روابط اخلاقی

ابزار عقل برای اندیشیدن به شیوه منطقی، و هوش برای اندیشیدن به شکل انتزاعی، از مواهب خدادادی است. مکاتب مختلف بشری به گونه های متفاوتی به تبیین انسان و ویژگی های او پرداخته ولی از شناخت و تبیین همه جانبه درمورد انسان ناتوان بوده اند. اما دین اسلام به انسان به عنوان موجودی چند بعدی و دارای کارکردهای اخلاقی، توجه ویژه ای دارد. اسلام برای مدیریت رفتار انسانی، مؤمنان را به خودآگاهی، خودسازی و تهذیب و شناخت فضیلت ها و زیبایی های اخلاقی تشویق می کند که مقدمه ای برای خداشناسی است. این کنترلِ رفتارهای درونی و بیرونی، همان مدیریت هوش هیجانی است. هوش هیجانی یکی از مسائلی است که مدتی است بشر امروزی به آن توجه کرده، ولی اسلام از قرن ها پیش به زندگی بشر در ابعاد مختلف نگریسته است. قرآن کریم، نهج البلاغه، احادیث و روایات به عنوان مهم ترین منابع علمی ـ اخلاقی و تربیتی اسلام، در کنار دیگر امور زندگی، قابلیت ها و کارکرد هوش هیجانی را برای انسان ها به ویژه مؤمنان یادآور شده اند تا از طریق مدیریت عواطف و هیجانات در فعالیت های روزمره و رفتارهای انسانی ـ به خصوص در تعامل با انسان ها ـ به هدف غایی خلقت خود نزدیک شوند.

در به کار بردن اصول اخلاقی دو مشکل وجود دارد: یکی: اتخاذ روش های مناسب، دوم: حل تزاحمات در اصول و روش ها. در برخی حرفه ها برخی از اصول کاربرد فراوان دارد. به عنوان نمونه در نظامیان به ویژه در روابط فرمانده و سرباز، اصل حفظ کرامت انسانی به لحاظ محیط سخت نظامیان کاربرد فراوان دارد. ازاین رو، در این مقاله با رویکردی تحلیلی توصیفی، به چگونه عملیاتی کردن اصل حفظ کرامت در میان سربازان، به روش ها و یکی از موانع معرفتی و رفع آنها یعنی تزاحمات و رفع تزاحمات پرداختیم. بررسی و نقد روش های باز داشتن از رفتار چاپلوسانه، تغافل، و رفتارهای خوش بینانه؛ و حل تزاحم روش تغافل با روش های دیگر، اصل حفظ کرامت، اصل حفظ دین، اصل ابراز حق به آسودگی و اصل رازداری، از دست آوردهای این تحقیق است. مهم ترین و حساس ترین دست آورد این تحقیق، ترجیح کرامت سرباز، در تزاحم با کرامت فرمانده در مسئله «ابراز حق به آسودگی» است.

مقدمه: خانواده اولین و کوچک ترین نهادی است که افراد در آن ارتباط با دیگران را تجربه می کنند و علاوه بر آغاز ارتباط با اعضای خانواده، چگونگی ارتباط با دیگر افراد اجتماع را نیز فرا می گیرند. هدف: پژوهش حاضر با هدف بررسی رابطه روابط موضوعی و طرحواره های ناسازگار اولیه با سلطه گری و روابط اخلاقی در زوجین شهر سنندج انجام گرفت. روش: مطالعه ی حاضر توصیفی از نوع همبستگی است. جامعه ی آماری پژوهش شامل کلیه ی زوجین شهر سنندج در سال ۱۳۹۸ بود که تعداد ۱۵۰ نفر به صورت تصادفی در دسترس انتخاب شدند. آزمودنی ها به پرسشنامه روابط موضوعی بل (۱۹۹۵)، پرسشنامه طرحواره های ناسازگار یانگ (۲۰۰۵)، پرسشنامه سلطه گری هاسکینز (۱۹۸۶) و پرسشنامه اخلاق کلبرگ (۱۹۸۱) پاسخ دادند. داده ها با استفاده از نرم افزار SPSS نسخه ۲۳ مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند. یافته ها: نتایج نشان داد که بین زیر مقیاس های طرحواره ناسازگار (رهاشدگی، انزوای اجتماعی، آسیب پذیری، گرفتاری، بازداری هیجانی، معیارهای سرسختانه) و زیر مقیاس های روابط موضوعی (بی کفایتی، دلبستگی و خود میان بینی) با سلطه گری رابطه مثبت وجود داشت (۱۱/۸۶۲=T، ۰/۰۵>P). همچنین بین زیر مقیاس های روابط موضوعی (بیگانگی) و زیر مقیاس های طرحواره ی ناسازگار (بی اعتمادی، گرفتاری و اطاعت) با روابط اخلاقی رابطه مثبت وجود داشت (۴/۶۳=T، ۰/۰۵>P). نتیجه گیری: طبق نتایج به دست آمده از این پژوهش بین روابط موضوعی و طرحواره های ناسازگار اولیه با سلطه گری و روابط اخلاقی در زوجین رابطه مثبت وجود داشت. در نتیجه می توان گفت که روابط موضوعی و طرحواره های ناسازگار اولیه می توانند سلطه گری و روابط اخلاقی را در میان زوجین پیش بینی نمایند.

تحقیق حاضر با هدف ارائه مدل روابط مثبت اخلاقی همسران مبتنی بر متون اسلامی صورت گرفت تا آموزه های اخلاق اسلامی در خانواده به شکلی سازمان یافته تنظیم شود. در این پژوهش، با استفاده از روش تحلیل محتوای متون اسلامی و بهره گیری از اجتهاد دانش اسلامی، مدل اخلاقی همسران به دست آمد. برای سنجش روایی محتوایی این مدل، اصول و خرده مولفه های اخلاقی به دست آمده در قالب پرسشنامه ای با طیف لیکرت چهار گزینه ای، به کارشناسانی که دانش آموختگان علوم اسلامی و روان شناسی بودند، ارائه شد. سپس داده های کمی با استفاده از شاخص روایی محتوایی (CVI) تحلیل گردید. پس از استنباط مبانی هستی شناختی، انسان شناختی و معرفت شناختی خلاق اسلامی همسران، اصول اخلاقی زوجین در دو سطح، شناسایی و طبقه بندی شد. اول، اصول اخلاقی همسران متمرکز بر خویشتن شامل: عدالت، خودشناسی و خودسازی، عفت و خویشتن داری، صبر و تاب آوری و محاسبه و مراقبه؛ و دوم، اصول اخلاقی حاکم بر روابط همسران شامل: مودت، احسان، حسن خلق، تدبیر منزل و تأمین نیازهای همسران. یافته های به دست آمده روایی محتوایی اصول اخلاقی همسران متمرکز بر خویشتن، حاکی از 9. 0> 81% برای اصول اخلاقی عدالت، خودشناسی و خودسازی و عفت؛ و همچنین با اعتبار 1> 100% برای اصول اخلاقی صبر، محاسبه و مراقبه بود. همچنین روایی محتوایی 1> 100% برای اصول اخلاقی متمرکز بر همسر از سوی کارشناسان بود. علاوه بر این، خرده مولفه های اخلاقی همسران در هر دو سطح یادشده، به صورت متفاوت حاکی از روایی 9. 0> 81% و 1> 100% است.