فاطمه حاجی اکبری
مطالب
فیلترهای جستجو:
فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۱ تا ۲۰ مورد از کل ۲۴ مورد.
بررسی تطبیقی مبانی تفسیری شیخ طوسی و فخر رازی و تاثیر آن در موضوع نسخ(مقاله علمی وزارت علوم)
حوزه‌های تخصصی:
فخر رازی و شیخ طوسی گرچه به لحاظ کلامی دارای دو خاستگاه فکری اند اما با توجه به رویکرد عقل گرایانه خود در تفسیر در قلمرو نسخ دارای دیدگاه های خاصی اند این رویکرد عقل گرایانه برخاسته ازمبانی تفسیری این دو مفسر بزرگ مسلمان است. مبانی تفسیری که در حکم پیش فرض ها و اصول بنیادین مفسرآن قرآن است، در نحوه کیفیت تفسیری مفسر بازتاب می یابد. صرف نظر از جنبه های گونه گون مبحث نسخ - که از دیرباز محل بحث محققان علوم اسلامی بوده - آنچه در این مقاله کانون بحث و بررسی است؛ چگونگی تاثیر این مبانی تفسیری در تفسیر آیات ناظر بر ناسخ و منسوخ است. بر اساس، مبانی مهمی مانند حکیمانه بودن خدا و فعل او یعنی قرآن حکیم، جاودانگی قرآن و تاثیر آن با توجه به عنصر مصلحت در نسخ و سرانجام خود اصل و مبنای ناسخ و منسوخ داشتن قرآن، آیات موسوم به ناسخ و منسوخ تفسیری خاص یافته است. اولا نتیجه این تفسیر این است که دامنه این آیات بسیار محدود است هردو مفسر چیزی کمتر از ده آیه را شامل چنین آیاتی می دانند؛ ثانیا هر دو مفسر در پرتو مبانی مانند حکیمانه بودن خدا و قرآن و جاودانگی آموزه ای آن و نوع رابطه ای که این مبنا با نسخ از حیث عنصر مصلحت دارد، دارای نقاط اشتراکی هستند. اما از آن سو، در موردی که به تفاوت دیدگاه کلامی آنان مربوط می شود مانند اهمیت اصل عدل به عنوان مولفه اساسی مبنای عقلی در تفسیر آیات اختلاف دارند.
بازنگری هرم مازلو در مقایسه با مدل قرآنی نیازهای انسانی بر اساس گونه شناسی جزاهای اخروی(مقاله علمی وزارت علوم)
حوزه‌های تخصصی:
نظریه هرم نیازهای انسانی مازلو یکی از نظریات مشهور در حوزه روان شناسی انسان گرا محسوب می شود. مازلو در این نظریه، نظامی سلسله مراتبی از نیازهای انسانی را معرفی نمود که تبیین کننده معیارها و ملاک های انسان در انگیزه یابی برای کنش ورزی بر اساس نیازهای درونی او بود. این نظریه به همراه اضافات و نسخه های جایگزین آن، در تحقیقات مختلفی توسط اندیشمندان اسلامی به بوته نقد و تطبیق با آموزه های قرآنی گذاشته شده است. مهم ترین اشکال این پژوهش های تطبیقی، فقدان ملاک و معیار مشخص برای گزینش و تطبیق آیات با مفاد نظریه مازلو است. دراین تحقیق، آیاتی که در آن جزاهای اخروی (بهشتی و جهنمی) توصیف شده اند، با توجه به بعد انگیزشی آنها، به عنوان جامعه آماری تحقیق انتخاب و ارتباط بین هر یک از جزاها با نیازهای انسانی با روش تحلیل محتوا مشخص شده است. سپس بر اساس تعداد و گستره یادکرد هر یک از جزاها و میزان تأمین یا تهدید هر یک از نیازها، نظامی سلسله مراتبی از نیازهای انسانی معرفی شده است. عنایت جدی به تفاوت نیازهای تأمین شده در جزاهای بهشتی با نیازهای تهدیدشده در جزاهای جهنمی و در پی آن، جداسازی و تفکیک سلسله مراتب نیازها در سیر صعودی و سیر نزولی، مهم ترین دستاورد این تحقیق محسوب می شود.
بن مایه های مشترک در مزامیر و احادیث مربوط به داود علیه السلام در متون اسلامی(مقاله علمی وزارت علوم)
حوزه‌های تخصصی:
مزامیر یا زبور حضرت داود (1015- 1085 ق.م.) مجموعه ای از شعر و سرود با مضمون نیایش، پرستش و توکل بر خداوند است. بسیاری از مفاهیم یکصد و پنجاه باب آن، قابل انطباق با مضامین قرآن و احادیث است. در برخی احادیث اسلامی، حضرت داود علیه السلام مورد خطاب مستقیم پروردگار قرار گرفته است.
این تحقیق برای رسیدن به آموزه های مشترک ادیان ابراهیمی، صرف نظر از طرح حجیت آنها، به بررسی درون مایه های مشترک میان مزامیر و احادیث خطابی به حضرت داود می پردازد. «ستایش»، «حمد و تسبیح»، «توکل»، «امید»، «توبه»، «شکرگزاری»، «رحمت خداوند»، «عدم تلبس به لباس دشمنان»، «دوری از تکبر» و «کمک به نیازمندان»، ازجمله آموزه های مشترک در مزامیر و احادیث خطابی به حضرت داود است. در بسیاری از موارد، بجز جهت گیری کلی و اشتراکات مضمونی، در عبارات، ترکیبات، استدلال ها نیز توارد و همانندی وجود دارد. این امر، فی الجمله می تواند گواه اصالت آسمانی مزامیر باشد.
بررسی اصطلاح تطبیق در تأویلات کاشانی(مقاله علمی وزارت علوم)
منبع:
مطالعات عرفانی بهار و تابستان ۱۳۹۷ شماره ۲۷
31-54
حوزه‌های تخصصی:
تجربه های درونی عرفانی سالکان که بر اساس مجاهده (مراقبات معنوی) شکل می گیرد، سبب ساز گشودن باب فهم و تأویل شهودی جدیدی بر آن ها می گردد. زبان و نوع گفتمان انتخابی، برای بیان این کشف و شهودها متفاوت است. از سده چهارم تا نهم هجری، تفاسیر صوفیان سهم منحصربه فردی در تفسیر قرآن به خود اختصاص دادند. در سنت دوم عرفانی که از سده هفتم آغاز می شود، حصول معرفت با هستی شناسی پیوند می خورد. در این میان، عبدالرزاق کاشانی (م730) در تأویلات که تفسیری انفسی با رویکردی فلسفی عرفانی است، شناختِ بطن قرآن را تأویل می داند و در مواردی از جمله تأویل ناپذیر بودن آیه، اصطلاح «تطبیق» را به کار می گیرد. آن طور که خود کاشانی اشاره کرده، در موارد اندکی این تطبیق ها را به کار گرفته است تا راه سلوک را به تازه کاران نشان دهد و زمینه ترقی و تنشیط آن ها را فراهم گرداند. هرچند قبل از وی تأویل هایی از جنس انطباق قصص قرآنی با قوای روحی بی سابقه نبوده، به نظر می رسد عبدالرزاق تطبیق را با کارکردی خاص و شاید به عنوان مبنایی برای تأویل به کار گرفته است. این پژوهش با روشی توصیفی تحلیلی نمونه های به کار گرفته شده اصطلاح تطبیق در این تفسیر را بررسی کرده است تا حیطه معنایی دقیق این اصطلاح و ارتباط تطبیق با تأویل را روشن سازد. بر اساس نتایج به دست آمده، اصطلاح تطبیق در تأویلات غیر از تأویل است و محور اصلی کاربرد این اصطلاح نزد کاشانی، خودشناسی یا وجودشناسی صوفیان تأثیر متقابل عناصر وجودی انسان در هنگام اوج یا سقوط روحی است.
بررسی برابرنهادهای واژه «عذاب» در ترجمه های فارسی قرآن کریم(مقاله علمی وزارت علوم)
حوزه‌های تخصصی:
ترجمه های قرآن کریم یکی از مهم ترین منابع شکل دهنده به ذهنیت مخاطبان غیر عرب زبان قرآن درباره مفاهیم این کتاب آسمانی هستند. واژه «عذاب» یکی از واژگان پرکابرد قرآن کریم است که در ساخت طرح واره قرآنی نسبت به معاد و زندگی در سرای آخرت نقشی کلیدی دارد. این تحقیق به بررسی این امر می پردازد که مترجمان فارسی قرآن، چه معادل هایی برای این واژه پیشنهاد داده اند. بررسی 50 ترجمه فارسی قرآن کریم در دوره های زمانی مختلف، با استفاده توأمان از روش های توصیفی- تحلیلی و روش های آماری، نشان می دهد که مترجمان فارسی زبان قرآن، اهتمام چندانی به معادل یابی برای این واژه نداشته اند و در اکثر قریب به اتفاق موارد، از خود واژه «عذاب» برای ترجمه استفاده نموده اند. البته در طول سده های میانه هجری، استفاده از خود واژه برای ترجمه به تدریج و با سرعت بسیار کم، رو به کاهش بوده که این سیر نزولی، در سده های معاصر شکسته می شود و اکثر مترجمان معاصر نیز رویه متقدمان را پیش گرفته اند. در اندک مواردی که از خود واژه برای ترجمه استفاده نشده، واژگان «مجازات، شکنجه، کیفر، عقوبت، آزار، گرفتاری، بلا و عقاب» به ترتیب کثرت استعمال، به عنوان برابرنهاد این واژه به کار رفته اند که به نظر می رسد از میان موارد فوق، واژه «کیفر» واژه مناسبی برای هم ارزی با کلمه «عذاب» در قرآن کریم باشد.
تحلیل سیر تاریخی نظرات مفسران درباره آیه الحاق ذریه(مقاله علمی وزارت علوم)
حوزه‌های تخصصی:
یکی از نعمت های بهشتیان که در آیه 21 سوره طور بدان اشاره شده، الحاق ذریه مؤمنان به ایشان به شرط تبعیت از آنها در ایمان عنوان شده است. مفسران پیرامون اینکه مراد از ذریه چیست و این ذریه با چه شرایطی می توانند به پدران خود ملحق شوند، نظرات مختلفی ابراز نموده اند. پرداختن به این موضوع از این نظر اهمیت می یابد که چگونگی و شرایط این الحاق می تواند نقش مهمی در تنظیم عملکرد دنیوی و انتظارات اخروی فرد مسلمان ایفا نماید. به عنوان نمونه، اگر فهم از این آیه این گونه باشد که مؤمنان می توانند ذریه مؤمن خود را در بهشت به خود ملحق نمایند، انگیزه انجام و کثرت اعمال صالح در میان فرزندان مؤمنین کاهش یافته و این تلقی پیش می آید که مسلمانان می توانند با احراز سطحی حداقلی از ایمان، به درجات والاترین مؤمنان از میان اجداد خود نائل گردند. واکاوی تاریخی نظرات مفسرین نشان می دهد که به مرور زمان و با اهمیت یافتن مباحث عدل الهی و عدالت اجتماعی در سده های اخیر، مفسران به دیدگاه ها و نظراتی گرایش یافته اند که چالش های موجود در مفاهیم آیه را برطرف سازد. لذا اکثر مفسران متأخر و معاصر معتقدند مناسب ترین برداشت از آیه آن است که اولاً مراد از ذریه را صرفاً فرزندان و نه نسل های بعدتر و ثانیاً مراد از الحاق را صرف هم نشینی و نه هم درجه بودن قلمداد نماییم.
بررسی تطبیقی گزاره های زیست محیطی در قرآن و مزامیر عهد عتیق(مقاله علمی وزارت علوم)
حوزه‌های تخصصی:
آسیب های مختلف محیط زیستی موجب شده است تا اندیشوران ادیان مختلف به منظور جلوگیری از فاجعه جهانی محیط زیست، در آموزه های دینی به صورت عمیق تری تفکر و واکاوی کنند. در میان آموزه های ادیان توحیدی، گزاره های اخلاقی متعددی در مقام حفظ و حراست محیط زیست وجود دارد که در بین آنها، «طبیعت» به مثابه نماد و نشانه ای از خالق خود، آفرینشی هدفمند و بی عیب ونقص دارد که گویای رحمت پروردگار در مسخر و رام کردن هستی برای انسان است. این مطالعه با تمرکز بر قرآن و کتاب مزامیر عهد عتیق، در پی کشف و استخراج بن مایه های مشترک محیط زیست طبیعی است. یافته های این تحقیق، حاکی از آن است که بین قرآن کریم و مزامیر داود، از سه منظر هستی شناسی، رابطه طبیعت با خداوند، و رابطه انسان با طبیعت، بن مایه های مشترک فراوانی وجود دارد. صلاح یا فساد، دو راهی است که در مواجهه با طبیعت، فراروی بشر نهاده شده است تا با انتخاب اصلاحگری، زمین را به ارث برند یا به سبب فساد در زمین، به سرگذشت پیشینان این راه دچار شده، گرفتار عذاب و خشم طبیعت شوند. بر اساس نتایج به دست آمده، در برخی موارد، علاوه بر اشتراک در مضامین، در عبارت ها نیز میان قرآن و مزامیر همانندی وجود دارد.
مقایسه رویکردهای تأویلی قاضی نعمان و عبدالرزاق کاشانی در آیات فقهی(بازخوانی تأویل الدعائم الاسلام و التاویلات)(مقاله علمی وزارت علوم)
حوزه‌های تخصصی:
شاید در میان فرق بازمانده و مشهور اسلام، اسماعیلیان تمایل بیشتری به فهم باطنی قرآن از خود نشان داده باشند. ارتباط و شباهت برقرار کردن میان دو سطح ظاهر و باطن یا همان تأویل و معرفت قلبی از جمله مشترکات صوفیه و اسماعیلیه به شمار می رود. دو گروه در کنار اهتمام به برپاداشتن ظاهر شریعت، در پی کشف بواطن قرآن بوده و حتی در آیات فقهی نیز از تأویل بهره جسته اند. در دیدگاه صوفیه علم تأویل آیات منحصر در فرد خاصی نبوده و دستیابی به آن به جدیت در تهذیب و مراقبه بر می گردد، در حالیکه در فرقه اسماعیلیه تأویل مختص به افرادی است که در سلسه مراتب دعوت قرار می گیرند، به همین خاطر تأویل های این گروه بیشتر فرقه ای می نمایاند و در راستای تایید عقاید اسماعیلی است، در حالیکه تأویل های صوفیان بر تجربه ی شخصی افراد استوار و بیشتر با مقامات صوفیان تطبیق داده می شود. این پژوهش بر آن است، با بررسی تأویلاتِ فقهی قاضی نعمان مغربی (بنیان گذار فقه اسماعیلی) و عبدالرزاق کاشانی(اندیشمند اصیل عرفانی) اشتراک و افتراق رویکردهای تأویلی ایشان را در پیوند فقه و عرفان استخراج و تببین کند.
فراتحلیل کیفی پژوهش های انجام شده در مورد آیه 34 سوره نساء
منبع:
زن و فرهنگ سال سیزدهم تابستان ۱۴۰۱ شماره ۵۲
85 - 94
حوزه‌های تخصصی:
هدف این پژوهش فراتحلیل کیفی پژوهش های انجام شده در مورد آیه 34 سوره نساء بود. جامعه پژوهش، مقالات علمی پژوهشی چاپ شده در حوزه آیه ذکر شده از سال 1380 تا 1397بود. نمونه مورد بررسی، سی و سه مقاله پژوهشی از مجلات مختلف انتخاب شدند. طرح پژوهش فراتحلیل کیفی به صورت توصیفی – تحلیلی است. برای گردآوری اطلاعات، ابتدا مقالات علمی پژوهشی در حیطه ی موضوعی کلید واژههای مرتبط با آیه 34 نساء، مانند ضرب زنان و قوامیت در پایگاه های نورمگز، علم نت، جامع علوم انسانی جست و جو و انتخاب شد. پس از آن اطلاعات موجود در آن ها استخراج شد. نتایج این پژوهش نشان داد بیشتر مقالات منتخب، بر روی معنای قوامیت مردان متمرکز شده اند. مهم ترین مولفه های مطالعات در حوزه ی آیه 34 سوره نساء از جهت اصول کلی ناظر بر معنای ضرب، شرایط و نحوه اجرا و وجوب یا جواز آن، معنای نشوز و گستره ی آن، شرایط فرهنگی- اجتماعی مفسران در برداشت آیه ویا بسترهای تاریخی اجتماعی عصر نزول در آیه بود. هم چنین پراکندگی مطالعات نشان داد که در سال های 94 13و 97 13هر کدام به صورت جداگانه پنج مقاله در موضوع بررسی آیه 34 نساء به چاپ رسیده است که بیشترین فراوانی را در مقایسه با سال های دیگر در جامعه ی آماری پژوهش بود.
کاربست علوم ادبی در فهم و تفسیر قرآن کریم؛ مطالعه موردی: «تفسیر نیشابوری»(مقاله علمی وزارت علوم)
حوزه‌های تخصصی:
طلوع معجزه ی سخن گونه قرآن کریم در سرزمین عربی، زمینه ساز نقش آفرینی ادبیات عرب در دریافت زوایا و لطایف معنایی قرآن، و تلاش حداکثری دین پژوهان و اهل تفسیر در این عرصه شده است. پژوهش کتابخانه ای حاضر که به شیوه ی توصیفی_تحلیلی سامان یافته با بررسی تفسیر «غرائب القرآن و رغائب الفرقان» به عنوان یکی از تفاسیر اشاری ارزشمند سده های میانی اسلام با رویکرد جامع و جلوه های ادبی ویژه، این مهم را دنبال کرده است. یافته های تحقیق حاکی از آن است که توانایی مؤلّف در حوزه ی ادبیات عرب او را در دریافت معانی دقیق و گاه بدیع از قرآن یاری رسانده است. در نظر گرفتن ریشه، اشتقاق، تصریف، واژه گزینی، حسن تعبیر و تفاوت نهادن میان کلمات به ظاهر همگون، تبیین وجوه اعرابی آیات با تسلّط بر اسناد پشتیبان ادب عرب و ارائه ی تبیینی گاه متفاوت با اولویت بخشی به ادبیات قرآنی، و آشکار سازی اسلوب و نظم فاخر قرآن کریم در دو ساحت فصاحت و بلاغت از مهم ترین ویژگی های ادبی این تفسیر است. همچنین بحث اختصاصی «وقف» و ارتباط آن با ادبیات عرب و جنبه های موسیقیایی زبان با محوریت «نبر و تنغیم» نیز مسیر نوینی است که به طور آشکار در این میراث تفسیری پیموده شده و با پیوند راه ادبیات و تفسیر قرآن، دریافت و ابلاغ معنا را برای مفسّر و قرآن پژوهان هموارتر نموده است.
Ayatollah Khamenei's Interpretive Thought in the Book "Outline of Islamic Thought in the Quran"(مقاله علمی وزارت علوم)
حوزه‌های تخصصی:
Undoubtedly, Qur'anic propositions - as a decisive document of Islam - are linked to the lives of individuals in society. Throughout history, Islamic thinkers have turned to the Qur'an according to the needs of society and individuals. Social interpretation is one of the most important interpretive approaches. The present study explains Ayatollah Khamenei's interpretive thoughts in the book Outline of Islamic Thoughts in the Qur'an on the subject of Wilayah. His remarks are important because they are considered as a prelude to the Alawite rule in the Islamic system and an explanation of the policy of the Muslim community. This book contains a collection of his lectures in 1353 in Mashhad, which have interpreted some verses of doctrinal concepts. Accordingly, with a descriptive-analytical method and based on library data, this research intends to investigate the issue as much as possible. Using simple language and examples of all comprehension, asking questions with questions, avoiding extensive literary, jurisprudential and theological discussions, emphasizing the guidance of the Qur'an and emphasizing the needs of society, learning from history, using narrations and poetry, among other approaches. Undoubtedly, Qur'anic propositions - as a decisive document of Islam - are linked to the lives of individuals in society. Throughout history, Islamic thinkers have turned to the Qur'an according to the needs of society and individuals. Social interpretation is one of the most important interpretive approaches. The presentm communityhamenei's interpretive thoughts in the book Outline of Islamic Thoughts in the Qur'an on
انگاره ضرورت واکاوی علوم قرآنی در منابع غیرمستقل (مطالعه موردی: تفسیر غرائب القرآن و رغائب الفرقان)
حوزه‌های تخصصی:
واکاوی اعجاز سخن گونه قرآن کریم با هدف دستیابی به مقاصد الهی، زمینه ساز پیدایش دانش های ادبی، علوم قرآنی و اصول و قواعد فهم متن و نکته سنجی های نو درباره معجزه خاتم شده است. پژوهش کتابخانه ای حاضر با تمرکز بر علوم قرآنی به عنوان یکی از شاخه های منشعب شده از کلام وحی، به شیوه توصیفی تحلیلی سامان یافته است. بررسی انگاره ضرورت واکاوی علوم قرآنی در منابع غیرمستقل این دانش در راستای دستیابی به برداشت هایی متفاوت و نو، مسئله اصلی تحقیق پیش رو است. یافته های تحقیق درباره دیدگاه های نظام نیشابوری درباره علوم قرآنی در تفسیر <em>غرائب القرآن و رغائب الفرقان</em>، حاکی از آن است که محقق نیشابوری در عناوین «محکم و متشابه، جمع آوری قرآن، رسم الخط مصحف، متشابه لفظی، مفهوم شناخت تفسیر و تأویل» راه مشهور دانشیان علوم قرآنی را پیموده است؛ اما دیدگاه های اجتهادی و گاه متفاوت وی در زمینه «قرائت»، «وقف و ابتدا با تمرکز بر مفهوم نبر و تنغیم» و «تحلیل محتوا و نقد برخی روایات سبب نزولِ مقبول در میراث روایی اهل سنّت» نشان از رویکرد نو و توانمندی مفسر در این حوزه داشته و ضرورت پژوهش و دستیابی دیدگاه های دیگر مفسران درباره علوم قرآنی را به اثبات می رساند.
تبیین آموزه های دینی در مکتب شهید سپهبد حاج قاسم سلیمانی (بر مبنای تحلیل محتوای وصیت نامه سردار)(مقاله علمی وزارت علوم)
حوزه‌های تخصصی:
با تأسی از فرمایشات رهبر معظم انقلاب(مدظله العالی)، بایستی نسبت به سیره و سلوک سردار سلیمانی، نگاه مکتبی داشت. دراین راستا، پژوهش حاضر درصدد ارائه الگویی از تعالیم انسان ساز در مکتب درس آموز شهید سلیمانی است.(مسئله) بدین منظور، با استفاده از با استفاده از روش نظام مند «تحلیل محتوای مضمونی» به تبیین هدفمند وصیت نامه سردار سلیمانی می پردازد. براساس میزان فراوانی مضامین اصلی و فراگیر متن وصیت نامه و تحلیل محتوای کیفی و کمی(روش)، مهم ترین آموزه های دینی این مکتب به ترتیب اولویت عبارتند از: شهادت طلبی؛ ولایت مداری؛ توحیدباوری؛ عشق به اهل بیت(علیهم السلام)؛ اخلاق مداری؛ توجه به اصول دین. سردار سلیمانی، به عنوان اسوه بیداری اسلامی در دوران معاصر، در عرصه جهاد تبیین نیز بسیار مجاهدت نمود. او که با اعتقاد به روایت «مُوتُوا قَبْلَ أَنْ تَمُوتُوا»، شرط شهید شدن را شهید بودن می دانست، پیوسته «آرزوی شهادت» داشت و بر لزوم «تعظیم شهیدان» و «تکریم خانوده شهدا» تأکید می ورزید. ابراز اعتقاد و ارادت سردار نسبت به مقام ولایت و امامین انقلاب بی نظیر است. لذا ولایت فقیه را «رنگ خدا»، امتداددهنده ولایت علوی و مهم ترین اصل معرفی می کند. شهید سلیمانی نگاه توحیدی داشت و تمام کارهایش فقط برای رضای خدا بود. سراسر وجود و کلامش را اقرار به «ما ملت امام حسینیم» و عشق به معصومین(علیهم السلام) فراگرفته بود. از دیگر آموزه های متعالی این مکتب، می توان به منش اخلاقی و آخرت گرایی اشاره نمود.(یافته ها)
فراتحلیل پژوهش های انجام شده درباره مناظرات امام رضا(علیه السلام) در فصلنامه فرهنگ رضوی(مقاله علمی وزارت علوم)
منبع:
فرهنگ رضوی سال ۱۱ بهار ۱۴۰۲ شماره ۴۱
185 - 208
حوزه‌های تخصصی:
مناظرات امام رضا(ع) به دلیل الگو بودن ایشان هماره مطرح و در پژوهش های گوناگون از زوایای مختلف بدان پرداخته شده است. تعداد و تنوع مقالات منتشر شده در این زمینه حکایت از اهمیت این موضوع دارد. هدف این پژوهش فراتحلیل مقالات با موضوع مناظرات رضوی برای ارائه و جمع بندی و دسته بندی یافته ها از اخرین تلاش های علمی انجام گرفته در ارتباط با موضوع و یررسی مولفه های بکارگرفته در این پژوهش ها است. بدین سبب این مقاله در چهارچوب فراتحلیل کیفی _که یکی از برترین کوشش های محققان برای غلبه بر پژوهش های تکراری است_ با شناسایی بیست مقاله علمی_پژوهشی در مجله فرهنگ رضوی به شیوه تمام شماری نمونه های در دسترس به تحلیل و بررسی مطالعات در زمینه مناظرات رضوی پرداخته است چرا که نتایج این پژوهش از یک سو به معرفی کامل همه پژوهش های انجام شده درباره یک موضوع می پردازد و مانع دوباره کاری می شود و از سوی دیگر با ترسیم توانایی ها و کاستی های پژوهش افق های پژوهشی جدیدی را به روی پژوهشگران می گشاید. نتایج این پژوهش نشان می دهد اکثر مقالات منتخب، مشتمل بر موضوعاتی است که به اصول کلی حاکم بر مناظرات نظیر روش شناسی، اهداف، مبانی، محورهای تربیتی مناظره، آزاد اندیشی در مناظره و...می پردازد. مهم ترین مولفه های مطالعات مناظرات رضوی در مقالات ذکر شده از جهت اصول کلی ناظر بر مناظرات شامل اصول اخلاقی، علمی و فنی است. پراکندگی مطالعات نشان می دهد که استان های مرکزی، شمال و شمال شرقی، غرب و سپس جنوب بیشتر مورد توجه محققان قرار گرفته است که این محل بیشتر به دانشگاه های محل تحصیل پژوهشگران وابسته است.
«صورت بندی مفهومی قاعده های زرین و سیمین در نهج البلاغه»(مقاله علمی وزارت علوم)
منبع:
ادیان و عرفان سال ۵۵ پاییز و زمستان ۱۴۰۱ شماره ۲
422 - 405
حوزه‌های تخصصی:
یکی از عام ترین آموزه های کهن اخلاقی برابر دانستن خود با دیگران، قاعده زرین نام دارد که در گستره زمانی و مکانی از دیرباز مورد توجه مکاتب مختلف قرار گرفته است. این قاعده به عنوان ارزش و هنجار مهم اخلاقی با اتخاذ دیدگاه دیگری سبب ساز درک متقابل افراد از یکدیگر شده و خود سنگ بنای موازین دیگر اخلاقی به شمار می رود. لازمه ی اجرای این قاعده شناخت دقیق نیازها، خیر و شر دیگران با وجدان خویشتن است. قاعده زرین یعنی با دیگران آن گونه رفتار کن که دوست داری با تو رفتار شود و قاعده سیمین، آنچه را برای خود نمی پسندی برای دیگران مپسند، بطور صریح و یا با تقریرهای مختلف در نهج البلاغه مورد تاکید قرار گرفته است. این پژوهش با روش توصیفی و تحلیلی و از طریق گردآوری اطلاعات کتابخانه ای سعی در تببین تقریرهای مختلف قاعده زرین و سیمین در نهج البلاغه را دارد. بر اساس نتایج این بررسی انصاف، عدالت، یکسان انگاری منافع خویشتن با دیگران، عیب پوشی، هم نشینی با اقشار مختلف جامعه و ادب آموزی خویشتن از جمله صورت های مفهومی قاعده زرین در کلام امام علی(ع) است.
واکاوی بیانی نیایش های حضرت ابراهیم (ع) در تفاسیر فریقین(مقاله علمی وزارت علوم)
منبع:
دعاپژوهی سال ۳ بهار و تابستان ۱۴۰۲ شماره ۴
126 - 144
حوزه‌های تخصصی:
ایمان مذهبی و بهره مندی صحیح از دعا، رفتاری سفارش شده در فرهنگ اسلامی است که توان مؤمنان در رویارویی با مشکلات را تقویت می نماید. نیایش به عنوان مظهر قدردانی از خداوند متعال با حل تعارض های درونی، یکپارچه سازی شخصیّت و کاهش رفتارهای نابه هنجار، زمینه سلامت معنوی فرد و اجتماع را فراهم می سازد. در مکتب انسان ساز پیامبران، دعا فرایندی است که از مطلوبیت ذاتی برخوردار است. بنابراین، انبیا هیچ گاه از نیایش با باری تعالی احساس خستگى و ملالت خاطر ننموده اند. ایشان افزون بر گسترش فرهنگ استعانت از خداوند و تزریق روحیه ی امید در جوامع انسانی با خاکساری در پیشگاه قادر مطلق، به مصاف خودخواهى ای که خود ریشه ی تمامی معایب و رذایل اخلاقی است، رفته اند. پژوهش کتاب خانه ای حاضر که به شیوه ی توصیفی تحلیلی سامان یافته با تمرکز بر ادعیه قرآنی وحی بنیان و بهره گیری از روش تفسیر بیانی، دعاهای حضرت ابراهیم (ع) را کاویده و مسئله ی گستره، ارتباط و انسجام مناجات های ایشان را دنبال نموده است. یافته های تحقیق نشان از آن دارد که با نگاهی سازوار و بیانی به مناجات های قهرمان توحید می توان دعاهای ایشان را در سه دسته جای داد: نخست، دعاهای ابراهیم (ع) برای خود، پدر و ذریه اش با محوریت آمرزش و سعاد تمندی در دنیا و آخرت. دسته ی دوم، ادعیه تکلیفی که ابراهیم (ع) در قالب آن، احکام الهی و شیوه ی اجرایی نمودن آن از پیشگاه الهی را مطالبه نموده و سرانجام از دسته ی سوم، می توان از دعاهای اختصاص یافته به خانه ی خدا با تکیه بر دو اصل امنیت و روزی بخشی به زائران بیت الله الحرام یاد نمود.
گستره و مبانی فروتنی در عهد جدید(مقاله علمی وزارت علوم)
منبع:
پژوهش های اخلاقی سال ۱۴ بهار ۱۴۰۳ شماره ۳ (پیاپی ۵۵)
65 - 84
حوزه‌های تخصصی:
وجه مشترک و غایت قصوای ادیان ابراهیمی شکوفایی مکارم اخلاقی است از جمله مهمترین فضایل، کاستن از خودخواهی ها و کبرورزی ها و تعمیق تواضع و فروتنی در برابر کائنات و خالق آن هاست. چنانکه یکی از ممیزات مسیحیان از نظر قرآن کریم، خاکساری و فروتنی آنان است. از دیدگاه مسیحیان، خصلت فروتنی در قلب انسان، موجب و برآیند آرامش روحی عمیق و پایدار، عشق به خدا و مردم، شفقت برای همگان می شود، در حالی که غرور، جزو هفت گناهان کبیره و نقش بی نظیری در زنجیره علّی گناهان دارد. بررسی تواضع در عهد جدید در این جستار نشان می دهد که رابطه دیالکتیکی عمیقی بین بنیادهای اعتقادی مسیحیان در زمینه های خداشناسی، هستی شناسی، مسیح شناسی و انسان شناسی با الگوهای رفتاری اخلاق مسیحی وجود دارد، این نوشتار با روش توصیفی و تحلیلی به گستره مصادیق و مبانی فروتنی در سه ساحت شناختی، احساسی و رفتاری در عهد جدید پرداخته و الگوی تواضع در زنجیره اخلاق مسیحی را باز بینی می کند.
بازشناسی تطبیقی پردازش اشاری تفاسیر عارفان در تفسیر روح المعانی(مقاله علمی وزارت علوم)
حوزه‌های تخصصی:
دریافت لطایف معنایی قرآن کریم در تمام عرصه های هدایتی کلام وحی با گستره ی اعتقادات، احکام، اخلاق و مسائل فردی و اجتماعی کوششی فراگیر از سوی دانشمندان مسلمان است. تلاش هایی که گاه به صورت مستقل و در عنوان تفسیر انجام گشته و گاه در خلال آثار اخلاقی و عرفانی متبلور شده است. تفسیر روح المعانی به عنوان یکی از تفاسیر ارزشمند سده های متأخر اسلام با رویکرد جامع و جلوه های اشاری قابل توجّه است. نسبت صوفیانه به آلوسی، تأثیر باورهای صوفیانه او در تفسیر روح المعانی، جایگاه تفسیر او در میان تفاسیر قرآن، تأثیری که تفاسیر پس از او از روح المعانی پذیرفته اند و کاربرد رویکرد صوفیانه در تفسیر او، مطالعه روی این تفسیر با نگاه تأثیرپذیری از رویکرد صوفیانه را ضروری می کند. بررسی هایی که بر تفاسیر انجام می شود در دو قالبِ بررسی پیشاتفسیری و از نوع روش تفسیری، منبع و مبانی در تفسیر و مسائلی از این دست است. گونه دیگر بررسی محتواهای تفسیری است. نوشتار پیش رو که موضوع بازشناسی پردازش اشاری تفاسیر عارفان در تفسیر روح المعانی را دنبال کرده از جنس مطالعه نوع دوم است و قصد دارد تا چگونگی بازتاب و تبیین تفاسیر عارفانه توسط آلوسی را بررسی کند. در راستای این هدف با رویکردی توصیفی تحلیلی ابتدا شیوه های بیان اقوال عرفانی در تفسیر روح المعانی را استخراج می کنیم. پس از آن مفاهیم و اصطلاحات مهم نزد صوفیه را استخراج و بررسی می کنیم که کدام یک در تفسیر آلوسی به کار رفته و در آخر نیز خوانش آلوسی از این گزاره ها را بیان خواهیم کرد. در راستای رسیدن به این هدف گزاره هایی را توصیف و بخشی را تحلیل می کنیم.