مطالب مرتبط با کلیدواژه

نهج البلاغه


۸۸۱.

الگوی مربی تراز اسلامی از منظر نهج البلاغه و تأثیر آن بر آموزش معارف اسلامی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه اخلاق سال ۱۷ بهار ۱۴۰۳ شماره ۶۳ ۹۰-۶۷

کلیدواژه‌ها: تعلیم و تربیت شخصیت مربی تراز نهج البلاغه آموزش معارف اسلامی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۱۳ تعداد دانلود : ۵۷
لازمه آموزش اثربخش در دروس الهیات، رسیدن متربی به حیات طیبه و کمال نهایی است. در نهج البلاغه ابعاد مختلف نیازهای انسان تبیین شده؛ لذا تعلیم و تربیت مربی بر اساس ساحت های شش گانه، امری ضروری است. مربی تراز اسلامی باید دارای ساحت های اعتقادی، عبادی و اخلاقی؛ سیاسی و اجتماعی؛ علمی و فناوری؛ اقتصادی و حرفه ای؛ زیستی و بدنی؛ زیباشناختی و هنری، باشد. در پژوهش حاضر با روش توصیفی تحلیلی، ضمن تبیین این ساحت ها، با مقایسه کمّی، به لحاظ نموداری و آماری، مشخص گردید در میان این ساحت ها، ساحت اعتقادی، عبادی و اخلاقی، همچنین در این ساحت، دو مؤلفه دین داری و اخلاق، و مؤلفه اعتدال که مراد از آن میانه روی و تناسب و هماهنگی در صفات و افعال است، از بالاترین میانگین برخوردار است.
۸۸۲.

راسخان علم در نهج البلاغه و ارتباط آن با قرآن(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: سفینه سال ۲۱ پاییز ۱۴۰۳ شماره ۸۴ «ویژه پژوهش های حدیثی» ۱۳۷-۱۲۴

کلیدواژه‌ها: قرآن مجید نهج البلاغه راسخان درعلم مصادیق ائمه معصومین (ع) علم و عالم واقعی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۱۹ تعداد دانلود : ۵۳
«راسخان در علم» تعبیری مشترک در قرآن مجید و نهج البلاغه شریف است؛ با کاربرد برابر ولی اندک در هر یک (دوبار در هر کدام)، اهمیت بسیار دارد. با توجّهی هر دو جانبه می توان به معنایی جامع از آن، دست یافت و در هر دو، آن معنی را بازیابی و بازشناسی کرد. معنای به دست آمده «عالمان به علم الهی» [یا علم لدنّی و موهبتی ] هستند که خداوند تعالی با خواست و اختیار و انتخاب خود به برخی از بندگان عطاء می کند. آن علم، هم رسوخ و استواری و هم باور و آرامش قلبی برای دارنده خود دارد. این همان معنای مشترک «راسخان در علم » در قرآن و نیز در نهج البلاغه است و مصادیق آن، حضرت رسول خدا(ص) و ائمه معصومین(ص) هستند؛ هر چه اختصاص به ایشان ندارد.
۸۸۳.

بررسی دیدگاه قائلین به انکار عصمت علوی در نهج البلاغه با مبنای توحیدی (در بینامتنیتی قرآن و نهج البلاغه)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: سفینه سال ۲۱ پاییز ۱۴۰۳ شماره ۸۴ «ویژه پژوهش های حدیثی» ۱۷۷-۱۵۴

کلیدواژه‌ها: توحید توحید عملی عصمت علی علیه السلام شبهه شناسی نهج البلاغه

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۸۲ تعداد دانلود : ۵۷
بارزترین اختلاف شیعه و اهل سنت پس از اصل انتصاب الهی، عصمت امام است، در دوران معاصر برخی نویسندگان با تمسک به برخی عبارات نهج البلاغه، عصمت امام را مخالف دیدگاه علوی تصویر کرده اند. بررسی دیدگاه های امیرمومنان(ع) به عنوان یکی از مبانی فکری تشیع از اهمیت ویژه ای برخوردار است و گفته ها و نوشته های مذکور، بررسی محققانه و عالمانه می طلبد. نوشتار حاضر با جستجو در نهج البلاغه، اعتبار دیدگاه مورد نظر را مورد تحلیل قرار داد. برای نیل به هدف، توحید عملی از نظر قرآن و هماهنگی با نهج البلاغه، مورد ارزیابی قرار گرفت و جلوه های توحیدی حضرت علی(ع) از زبان ایشان درباره خود تبیین گردید. به این مفهوم که علی(ع)، خود را مظهر تام توحید الهی در اثبات عصمت معرفی می کنند و در این تعریف، هماهنگی عینی و بینامتنی میان قرآن و نهج البلاغه وجود دارد.
۸۸۴.

گفتمان قدرت در خطبه قاصعه: جایگاه مردم در امور سیاسی از منظر علی بن ابیطالب(ع)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه تاریخ اسلام سال ۱۳ زمستان ۱۴۰۲ شماره ۵۲ ۵۲-۳۳

کلیدواژه‌ها: علی بن ابی طالب‏‫ ‏‫(ع) خطبه قاصعه نظم گفتمانی نهج البلاغه

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۴۹ تعداد دانلود : ۳۸۲
محتوای ظاهری خطبه 192 (قاصعه)، دوری از تفرقه و پرداختن به مباحثی نظیر والایی پروردگار، نکوهش تکبر و اخلاق جاهلی و الگوهای کامل ایمان است؛ اما بر اساس تئوری گفتمان انتقادی فرکلاف، این خطبه نمونه ای از نظم گفتمانی نوین در ساختار قدرت است. مسئله پژوهش این است که این نظم گفتمانی جدید چگونه از خطبه ای با ادبیاتی تند و انتقادی استنباط می شود؟ بررسی ویژگی های «توصیفی»، «تفسیری» و «تبیینی» این خطبه، نشان می دهد که امام علی7 روابط قدرت و جایگاه کنشگران سیاسی را که «نظم گفتمانی» خلافت او را با بحث های کلامی (نظیر پیراهن خونین عثمان، حکمیت و شعار لاحکم الا لله و یا ادعای بیعت با اجبار با او) به چالش کشیده بودند، بر اساس «گفتمانی تازه» بازآفرینی کرد تا با هر شورشی فرو نریزد. کشته شدن عمر و عثمان و سپس جنگ های دوره خلافت امام علی7، گویای ضعیف شدن جایگاه خلافت در مقابل دیگر مشارکین سیاسی بود. لذا ارزش افزوده استفاده از این رویکرد در تحلیل عمیق تر و چندبعدی خطبه قاصعه درک می شود، که از منظر روابط قدرت و گفتمان اجتماعی، می تواند فهم ما را از رویدادهای آن زمان ارتقا بخشد.
۸۸۵.

معناکاوی رمزگان خطبه 64 نهج البلاغه (براساس الگوی رمزگان رولان بارت)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش دینی دوره ۲۳ بهار و تابستان ۱۴۰۳ شماره ۴۸ 35-60

کلیدواژه‌ها: نشانه شناسی رمزگان رولان بارت نهج البلاغه خطبه 64 امام علی (ع)

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۰۱ تعداد دانلود : ۵۳
نهج البلاغه به عنوان یک مرجع غنی دینی و اعتقادی حاوی آموزه های معرفتی جهت آزادگی بشریت در طول تاریخ است. پژوهش حاضر با بررسی توصیفی تحلیلی و با مبنا قراردادن متن خطبه 64 نهج البلاغه از امام علی% از رهگذر رویکرد رمزگان پنج گانه در پی شناسایی ساختار اولیه این اثر است تا از ورای آن، معانی ضمنی خطبه را مطابق با پیشرفت های جامعه انسانی بازشناسی نماید. نشانه شناسی ساختاری از جمله تحلیل هایی است که در قرن بیستم و در پی نشانه شناسی سوسوری به شکوفایی رسید. «رولان بارت» نشانه شناس و منتقد ساختارگرای فرانسوی در پی نوعی استعدادیابی متن، شناسایی پژواک های معنایی متن را پیشنهاد کرد. وی این دیدگاه را با معرفی الگوی رمزگان پنج گانه (رمزگان هرمنوتیک یا معمایی، رمزگان پروآیرتیک یا کنشی، رمزگان معنابنی یا ضمنی، رمزگان نمادین یا تقابلی و رمزگان فرهنگی یا ارجاعی) ارائه داد. رولان بارت این نظریه را بر پایه هنجارمندی ساختار نشانه ای متن که عامل اصلی معناآفرینی است بیان کرد. دستاورد پژوهش گویای این مسأله است که این رویکرد می تواند ابزار مناسبی جهت رسیدن به لایه های معنایی متون دینی و تفسیر آن ها باشد. بر این اساس، رمزگان معمایی، معمای زندگی را در سراسر متن مطرح می کند و رمزگان کنشی نیز با وجوه فعل های کنشی و امری در سطح متن، استعداد فطری انسان در گرایش به نیکی ها را شکوفا می سازد. رمزگان ضمنی با کارکرد برجسته سازی و معناسازی در پی تقویت بینش بشری نسبت به علت بنیادین خلقت، ایفای نقش می کند و رمزگان نمادین نیز با تقابل خیروشر، زیست مؤمنانه را جهت سعادت انسان پیشنهاد می دهد. رمزگان فرهنگی نیز نگرش ماورایی به زندگی را در قالب فلسفه خلقت نمایان می سازد.
۸۸۶.

ابعاد حریم خصوصی از منظر نهج البلاغه با تأکید به شرح های پیام امام امیرالمؤمنین (ع) و مصباح السالکین(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه قرآن و حدیث دوره ۱۷ بهار و تابستان ۱۴۰۳ شماره ۳۴ ۱۵۶-۱۲۳

کلیدواژه‌ها: امام علی (ع) نهج البلاغه حریم خصوصی تفسیر کاربردی مصباح السالکین شرح پیام امام

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۱۴ تعداد دانلود : ۵۷
حریم خصوصی به عنوان یکی از اساسی ترین جلوه های حقوق بشر همواره در جوامع و مکاتب گوناگون، از جایگاه ویژه و بسزایی برخوردار بوده است؛ لکن علی رغم نقش پررنگ آن در زندگی افراد و پیشینه ای که از آن برخوردار است، هنوز بر سر تعریف مشخصی از آن توافق نشده است. حضرت علی % در سخنان گوهربار خود در کتاب نهج البلاغه، این حق را در قالب حمایت از حقوق دیگر به رسمیت شناخته و نقض آن توسط دیگری را بر نمی تابند. در این پژوهش با استفاده از اسناد کتابخانه ای و به شیوه ی توصیفی- تحلیلی، مفاهیم مرتبط با حمایت حضرت علی % از حریم خصوصی، از نهج البلاغه استخراج گردیده و در سه حوزه ی جداگانه مربوط به اموال، جسم و جان و روح و روان و با نیم نگاهی به شروح پیام امام امیرالمومنین آیت الله مکارم شیرازی و مصباح السالکین ابن میثم مورد بررسی قرار گرفته است. یافته های پژوهش نشان می دهد که میزان اهمیت بی بدیل ایشان نسبت به حفظ این حق، نمود عینی یافته است.
۸۸۷.

ارائه چارچوب مفهومی حکمرانی اسلامی با ابتناء بر عهدنامه امیرالمؤمنین (ع) برای مالک بن حارث نخعی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های نوین در مطالعات علوم انسانی اسلامی سال سوم بهار و تابستان ۱۴۰۳ شماره ۵ 121 - 139
تعداد بازدید : ۷۹ تعداد دانلود : ۴۲
پژوهش حاضر باهدف دستیابی به چارچوب مفهومی حکمرانی اسلامی با ابتناء بر نهج البلاغه، به منظور دست یابی به یک ابزار تحلیلی برای مشخص کردن تفاوتهای مفهومی، به گونه ای که به فهم و یادسپاری مفهوم حکمرانی اسلامی کمک نماید؛ صورت گرفته است. این پژوهش از نظر فلسفه و پارادایم فلسفی در قلمرو پژوهش های تفسیری و مبتنی بر تفسیر داده های کیفی شکل گرفته و از روش شناسی تحلیل مضمون و نرم افزار اطلس تی (23) برای تجزیه وتحلیل داده های کیفی استفاده شده است. برای دستیابی به واحدهای تحلیل، پس از جستجوی کلیدواژه های «حکمرانی»، «حکومت»، «فرماندار»، «والی»، «ولایت»، «سرپرستی»، «مردم» و غیره و مشقات آنها، انتشاریافته از بیانات حضرت امیرالمؤمنین (علیه السلام)، (235) واحد معنا شناسایی گردید. بر اساس یافته های پژوهش، (436) مضمون پایه، (30) مضمون سازمان دهنده شامل ولایت محوری، تعالی بخشی، هم افزایی، اتحاد و انسجام، تعاون و همکاری، تولی و تبری، شایستگی مداری، مسئولیت پذیری، دفاع از مبانی، عدالت خواهی، تقوا در فکر و عمل، عدالت، پرده پوشی از عیوب مردم، امانت داری، رفق و مدارا، تاب آوری، تکلیف مداری، ارتباط بی واسطه بامردم، شایسته سالاری، خدا محوری، واقع بینی، برخورد منصفانه، هویت الهی، انتخاب مدیران بر پایه امتحان، تبعیت از دستورات الهی، توجه به عامه مردم، مردمی بودن، تعلق به همه طبقات جامعه و (4) مضمون فراگیر شامل اصول حکمرانی، ارزش های حاکم، شاخص های ارزیابی حکمرانان و ماهیت سازمان علویاستخراج گردید. در پایان، شبکه مضامین ترسیم و مضامین پایه، سازمان دهنده و فراگیر چارچوب مفهومی حکمرانی اسلامی با ابتناء بر نهج البلاغه ارائه گردید.
۸۸۸.

تحلیلی از جایگاه انسان در شهر مطلوب از دیدگاه امیر مؤمنان علی (ع)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: معرفت سال ۳۳ تابستان ۱۴۰۳ شماره ۳۱۷ 39 - 52

کلیدواژه‌ها: شهر مطلوب ماهیت انسان مبانی فکری امیر مؤمنان علی (ع) نهج البلاغه

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۵ تعداد دانلود : ۳۷
شهرسازی از دیدگاه اسلام مفهومی فراتر از مفاهیم صرف مادی داشته؛ بلکه بر کلیه عوامل مادی و معنوی و فعالیت های شهری در راستای دستیابی به نقطه مطلوب زندگی مادی و معنوی ساکنان شهر دلالت می نماید. در تحقیق جاری، ما با هدف دستیابی به دیدگاه امیر مؤمنان علی در خصوص مبانی فکری حاکم بر اهل شهر به عنوان مهم ترین بعد از ابعاد سه گانه شهر مطلوب قبل از ابعاد ارتباطات انسانی و ابعاد کالبدی به عنوان دو بعد دیگر شهر مطلوب، ابتدا دو موضوع ماهیت و نیازهای انسان را از دیدگاه امام بررسی نموده و سپس بر اساس هشت مبنای معرفی شده در تحقیقات قبلی نگارندگان این پژوهش، مبانی فکری انسان را مورد بررسی قرار داده ایم. بدین منظور روش تحقیق تلفیقی از روش های تحلیل متن و محتوا و فراتحلیل است. نتایج تحقیق نشان می دهد انسان به طور عمده دو ساحت جسمانی و روحانی داشته و به تناسب ساحت های حیات انسان، نیازهای او نیز تحت همین ساحت ها قابل شناسایی و تعریف هستند. همچنین در باب اصول حاکم بر فکر انسان مشخص گردید که این اصول بایستی با ماهیت و حقیقت انسان هماهنگ و حافظ و نگهبان مقام خلیفه اللهی بشر باشد. در نهایت مشخص گردید که تشکیل شهر مطلوب تنها به فضیلت های این جهانی ختم نشده و نگاه به آخرت دارد. از این رو شهر مطلوب خود، نه به عنوان یک هدف، بلکه به عنوان یک وسیله در خدمت هدف متعالی انسان بوده و به همین دلیل این شهر بایستی ضمن توجه توأمان به نیازهای مادی و فرامادی انسان، زمینه های لازم زیست مقربانه انسان و تربیت خلیفه الله را تأمین نماید.
۸۸۹.

کارکرد انواع هوش قلبی در شناخت و سلامت جسم و روان انسان در نهج البلاغه

نویسنده:
منبع: قرآن و عترت سال ۶ پاییز و زمستان ۱۴۰۲ شماره ۱۲ 89 - 116

کلیدواژه‌ها: هوش قلبی خود آگاهی سلامت روان نهج البلاغه

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۹ تعداد دانلود : ۳۴
پژوهش حاضر به شکل وصفی تحلیلی با تکیه برنظریه هوارد مارتین و داک چیلدر درصدد بررسی و تحلیل هویت هوش قلبی در آموزه های کلام امیرالمومنین (ع)در نهج البلاغه و نگاهی نو به قلب و جایگاه آن در تصمیم گیری ها است.قلب انسان، بسیار پیشرفته تر از آن است که فقط وظیفه ی پمپاژ خون انسان را بر عهده داشته باشد، قلب مرکز تبلور انرژی و نمایانگر شخصیت متعالی است که آگاه سازی آحاد جامعه به آن ، می تواند مارا در جهت بکاربست سیستم هوشی آن یاری کند. روش پژوهش با یافته های پژوهش های مرتبط با ریاضیات قلب در آموزه ها ی نهج البلاغه بصورت تطبیقی صورت گرفته و راهکارهای مستخرج از بیان امیرالمومنین (ع)جهت بکارگیری برای سلامت جسمی- روانی قلب و در نهایت سلامت روان را ارائه کرده است که نتایج، بیانگر آن است که هویت دینی قلب در نهج البلاغه ، اهمیت و جایگاه آن را در تصمیم گیری ها که نقش مهمی در یاری انسان دارد را نشان می دهد و تقسیم بندی آن در پژوهش های هوارد مارتین و داک چیلدر به قلب فراتر و قلب فروتر و تناقضات تصمیم گیری متکی بر انواع قلب در مواجهه با ذهن و ارائه راهکارهای رویارویی منطقی با آن ؛جهت های علمی را آشکار می سازد که با اقسام راه های شناخت معرفت در علوم اسلامی که یکی از آن ها شهود است؛ سازگاری دارد.
۸۹۰.

بررسی معنای «کتاب الله» در خطبه های 17 و 147 نهج البلاغه(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات قرآنی دوره ۱۵ پاییز ۱۴۰۳ شماره ۵۹ 68 - 87

کلیدواژه‌ها: مصحف امام علی (ع) کتاب وحی بیانی نهج البلاغه وحی قرآنی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۵ تعداد دانلود : ۳۱
دوحدیث در خطبه های 17 و 147 نهج البلاغه ذکر شده که از قول امیرمؤمنان (ع) تحریف را به کتاب الله نسبت می-دهند، این دو روایت مورد استناد موافقان تحریف قرآن قرار گرفته است؛ با توجه به اهمیت موضوع، لازم است از لحاظ محتوایی و دلالی مورد بررسی قرار گیرند. پرسش اصلی این که منظور از تحریف و منظور از کتاب در این روایات چیست؟ این پژوهش به شیوه توصیفی- تحلیلی و با استفاده از منابع کتابخانه ای صورت پذیرفته و هدف از آن بررسی دلالی و متنی روایات مذکور است. نتایج به دست آمده از آن روشن می سازد که محتوای مصحف حضرت(ع) از جنس وحیانی بوده و شامل تنزیل و تأویل می باشد، یعنی علاوه بر وحی قرآنی، وحی بیانی نیز در حاشیه مصحف حضرت ثبت شده بود. امیرمومنان (ع) به آن مجموعه واژه کتاب الله اطلاق کرده است. پس واژه کتاب اعم از واژه قرآن بوده و رابطه بین کتاب و قرآن، عموم و خصوص مطلق است. و منظور از تحریف حذف وحی بیانی از کتاب الله است. از خلال بررسی این حدیث معنای واژه کتاب در حدیث ثقلین نیز روشن می گردد.
۸۹۱.

صبر عارفانه در دو منظومه منطق الطیر و اسرارنامه عطار با تکیه بر قرآن و نهج البلاغه(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: عرفان اسلامی سال ۲۱ بهار ۱۴۰۴ شماره ۸۳ 181 - 198

کلیدواژه‌ها: قرآن نهج البلاغه عطار صبر

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۹۲ تعداد دانلود : ۵۶
به علت نقش مهمی که صبر در تکامل معنوی و اجتماعی بشر برعهده دارد، خداوند متعال در آیات متعددی از قرآن کریم به آن اشاره نموده است. همچنین امام علی(ع) با توجه به اوضاع گوناکون فردی و اجتماعی در جامعه، بشر را به داشتن صبر فراخوانده است. این پژوهش برآن است که به روش تطبیقی- تحلیلی جایگاه صبر را در بین مردم جامعه موردبررسی قراردهد و به طورکلی اهمیت این موضوع را در جامعه معرفی نماید. عرفا و شعرا نیز در آثار خود به اهمیت صبر پرداخته اند. عطار یکی از شعرای بنام، به صبر و سکوت بسیار تأکیدمی ورزد و آن دو را بهترین راه برای وصول به حق می داند و در طریق حق آنقدر به صبر و سکوت اهمیت می دهد که صبر را برابر با طریقت و سکوت را برابر با حقیقت می داند. هدف از این پژوهش تأکید بر نقش کاربردی صبر در روابط فردی و اجتماعی انسان ها در جوامع گوناگون است. به طورکلی می توان گفت که در بینش عطار، صبر رمز و راز گذشتن از ظلمات نفس و تیرگی عالم خاک و رسیدن به سرچشمه نور، بقا و جاودانگی است.
۸۹۲.

تحلیل محتوای نامه های امام علی(علیه السلام) با محور صلاحیت فرهنگی مدیران دانشگاه(مقاله پژوهشی دانشگاه آزاد)

نویسنده:
منبع: مدیریت فرهنگی سال ۱۸ تابستان ۱۴۰۳ شماره ۶۴ 67-98

کلیدواژه‌ها: تحلیل محتوا صلاحیت فرهنگی مدیران دانشگاه نامه ها نهج البلاغه

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۷ تعداد دانلود : ۳۲
تعریف شایستگی های مدیران فرهنگی و اجتماعی نیاز به تبیین صحیح چشم اندازفرهنگی و در پی آن، تعریف نیازها و انتظارات فرهنگی از مدیران فرهنگی دانشگاه ها دارد.از آنجا که یکی از رسالت های مدیران فرهنگی ایجاد بسترمناسب برای شکوفایی استعدادها و توانمندی های دانشجویان برای نقش آفرینی در عرصه های اجتماعی بوده ونیازمند شناخت شایستگی ها وخصایص ویژه مدیران در این حوزه می باشد لذا برای شناسایی این مهم از روش تحقیق کیفی )روش تحلیل محتوا) بهره گرفته شده، بدین صورت که پس از مطالعه ادبیات موضوع واستخراج چارچوب نظری،از محتوای کل 79 نامه، از کتاب شریف نهج البلاغه مورد تحلیل قرارگرفته و جملات و عبارات منتخب به انضمام متن فارسی و آدرس در 289 نشانه ودر 6 بعد که شامل: داشتن مهارت چشم انداز ، مدیریت روابط اجتماعی،مهارت برقراری عدالت، مهارت همدلی،صلاحیت ارزشی -اجتماعی ،اخلاق دینی و15مقوله و77 زیرمقوله تبیین شد.در این پژوهش از نرم افزار اطلس تی آی 8 برای دسته بندی و کدگذاری ها استفاده شد.در نهایت پس از تجزیه وتحلیل نهایی قالب الگوی شایستگی مدیران آینده دانشگاه ها ارائه شد. مفاهیم و مؤلفه های صلاحیت فرهنگی مدیران دانشگاه به دست آمده برای مدیران در زمینه های همچون استخدام،جانشین پروری،توسعه نیروی انسانی، تشخیص نیازسازمان به شخصیت های مورد نیاز وشناخت افراد کلیدی در دانشگاه کاربرد دارد.
۸۹۳.

سعادت انسان و معیار سنجش آن از منظر امام علی(ع)(مقاله ترویجی حوزه)

نویسنده:
منبع: حدیث و اندیشه پاییز و زمستان ۱۴۰۲ شماره ۳۶ 183-204

کلیدواژه‌ها: امام علی (ع) نهج البلاغه سبک زندگی سعادت عبادت

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۳ تعداد دانلود : ۳۱
یکی از دغدغه های انسان دست یابی به سعادت و خوشبختی است که خود دارای مراتبی است. اما سؤال جدّی در این ّباره این است که عوامل و راه تحقّق سعادت چیست؟ آیا سعادت قابل سنجش است؟ اگر چنین است، معیار سنجش آن چیست؟. از سویی امیر مؤمنان(ع) در توصیف مراتب عبادت- به دلالت التزامی- به مراتب سعادت نیز اشاره فرموده اند. در این مقاله به روش توصیفی- تحلیلی، مراتب سعادت و وسیله سنجش آن از سخنان آن حضرت استخراح شده است. قابل ذکر است که طبق تعالیم اسلام و رهنمودهای آن حضرت، راه رسیدن به سعادت، تلاش و کوشش در قالب ایمان و عمل صالح است. این تلاش و کوشش انسان را بلند همّت ساخته و باعث می شود انسان به دنبال مراتب والای سعادت باشد. بنابراین سعادت در مقام ثبوت، به وسیله سبک زندگی مجاهدانه (در قالب ایمان و عمل صالح) تحقق می یابد، و در مقام اثبات، به وسلیه نشانه هایی همچون خردورزی، کمال انقطاع به خدا، محبّت اهل بیت(علیهم السلام)، کشف و سنجیده می شود که شرح و بسط آن در این مقاله آمده است.
۸۹۴.

سبک شناسی آوایی خطبه 34 نهج البلاغه(مقاله ترویجی حوزه)

نویسنده:
منبع: حدیث و اندیشه پاییز و زمستان ۱۴۰۲ شماره ۳۶ 255 - 276

کلیدواژه‌ها: نهج البلاغه خطبه 34 سبک شناسی لایه ای خُردلایه آوایی موسیقی درونی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۰ تعداد دانلود : ۳۳
سبک شناسی لایه ای، روشی برای مطالعه رفتار زبانی افراد است. تأمّل در پنج لایه «آوایی»، «لغوی»، «بلاغی»، «نحوی» و «ایدئولوژیک» در گفتار یا نوشتار، افکار، عقاید و احساسات درونی صاحب آن را نمایان می سازد. بررسی آواشناختی، نخستین مرحله این روش است. سبک شناسی آوایی، با تشخیص و تحلیل واحدهای آوایی در بافت زبانی، زیبایی های نهفته در آوای حروف، واژگان و جملات را کشف  کرده و نشان داری صاحب سخن را نمایان می سازد. نهج البلاغه با برخورداری از طیف متنوّعی از سخنان امیر سخن علی7، منبع مناسبی برای بررسی های آواشناختی است. خطبه 34 نهج البلاغه به لحاظ نکوهش ها و انتقادات عتاب آمیز آن حضرت در مواجهه با سستی کوفیان در مقابله با شامیان، شایسته توجّه است. «سجع»، «تکرار در تمامی سطوح آن (واکه، واج، بینابین و واژه)» و «تضاد»، مهم ترین عناصر آواساز این خطبه اند. «صراحت»، «تندی الفاظ»، «تکرار»، «کوبندگی» و «بسامد بالای تأکید، نفی و قسم» از ویژگی های موسیقایی این خطبه می باشند و طنین غالب بر بافت کلام، موسیقی «اعتراض» و «سرزنش» است. بر اساس این پژوهش، آوای خطبه34 در خدمت و هماهنگی کامل با محتوای آن است و اصوات تولید شده بر اثر هم آیی حروف و یا همنشینی واژگان و جملات، با معانی خود تناسب کاملی داشته و تأثیرگذاری بیشتری برای مخاطبان به ارمغان آورده است. 
۸۹۵.

رهیافتی تاریخی به عبارت «حائک بن حائک» در خطبه 19 نهج البلاغه(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های قرآن و حدیث سال ۵۷ پاییز و زمستان ۱۴۰۳ شماره ۲ 397 - 414

کلیدواژه‌ها: نهج البلاغه حضرت علی (ع) خطبه 19 حائک بافندگی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۶ تعداد دانلود : ۳۲
واژه حائک در خطبه 19 نهج البلاغه خطاب به اشعث بن قیس به کار رفته است. این واژه از نظر لغوی دربردارنده معانی مختلفی از جمله ضمیمه کردن چیزی به چیز دیگر، بافندگی پارچه، راه رفتن با تکبر و ناز و معنای مجازی جمله سازی و شعر گفتن است. شارحان نهج البلاغه در گزینش و تطبیق این معانی بر اشعث بن قیس دیدگاههای مختلفی ارائه کرده اند که برخی از آنها با واقعیت تاریخی و برخی دیگر با کلام و سیره حضرت علی (ع) مطابقت ندارد. این مقاله ضمن بررسی معانی مختلف واژه حائک به نقد و بررسی دیدگاه های شارحان نهج البلاغه در عبارت «حائک بن حائک» می پردازد و تلاش می کند تا بر اساس سیاق خطبه و مستندات تاریخی موجود، معنای صحیح آن را مشخص سازد. نتایج این مقاله نشان می دهد که از بین چهار معنای بافنده بودن اشعث، نقصان عقل و قلت استعداد، راه رفتن با تکبر و ناز و کذاب بودن وی، صرفا معنای اخیر به دلیل سازگاری با شرایط صدور خطبه و سیاق آن، صحیح به نظر می رسد. دیگر معانی ذکر شده به دلایلی همچون نبود شواهد تاریخی مشخص و صحیح نبودن پیش فرض بافنده بودن اشعث، قابلیت استناد ندارند.
۸۹۶.

واکاوی نظریه ی سکوت متنی توماس هاکین در خطبه ی الشقشقة العلوية(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تحقیقات علوم قرآن و حدیث سال ۲۱ زمستان ۱۴۰۳ شماره ۴ (پیاپی ۶۴) 111 - 135

کلیدواژه‌ها: سکوت متنی نظریه توماس هاکین نهج البلاغه خطبه ی شقشقیه

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۳ تعداد دانلود : ۲۸
خطبه ی شقشقیه یا مقمّصه یا الشقشقه العلویه یکی از مهم ترین خطبه های نهج البلاغه است که نوعی شکوائیه ی عمومی امام علی (ع) نسبت به غصب خلافت اسلامی است. هر چند که بیان ایشان کاملا صریح و بی پرده معضلات حکومت خلفای پیشین را برای همه ی مخاطبان بیان می کند اما نمی توان از زوایای پنهان کلام که در قالب سکوت های معنا دار ادراک مخاطبین را به چالش می کشد چشم پوشی کرد. یکی از نظریات مهم در این زمینه نظریه ی سکوت متنی توماس هاکین است که پنج شاخه ی سکوت کنشی، پیش انگاره ای، محتاطانه، نوع بنیاد و ماهرانه را در خود جای داده است. کلام حضرت به گونه ایست که بعضی از گزاره های کلام ایشان را نمی توان در یک مرز معین محصور کرد و بعضی از فراز ها در دو شاخه ی نظریه ی پیش رو قابل تعریف و بررسی است. هدف از انجام این پژوهش تحلیلی- توصیفی بازشناسی وجوه سکوت گفتمانی از منظر هاکین در یکی از برجسته ترین خطبه های نهج البلاغه است. برآیند پژوهش حاضر گواه این موضوع است که بازنمایی شعبه های سکوت هاکین در خطبه ی مذکور قابل استناد و بررسی بوده و شرایط سیاسی، اجتماعی و فرهنگی جامعه در این غیاب هدفمند زبانی کاملا دخیل بوده است. سکوت محتاطانه و پیش انگاره ای با توجه به حساسیت های جامعه ی آن زمان و بحران های پیش رو بیشترین بسامد را در این خطبه از آن خود کرده است.
۸۹۷.

سیاست های امام علی(ع) در برقراری عدالت اقتصای با تأکید بر نهج البلاغه

نویسنده:
منبع: سیره پژوهی اهل بیت سال ۱۰ پاییز و زمستان ۱۴۰۳ شماره ۱۹ 33 - 48

کلیدواژه‌ها: امام علی (ع) سیاست اقتصادی عدالت اقتصادی نهج البلاغه

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۰ تعداد دانلود : ۳۱
حکومت امام علی(ع) از نظر اقتصادی دوره عدالت ورزی بود. پس از 25 سال از رحلت پیامبر(ص) دریچه ای جدید در حکومت اسلامی و تلاشی سترگ در مبازره با تبعیض ها و بازگشت به دوره رسول خدا گشوده شد. برخی دیدگاه های اقتصادی امام در نهج البلاغه بیان شده است. ایشان در مورد توسعه اقتصادی و ایجاد رفاه در جامعه، سیاست های مختلفی در پیش گرفتند. مهم ترین اقدام اقتصادی ایشان، چگونگی پرداخت عطاهای مسلمین بود. سیاست ایشان در دادن عطا بر توزیع بدون تبعیض، منجر به گسترش عدالت اقتصادی در جامعه و کاهش فاصله طبقاتی می شد. پژوهش حاضر که با روش توصیفی-تحلیلی و با تکیه بر منابع دست اول و تحقیقات تاریخی و با تأکید بر نهج البلاغه نوشته شده، درصدد بررسی سیاست های اقتصادی امام علی(ع) از نظر درآمد و هزینه است. یافته های این مقاله نشان می دهد که سیاست های اقتصادی امیرالمؤمنین علی(ع) بر پایه عدالت محوری و در امتداد سیاست های اقتصادی پیامبر(ص) و در جهت افزایش رفاه عمومی و کاهش شکاف اقتصادی بوده است.
۸۹۸.

واکاوی توصیفی- تحلیلی تعبیرهای کنایی در سه آیه قرآن و سه حدیث نهج البلاغه (مطالعه موردی: بررسی ترجمه ها و تفسیرها و شروح برگزیده قرآن و نهج البلاغه)

نویسنده:
منبع: مطالعات ادبی متون اسلامی سال ۹ پاییز و زمستان ۱۴۰۳ شماره ۲ (پیاپی ۲۶) 69 - 104

کلیدواژه‌ها: قرآن کریم نهج البلاغه ترجمه و تفسیر بلاغت تعبیرهای کنایی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۵ تعداد دانلود : ۴۶
همواره تعابیر کنایی یکی از اسلوب های مهمّ بیانی در همه زبان ها بوده است. قرآن کریم و نهج البلاغه که با زبان عرف عام با مردم سخن می گویند، آکنده از این نوع از تعابیراند و یکی از عرصه های جولان ترجمه تعبیرهای آن ها، برگردان کنایات قرآن و نهج البلاغه به زبان فارسی محسوب می شود؛ چراکه از بین گونه های ترجمه های ارتباطی یا معنایی که مترجمین برای تعابیر کنایاتی بهره برده اند، نواقصی به چشم می آید که محل بررسی و تبیین کننده ضرورت این پژوهه است. در این جستار، با روش توصیفی- تطبیقی و با ابزار کتابخانه ای، برخی از این دسته ترجمه ها ارزیابی و معنای ارجح کنایه ها تبیین می گردد و درفرجام نظر مفسّران قرآن کریم و شارحان نهج البلاغه درباره تعبیرهای توصیف و مورد بررسی تطبیقی قرار گرفته است. براساس یافته های این پژوهش، کاربرد آرایه ادبی کنایه، جذابیت این متون را برای خواننده بالا برده و نقشی بی بدیل در انتقال پیام های قرآن کریم و نهج البلاغه دارد. همچنین در تعبیر کنایی آیه42 سوره کهف، ترجمه دسته اول و در آیه 18 سوره زخرف، ترجمه گروه دوم و در آیه 10 قصص، ترجمه گروه سوم از مترجمان، صحیح ترین ترجمه ها می باشند. نیز در ارتباط با تعابیر کنایی در نهج البلاغه باید گفت در خطبه 2 نهج البلاغه، همه ترجمه ها گویای مطلبی واحد هستند. در کلام قصار14، مترجمان دسته دوم و سوم، با افزودن شروحی بر ترجمه عبارت کنایی، سعی در روشن تر جلوه نمودن ترجمه کنایه را دارند. در کلام قصار160، ترجمه گروه دوم به عنوان ترجمه منتخب مطرح گردیده است.
۸۹۹.

بازتاب فرهنگ و اندیشه دوران جاهلیت در آیینه نهج البلاغه

نویسنده:
منبع: مطالعات ادبی متون اسلامی سال ۹ پاییز و زمستان ۱۴۰۳ شماره ۲ (پیاپی ۲۶) 105 - 136

کلیدواژه‌ها: فرهنگ جاهلی نهج البلاغه آداب و رسوم اشعار جاهلی ضرب المثل ها تشبیهات

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۲ تعداد دانلود : ۴۲
متون ادبی و تاریخی، آینه تمام نمای یک عصر و فرهنگ اند. نهج البلاغه، به عنوان گنجینه ای از حکمت و بلاغت، تصویری روشن از فرهنگ و جامعه عرب پیش از اسلام، یعنی عصر جاهلی، در اختیار ما می گذارد. این پژوهش با هدف بررسی بازتاب های فرهنگ جاهلی در سخنان امیرالمؤمنین علی(ع) انجام شده است.با کاوش در نهج البلاغه، می توان به آداب و رسوم، اشعار، ضرب المثل ها و باورهای رایج در دوران جاهلیت پی برد. اهمیت این پژوهش در این است که با بررسی نهج البلاغه، می توانیم برخی از زوایای پنهان تاریخ عرب پیش از اسلام را روشن کنیم. شناخت زمینه های تاریخی و فرهنگی، به ما کمک می کند تا اندیشه های امام علی (ع) را در بافت تاریخی و اجتماعی آن دوره بهتر درک کنیم. در این پژوهش، با روش توصیفی-تحلیلی و با تکیه بر متون معتبر، به واکاوی بازتاب آداب و رسوم جاهلی، اشعار جاهلی، بررسی معانی و کاربرد ضرب المثل ها و حکمت های جاهلی در جامعه و تحلیل تشبیهات به کار رفته در نهج البلاغه و ارتباط آن ها با فرهنگ جاهلی پرداخته شده است،  با تاکید بر نکته که تصویری جامع از بازتاب  اندیشه و فرهنگ جاهلی در ادبیات و شیوه بیانی حضرت علی (ع) انتقال مفاهیم ارزنده شان در این جستار بیان گردیده است. رهیافت پژوهش نشان می دهد که نهج البلاغه، صرفاً یک مجموعه خطبه و نامه نیست، بلکه گنجینه ای از دانش و حکمت است که ریشه در فرهنگ و تاریخ عرب دارد. با مطالعه این اثر ارزشمند، می توان به درک عمیق تری از فرهنگ جاهلی و همچنین اندیشه های بلند امام علی (ع) دست یافت.  نهج البلاغه آینه ای از فرهنگ جاهلی است که امام علی(ع) که با نگاهی اسلامی و دینی و با  بهره گیری از ادبیات فولکلوریک و به کارگیری تشبیهات به ویژه شتر، مفاهیم عمیق دینی و اخلاقی را به شیوه ای جذاب و گیرا بیان کرده اند.
۹۰۰.

تحلیل کنش های گفتاری سرل در خطبهه قاصعه از منظر کاربرد شناختی زبان

نویسنده:
منبع: مطالعات ادبی متون اسلامی سال ۹ پاییز و زمستان ۱۴۰۳ شماره ۲ (پیاپی ۲۶) 165 - 190

کلیدواژه‌ها: خطبه قاصعه زبان شناسی کاربردی سرل کنش های گفتاری نهج البلاغه

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۶ تعداد دانلود : ۳۸
واکاوی متون دینی برای رمزگشایی متون دینی از نظر کاربردشناختی زبان به صورت توصیفی-تحلیلی در این پژوهش به منظور تحلیل کنش های گفتاری پنج گانه سرل (1969) در خطبه قاصعه از نهج البلاغه انجام شده است. پژوهش حاضر با هدف تحلیل خطبه 192 (قاصعه) با موضوع دوری جستن از شیطان و تکبر در نهج البلاغه بر اساس طبقه بندی کارگفت های سرل انجام شده است. نتایج حاصل از این بررسی نشان می دهد که امام علی (ع) در این خطبه از نهج البلاغه، به ترتیب فراوانی و بسامد، از کنش ها ی گفتاری ترغیبی و اظهاری به میزان زیاد و از کنش های عاطفی، تعهدی و اعلامی به میزان کمتر، در جهت انتقال پیام به مخاطب به صورتی حکمت آمیز بهره گرفته است. نتایج این تحلیل نشان می دهد که امام علی (ع) به دلایل موقعیتی و سیاسی آن زمان بیشتر کارگفت های ترغیبی و اظهاری را استفاده نموده است. زیرا ارائه این خطبه در زمانی بوده که ایشان هدف موعظه و پند و اندرز داشته اند.