سید احمدرضا خضری

سید احمدرضا خضری

مدرک تحصیلی: استاد گروه تاریخ و تمدن ملل اسلامی دانشگاه تهران

مطالب
ترتیب بر اساس: جدیدترینپربازدیدترین

فیلترهای جستجو: فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۴۱ تا ۵۱ مورد از کل ۵۱ مورد.
۴۱.

سیاست مذهبی مرابطون در برابر جریان تصوف در مغرب(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه تاریخ اسلام سال یازدهم بهار ۱۴۰۰ شماره ۴۱ ۹۸-۷۷

کلیدواژه‌ها: تصوف سیاست مذهبی شمال آفریقا مرابطون مذهب مالکی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۱۴ تعداد دانلود : ۲۳۶
مرابطون از نیمه قرن پنجم با دعاوی مذهبی در مغرب اقصی به قدرت دست یافتند. آنان مذهب مالکی را مبنای عملکرد سیاست های داخلی و خارجی خود برای اداره کشور قرار دادند. مرابطون افزون بر جلوگیری از فعالیت سایر مذاهب، با جریان تصوّف نیز که از پایگاه اجتماعی مهمی در آن سرزمین برخوردار بودند، مقابله کرده و فعالیت آنها را متوقف کردند. پژوهش حاضر در نظر دارد با واکاوی رویکرد و عملکرد مرابطون در رابطه با صوفیان در مغرب، به این پرسش، پاسخ دهد که علل و عوامل سیاست تقابلی آنان با تصوف چه بوده است؟ یافته های پژوهش نشان می دهد که گسترش تصوف در مغرب می توانست اقتدار مرابطون را به خطر بیاندازد، از این رو آنها با سیاست دو گانه به مهار و پیشگیری از گسترش تصوف پرداختند. مرابطون در گام اول با وارد کردن اتهام های مذهبی مانند بدعت گذاری و مخالفت با شرع، بخشی از صوفیان را سرکوب کردند و درگام دوم با نزدیک شدن به صوفیه تلاش کردند تا آنها را مهار کنند.
۴۲.

دور الإمکانیّه الجغرافیّه فی تطوّر وازدهار خوزستان التجاری فی القرون الأولى للإسلام(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: آفاق الحضاره الاسلامیه سال بیست و چهارم یهار و تابستان ۱۴۰۰ (۱۴۴۲ه.ق) شماره ۱ (پیاپی ۴۷) 1-38

کلیدواژه‌ها: التأریخ الاقتصادی خوزستان مدرسه الحولیّات

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۰۴ تعداد دانلود : ۳۹۱
یتناول هذا البحث أهم الممیّزات الجغرافیّه فی محافظه خوزستان خلال فتره ما بین القرن الأوّل حتى القرن الخامس الهجری، منها: توزیع السکّان والمهاجرین، والکثافه السکّانیّ ه ، وشبکات الطرق المرتبطه بها، کالطرق البرّیّه والبحریّه، و الدور الأساسی ل هذه العناصر فی نمو الزراعه وازدهار الصناعه فی هذه المحافظه وأیضا التکوین الاقتصادی القائم على تصدیر منتجات کالسکّر والمنسوجات المختلفه فی المحافظه آنذاک؛ ویُظهر مدى تأثیر المدن التجاریّه والتجّار والأسواق وطرق تواصل هذه المحافظه مع المحافظات المجاوره على التجاره. ومن ناحی ه أ خرى، أوضحت الدراسه مدى ثروه محافظه خوزستان فی إحصائیّات الضرائب ومقارنتها مع ال محافظات الأخرى. تعتمد هذ ه الدراسه فی جمع بیانات الجغرافیا الإسلامیّه، على منهج البحث المکتباتی وتتّخذ أسلوب التأریخ التحلیلی؛ وهنا یتّفق نهج التحلیل مع منهج مدرسه الحولیّات؛ خاصّه دراس ه التأثیراتالجغرافیّه التی ظهرت سابقاً فی کتاب فرناند برودیل الشهیر ؛ أی المتوسط والعالم المتوسط فی عهد فیلیب الثانی .
۴۳.

موسیقی در دربار خلفای عصر اول عباسی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: هنرهای زیبا - هنرهای نمایشی و موسیقی سال ۱۹ پاییز و زمستان ۱۳۹۳ شماره ۲ 17 - 24

کلیدواژه‌ها: موسیقی نوازندگان صله خلفا

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۹۸ تعداد دانلود : ۲۰۹
در عصر اول عباسی، به عنوان یکی از درخشان ترین دوره های فرهنگ و تمدن اسلامی، انواع هنرها از جمله موسیقی مورد توجه بسیار قرار گرفت. چنان که دربارها مملو از خوانندگان و نوازندگانی بود که با آنها به گونه ای احترام آمیز و سخاوتمندانه رفتار می شد، که شرایط زندگی و جایگاه آنها در دربارها، تا همین امروز نیز در فرهنگ عرب زبانزد است. خلفای این دوره که در همه زمینه ها، تحت تأثیر فرهنگ ایران زمین بودند، به شیوه شاهان ساسانی، موسیقیدانان را مورد حمایت خود قرار دادند و آنان را از صلات و جوایز مختلف بهره مند ساختند؛ به گونه ای که در این دوره، هنر موسیقی به عالی ترین درجه کمال خود رسید و هنرمندان بزرگی همچون ابراهیم و اسحاق موصلی، منصور زلزل، زریاب، ابن جامع و بسیاری دیگر در پرتو حمایت خلفا، وزرا و بزرگان این عصر، در تکمیل و ترویج موسیقی کوشیدند. با این حال، برخی زمینه های اجتماعی مانند ممنوعیت غنا توسط فقها موجب میشد، همین خلفا گاهی از پرداختن به موسیقی اجتناب نمایند. پژوهش حاضر، جایگاه موسیقیدانان و نحوه برخورد خلفای عباسی را با موسیقی و موسیقیدانان در عصر اول عباسی به روش توصیفی-تحلیلی مورد بررسی قرار داده است.
۴۴.

تأثیر عوامل جغرافیای طبیعی در سیاست های عمرانی نهاد حاکمیت مطالعه موردی سازه های آبی خوزستان در نخستین سده های اسلامی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه تاریخ اسلام سال چهارم تابستان ۱۳۹۳ شماره ۱۴ 49-74

کلیدواژه‌ها: خوزستان جغرافیای طبیعی رود تأسیسات آب رسانی نهاد قدرت سیاست های عمرانی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۹۵ تعداد دانلود : ۴۷۷
خوزستان به رغم واقع شدنش در مناطق نیمه خشک خاورمیانه ای، جایگاه جغرافیایی ممتازی در فلات ایران دارد. جریان رودهای بزرگ در این سرزمین موجب شده است که از دوره باستان تا عهد اسلامی، نزد حاکمان سیاسی مهم شمرده شود و سیاست های عمرانی کلانی در قالب اداره جریان این رودها و ایجاد تغییرات هدف مند و تأسیس و نگا ه داری سازه های عظیم آبی در بستر آنها، صورت پذیرَد. این سیاست ها که تنها با سرمایه گذاری و نظارت حاکمیتی بزرگ و فرامحلی امکان می پذیرفت، از دید عمرانی در منطقه خوزستان بسیار تأثیر گذارد که برجسته ترین نمودش، شکوفایی اقتصاد زراعی آن جا بود. این پژوهش با بررسی زمینه های جغرافیایی و چگونگی ایجاد سازه های یاد شده، سیاست های کلان آب یاری را در بستر تاریخی جغرافیایی خوزستان تحلیل می کند و به مقایسه تحولات برآمده از آن در دوره های ساسانی و اسلامی می پردازد. روش این پژوهش توصیفی تحلیلی است و با استفاده از منابع و پژوهش های موجود سامان می یابد.
۴۵.

تأثیر کارکرد نهاد خلافت عباسی بر واگرایی جامعه اسلامی (از سال 232 تا 334ق)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات تقریبی مذاهب اسلامی سال ۱۷ پاییز و زمستان ۱۴۰۱ شماره ۵۸ 93 - 106

کلیدواژه‌ها: کارکرد نهاد خلافت نظریه سیستم خلافت عباسیان واگرایی فروپاشی و سقوط

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۸۹ تعداد دانلود : ۲۶۳
با تشکیل حکومت در سال 132ق، عباسیان بیش از پنج قرن بر بخش عمده ای از جهان اسلام حکومت کردند و دوره های متفاوتی از اقتدار و همگرایی، ضعف و واگرایی را تجربه نمودند. تاکنون پژوهشهای بسیاری در زمینه چگونگی پیدایش، دوره ها و عوامل فروپاشی خلافت عباسی صورت گرفته است؛ اما هنوز زوایای ناگفته ای درباره برخی از جنبه های این حکومت وجود دارد که از نگاه محققان پنهان مانده است. این مقاله بر آن است تا از زاویه ای متفاوت، نقش خلافت عباسی را در واگرایی جامعه آن دوره بررسی کند و به این پرسش اصلی پاسخ دهد: کارکرد نهاد خلافت عباسی چه تأثیری بر واگرایی جامعه اسلامی در سالهای 334-232ق داشته است؟ یافته های پژوهش نشان می دهد، با برهم خوردن تعادل دستگاه بسته خلافت، ازجمله ورود ترکان به صحنه قدرت و گسیختگی در مرزهای مسلمانان، کارکرد اقتداری آن رو به ضعف نهاده و این امر به واگرایی در جامعه اسلامی انجامیده و سرانجام موجبات فروپاشی خلافت را فراهم ساخته است. نویسندگان برای ارزیابی این فرضیه، از الگوی «نظریه عمومی سیستمها» بهره گرفته اند و با استفاده از روش توصیفی-تحلیلی و با تکیه بر محور «کارکرد نهاد خلافت» که برای درک درست تاریخ اسلام و لایه های زیرین خلافت عباسی مهم است، به بحث و بررسی پرداخته اند.
۴۶.

بافته های موزه وزیری از دوره صفویه تا قاجاریه(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: هنرهای زیبا - هنرهای تجسمی دوره ۲۶ پاییز ۱۴۰۰ شماره ۳ 17 - 26

کلیدواژه‌ها: موزه وزیری یزد بافته ها دوره صفوی دوره زندیه دوره قاجار

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۸۲ تعداد دانلود : ۲۲۲
 هدف این پژوهش بررسی و تحلیل بر روی منسوجاتی است که در کتابخانه و موزه وزیری شهر یزد، یکی از مجموعه های مهم فرهنگی- تاریخی ایران نگهداری می شود. این منسوجات به دوره های صفوی، زند و قاجار مربوط می شوند. در این نوشتار به منظور بررسی روند تحولات تولید منسوجات در دوره های مذکور، پارچه ها و لباس های این موزه به لحاظ تزئینات، طرح ها و نقوش، رنگ، جنس الیاف، شیوه های دوخت، انواع رودوزی ها و کاربرد هر یک از آن ها مورد بررسی قرار گرفته اند. ساده تر شدن دستگاه های بافندگی، استفاده از مواد اولیه با کیفیت پایین و قیمت ارزانتر، کاهش عیار طلا در گلابتون های به کاررفته و به کاربردن پارچه های روسی در مرمت منسوجات در دوره قاجار، از جمله مهم ترین تغییرات در هنر- صنعت پارچه بافی بعد از دوره صفوی بوده است.  این تغییرات، همگی حاکی از تأثیر عوامل سیاسی، اقتصادی و اجتماعی ایران بعد از سقوط سلسله صفوی بر رکود و انحطاط هنر- صنعت پارچه بافی است. در این پژوهش منسوجات موزه وزیری برای نخستین بار شناسایی، عکاسی، طبقه بندی، تجزیه و تحلیل و به صورت علمی مستندسازی می شوند. روش تحقیق در این پژوهش توصیفی- تحلیلی و گردآوری اطلاعات با استفاده از منابع کتابخانه ای، مطالعات میدانی، مصاحبه با اساتید رشته های مختلف پارچه بافی و رودوزی های سنتی ایران و مشاوره با کارشناسان موزه ها بوده است.
۴۷.

نقش نخبگان ایرانی پناهنده به عثمانی در اقدامات نظامی عثمانیان علیه صفویان (عصر سلیم اول و سلیمان قانونی؛ 926- 974ق)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تاریخ و فرهنگ پاییز و زمستان ۱۴۰۰ شماره ۱۰۷ 9 - 31

کلیدواژه‌ها: نخبگان ایرانی حکومت عثمانی صفویان تاریخ نظامی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۸۱ تعداد دانلود : ۲۶۰
 حضور نخبگان ایرانی در قلمرو عثمانی، سبب تحولات مهمی در بخش های مختلف این حکومت و تأثیرگذاری در رویدادهای گوناگون شد. این نخبگان، از متغیرهای مهم تأثیرگذار بر تحولات نظامی پیش آمده بودند؛ آن چنان که حضور و نقش آفرینی آنان را در ابعاد مختلف اقدامات نظامی عثمانیان در عصر سلیم اول و سلیمان قانونی می توان مشاهده کرد. پژوهش حاضر، به بررسی نقش نخبگان سیاسی و نظامی ایرانی در اقدامات نظامی عثمانیان علیه صفویان و اشکال همکاری این نخبگان با عثمانیان طی نبردهای چالدران، سال 940ق، و سال 955ق، پرداخته و مشخص کرده است که نخبگان ایرانی، از عوامل اصلی وقوع نبرد میان عثمانیان و صفویان بودند و شماری از آنان، با پیوستن به عثمانیان، سبب تقویت سپاه عثمانی و تضعیف صفویان شدند. این نقش آفرینی را می توان در دستاوردهای عثمانیان از این اقدامات نظامی نیز مشاهده کرد.
۴۸.

حمایت از هنر و پیشبرد انگیزه های سیاسی- اقتصادی در دوره تیموری؛ مطالعه موردی دوره سلطان حسین بایقرا (911- 873ق)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تاریخ و فرهنگ پاییز و زمستان ۱۴۰۰ شماره ۱۰۷ 75 - 98

کلیدواژه‌ها: هنر دوره تیموری سلطان حسین بایقرا کارکرد سیاسی هنر کارکرد اقتصادی هنر

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۸۰ تعداد دانلود : ۲۴۱
دوران سلطان حسین بایقرا عصر شکوه هنر دوره تیموری است. به دنبال تضعیف قدرت سیاسی و نظامی سلطان حسین بایقرا، حمایت از هنر تقریباً از انحصار سلطان و خانواده سلطنتی خارج شده و در اختیار سران حکومتی و علمای مذهبی قرار گرفت. آنان با دریافت امتیازات مالی گوناگون از سلطان، به ویژه سیورغال های وسیع و معافیت های مالیاتی، روزبه روز بر نفوذ سیاسی و اقتصادی خود می افزودند. با روی آوردن سلطان  به تمرکزگرایی و اعمال اصلاحاتی در امتیازات مالکان زمین ها، هنر به دستاویز مهمی برای حفظ موقعیت سیاسی و مالی سران حکومتی تبدیل شد. این مقاله، با روش توصیفی- تحلیلی، در پی پاسخ به این پرسش اساسی است که حاکمان و درباریان (حامیان هنر) این دوره چه اهدافی را در حمایت از هنر دنبال می کردند؟ یافته های مقاله نشان می دهد ترس از عزل و مصادره، مهم ترین انگیزه حامیان در حمایت از هنر به ویژه معماری محسوب می شد. آنان با وقف املاک خود برای طرح های هنری و حمایت از هنرمندان، علاوه بر کسب سود مالی فراوان، ثروت خود را از خطر مصادره مصون داشته و در جلب رضایت سلطان، گامی مهم برمی داشتند.
۴۹.

بررسی زمینه های سیاسی-مذهبی تأثیرگذار در تحولات هنری در عهد شاهرخ تیموری (850- 807 ق)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: علم و تمدن در اسلام سال ۵ پاییز ۱۴۰۲ شماره ۱۷ 10 - 29

کلیدواژه‌ها: شاهرخ سیاست هنر مذهب معماری خوشنویسی موسیقی نقاشی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۱۹ تعداد دانلود : ۱۱۸
هنر به عنوان پدیده ای اجتماعی، تحت تأثیر زمینه های سیاسی، دینی، اقتصادی و فرهنگی موجود در بطن هر جامعه شکل می گیرد. این واقعیت در عصر تیموری (807-913 ق)، که از دوره ه ای درخشان در تاریخ هنر ایرانی-اسلامی به شمار می رود، وجود دارد و هنر مقوله ای جدای از سیاست و مذهب نبود؛ چنانکه در زمان شاهرخ تیموری هنر از یک سو، با سیاست و مذهب درهم تنیده شد و از سوی دیگر، تحت تأثیر اوضاع چندمذهبی جامعه آن روز قرار گرفت. از این رو، برای شناخت وضع هنر در این دوره و بررسی عوامل پیشرفت و رکود آن ناگزیر از واکاوی ریشه های سیاسی و مذهبی آن در جامعه آن روزگار هستیم. پژوهش حاضر با روش توصیفی تحلیلی ضمن تبیین زمینه های سیاسی و مذهبی حاکم بر دوره شاهرخ تیموری، بر آنست تا تأثیر سیاست های وی را بر رشد و رکود انواع هنر در آن دوره نشان دهد. یافته های این پژوهش نشان می دهد بر اثر سیاست های حمایتی شاهرخ معماری و خوشنویسی، بر مبنای میزان آثار تولیدشده و نوآوری در سبک های به کار رفته در هر یک از آن ها، از نظر کمی و کیفی پیشرفت کرده و در برابر، شعر علی رغم رشد کمی، از نظر کیفی به انحطاط گرایید و موسیقی و نقاشی نیز چنان که باید، اوج نگرفت. این یافته با رویکردی مقایسه ای میان هنرهای رایج این دوره به دست آمده است.
۵۰.

عباسیان و چالش مشروعیت (سیمای علی بن عبدالله بن عباس در متون تاریخ نگاری سده های نخست قمری)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات تاریخ اسلام سال ۱۶ تابستان ۱۴۰۳ شماره ۶۱ ۱۳۴-۱۱۷

کلیدواژه‌ها: خلافت عباسی مشروعیت خلافت علی بن عبدالله بن عباس علویان نقد فرم

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۰۲ تعداد دانلود : ۵۵
عباسیان برای کسب خلافت، با گروه های مختلف از جمله علویان همکاری داشتند، اما بعد از قدرت گرفتن، آنها را رقیب خود دیدند. قرابت خانوادگی با پیامبر(ص) یکی از دستاویزهای عباسیان برای اثبات شایستگی شان در کسب قدرت بود. علویان نیز با تأکید بر نسبتشان با دختر پیامبر(ص)، این ادعای عباسیان را رد می کردند. عباسیان با مسئله مسلمانی عباس عموی پیامبر(ص) و همکاری او با قریشیان مقابل پیامبر(ص) در جنگ بدر نیز مواجه بودند؛ به همین دلیل به تدوین و نقل اخبار تاریخی درباره نیاکانشان با هدف ارائه چهره مطلوبی از آنها اهتمام ورزیدند؛ از جمله تلاش کردند در تاریخ نگاری مربوط به خاندانشان، علی بن عبدالله بن عباس را فردی پرهیزکار و شایسته جانشینی برای پیامبر(ص) معرفی کنند. با توجه به ماهیت داستانی روایت های تاریخی، نگارندگان پژوهش حاضر با استفاده از شیوه های نقد فرم روایت - به طور خاص شیوه هنکلمن، مبتنی بر شناسایی شباهت میان متون مختلف درباره واقعه ای خاص و ارتباط آن با روایت های مشابه - در پی پاسخ به این سؤال بوده است که روایت های مربوط به علی بن عبدالله تا چه اندازه ماهیت داستانی دارد و همسو با سیاست مشروعیت سازی عباسیان نقل شده است؟ ظاهراً رقابت های میان عباسیان با علویان، در برساخت روایت های مربوط به علی بن عبدالله نقش داشته و بیشتر روایت ها درباره او ماهیت تاریخی ندارد.
۵۱.

مناسبات طریقت های نقشبندیه و قادریه در کردستان پس از مولانا خالد شهرزوری(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تاریخ اسلام و ایران سال ۳۳ زمستان ۱۴۰۲ شماره ۶۰ (پیاپی ۱۵۰) 89 - 110

کلیدواژه‌ها: نقشبندیه قادریه کردستان مولانا خالد شهرزوری شیخ معروف نودهی مناسبات اجتماعی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۵ تعداد دانلود : ۴۷
پژوهش های صورت گرفته درباره تصوف در کردستان، عمدتاً تاریخ طریقت های صوفیانه را به صورت جداگانه و به دور از فضای ارتباطی آنها بررسی کرده اند؛ درحالی که به دلیل تأثیرگذاری مراودات این طریقت ها در تاریخ اجتماعی کردستان، مطالعه پیوندهای گوناگون مشایخ و پیروان آنها نیز امری ضروری است. در پژوهش پیش رو به این پرسش پاسخ داده شده است که پس از دوره مولانا خالد شهرزوری (1193-1242ق) طریقت های نقشبندیه و قادریه در مناطق کردنشین چه مناسباتی داشته اند؟ نتایج پژوهش -که به صورت مطالعات کتابخانه ای انجام شده است- نشان می دهد که پس از تنش ها و تقابلات اولیه، مناسبات این دو طریقت به سمت همکاری و همراهی پیش رفت؛ به گونه ای که پس از مدتی، مشایخ نقشبندی با ملاحظه حضور و نفوذ قادری ها در جامعه کردستان و به منظور مدیریت اوضاع پیروانشان، در برخی آداب طریقت تغییراتی ایجاد و بعضاً آنها را به روش قادریه نزدیک تر کردند. علاوه بر آن، در میان مشایخ دو طریقت مناسباتی چند، مانند مراودات طریقتی، پیوندهای دوستی و ارتباطات خاندانی شکل گرفت. آنان همچنین در آیین های طریقتی یکدیگر شرکت می کردند و در برخی زمینه های علمی و فرهنگی نیز با یکدیگر در پیوند بودند. تعامل آنان تا جایی پیش رفت که مشایخ نقشبندی، متأثر از میراث پیشینی خود و با در نظر داشتن اوضاع جامعه کردی، رهبری برخی از مریدان قادری را نیز برعهده گرفتند و به این ترتیب، فصل جدیدی از طریقت ورزی در کردستان را آغاز کردند.

کلیدواژه‌های مرتبط

پدیدآورندگان همکار

تبلیغات

پالایش نتایج جستجو

تعداد نتایج در یک صفحه:

درجه علمی

مجله

سال

حوزه تخصصی

زبان