زیست پذیری

حمل ونقل مبتنی بر وسایل حمل ونقل موتوری، طیف وسیعی از پیامدهای منفی بر جوامع شهری و محیط زیست دارد که می توان به انواع آلودگی ها، حجم ترافیک سنگین و افزایش تصادفات اشاره نمود. از راهکارهای حمل ونقل شهری هماهنگ و سازگار با زیست پذیری شهری استفاده از دوچرخه در سفرهای درون شهری در کنار دیگر شیوه های حمل ونقل عمومی است. ازاین رو این پژوهش به بررسی زیست پذیری حمل ونقل پاک منطقه 8 شهر تهران پرداخته است. روش تحقیق این پژوهش توصیفی – تحلیلی است و داده ها با مطالعات کتابخانه ای و پیمایشی (تکنیک پرسش نامه و مصاحبه) جمع آوری گردید. روایی ابزار با روش تحلیل محتوایی و پایایی با استفاده از تکنیک دلفی و سطح پایایی آن با آلفای کرونباخ 0.98 به دست آمد. حجم نمونه براساس جمعیت سال 1395 منطقه با استفاده از فرمول کوکران 383 نفر به دست آمد. تجزیه وتحلیل داده ها با آزمون های تی تک نمونه و فریدمن و در نرم افزار SPSS صورت گرفت. نتایج این پژوهش نشان می دهد که وضعیت زیست پذیری منطقه 8 شهر تهران در تمامی شاخص ها به جز شاخص اقتصادی مثبت و بیشتر از مقدار 5/2 به دست آمده است که نشان از وضعیت مناسب شاخص های مدنظر در کل منطقه است. از سویی دیگر تنها در دو شاخص جذابیت و زیبایی (019/0) و دسترسی (009/0)، تفاوت معناداری در محلات منطقه 8 شهر تهران وجود دارد. نتایج وضعیت محلات در برخورداری از شاخص های زیست پذیری حمل ونقل پاک حاکی از آن است که محلات تهرانپارس، دردشت، مدائن و هفت حوض به ترتیب جایگاه اول تا چهارم برخورداری و زیست پذیری حمل ونقل پاک را به خود اختصاص داده اند. ازاین رو رفع موانع ساختاری- اقتصادی، ایجاد زیرساخت های پیش نیاز دوچرخه سواری و تبلیغات در جهت تغییر نگرش مردم منطقه نسبت به استفاده از دوچرخه در سفرهای درون شهری می تواند راهبردهای مهمی در تحقق حمل ونقل پایدار منطقه باشد.    

زیست پذیری یک ضرورت اقتصادی برای شهرها محسوب می شود و در ادبیات توسعه پایدار مبتنی بر تئوری مطلوبیت و اثربخشی اقتصادی است که در استفاده از منابع کمیاب کاربرد دارد. هدف مطالعه حاضر سنجش و تحلیل فضایی زیست پذیری اقتصادی کلان شهر تهران انجام گرفته است. پژوهش از لحاظ هدف گذاری کاربردی و از لحاظ روش شناسی توصیفی- تحلیلی است. داده های موردنیاز با مراجعه به اسناد و مدارک موجود و سالنامه آماری منتشر شده از سوی مرکز آمار ایران و سازمان فناوری اطلاعات و ارتباطات شهرداری تهران به دست آمده است. نوآوری پژوهش در پرداختن به بعد اقتصادی زیست پذیری است. جهت تجزیه و تحلیل اطلاعات از مدل ماباک و از آزمون های کجی و کشیدگی، یو مان ویتنی، میانگین رتبه ای در نرم افزار SPSS وARC GIS استفاده شد. با توجه به نتایج به دست آمده، از نظر زیست پذیری اقتصادی، مناطق 6، 2 و 1 به ترتیب با کسب بیش ترین امتیاز در جایگاه اول تا سوم و مناطق 22، 16 و 9 با کسب کم ترین امتیاز در جایگاه بیستم تا بیست و دوم قرار گرفتند. همچنین فضای غالب زیست پذیری اقتصادی بر مناطق 22 گانه کلان شهر تهران پهنه نامطلوب است. نتایج نشان داد که کلان شهر تهران فاقد وحدت زیست پذیری اقتصادی است و این ناهمگونی های فضایی بین مناطق شمالی با سایر مناطق تهران خیلی زیاد است. به طوری که این تفاوت میانگین رتبه ای برای مناطق نیمه جنوبی 17/16، نیمه مرکزی 8، نیمه شرقی 60/16 و غربی 29/15 است. بیش ترین تفاوت زیست پذیری اقتصادی مناطق نیمه شمالی با مناطق نیمه جنوبی و کم ترین آن با مناطق نیمه مرکزی است.

فضای سبز شهری به عنوان یکی از عناصر کلیدی در طراحی و برنامه ریزی شهری، نقش حیاتی در ارتقاء کیفیت زندگی شهروندان و حفظ سلامت محیط زیست ایفا می کند. این رو هدف این مقاله تحلیل جغرافیایی شاخص های عینی و ذهنی توسعه فضای سبز شهری دزفول با رویکرد زیست پذیری است. تحقیق حاضر ازنظر هدف، کاربردی و ازنظر ماهیت، توصیفی با رویکرد پیمایشی است. جهت گردآوری داده و اطلاعات از دو روش کتابخانه ای و میدانی (پرسشگری) استفاده شده است. برای جمع آوری داده و اطلاعات در مطالعات میدانی، از روش کیفی دلفی استفاده شده است. در تجزیه تحلیل یافته های این تحقیق، از مدل آراس به منظور تعیین اهمیت شاخص های عینی و ذهنی و از فنون آماری آزمون مدل سازی معادله ساختاری واریانس محور و مدل سازی معادل ساختاری کوواریانس محور به منظور تعیین روابط اثرات استفاده شده است. و در پایان به منظور تحلیل جغرافیایی در مناطق سه گانه از پهنه بندی کریجینگ استفاده شد. نتایج نشان می دهد که شاخص نظیر، تنوع انواع پارک ها و باغات با امتیاز جمع 23 و میانگین رتبه 2.3 تعداد کل پارک ها و باغات عمومی در شهر با جمع امتیاز 31 و میانگین رتبه 3.1 و مساحت کلی پارک ها و باغات عمومی با جمع امتیاز 42 و میانگین رتبه 4.2 در رتبه های اول تا سوم هستند. شاخص های عینی توسعه فضای سبز دزفول 76 درصد از واریانس متغیر زیست پذیری را تبیین می کند بنابراین فرضیه پژوهش مبنی بر اینکه توسعه شاخص های عینی بر ارتقا زیست پذیری شهر دزفول اثرگذارند، تأیید می شود. همچنین نتایج تحلیل جغرافیایی نشان می دهد بیشترین پهنه در طیف متوسط است

زمینه و هدف: با افزایش شتابان جمعیت در شهرها چالش های زیادی از جمله کمبود زیرساخت های شهری، گسترش سکونتگاه های ناپایدار، کمبود خدمات رفاهی، افزایش ناهنجاری ها اجتماعی و ناامنی و در نتیجه افت زیست پذیری و امنیت اجتماعی شده است. بنابراین هوشمندسازی راهبرد لازم و ضروری در عصر فناوری برای کاهش معضلات و مشکلات شهری از جمله ترافیک، آلودگی و محیط زیست، فقر و نابرابری اجتماعی، جرم و آسیب اجتماعی.. در جهت افزایش سطح زیست پذیری و امنیت شهری شناخته شده است. لذا با در نظر گرفتن انسان به عنوان محورِ توسعه شهری, اهمیت امنیت شهری و زیست پذیری بیشتر مورد توجه قرار می گیرد. بنابراین هدف پژوهش حاضر بررسی تاثیرات هوشمندسازی در ارتقای زیست پذیری و امنیت شهری شهر کرج است. روش پژوهش: نوع پژوهش از نظر هدف کاربردی و از نظر ماهیت توصیفی تحلیلی است.برای جمع آوری داده ها از روش اسنادی(آمار و داده سازمانی) و میدانی( پرسشنامه) استفاده شد و جامعه آماری شهروندان ساکن شهر کرج بوده و حجم نمونه آماری با استفاده از فرمول کوکران(384 خانوار) تعیین شده است و توزیع پرسشنامه به روش خوشه ای چند مرحله ای انجام گرفته است. یافته ها : رابطه شهر هوشمند و زیست پذیری و امنیت شهری رابطه مستقیم و با شدت 761/ می باشد و در بین مولفه های هوشمندی، شهروند هوشمند با ضریب 899/0بیشترین تاثیر بر زیست پذیری و امنیت اجتماعی دارد. لازمه رسیدن به زیست پذیری و امنیت اجتماعی مطلوب گذر از شهرهای هوشمند نسل اول (توسعه فناوری محور شهری، به نسل دوم (دولت هوشمند) و نسل سوم شهروندی هوشمند است.

زیست پذیری شهری، به عنوان مفهومی محوری در برنامه ریزی و طراحی شهری معاصر، بر ارتقای کیفیت زندگی شهروندان در محیط های شهری تأکید دارد. فضاهای عمومی شهری با نقش کلیدی در تسهیل تعاملات اجتماعی، فعالیت های فرهنگی و بهبود کیفیت محیطی، بستری حیاتی برای تحقق این هدف محسوب می شوند. این پژوهش با هدف تحلیل نظام مند تأثیر مؤلفه های کالبدی (مانند جذابیت، ایمنی، دسترسی و کیفیت محیطی) و غیرکالبدی (شامل تعاملات اجتماعی، رضایتمندی و پویایی فرهنگی) گونه های مختلف فضاهای عمومی (شامل میدان ها، پلازاها، پارک ها، خیابان ها، پیاده راه ها) بر ادراک زیست پذیری در منطقه مرکزی تهران انجام شد. در تمایز با مطالعات پیشین که عمدتاً بر یک گونه خاص متمرکز بودند، روش شناسی ترکیبی این پژوهش شامل دو بخش کیفی (مصاحبه های نیمه ساختاریافته با متخصصان و تحلیل مضمون داده ها) و کمی (پرسشنامه استاندارد با نمونه ای متشکل از 300 شهروند و تحلیل آماری با آزمون فریدمن، رگرسیون چندگانه و همبستگی پیرسون در نرم افزار SPSS26 است. یافته ها نشان داد مؤلفه های کالبدی به ویژه جذابیت فضایی، دسترسی و ایمنی، تأثیر مستقیم و معناداری بر زیست پذیری دارند. همچنین، مؤلفه های غیرکالبدی نظیر کیفیت زندگی، مشارکت اجتماعی و رضایتمندی ارتباط قوی با ادراک زیست پذیری نشان دادند. نوآوری این مطالعه در تلفیق روش های کمی و کیفی و ارائه چارچوبی جامع برای ارزیابی چندبعدی زیست پذیری است. نتایج بر ضرورت طراحی انسان محور فضاهای عمومی با تأکید بر همپیوندی مؤلفه های کالبدی و غیرکالبدی در فرآیندهای برنامه ریزی شهری تأکید دارد. این پژوهش به عنوان مرجعی علمی، راهبردهایی کاربردی برای سیاستگذاران و طراحان شهری به منظور بهینه سازی فضاهای عمومی در کلانشهرها و ارتقای پایداری زیست محیطی-اجتماعی ارائه می دهد.

در قرن بیست و یکم با رشد سریع شهرنشینی و افزایش جمعیت شهری، تأمین و افزایش کیفیت زندگی و زیست پذیری در شهرها امری ضروری است. گسترش شهری و افزایش تراکم جمعیت در مراکز شهری چالشی را برای یافتن راه حل های حمل ونقل پایدار ایجاد می کند. حمل ونقل پایدار در چند دهه گذشته در کشورهای درحال توسعه که با افزایش سریع شهرنشینی مواجه شده اند مطرح شده است، گسترش شهرها ضرورت توجه به بحث حمل ونقل پایدار و تأثیرات آن بر زیست پذیری شهری را اجتناب ناپذیر کرده است. هدف این تحقیق مدل سازی ساختاری تأثیر شاخص های حمل ونقل پایدار بر زیست پذیری شهر اهواز با رویکرد آینده پژوهی می باشد. این پژوهش که ماهیتی کاربردی دارد با روش تحلیلی - توصیفی و با ابزار پرسشنامه محقق ساخته، تأثیر عوامل گوناگون از جمله عوامل اقتصادی، زیست محیطی، کالبدی و اجتماعی و تأثیر آن بر زیست پذیری شهر اهواز را موردبررسی قرار داده است. حجم نمونه پژوهش، با بهره گیری از نرم افزار SamplePower، 200 پرسش نامه محاسبه شده و برای استنباط های علمی مدل سازی معادلات ساختاری به کار گرفته شده است. نتیجه پژوهش حاکی از آن است که عامل زیست محیطی با بار عاملی 0.57 مؤثرترین شاخص در میان شاخص های موردمطالعه حمل ونقل پایدار می باشد و عامل اجتماعی با بار عاملی 0.34 کم ترین تأثیر را در شاخص های حمل ونقل پایدار مؤثر بر زیست پذیری در میان پاسخگویان دارد. عامل زیست محیطی به عنوان مؤثرترین شاخص، ضرورت توجه به مسائل زیست محیطی و توسعه زیرساخت های مرتبط با حمل ونقل پایدار را در آینده تأکید می کند. همچنین، کمترین تأثیر عامل اجتماعی بر زیست پذیری نشان دهنده نیاز به برنامه های فرهنگ سازی و افزایش آگاهی عمومی در این زمینه است.

رشد شهرنشینی با تأکید بر رویکرد توسعه شهری نابسامانی های متعددی را به همراه آورده که موجب کاهش وضعیت زیست پذیری شهروندان در ابعاد محیطی، کالبدی، اقتصادی و اجتماعی شده است. زیست پذیری شهری از مفاهیم و رویکردهای اخیر جهان در چارچوب گفتمان پایداری است که در دهه ی اخیر در قلمروی شهری و در مقیاس های مختلف ، به عنوان صفت و وضعیت مطلوب و یا رویکرد و راهکار بهبود شرایط زیست در آن ها مورد توجه قرارگرفته است. به گونه ای که هم اکنون در مطالعات شهری ایران نیز، توجه به مفهوم زیست پذیری، اصول، ابعاد و شاخص های آن، هرچند به صورت محدود، مورد توجه قرارگرفته است. سه محور مورد توجه این پژوهش شناخت وضعیت موجود زیست پذیری، ابعاد و معیارهای اثرگذار و به وجود آورنده آن و بررسی پیامدها و نتایج وضعیت کنونی زیست پذیری در شهر چابهار است. هدف پژوهش تحلیل زیست پذیری شهر چابهار با رویکرد توسعه شهری است. پژوهش از نظر هدف کاربردی، از نظر ماهیت تحلیلی و از نظر روش کیفی- کمی است.روش جمع آوری داده ها کتابخانه ای است.جامعه ی آماری تحقیق را 80 نفر از کارشناسان ذی ربط شهر چابهار و اساتید جغرافیا و برنامه ریزی شهری تشکیل می دهند و تکنیکی که در این راستا استفاده شده تکنیک دلفی است. روش نمونه گیری مورد استفاده در پژوهش حاضر احتمالی و از نوع طبقه ای بوده است. ا بزار گردآوری داده ها پرسشنامه از نوع بسته است. برای تحلیل داده ها از مدل تاپسیس استفاده شده است. نتایج یافته ها نشان می دهد که متغیر اقتصادی با 967/0 امتیاز رتبه یک و متغیر کالبدی با امتیاز 914/0 رتبه دوم را به خود اختصاص دادند و متغیرهایی هستند که بیشترین تأثیر را بر سطح زیست پذیری شهر چابهار با تأکید بر توسعه شهری گذاشتند.

در دهه های اخیر هم زمان با پدیدار شدن مسائل و مشکلات جدید شهری، زیست پذیری به عنوان یک راهنما به منظور حداقل سازی مسائل و مشکلات اجتماعی، اقتصادی، کالبدی، محیط زیستی و ... مطرح شده است. بر همین اساس پژوهش حاضر بر آن است تا ابعاد و مؤلفه های زیست پذیری شهری را با استفاده رویکرد فراترکیب مورد بازشناسی قرار دهد. پژوهش حاضر به لحاظ هدف، کاربردی - توسعه ای و روش شناسی آن کیفی با تأکید بر روش کیفی فراترکیب است. ابزار جمع آوری اطلاعات کتابخانه ای و اسنادی بوده و جامعه آماری آن دربردارنده تمامی پژوهش های زیست پذیری و زیست پذیری شهری حدفاصل سال های 1391 تا 1402 می باشد. مقالات ابتدایی مستخرج از جست وجو در پایگاه های داده 143 مقاله بوده که تعداد 30 مقاله حذف به دلیل سال انتشار، 23 مقاله حذف از لحاظ عنوان و طی پالایش نهایی مقالات باقی مانده بر اساس چک لیست کنترل کسپ و امتیازدهی آنان، 27 مقاله به عنوان مقالات نهایی جهت ارزیابی و کدگذاری انتخاب شده وتوسط نرم افزار مکس کیودا نسخه 2020 کدگذاری شدند. در پژوهش حاضر تعداد 208 کد در قالب 34 مفهوم و 7 مقوله ازجمله مقولات اجتماعی، اقتصادی، زیرساختی، عملکردی، کالبدی-فضایی، محیط زیستی و مدیریتی شناسایی و استخراج گردید. لازم به ذکر است بیشترین فراوانی و تأکید در پژوهش های موردبررسی بر بعد زیرساخت شهری با 317 فراوانی کد بوده و کمترین آن بر بعد عملکردی با 42 کد می باشد. لذا توصیه می گردد در پژوهش های آتی اقدام به تبیین شاخص ها و معیارهای زیست پذیری بر اساس شرایط بومی و زمینه ای و نیز تمرکز جدی بر روی سایر ابعاد زیست پذیری شهری صورت گرفته و مورد واکاوی مجدد قرار گیرد