیفی- تحلیلی با مفروض قرار دادن این امر نقش مولفه های قومی - زبانی در بحران های ژئوپلیتیکی ایران دارای چه فرصت ها و تهدیدات و نیز قوت ها و ضعف هایی بوده است؟ .