مطالب مرتبط با کلیدواژه

امام رضا (ع)


۲۱.

اقتباس ها و استنادهای قرآنی امام رضا(ع)در حدیث امامت(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: امام رضا (ع) حدیث امامت اقتباس های قرآنی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۹۴۸ تعداد دانلود : ۵۳۶
«اقتباس» یکی از اَشکال به کار گیری و تبلور آیات قرآن کریم در کلام معصومان(ع)می باشد. مقالة حاضر با هدف بررسی گونه های اقتباس و انگیزة به کارگیری آن در کلام امام رضا(ع) به رشتة تحریر درآمده است. با توجّه به اینکه قرآن کریم منزلت و مکانتی خاص نزد مسلمانان دارد و بهترین منبع و سرچشمه ای است که ائمّه(ع) مضامین عالی و بلند خود را از آن می گیرند، امام رضا(ع) نیز در حدیث امامت به طور فراوان از آیات قرآن بهره گرفته است و با این اثرپذیری به بیان دقیق ابعاد و زوایای گوناگون امامت و مسائل مربوط به آن پرداخته است. در این مقاله، ابتدا مفهوم اقتباس و انگیزه های آن توضیح داده می شود، سپس به بررسی این عنصر ادبی در خطبه پرداخته می شود. دراین حدیث شریف، گونه هایی از اقتباس قرآنی، ازجمله اقتباس کامل، جزئی، متغیّر، اشاره ای و استنباطی ملاحظه می شود که امام(ع) هر یک از این گونه ها را با انگیزه و هدفی خاص به کار برده است که در این نوشتار تلاش می شود این اقتباس ها با رویکردی تحلیلی مورد بررسی قرار گیرد.
۲۲.

جایگاه اهل بیت(ع) در آثار سنایی غزنوی

کلیدواژه‌ها: شیعه امام علی (ع) خراسان اهل بیت (ع) کربلا امام حسین (ع) سنایی غزنوی امام رضا (ع) غزنه

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۹۰۳ تعداد دانلود : ۶۸۱
در قرآن کریم و در آیات متعدد نظیر آیه ی تطهیر، آیه ی ولایت و آیه ی تبلیغ به مسأله اهل بیت(ع) عنایت ویژه ای شده و از سوی دیگر، در سنت قطعی نظیر احادیث ثقلین، «یوم الدار»، منزلت و غدیر نیز بر اهمیت توجه و شناخت اهل بیت(ع) تأکید فراوان شده است. بر اساس مجموع این رویکردها است که علمای همه مذاهب اسلامی و به خصوص عرفای نازک اندیش و دقیق النظری مانند مولانا جلال الدین محمد بلخی، عطار نیشابوری، خواجه عبدالله انصاری، عبدالرحمن جامی و به خصوص حکیم سنایی غزنوی در این زمینه به نحو نیکویی سخن گفته و نکته های ژرف، مهم و آموزنده ای درباره ساحت های وجودی اهل بیت(ع) بیان داشته اند. از این رو، در این نوشتار سعی شده است که جایگاه زیباترین جلوه ها و نورانی ترین تجلی های حقیقت اهل بیت(ع) در سروده های حکیم سنایی غزنوی بیان شود و در کنار این هدف نیک، نیم نگاهی به زندگی نامه و شهر تاریخی غزنین(زادگاه حکیم سنایی) انداخته شود.
۲۳.

سیرة فردی و اجتماعی امام رضا(ع) با تطبیق بر آیات قرآن(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: قرآن سیره اجتماعی امام رضا (ع) سیره شناسی سیره فردی

حوزه‌های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی تفسیر و علوم قرآن تفسیر قرآن معارف قرآن موارد دیگر قرآن وعترت
  2. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی تاریخ اسلام و سیره تاریخ و سیره شناسی تاریخ و سیره اهل بیت(ع)
تعداد بازدید : ۳۸۶۴ تعداد دانلود : ۱۷۳۷
امام رضا (ع)یک شخصیت کامل انسانی است که تمام رفتارها و گفتارهای ایشان منطبق با آیات قرآنیاست و به همراه پیامبر و ائمه (ع)بهترین الگو برای ساخت زندگی اسلامی است. سیره شناسی به معنای سبک شناسی و رفتارشناسی است و در واقع، شناخت اصول، معیارها و روش هایی است که یک فرد در رفتار و کردار خود دارد. این نوشتار در پی تطبیق سیرة فردی زندگی امام رضا (ع)از قبیل خوش خلقی، عذرپذیری، ساده زیستی، کناره گیری از دنیا، حفظ زبان و نیز سیرة اجتماعی ایشان، از قبیل ارزش نهادن بر نفس انسان، خانواده، صلة رحم، انفاق و بخشش، ارتباط و تعاون با محرومان جامعه، خوش رفتاری با کارگران، جود و سخاوت، گذشت و بردباری، پرهیز از اسراف، مشورت، عمران و آبادانی با آیات قرآناست. هدف اصلی از این تحقیق، «سیرة فردی و اجتماعی امام رضا (ع)با تطبیق بر آیات قرآن» و اهداف فرعی «بررسی فضائل و ویژگی های اخلاقی امام رضا (ع)» و «شناخت رابطة بین ویژگی های اخلاقی امام رضا (ع)با آیات قرآن» است. پرسش اصلی این پژوهش که با روش کتابخانه ای درصدد پاسخگویی به آن است، اینکه کدام  فضائل اخلاقی امام رضا (ع)متأثر از آیات قرآناست و سیرة فردی و اجتماعی امام رضا (ع)که برخاسته از قرآناست، چگونه در جامعة امروزی می تواند تأثیر داشته باشد؟ در نتیجه، الگوی رفتاری و اخلاقی امام رضا (ع)، در کنار ائمه (ع)،  قرآننیز بوده است و می توان بسیاری از ویژگی های فردی و اجتماعی ایشان را در قرآنپیدا کرد.
۲۴.

اعتبارسنجیِ اسنادی نامه علل الاَحکام امام رضا(ع) با تأکید بر تحلیل وثاقتِ محمّد بن سنان(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: نامه نگاری مکاتبه امام رضا (ع) محمّد بن سنان زاهری علل احکام

حوزه‌های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی تاریخ اسلام و سیره تاریخ و سیره شناسی تاریخ و سیره اهل بیت(ع)
  2. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی حدیث و علوم حدیث حدیث معارف حدیثی موارد دیگر
تعداد بازدید : ۱۴۰۸ تعداد دانلود : ۸۹۰
نامه نگاریِ امام رضا(ع) در پاسخ به سؤالاتِ محمّد بن سنان زاهری(م.220ق)، پیرامونِ تبیین علل احکام و شرایع، دارای اسناد متعدّدی است که در کتاب های عُیون أخبار الرضا(ع) و مَن لایَحضُرُه الفقیه مطرح شده اند. این اسناد و طُرُق، در نگرش ابتدایی و محضِ رجالی، به دلیل ضعف راویان، غیر معتبر و ضعیف به نظر می آیند؛ علاوه بر ضعف طُرُق، احتمال جعل مکاتبه به وسیله خودِ محمّد بن سنان نیز مطرح است. در این پژوهش، به ارزیابیِ انتقادیِ ضعف طُرُق این مکاتبه پرداخته شده و وثاقت راویان و اعتبار این اسناد، اثبات گردیده است. احتمال جعل مکاتبه به وسیله محمّد بن سنان نیز با ثبوت بسیاری از مضامین مکاتبه با عین الفاظ، و یا عبارات قریب به الفاظ در سایر روایات اهل بیت(ع)، و نیز نقل این مکاتبه توسّط محدّثان آگاه به احوال محمّد بن سنان، دفع می شود. پس از اثبات اعتبار مکاتبه، بر اساس سیرة عقلاییه، که بر اجتناب از گفتگو و یا نامه نگاریِ مفصّل با شخصی غیر قابل اعتماد و مشهور به کذب، در مسائل مهم و اثرگذار مانند تبیینِ علل و فلسفه احکام استقرار یافته است، این مکاتبة مفصّل و مهم، کاشف از اعتماد امام(ع) به این راوی دانسته شده، و وی در شمارِ ثقات اصحاب امامیّه پذیرفته می شود.
۲۵.

امام رضا(ع) در منابع صوفیه تا قرن هفتم هجری(مقاله پژوهشی حوزه)

کلیدواژه‌ها: تصوف قرن هفتم هجری صوفیه امام رضا (ع) تذکره های صوفیانه

حوزه‌های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی تاریخ گروه های ویژه منابع و کلیات
  2. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی تاریخ اسلام و سیره تاریخ و سیره شناسی تاریخ تشیع
تعداد بازدید : ۱۵۸۶ تعداد دانلود : ۸۴۴
امامان شیعه، از جمله امام رضا(ع)، نزد گروه های مختلف صوفی همواره از جایگاه والایی برخوردار بوده اند و از آن ها در سلسه بزرگان و اقطاب صوفیه و نیز به عنوان نمونه هایی کامل برای پیروی یاد شده است. یادکرد امام رضا(ع) در منابع صوفیه را که دارای روندی رو به رشد بوده، می توان به دو دوره متمایز پیش از قرن هفتم هجری و پس از آن، تقسیم نمود. توجه به شرح حال امام(ع) در دوره نخست، محدود به ذکر چند خبر و روایت است؛ ولی در دوره دوم، ابعاد سیاسی زندگی آن حضرت، کرامات و زیارت ایشان نیز مورد توجه قرار گرفته است. این نوشتار، با مراجعه به کهن ترین نگارش های صوفیه، به بررسی چرایی و چگونگی راه یافتن نام و اخبار امام رضا(ع) در منابع اهل تصوف و سیر تطور آن در هفت قرن نخست هجری پرداخته است. بر اساس یافته های این پژوهش، صوفیان از قرن هفتم به بعد، به دلیل نیاز به پیوند با شیعیان، توجه گسترده تری را به امام نشان داده اند؛ اما تا پیش از آن، تنها به جهت فرهمندی و ویژگی های امام(ع)، به ایشان توجه کرده اند
۲۶.

جلوه های تمدنی در مناظره امام رضا (ع) و جاثلیق در موضوع نبوت و بر مبنای مربع ایدئولوژیک ون دایک(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: برجسته سازی تحلیل گفتمان امام رضا (ع) حاشیه رانی مربع ایدئولوژیک جاثلیق

حوزه‌های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی تاریخ اسلام و سیره تاریخ و سیره شناسی تاریخ تشیع
  2. حوزه‌های تخصصی تاریخ گروه های ویژه تاریخ ادیان
تعداد بازدید : ۲۳۳۳ تعداد دانلود : ۷۰۸
تحلیل گفتمان حاصل تعامل کنش های زبانی و غیرزبانی، اندیشگانی، فرهنگی و تعامل یا تقابل ایدئولوژی ها است که لایه های درونی در متن را تحلیل تا به معناهای عمیق آن دست یابد. مقاله حاضر با روش توصیفی تحلیلی با استفاده از رویکرد تحلیل گفتمان بر پایه برجسته سازی و حاشیه رانی ایدئولوژیک ون دایک، به تحلیل مناظره امام رضا(ع) و جاثلیق در اثبات نبوت پیامبر(ص) می پردازد. امام(ع) در انتخاب واژگان از کلماتی استفاده کرده که بار معنایی عمیقی دارند، و از دلالت های زبانی برای انتقال معنا استفاده نموده، لذا انتخاب و چینش کلمات و انواع تأکید ها و مطلع و مقصد کلمات می تواند در برجسته سازی مفاهیم اصلی که مورد نظر امام (ع) بود، نقش بسزایی را ایفا نماید، و با استفاده از استفهامی که باعث تردید یا زیر سؤال بردن اعتقادات طرف مقابل می شود، به حاشیه رانی گفتمان وی بپردازد.
۲۷.

کارکردهای تربیتی خانواده بر مبنای تحلیل محتوای ادعیه رضوی(ع)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:

کلیدواژه‌ها: کارکردهای تربیتی نهاد خانواده امام رضا (ع) ادعیه رضوی (ع)

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۶۲ تعداد دانلود : ۴۰۹
هدف پژوهش حاضر، تبیین مؤلفه های خانواده مطلوب و کارکردهای تربیتی آن درراستای رشد و اعتلای انسان از منظر امام رضا (ع) است. در این پژوهش از روش «تحلیل محتوا» با دو رویکرد کمی و کیفی استفاده شده و جامعه آماری آن شامل 104 دعا از کتاب «الصحیفة الرضویة الجامعة» است. برای تحلیل کمی، تمامی ادعیه برمبنای مضامین خانواده مورد تحلیل قرار گرفته و مقولات و زیرمقولات مرتبط با موضوع پژوهش نیز احصاء و استخراج شده اند. یافته ها نشان می دهد که مجموع ادعیه امام رضا(ع) در زمینه موضوع پژوهش قابل طبقه بندی در چهارمحور «تشویق به تفکر در مسائل اخلاقی»، «آموزش محبت و مهرورزی»، «آموزش حقوق اجتماعی» و «عینیت بخشی به آموزه های تربیتی با معرفی اهل بیت علیهم السلام به عنوان الگو» است. همچنین نتایج به دست آمده نشان می دهد رویکرد غالب این ادعیه، آموزشی بوده و یکی از مهم ترین موضوعات آن، توجه به نهاد خانواده و جایگاه آن در جامعه اسلامی برای تربیت و ارائه راهکار و کارکردهای آن است.
۲۸.

سیره سیاسی امام رضا(ع) در برخورد با حکومت جور (مطالعه موردی ولایتعهدی)(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: سیره سیاسی امام رضا (ع) حکومت جور ولایتعهدی مأمون

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۸۱۶ تعداد دانلود : ۷۳۷
ولایتعهدی امام رضا (ع) از نقاط حساس تاریخ شیعه به حساب می آید. این حساسیت از چند منظر درخور تأمل است: از یک سو تحولات اجتماعی سیاسی عصر عباسیان (مخصوصاً خلافت مأمون)؛ از سوی دیگر، قبول ولایتعهدی امام رضا (ع) . بررسی سیره سیاسی امام رضا (ع) بر این مبنا صورت می گیرد که سیره سیاسی ائمه واقعیت هایی صرفاً تاریخی نیست، بلکه حاوی پندها و اصول ارزشمندی برای پیروان ایشان است. پرسش و محور اصلی این مقاله چگونگی تعاملِ امام رضا (ع) با حکومت جور (به خصوص در جریان ولایتعهدی) است. در ابتدا برای ورود به بحث و ترسیم شرایط اجتماعی سیاسی، برخی مسائل تاریخی مطرح شده در دو مقطع «پیش از ولایتعهدی» و «پس از ولایتعهدی» بررسی می شود. در مقطع «پس از ولایتعهدی» درباره برخی احتما ل ها و شبهه های مربوط به ولایتعهدی امام رضا (ع) بحث و در ادامه، به مواضع سیاسی ایشان پرداخته می شود. باید توجه داشته باشیم مبارزه و مخالفت با حکام جور بر اساس اصول ثابت تعالیم شیعه و نیز با توجه به مقتضیات زمانی و مکانی ، می تواند شکل های گوناگونی داشته باشد و این درست همان چیزی است که در سیره اهل بیت تجلی یافته است. مسئله ای که بر مبنای این تعالیم برای ما روشن شده این است که با وجود شکل های گوناگون مبارزه با حکومت و حکام جور، هیچگاه توقف مبارزه و مخالفت سفارش نشده و حتی در سخت ترین شرایط، سازش با ظالمان مجاز نیست، اما توجه به شکل مبارزه و مصالح عالیه باید مدنظر قرار گیرد.
۲۹.

کارکرد تمدن سازانه هجرت امام رضا(ع) به ایران(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: امام رضا (ع) جاده ولایت تمدن اسلامی مهدویت امام زمان (عج)

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۶۱ تعداد دانلود : ۵۶۴
تاکنون تحلیل های گوناگونی از واقعه مهم هجرت امام رضا (ع) به ایران ارائه شده است. در این میان شاید آنچه تاکنون تا حدی مهجور مانده، هویت تمدن ساز این هجرت باشد. در این رویکرد، این هجرت مبارک، بر خلاف ظاهر تبعیدگونه آنکه خود در پس پرده ادعای تکریم اهل بیت و بازگرداندن حق حکومت به ایشان از سوی غاصبان بنی عباس پنهان بود، نه تنها حرکتی برای تثبیت تشیع در کشور ایران و ایجاد تمدنی اسلامی و شیعی در این سرزمین بود که طراحی ای بود برای تسری این اقدام عمیق به دیگر سرزمین های اسلامی و سرانجام ایجاد حکومت و تمدنی اسلامی و شیعی در سراسر جهان. این مفهوم در نگاه شیعی، نزدیکی و پیوند عمیقی با موضوع غیبت، انتظار و ظهور دارد که در نهایت به موضوع حکومت جهانی آخرالزمان منتهی می شود. در این مقاله تلاش شده است تا هجرت امام رضا (ع) به ایران به مثابه اقدامی تمدن ساز در ادامه تلاش ها و هجرت های انبیای عظام و ائمه معصومین از زاویه نگاهی آخرالزمانی تحلیل و بر هویت زمینه سازی ظهور در آن تأکید شود.
۳۰.

دیدگاه امام رضا(ع) درباره حقوق اهل بیت و وظایف مردم در قبال امامان(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:

کلیدواژه‌ها: اهل بیت حقوق امام رضا (ع) وظایف

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۶۱۴ تعداد دانلود : ۶۵۰
اهل بیت از سوی خداوند برای امامت برگزیده شدند و پیامبر خدا آنان را به بشر معرفی کرد. تحقق مأموریت بزرگ الهی اهل بیت در گرو رعایت حقوق آنان از سوی مردم و انجام وظایف عمومی است. آشنایی با حقوق اهل بیت و وظایف مردم درباره امامان برای آراستگی به آن، رعایت حقوق و اجرای وظایف، آگاه کردن دیگران و نهادینه شدن ارتباط امت و امام راهگشا و مؤثر است. افزون بر قرآ ن کریم، سنت پیامبر خدا (ص) و امامان بهترین منابع امام شناسی است. در این نوشتار دیدگاه امام رضا (ع) درباره حقوق اهل بیت بر مردم از منابع حدیثی معتبر با روش توصیفی تحلیلی عرضه شده است. نتایج برآمده از احادیث رضوی در این نوشتار در راستای معرفت وظایف و تبیین مسئولیت های مسلمانان و شیعیان برای رسیدن به وضع مطلوب در ارتباطات با اهل بیت قرار دارد.
۳۱.

واکاوی اصول و گونه های اعجاز در سیره امام رضا(ع)(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: امام رضا (ع) امامت معجزه کرامت علم غیب امامیه

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۰۰ تعداد دانلود : ۴۶۰
صدور معجزه از ناحیه معصومان، یکی از مهم ترین مباحث کلامی در موضوع امامت است که نمونه های بسیاری از آن در منابع روایی امامیه گزارش شده است. البته برخی همچون معتزله، معجزه را تنها مختص انبیا دانسته و امامت را بدون صدور معجزه نیز جایز دانسته ا ند. با توجه به اهمیت اعجاز در مباحث امامت از یک سو، صدور بسیاری از معجزه ها از ناحیه معصومان از سوی دیگر و نظر به دوران امامت امام رضا ( ع) و تعدد معجزه های ایشان، در نوشتار حاضر، اصول حاکم بر معجزه های امام رضا (ع) و گونه های اعجاز ایشان در میراث روایی امامیه بررسی و تحلیل می شود. خبر دادن از مافی الضمیر ، آینده و امور غیبی ، علم به انواع زبان ها و زبان حیوانات، استجابت دعا ، شفابخشی ، طی الارض ، معرفت حیوانات به امام ، آمدن به خوابِ برخی مردم و توصیه آنها ، دستیابی به گنج های زمین و عرضه ا عمال به ایشان از مهم ترین مصادیق اعجاز در سیره امام رضا (ع) است.
۳۲.

نقش حضور امام رضا(ع) در گسترش تحولات فرهنگی و آزاداندیشی مرو(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:

کلیدواژه‌ها: امام رضا (ع) مرو تولید علم مناظره ها آزاداندیشی مأمون خراسان

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۸۷۹ تعداد دانلود : ۴۶۳
بررسی و تحلیل پیامدهای حضور امام رضا (ع) در خراسان از ابعاد گوناگون درخور توجه است. حضور با برکت امام در خراسان با تأثیرهای مهم اجتماعی سیاسی و به خصوص فکری و فرهنگی همراه بود. شاید در کنار بررسی عوامل گوناگون عزیمت امام به خراسان و نیز تأثیر و اهمیت نقش ولایتعهدی امام، محققان کمتر به نقش فرهنگی و فضای علمی عصر امام پرداخته اند. از این رو، تأثیر حضور امام به لحاظ فرهنگی و تأثیری که در آزاداندیشی علمی مرو از خود برجای گذاشته اند، سؤال اصلی این نوشتار است. در این نوشتار تلاش شده با تبیین جایگاه مرو در دوره های گذشته به سابقه علمی و فرهنگی ام القرای خراسان پرداخته شود. شناخت این موقعیت به همراه توسعه علمی و فضای آزاداندیشی مرو بهترین فرصت برای امام رضا (ع) بود تا با ابراز عقاید و دیدگاه های محکم شیعی، نقش فرهنگی خود را در هدایت جامعه اسلامی تبیین کنند. ایجاد فضای علمی و اعتقادی آزاد در مرو برای اولین بار در تاریخ حکومت عباسیان (132 تا 656 ق) نشان داد که چگونه اندیشه ها و تعالیم شیعی می تواند بر مبنای استدلال و منطق، برتری خود را در مقایسه با دیگر مکاتب فکری و فقهی ثابت کند.
۳۳.

مبانی و روش تفسیر رضوی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:

کلیدواژه‌ها: مبانی تفسیر رضوی روش تفسیر رضوی تفسیر اهل بیت امام رضا (ع)

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۶۵ تعداد دانلود : ۳۲۱
از روایت های تفسیری اهل بیت از جمله روایت های تفسیری امام رضا (ع) چنین برمی آید که آن بزرگواران درصدد تعلیم مبانی و روش صحیح تفسیر قرآن کریم به پیروان خود بودند، تا در زمان غیبت نیز بتوانند با بهره گیری از این مبانی و روش صحیح تفسیری از قرآن کریم بهره برده، راه هدایت را از آن در هر زمان و شرایطی بیابند. از واکاوی روایت های تفسیری مأثور از امام رضا (ع) چنین برمی آید که مبانی تفسیری عبارت اند از: تحریف ناپذیری، اعجاز، جاودانگی، هدایتگری قرآن کریم و علم قرائت. روش های تفسیری که از این روایت ها به دست می آید عبارت اند از: تفسیر آیه با استناد به آیة نظیر، تفسیر آیه با استناد به روایت های تفسیری، تفسیر آیه با تبیین واژگان غریب، تفسیر آیه از طریق سبب نزول، تفسیر آیه با اظهار قیود مقدر، تفسیر آیه با تعیین مخاطب، تفسیر با روش استنطاق القرآن، تفسیر آیه به روش بیان مصادیق، تفسیر آیه به روش بیان علل گزاره ها، تفسیر آیه به روش همنشینی، تفصیل قصص القرآن، تأویل آیه های متشابه و جری و تطبیق.
۳۴.

تحلیل گفتمان مناظره های امام رضا (ع)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:

کلیدواژه‌ها: امام رضا (ع) مناظره امامت تحلیل گفتمان

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۲۹۸ تعداد دانلود : ۶۳۳
از ویژگی ها و نقاط بارز سیره امام رضا (ع) مواجهه ایشان با نمایندگان ادیان و مذاهب گوناگون در قالب مناظره هایی است که برخلاف اهداف مأمون خلیفه عباسی از برگزاری آنها، به عرصه ای برای دفاع از مرزهای اعتقادی اسلام، امامت و عقاید به حقِ شیعه و به ویژه اثبات صلاحیت و حقانیت امام برای امامت و خلافت تبدیل شد. استحکام در استدلال، استناد امام به منابع دست اولِ ادیان ابراهیمی و احاطه ایشان بر زبان، تفاسیر و دقایق کتاب های مقدس این ادیان از شگفتی های این مناظره هاست که کاملاً با موفقیت امام و شکست طرف های مناظره همراه بود. در این مقاله به این پرسش های مشخص پاسخ داده می شود که از منظر تحلیل گفتمان، مناظره های امام رضا (ع) با دیگران چگونه تحلیل می شود؟ بهره گیری از این روش چه زوایایی از منظر زبانی و موقعیت طرف های گفتگو می گشاید؟ ویژگی ها و ظرفیت های مناظره های امام رضا (ع) به منزله شکلی از ارتباط کلامی و تبلیغ دینی چیست؟ هدف این است که با پاسخ به این پرسش ها از منظری متفاوت به این مناظره ها نگریسته شود و با بهره گیری از توانایی های تحلیل گفتمانِ انتقادی در قالب متغیرها و مقوله های عملیاتی، این مناظره ها موشکافانه بررسی شود. دقت در مناظره های امام با نمایندگان ادیان و فِرَق دیگر با تمرکز بر مقوله واژگان، چشم انداز، استعاره، انسجام تاریخی، نقل قول و تأکید ساختاری نشان دهنده این واقعیت است که امام با وجود اثبات حقانیت و ابطال ادعاهای طرف های مناظره، از منازعه اخلاق گریزِ گفتمانی، برحذر مانده و در کمال صراحت، دقت، ادب و احترام، نفسِ این مناظره ها را به عرصه ای برای اثبات امامت و خاتمیت پیامبر اسلام تبدیل کرده اند.
۳۵.

«امامت» و موضوع تمدن اسلامی (سیری تحلیلی از حضرت ابراهیم(ع) تا حضرت رضا(ع))•(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: حضرت ابراهیم (ع) امام رضا (ع) تمدن و فرهنگ بعثت انبیا وصایت الهی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۰۱۶ تعداد دانلود : ۴۸۰
بعثت پیامبران و جانشینان ایشان در شرایط زمانی و مکانی گوناگونی روی داده و از جمله علل آن، تعلیم شرایط گوناگون زندگی به انسان های پیرو دعوت انبیاست. دعوت و مجاهدت یک پیامبر به موضوع طغیان سیاسی پیوند می خورد و دعوت پیامبر دیگری به فساد اقتصادی و دیگری به انحطاط اخلاقی. در میان انبیا و اوصیای الهی، نام دو امام را با موضوع تمدن، سیاست و فرهنگ امت اسلامی و بشری می توان قرین یافت: حضرت ابراهیم (ع) و حضرت رضا (ع) . در میان این دو شخصیت الهی که در دو منتهی الیهِ زمانی و مکانی نیز ایستاده اند، جدا از ارتباط نسَبی، شباهت های درخور توجهی می توان یافت که از جمله آنها، حضور در دو حوزه مهم تمدنی، سروکار داشتن با دو دستگاه سیاسی زیرک و طغیانگر، سیر گسترده جغرافیایی و بین المللی، سروکار داشتن ادیان و مذاهب گوناگون با ایشان و موضوع مناظره ها و احتجاجات است. مقاله حاضر مقایسه ای میان سیره این دو امام با نگاه فرهنگی و تمدنی است. در این مقاله امام رضا (ع) را امامی می یابیم که با توجه به اقتضائات زمان، میراث دار برتر سیره و سنت پدر و پیشوای امم، یعنی ابراهیم حنیف، است. روشن است که بازخوانی فرهنگی و تمدنی سیره پیشوایان، از نیازهای اساسی امت اسلامی در مقطع حساس و سرنوشت ساز کنونی است.
۳۶.

تحلیلی بر چرایی اصرار مأمون و انکار امام رضا(ع) در ماجرای ولایتعهدی•(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: امام رضا (ع) مأمون ولایتعهدی امامت خلافت

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۴۰ تعداد دانلود : ۳۵۲
ماجرای ولایتعهدی امام رضا (ع) در دربار عباسیان مهم ترین رخداد سیاسی است که برای اوّلین و آخرین بار در تاریخ سیاسی ائمه (ع) رقم خورد. مأمون، خلافتی را که حاصل سال ها تلاش و مبارزه آبا و اجدادش بوده و خود نیز برای دستیابی به آن از ریختن خون برادرش دریغ نکرده بود، با کمترین هزینه به اصرار و تهدید، تقدیمِ بزرگ ترین رقیب خاندانی اش ساخت. او نیز که سال ها آبا و اجدادش برای دستیابی به این خلافت از هیچ تلاش مشروعی فروگذار نبودند، از پذیرش آن استنکاف می ورزد. این رخداد فرضیه های مختلفی را در ذهن بسیاری از پژوهشگران ایجاد نمود. مقاله حاضر پس از تبیین فرضیه سیاسی و بررسی اقوالی که اندیشه اعتزالی یا شیعی به مأمون نسبت داده اند، با تبیینی اجمالی از مسئله امامت در دو دیدگاه تشیع و اعتزال، جریان ولایتعهدی را از انحصار انگیزه های سیاسی خارج ساخته و باورهای اعتقادی طرفین را در کنار مواضع سیاسی آنان، به عنوان عاملی تأثیرگذار در اصرار و انکار آنها معرفی می سازد .
۳۷.

مفهوم سیاست در مکتب رضوی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:

کلیدواژه‌ها: سیاست قدرت امام رضا (ع) عرفی گرایی هستی شناسی معرفت شناسی روش شناسی غایت شناسی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۸۹ تعداد دانلود : ۳۱۷
این واقعیت که سیاست علمی است که در چارچوب اصول اعتقادی و شرایط و مقتضیات زمانی شکل می گیرد، ما را به آنجا رهنمون می شود که بپذیریم تلقی های واحدی از علم سیاست در عالم خارج وجود ندارد و متناسب با مکاتب و شرایط شاهد شکل گیری دیدگاه ها و نظریه های مختلفی در این زمینه می باشیم. نگارنده در مقاله حاضر مستند به اصول و مبانی مکتب رضوی که بر گرفته از سیره مبارک امام رضا (ع) است، به این پرسش پاسخ داده که: سیاست چه معنایی در گفتمان اسلامی دارد؟ برای این منظور نگارنده چارچوب نظری ای را که به تحلیل سیاست در چهار سطح هستی شناسی، معرفت شناسی، غایت شناسی و روش شناسی می پردازد، ارائه نموده است. تحلیل سیره امام رضا (ع) حکایت از آن دارد که: سیاست در مکتب رضوی نه علم قدرت، بلکه علم سعادت است و از این حیث می توان ادعا نمود که الگوی اسلامی سیاست (مستند به اصول مکتب رضوی) می تواند به نظریه ای بدیل برای علم سیاست سکولار جاری به حساب آید.
۳۸.

نسبت فقه و اخلاق در آموزه های امام رضا(ع)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:

کلیدواژه‌ها: اخلاق فقه امام رضا (ع) معارف

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۷۱ تعداد دانلود : ۶۷۸
نسبت فقه و اخلاق، نه تنها از دیرباز محل تأمل عالمان دینی بوده و ذهن آنان را مشغول ساخته است، بلکه در شرایط امروز، به دلیل تحولات اجتماعی و فرهنگی گسترده در زندگی بشر و تغییرات رخ داده در سبک زندگی، نیاز حس شده به توسعة فقه و نیاز به پاسداشت از جایگاه اخلاق در حیات اجتماعی، بازنگری در این مسئله ضرورتی افزون یافته است. در میان ائمه اطهار (ع) چنین می نماید که امام رضا (ع) به سبب شرایط اجتماعی و فرهنگی موجود در عصر آن حضرت توجهی خاص به فقه و اخلاق مبذول داشته و در سطح گسترده ای به جوانب مختلف این مسئله پرداخته شده است. در این راستا می توان دریافت که نگرش طیفی به الزام های دینی، توجه به علل الشرایع و خاستگاه های اخلاقی و انسانی احکام و تکیه بر تأدیب در رفتار دینی و برخی دیگر از شیوه های مواجهة خاص با مسائل شریعت که در احادیث آن حضرت دیده می شود، مبنای استواری برای پیوستگی فقه و اخلاق در آموزه های امام رضا (ع) را فراهم آورده است که درک دقایق آن، می تواند الگویی کارآمد برای بازنگری های ما در مسائل خود، در عصر حاضر باشد.
۳۹.

گفتمان ولایتعهدی امام رضا(ع) میان دو رویکرد «زیست قدرت» و «زیست سیاست»(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:

کلیدواژه‌ها: امام رضا (ع) مأمون عباسی ولایتعهدی زیست قدرت زیست سیاست سلطه تدبیر

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۸۶ تعداد دانلود : ۵۵۸
طرح موضوع ولایتعهدی امام رضا (ع) توسط مأمون عباسی، یکی از حوادث بسیار مهم تاریخی است که به شدت با مسئله امامت، حاکمیت و حکومت اسلامی مرتبط بوده و نیازمند تحلیل گفتمانی ویژه می باشد. دوره مأمون یک دورة استثنایی در تاریخ عباسیان است که با جریان های مختلف سیاسی اجتماعی و فرهنگی دینی روبرو بوده که نیازمند ظهور گفتمانی شده است که بر پایه «ولایتعهدی» مبتنی می باشد. این مقاله درصدد است تا «گفتمان ولایتعهدی» را به مثابه یک گفتمان مؤثر در طرح دیدگاه های مربوط به «سلطه» و «تدبیر» بر اساس رویکردهای «زیست قدرت» و «زیست سیاست» مورد تحلیل قرار داده و برخوردهای مأمون عباسی (رویکرد سلطه) و حضرت امام رضا (ع) (رویکرد تدبیر) را بر پایه آن و با روش «پدام» مورد ارزیابی قرار دهد.
۴۰.

اصول مناظره و آزاداندیشی با تکیه بر مناظره های امام رضا(ع)(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: مناظره آزاداندیشی امام رضا (ع) اصول مناظره اصول آزاداندیشی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۲۷۲ تعداد دانلود : ۵۴۱
از شیوه های تبیین معارف دینی در مکتب اهل بیت (ع) ، در مواجهه با اندیشه های مخالفان اسلام، مناظره ها و احتجاج هایی بوده است که ائمه معصومین ( ع) یا تربیت یافتگان آنها در طول تاریخ انجام دادند. این مقاله که به شیوه توصیفی تحلیلی به رشتة تحریر درآمده با نگاه تدبرمحورانه به دنبال پاسخ به این پرسش اصلی است که مهم ترین اصول حاکم بر مناظره و آزاداندیشی از منظر امام رضا (ع) چیست؟ بر اساس تحقیق به عمل آمده در مناظره های امام رضا (ع) ،آشنایی با مکاتب و مذاهب، بیان اصول و معیارهای عقلانی، آزادگی و روح علمی و تسلط بر علوم از مهم ترین اصول مناظره نزد حضرت رضا (ع) است. مهم ترین اصول آزاداندیشی نزد آن حضرت، سلامت انگیزه، پاسداشت صاحبان اندیشه، انصاف علمی و جلوگیری از مواردی همچون داوری عجولانه، اسطوره گرایی و شخصیت پرستی، نوگریزی و نوشیفتگی، بیگانه پرستی و خودکم بینی، دل بستگی های حزبی و جناحی و وابستگی حاکمیت سیاسی است. این اصول کاربردی، می تواند الگویی برای تدوین سند چگونگی یک مناظره صحیح و اخلاق محور در میان تمامی اندیشمندان ادیان و مذاهب در سراسر دنیا باشد و در این صورت است که می توان گفت آزاداندیشی، منجر به رفتارهایی که موجب انحطاط ارزش های اخلاقی انسان است، نمی شود.