محمد عترت دوست

از جمله بایسته های دین مبین اسلام در مواجهه با مسائل مستحدثه و نظریات جدید، استنطاق از قرآن کریم و طرح پرسش از این کتاب آسمانی است، اما قبل از طرح بحث به منظور پاسخگویی به این سؤال که دین مبین اسلام چه نظری در باب موضوعات جدید دارد، پرداختن به «روش تحقیق» مناسب و کارآمد برای کشف و شناسایی آیات مرتبط با آن موضوع، از اهمیّت و ضرورت بیشتری برخوردار بوده و گام اساسی در پژوهش های میان رشته ای برای تحول در حوزه علوم اسلامی است. از جمله نظریه های جدید مطرح شده در عصر اخیر ، موضوع «قدرت نرم» و مؤلفه ها و منابع ایجاد آن در جوامع انسانی است. اگرچه این نظریه ابتدا توسط اندیشمندان غربی مطرح شده، اما این سؤال همواره مطرح بوده که آیا قرآن کریم نیز در این زمینه نظریه ای دارد؟ و با کدام روش می توان به آیات مناسب در این زمینه دسترسی پیدا کرده؟ و در نهایت چگونه و بر اساس چه مبنایی، می توان نظریه معتبر را بدون ورود به حوزه تفسیر به رأی، کشف و شناسایی نمود؟ در این مقاله تلاش شده تا در یک رویکرد میان رشته ای و با استفاده از روش های تحقیق «معناشناسی ساختاری» و «تحلیل محتوای کیفی»، در ابتدا شبکه معنایی مفهوم «قدرت» شامل واژگان همنشین و جانشین در قرآن کریم شناسایی شده، سپس با تحلیل کیفی مضامین آنها و مقوله سازی از مضامین مستخرج از جداول تحلیل محتوا، مؤلفه ها و ارکان نظریه قدرت نرم از منظر قرآن کریم استخراج شود. بدیهی است انجام این گونه پژوهش ها، اقدامی در راستای معرفی روش های تحقیق میان رشته ای جهت استنطاق از این کتاب آسمانی در مواجهه با مسائل مستحدثه و جدید است.

موضوع مشارکت سیاسی زنان در جامعه اخیراً بیشتر مورد توجه قرار گرفته است؛ بر همین اساس و به علت برخی شبهات فقهی درباره ی ولایت سیاسی زنان، بررسی فقهی این موضوع مهم به نظر می رسد. از این رو در این مقاله با بررسی آیات و روایات و گفتار مفسران و فقیهان به بررسی امکان و حدود جواز ولایت سیاسی برای زنان پرداخته شده است. در این پژوهش از روش توصیفی- تحلیلی استفاده شده و گردآوری داده ها نیز به صورت کتابخانه ای بوده است. در نتیجه ی تحقیق روشن شد که به آیات قرآن در منع ولایت سیاسی زنان نمی توان به طور قاطع استناد کرد؛ گرچه – در صورت اثبات- از برخی از آن ها بتوان به مثابه مؤید بهره برد. اما با توجه به روایت نبوی مشهور، روایت ابوخدیجه و اجماع علمای فریقین در منع ولایت عام برای زنان، می توان حکم به ممنوعیت ولایت سیاسی عام در سطح حاکم امت اسلامی و ولی فقیه برای زنان نمود. اما در سطوح پایین تر و در ولایاتی چون ریاست دولت و نمایندگی مجلس و وزارت و مدیریت های دیگر نمی توان حکمی این چنین داد.