برنامه ی درسی

اعتلای سواد رسانه ای مرهون پژوهش های علمی و سازمان یافته آن است. نقش اصلی که سواد رسانه ای در این میان ایفاد می کند، موضوع اصلی این مقاله حاضر است که به منظور ارائه ی مدلی برای تبیین سواد رسانه ای در دوره متوسطه انجام گرفته. روش پژوهش، سندکاوی و نظریه برخاسته از داده ها (نظریه مبنایی) و از نوع  تحقیقات کاربردی، ازنظر نوع داده ها کیفی، نحوه اجرا توصیفی است. جامعه ی آماری پژوهش ، شامل 2 گروه است. نخست متخصصان سواد رسانه ای، برنامه ریزان آموزشی و معلمان سواد رسانه ای که از آن ها برای تعیین عناصر جهت طراحی مدل مطلوب، مصاحبه به عمل آمد دوم کارشناسان سواد رسانه که برای اعتبار مدل استفاده شد. حجم نمونه برای مصاحبه 12 و برای اعتبارسنجی مدل  35 نفر استفاده شده. روش تجزیه وتحلیل شامل سه مرحله ی کدگذاری باز، محوری و انتخابی انجام و به شیوه نظریه مبنایی در قالب شبکه ی مضامین پایه، سازمان دهی شده. یافته ها نشان می دهد مدل مدنظر شامل یک مضمون فراگیر، 7 مکانیسم سازمان دهنده است که در آموزش و برنامه ریزی کتاب سواد رسانه ای به آن تأکید می شود. یافته ها حاکی از آن است سواد رسانه ای دارای 2 درون مایه مهم شامل نهاد آموزش وپرورش و صداوسیماست که به عنوان عوامل تأثیرگذار در زندگی مخاطبان موردتوجه است. هدف اصلی در این پژوهش، مطالعه عمیق نتایج فرایند آموزش سواد رسانه ای در کشورهای مذکور، جهت الگو و هدایت، آموزش و تربیت دانش آموزان از طریق افزایش کیفیت آموزش سواد رسانه ای، شیوه تدریس و محتوای آموزشی است.

هدف این مطالعه، بررسی تجربیات زیسته ی دانشجومعلمان دانشگاه فرهنگیان از برنامه ی درسی رشته ی علوم تربیتی است. روش پژوهش، کیفی با رویکرد توصیفی-تفسیری و جامعه ی پژوهش شامل دانشجومعلمان رشته ی علوم تربیتی است. پانزده نفر از دانشجومعلمان با بهره گیری از نمونه گیری هدفمند و رعایت اصل اشباع شدگی و حداکثر تنوع به عنوان نمونه ی پژوهشی انتخاب شدند. پژوهش گر به منظور جمع آوری داده ها، از روش مصاحبه ی عمیق و برای تحلیل داده ها از روش تحلیل استقرایی مبتنی بر نظام کدگذاری بهره برده است. در این پژوهش به منظور پایایی و اعتبایابی سؤالات مصاحبه و یافته های پژوهش از روش دلفی، ضریب توافق نمره گذاران و ارجاع نتایج به مشارکت کنندگان و روش مسیر ممیزی استفاده شده است. نتایج نشان می دهد، شش مقوله ی آسیب های حوزه ی برنامه ریزی، محتوایی، کاربرد، روان شناختی، آموزشی و زیرساختی، ایجادکننده ی آسیب های برنامه ی درسی علوم تربیتی هستند. ناهمسانی هایی بین برنامه ی قصدشده و عملیاتی به چشم می آید. برنامه ی پنهان، حاکم بر آموزش های دانشگاه هست. از متخصصان حوزه ی برنامه ریزی در تدوین برنامه ی درسی به نحو احسن استفاده نشده است؛ واحدهای درسی مرتبط با حوزه روابط انسانی در سازمان های آموزشی در برنامه ی درسی دیده نمی شود؛ انعطاف برنامه، کم و تمرکزگرایی حاکم است؛ چهار مقوله ی کلیدی شامل کاربردی کردن محتوا و جریان آموزش، کیفیت بخشی به جریان یاددهی یادگیری، ارزشیابی میزان تحقق همه جانبه ی اهداف برنامه ی درسی و بازسازی برنامه ی درسی، راهکارهای بهبود برنامه ی درسی رشته ی علوم تربیتی هستند. لازم هست، واحدهای بدون کاربرد حذف شده، روش های آموزشی درجهت پوشش دادن نیازها و اهداف برنامه افزوده شود و بین دروس تئوری و عملی تناسب ایجاد گردد. کیفی و تخصصی سازی برنامه ی درسی در حوزه های مختلف در دستور کار قرار گیرد.

پژوهش حاضر با هدف اعتباریابی الگوی برنامه درسی مسئله محور در درس ریاضی دوره ابتدایی انجام شد. این پژوهش از لحاظ ماهیت آمیخته اکتشافی (کیفی-کمی)، هدف کاربردی، نحوه گردآوری اطلاعات پیمایشی_مقطعی بود. دربخش کیفی از روش تحلیل محتوا و در بخش کمی از مدل سازی ساختاری-تفسیری و حداقل مربعات جزیی استفاده شد. مشارکت کنندگان بخش کیفی، خبرگان و جامعه آماری در بخش کمی هم معلمین دوره ابتدایی در سال تحصیلی 1399-1400 بودند. حجم نمونه بخش کیفی طبق اصل اشباع نظری 19 نفر که با روش نمونه گیری هدفمند انتخاب و در بخش کمی طبق فرمول کوکران 355 نفر با روش نمونه گیری تصادفی ساده برآورد و انتخاب شدند. ابزارهای پژوهش در بخش کیفی مصاحبه نیمه ساختاریافته و در بخش کمی پرسشنامه محقق ساخته بوده است داده ها با روش های تحلیل کیفی محتوا و حداقل مربعات جزیی تحلیل شدند. نتایج بخش کیفی ارائه الگو با 7 مقوله اصلی هدف در سه سطح شناختی، نگرشی و مهارتی، محتوا، روش، ارزشیابی و برنامه درسی جمعا 46 مقوله فرعی بودند. داده های بخش کمی(برازش مدل) با استفاده از مدل معادلات ساختاری و حداقل مربعات جزئی مورد تحلیل قرار گرفتند. نتایج نشان داد که مدل از اعتبار و برازش مناسب در دو بخش درونی و بیرونی برخوردار است.

زمینه و هدف: برنامه درسی دوره ابتدایی از جمله عناصری است، که در جهت تحقق بخشیدن به اهداف دوره ابتدایی نقش مهمی دارند. از این رو، برنامه های درسی قلب مراکز آموزشی محسوب می شود و آیینه نقش ها و اهداف آموزش و پرورش هستند، که شایسته توجه دقیق اند؛ لذا پژوهش حاضر با هدف ارائه مدل مفهومی برای ارزشیابی کیفیت برنامه درسی مدارس ابتدایی شهر تهران انجام شد . روش پژوهش: این پژوهش به لحاظ هدف کاربردی و در زمره تحقیقات آمیخته اکتشافی متوالی(کیفی کمی) بود، که در بخش کیفی بر اساس مدل گرانداد و در بخش کمی، به روش توصیفی از نوع پیمایشی انجام شد. در بخش کیفی حوزه پژوهش تعدادی از صاحبنظران آموزش و پرورش و متخصصان ارزشیابی و در بخش کمی ، کلیه معلمان زن و مرد مدارس ابتدایی دولتی شهر تهران که تعداد آنها 23593 نفر در سال تحصیلی 1401-1400 بودند.در بخش کیفی 12 نفر به روش نظری و در بخش کمی تعداد 377 نفر طبق جدول کرجسی و مورگان ، به روش تصادفی و خوشه ای انتخاب شدند. ابزار تحقیق پرسشنامه محقق ساخته شامل 108 گویه بود ، که در بعد کمی از روایی ظاهری، محتوایی و سازه استفاده شد. همچنین CVR با ضریب 832/0 تأیید و در بعد کیفی از نظرسنجی از افراد خبره استفاده و مورد تأیید قرار گرفت و آلفای کرونباخ با ضریب 855/0 محاسبه و پایایی نیز تایید شد و داده های جمع آوری شده تجزیه و تحلیل شدند. یافته ها: نتایج حاصل از تحلیل سوالات نشان داد که مدل مفهومی ارزشیابی کیفیت برنامه درسی دوره ابتدایی شهر تهران شامل: شرایط علی شامل: (تفکر راهبردی، تعمیم پذیری اهداف) شرایط محوری شامل: (ارزشیابی فعالیت های انگیزشی، کاربردی و آموزشی) شرایط زمینه ای شامل: (امکانات فرهنگی و ورزشی،امکانات آموزشی، امکانات رفاهی) شرایط مداخله گر شامل: (کمبود منابع و توزیع نامناسب، آینده نگری ضعیف، ارتباطات فردی و سازمانی، عدم انضباط کاری) استراتژیها شامل: (انعطاف پذیری،توالی برنامه درسی، سودمندی برنامه درسی) و پیامدها شامل: (بهبود ظواهر برنامه درسی، بهبود محتوای برنامه درسی،ترسیم چشم انداز، رشد هویت ملی مذهبی) است . نتیجه گیری: نتایج مطالعه نشان داد که مدل ارزشیابی کیفیت برنامه های درسی مدارس ابتدایی دارای ساختار مناسبی بود .

  هدف اصلی این مقاله بررسی ضرورت آموزش و توسعه ی مهارت های کارآفرینی برای دانشجویان رشته ی مدیریت آموزشی و ارایه ی الگوی آموزشی مناسب با اتکا به نظر خبرگی متخصصان می باشد. برای این منظور پرسشنامه یی تهیه و پس از تعیین روایی صوری و محتوایی و اطمینان از پایایی آن، داده ها از نمونه های مورد مطالعه 95 نفر (شامل 63 نفر دانشجو و 32 نفر عضو هیأت علمی) که با استفاده از روش نمونه گیری تصادفی طبقه یی انتخاب شدند، جمع آوری شد. این داده ها با توجه به سؤال های تحقیق و با استفاده از روش های آمار توصیفی (میانگین، درصد و فراوانی) و آمار استنباطی (چون آزمون  (Tتک نمونه یی مستقل مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. نتیجه ی بدست آمده نشان داد که آگاهی دانشجویان از مبانی و مفاهیم کلیدی و مهارت های کارآفرینی در سطح پایین می باشد. و بر همین مبنا، اعضای هیأت علمی بر ضرورت آموزش کارآفرینی تأکید داشتند. الگوی آموزشی مناسب برحسب مؤلفه ی هدف های آموزش کارآفرینی، طول دوره و شکل نظام، محتوای درسی، شیوه های آموزش با استفاده از نظر اعضای هیأت علمی اعتباریابی شد. در نهایت بر اساس یافته های تحقیق، برنامه ی درسی کارآفرینی برای دانشجویان رشته ی مدیریت آموزشی پیشنهاد شد.

در سال های اخیر آموزش مهارت های زندگی به دلیل نقش و اهمیت آن در تقویت رفتارهای سازگارانه و مثبت، و آماده کردن افراد برای مواجهه اثرگذار با چالش های زندگی از طرف نظام های آموزشی رسمی مورد توجه قرار گرفته است. تدوین برنامه ی درسی بر اساس یک الگوی متناسب با نیازهای فراگیران و ماهیت موضوع می تواند نقش اساسی در تحقق هدف های آموزش مهارت های زندگی داشته باشد. در این مقاله الگوی بهینه ی برنامه ی درسی مهارت های زندگی برای دوره ی ابتدایی معرفی می شود. روش انجام تحقیق ترکیبی از روش های پیمایشی و تحلیلی- استنتاجی بوده است. به طوری که پس از شناسایی نیازهای آموزشی به صورت پیمایشی، به شیوه ی تحلیلی و استنتاجی الگوی موردنظر طراحی شد و اعتبار آن از نظر متخصصان مورد قبول قرار گرفت. نتیجه ی مطالعه نشان داد که الگوی بهینه ی برنامه ی درسی مهارت های زندگی برای دوره ی ابتدایی از نظر ساختار و سازماندهی محتوا به صورت تلفیقی، از نظر هدف مبتنی بر نیازهای روزمره ی دانش آموزان، از نظر محتوا روش کاری، از نظر راهبردهای تدریس مبتنی بر الگوهای تعامل اجتماعی و رشد ویژگی های شخصی، و از نظر ارزشیابی مبتنی بر روش های کمی و کیفی بررسی عملکرد دانش آموزان می باشد. <br clear="all" />  

این پژوهش با هدف نقد و بررسی رویکرد پیشرفتگرای تربیت شهروندی[1] و مشخص کردن دلالت های مهم آن برای برنامه ی درسی انجام شد. علاوه بر این تحلیل جایگاه رویکرد پیشرفتگرای تربیت شهروندی در برنامه ی درسی دوره ی ابتدایی کشور نیز هدف این پژوهش بوده است .در این پژوهش از روش توصیفی و نیز روش تحلیل محتوا، به منظور تحلیل برنامه ی درسی علوم انسانی دوره ی ابتدایی استفاده شده است.جامعه ی آماری پژوهش در بخش تحلیل محتوا، شامل برنامه ی درسی مورد نظر در دوره ی ابتدایی کشور بوده است؛ که به روش نمونه گیری هدفمند، برنامه ی درسی علوم انسانی پایه های چهارم و پنجم ابتدایی به منظور جمع آوری و تحلیل یافته ها انتخاب و بررسی شده است. ابزار جمع آوری اطلاعات ، سیاهه های تحلیل هدف ها، سیاهه ی تحلیل محتوای کتاب ها و سیاهه ی تحلیل محتوای کتاب های راهنمای معلم بود. که پس از مطالعه ی مبانی نظری و پیشینه، و نیز بر اساس طرح پیشنهادی ، تهیه و تدوین شد. روایی آن توسط استادان دانشگاه (که در حوزه ی تربیت شهروندی مطالعه داشته اند) تعیین شد. واحد تحلیل ، جمله های مندرج در متن کتاب های درسی ، متن هدف ها و کتاب های راهنمای معلم بوده است. در بخش تحلیل محتوا مهم ترین یافته ها نشان دهنده ی آن است، که در مجموع در هدف ها ، میانگین میزان همخوانی هدف های مورد بررسی با هدف های پیشنهادی تربیت شهروندی پیشرفتگرا در حد 21.93 درصد است که از توجه ناچیز نشان دارد. در تحلیل محتوای کتاب های مورد بررسی میانگین میزان همخوانی 3.87 درصد، و در کتاب های راهنمای معلم نیز میانگین میزان همخوانی 1.70 درصد بوده است؛ که در این بخش ها نیز از کم توجهی به مؤلفه های تربیت شهروندی پیشرفتگرا در برنامه ی درسی مورد بررسی نشان دارد. <br clear="all" />  

این مقاله بخشی از یک پژوهش کیفی است که با دو روش تطبیقی و توصیفی- تحلیلی به بررسی عنصر هدف در برنامه ی درسی آموزش علوم[1] ایران و چند کشور جهان، پرداخته است. بدین منظور اسناد و مدارک مربوط به اهداف آموزش علوم در کشورهای پیشرو در زمینه ی علوم و فناوری (کشورهای منتخب) گردآوری و به توصیف، تفسیر، همجواری و مقایسه ی آن ها پرداخته شده تا پاسخ سئوال ها آماده شود. مقاله ی حاضر تلاش می نماید، عنصر هدف از برنامه ی درسی آموزش علوم ایران و کشورهای منتخب را مورد مطالعه و بررسی قرار دهد. نتایج به دست آمده از این پژوهش می تواند به برنامه ریزان، مؤلفان کتاب های درسی، معلمان و سایر علاقه مندان کمک نماید تا با دید وسیع تری نسبت به تدوین بهتر برنامه ی درسی، تغییر برنامه ی درسی و انتخاب مناسب تر هدف های آموزش علوم اقدام نمایند. نتایج به دست آمده، شباهت ها و تفاوت های زیادی را بین هدف های آموزش علوم در بین کشورهای مورد مطالعه و ایران نشان می دهد. شباهت ها بیش تر در اهداف مکتوب برنامه ی درسی یا اهداف قصد شده موجود می باشد؛ به طوری که روح حاکم بر اهداف در کشورهای مورد مطالعه یکی است. همه دارای اهداف دانشی، مهارتی و نگرشی در زمینه های چهارگانه ی علوم شامل فیزیک، شیمی، زیست و زمین شناسی هستند و به دنبال کسب سواد علمی، حل مسأله، تفکر و شناخت طبیعت می باشند. اما در عمل فاصله ی قابل ملاحظه بین کشور ما با کشور های فوق وجود دارد که جای تأمل دارد و ناشی از اجرای برنامه ی درسی است، که در میزان کم اهداف تحقق یافته توسط دانش آموزان خود را نشان می دهد. نتایج آزمون های تیمز مؤید این موضوع است. به هرحال، نتایج پژوهش های بیش تر در این زمینه می تواند موضوع را بهتر مشخص نماید.<br clear="all" /> 1-  منظور از علوم در این مقاله علوم تجربی است.

با آن که در ذهن و زمان فارابی، فلسفه ی تربیت حیات و هویت مستقل و بازشناخته ای ندارد، با ریزکاوی در آثار او می توان به شماری از مفاهیمی که امروزه در فلسفه ی تعلیم و تربیت مطرح است پی برد و دریافت که فارابی پس از جابر بن حیان و کندی، سومین فیلسوف تربیت در جهان اسلام است که پاره ای از دیدگاه های تربیتی او به یادگار مانده است. در جستار پیش رو تلاش شده است از رهگذر پژوهشی بنیادی- تاریخی و با تکیه بر روش توصیفی- تحلیلی، اندیشه های تربیتی فارابی واکاوی شود تا معلوم گردد وی تعلیم و تربیت را چه سان تعریف کرده است و درباره ی امکان و ضرورت تربیت چه گفته است و اهداف و اصول و عوامل تربیت از نگاه او کدام است و وی نسبت به برنامه ی درسی و ساحت های تربیت و روش های تربیتی چه دیدگاهی داشته است

هدف این پژوهش بررسی مبانی نظری جهانی شدن و اثرات آن بر اهداف کلی برنامه ی درسی نظام آموزش و پرورش ایران می باشد. در این رابطه سه نظریه ی مهم فلسفی، اقتصادی، سیاسی و فرهنگی که در آثار والراشتاین (نظریه ی نظام جهانی)، مایر و بولی (نظریه ی سیاست جهانی) و رابرتسون (نظریه ی فرهنگ جهانی) بوده، در حوزه ی نظام آموزشی و برنامه ی درسی بررسی شده است. بازتاب هر نظریه در برنامه ی درسی نشان می دهد که جهت گیری برنامه ی درسی نظام های آموزشی به سمت جریانی از تکثرگرایی، توجه به خرده فرهنگ ها، توجه به هویت ملی و بومی، آموزش فنی حرفه ای، آموزش مادام العمر و تمرکززدایی پیش می رود. با توجه به این که جامعه ی ایران نیز جامعه ای جوان و در حال گذر است و ضرورت میزان اثرپذیری اهداف برنامه ی درسی این کشور از تحولات جهانی امری اجتناب ناپذیر است، لذا این پژوهش با بهره گیری از روش کیفی– تحلیلی به بررسی میزان تناسب اهداف برنامه ی درسی ایران با اهداف برنامه ی درسی نظریه های نامبرده پرداخت. در این پژوهش مشخص شد این نظریه ها شباهت ها و تفاوت هایی با اهداف برنامه ی درسی ایران دارند و فرصت ها و تهدیدهایی ایجاد می کنند. فرصت های این سه نظریه برای برنامه ی درسی ایران، توجه به خصوصی سازی، تمرکز زدایی، برنامه ی درسی تلفیقی، تأکید بیش تر بر هویت ملی، خرده فرهنگ ها، صلح و آموزش مداوم می باشد. تهدیدات این سه نظریه برای برنامه ی درسی ایران در تأکیداتی است که بر برنامه ی درسی موضوع محور، بهره کشی اقتصادی، ترویج روحیه ی مصرف گرایی و ناهمواری توزیع دانش دارد.