ماباک

طرح مسئله: وجود آشفتگی و نابسامانی در سکونتگاه های روستایی باعث شده تا اکثر کشورها در جستجوی شناخت یا خلق راه و روش های جدید برای تحقق توسعه روستایی باشند. در این بین، ارزیابی شاخص های روستای خلاق در عرصه بهبود اوضاع جوامع روستایی مطرح می گردد و باید در برهه زمانی کنونی توجه ویژه ای به آن شود.هدف: پژوهش حاضر باهدف ارزیابی شاخص های روستای خلاق در سکونتگاه های روستایی سیستان انجام شده است.روش: این پژوهش بر پایه روش توصیفی – پیمایشی و ازنظر هدف کاربردی است. برای گردآوری اطلاعات روش های اسنادی و میدانی به کار رفت. جامعه نمونه این پژوهش علاوه بر 28 متخصص درزمینه روستایی و توسعه منطقه ای، ساکنان 20 روستا از توابع منطقه سیستان است. دراین بین، بر اساس فرمول کوکران، تعداد 308 نفر انتخاب شدند و با روش تصادفی از آن ها نظرسنجی شد. برای دستیابی به اهداف پژوهش، از نرم افزارهای SPSS، Dematel، ANP، MABAC و GIS استفاده شد.نتایج: بر اساس آزمون (T تک نمونه ای)، میانگین بدست آمده برای تمامی ابعاد بیشتر از میانگین نظری (3) می باشد. نتایج دیمَتِل نشان داد معیار ترویج و آموزش از بیشترین تأثیرگذاری و معیار خطرپذیری از بیشترین تأثیرپذیری در شکل گیری روستای خلاق برخوردار است. نتایج فرآیند تحلیل شبکه ای نشان داد، مؤلفه ترویج و آموزش با وزن 342/0 مهم ترین عامل اثرگذار و مؤلفه انعطاف پذیری با وزن 079/0 کم اهمیت ترین عامل اثرگذار بر شکل گیری روستای خلاق از نظر کارشناسان می باشد. نتایج تحلیل فضایی شدت اثر شاخص های روستای خلاق با استفاده از ماباک نشان داد تعداد 6 روستا دارای وضعیت مطلوب، 11 روستا دارای وضعیت متوسط و تعداد 3 روستا دارای شدت اثر کم می باشند.نوآوری: در پژوهش حاضر برای نخستین بار تحلیل فضایی عوامل مؤثر بر شکل گیری روستای خلاق در سکونتگاه های روستایی آن هم با استفاده از مدل های کاربردی بررسی شده است.

فرسایش خاک یک خطر جهانی است که به طور جدی منابع آب و خاک را تهدید می کند و تغییرات اراضی و به ویژه تخریب و تغییرجنگل ها، از عوامل مهّم دخیل در افزایش پتانسیل رخداد آن می باشد. بر این اساس، پژوهش حاضر به دنبال ارزیابی اثر تغییرات پوشش جنگلی، بر فرسایش خاک در حوضه قلعه رودخان فومن، واقع در استان گیلان می باشد. در راستای دستیابی به اهداف پژوهش، ابتدا نقشه کاربری اراضی با استفاده از روش شی گرا برای دو دوره 1371 و 1402، تهیه شد. در مرحله بعد، با شناسایی عوامل مؤثر دخیل در فرسایش منطقه و تهیه لایه های اطّلاعاتی هر معیار در GIS، ارزش گذاری و استانداردسازی لایه ها با استفاده از تابع عضویت فازی و وزن دهی معیارها، با استفاده از روش کرتیک انجام گردید. در نهایت؛ تحلیل و مدل سازی نهایی با استفاده از روش تحلیل چند معیاره ماباک انجام شد. بررسی تغییرات کاربری حوضه حاکی از این امر هست که بیشترین مساحت کاربری در سال 1371 مربوط به پوشش جنگلی با وسعت 17/222 کیلومترمربع می باشد که در سال 1402 وسعت آن به 03/205 کیلومترمربع کاهش یافته است. به علاوه نتایج نشان داد، کاربری مناطق مسکونی بیشترین تغییر را در 30 سال گذشته داشته است، مساحت این کاربری در سال 1371، حدود 01/33 کیلومترمربع بوده که در سال 1402 به مقدار 18/60 کیلومترمربع افزایش پیدا کرده است. با توجه به نقشه پهنه بندی فرسایش نیز به ترتیب؛ مساحت طبقه با پتانسیل فرسایش بسیار زیاد و زیاد از 92/98 و 19/118 کیلومترمربع در سال 1371 به 39/132 و 94/119 کیلومترمربع در سال 1402، افزایش پیدا کرده است. می توان اذعان داشت، کاهش پوشش جنگلی و تبدیل آن به مناطق کشاورزی، مراتع و اراضی مسکونی و همچنین، تجاوز به حریم و بستر رودخانه به صورت تغییرات کاربری رودخانه به کشاورزی و مسکونی، در افزایش پتانسیل فرسایش خاک حوضه بیشترین نقش را داشته است.

زیست پذیری یک ضرورت اقتصادی برای شهرها محسوب می شود و در ادبیات توسعه پایدار مبتنی بر تئوری مطلوبیت و اثربخشی اقتصادی است که در استفاده از منابع کمیاب کاربرد دارد. هدف مطالعه حاضر سنجش و تحلیل فضایی زیست پذیری اقتصادی کلان شهر تهران انجام گرفته است. پژوهش از لحاظ هدف گذاری کاربردی و از لحاظ روش شناسی توصیفی- تحلیلی است. داده های موردنیاز با مراجعه به اسناد و مدارک موجود و سالنامه آماری منتشر شده از سوی مرکز آمار ایران و سازمان فناوری اطلاعات و ارتباطات شهرداری تهران به دست آمده است. نوآوری پژوهش در پرداختن به بعد اقتصادی زیست پذیری است. جهت تجزیه و تحلیل اطلاعات از مدل ماباک و از آزمون های کجی و کشیدگی، یو مان ویتنی، میانگین رتبه ای در نرم افزار SPSS وARC GIS استفاده شد. با توجه به نتایج به دست آمده، از نظر زیست پذیری اقتصادی، مناطق 6، 2 و 1 به ترتیب با کسب بیش ترین امتیاز در جایگاه اول تا سوم و مناطق 22، 16 و 9 با کسب کم ترین امتیاز در جایگاه بیستم تا بیست و دوم قرار گرفتند. همچنین فضای غالب زیست پذیری اقتصادی بر مناطق 22 گانه کلان شهر تهران پهنه نامطلوب است. نتایج نشان داد که کلان شهر تهران فاقد وحدت زیست پذیری اقتصادی است و این ناهمگونی های فضایی بین مناطق شمالی با سایر مناطق تهران خیلی زیاد است. به طوری که این تفاوت میانگین رتبه ای برای مناطق نیمه جنوبی 17/16، نیمه مرکزی 8، نیمه شرقی 60/16 و غربی 29/15 است. بیش ترین تفاوت زیست پذیری اقتصادی مناطق نیمه شمالی با مناطق نیمه جنوبی و کم ترین آن با مناطق نیمه مرکزی است.