درخت حوزه‌های تخصصی

در این نوشتار با بررسى واژه‏هاى به کار رفته در حادثه‏ى عاشورا و پى‏گیرى سابقه‏ى تاریخى آنها کوشش شده است‏بستر وقوع این حادثه و زمینه‏هاى آن شناسایى شود . با ره‏گیرى مفاهیم استفاده شده در این حادثه و بیان پیشینه‏ى تاریخى آنها مشخص مى‏شود، که حادثه‏ى کربلا صرفا یک حادثه‏ى نظامى نبوده و یک‏باره به وقوع نپیوسته است، بلکه به نحوى امتداد اختلافات و درگیرهاى گذشته است . تمایز افکار و عقاید دو طرف از خلال بررسى معناى نهفته در واژه‏هاى به‏کار رفته و روشن ساختن مراد کاربران آنها مشخص گردیده است . در این مقال با بررسى واژه‏هاى شیعه‏ى على، شیعه‏ى عثمان و دین على و دین عثمان نشان داده‏ایم که حادثه‏ى عاشورا نقطه‏ى عطفى براى تمایز شیعیان اعتقادى از دیگر گروه‏ها بوده است و با بررسى واژه‏هاى سنت و بدعت، و امام، وصى و ذریه به پشتوانه‏ى اعتقادى این دو جریان پرداخته و در ادامه با بررسى واژه‏هاى مربوط به فرمان‏بردارى، همچون: سمع، طاعت، خروج، عصیان و فتنه، به انحرافى که به نفع قدرتمندان در برداشت از این واژه‏ها راه یافته اشاره کرده‏ایم . در پایان با بررسى مفاهیمى هم‏چون: ذمه، ثار، نصر و صله‏ى رحم روشن کرده‏ایم که جامعه‏ى اسلامى پس از پیامبر به سوى ارزش‏هاى دوره‏ى جاهلى گام برداشته و این کلمات را نه در معناى تغییر یافته‏ى دوره‏ى اسلامى، بلکه در همان معناى سابق به کار برده است .

شخصیت سیاسى اجتماعى و اخلاقى رهبرى نهضت عاشورا یکى از راه‏هاى شناخت و تحلیل حادثه عاشورا، شناخت ابعاد شخصیت فردى و اجتماعى رهبرىقیام است. شناخت این خصوصیات، این حقیقت را اثبات مى‏کند که کسانى مى‏توانند مربى انسان‏ها در طولتاریخ باشند که به دردها، درمان‏ها و روحیه‏ها آگاهى داشته باشند. امام حسین(ع) با توجه به ویژه‏گى‏هاى خود همچون اصلاح‏طلبى، عدالت‏خواهى و ظلم‏ستیزى، آنها رادر صحنه عاشورا به خوبى متجلى ساخت. در این مقاله، نویسنده ضمن پرداختن به ویژگى‏هاى یاد شده، کلمات و فضائل معنوى و اخلاقى امامحسین(ع) را مورد بررسى قرار داده و با ذکر سخنان امام و شواهد تاریخى نقش خصوصیاتى همچوناستقامت در برابر مصائب، زهد و رضا و شجاعت را در حادثه کربلا تبیین مى‏کند. وى در پایان یادآور مى‏شود آن چه بر زیبایى‏هاى کربلا و قیام عاشورا افزوده و آن را الگویى براىتاریخ قرار داده است، روحیه استقبال از مرگ و شهادت بود که این روحیه نزد تمام ملت‏هاى غیرمسلمان ارزشمند و پسندیده و عامل موفقیت در راه نیل به هدف مى‏باشد.|319|

در سالهاى اخیر، مساله اصلاحات و راهکارهاى آن یکى از بحث‏انگیزترین موضوعات در کشور بوده‏است . ابهام این واژه از نظر محتوا و مفهوم، موجب بروز مشکلات عملى و نظرى در عرصه مسائل سیاسى و فرهنگى گردید . در مقاله حاضر، با توجه به این مشکلات تئوریک، به مساله اصلاحات از منظر حسین بن على (ع) پرداخته شده‏است تا در ماه خون و قیام، ره‏توشه عاشقان آن امام همام باشد . براى تحقق این هدف، مباحثى همچون مفهوم‏شناسى اصلاحات، مؤلفه‏هاى اصلاح‏گرایى، علل حدوثى و غایى اصلاحات در نهضت عاشورا و آسیب‏شناسى اصلاحات مورد بررسى قرار گرفته‏است .

مفروض این نوشتار این است: «قیام امام حسین علیه السلام بر پیروزى انقلاب اسلامى تاثیر گذاشته است .» این مفروض بر اساس این کلام امام خمینى‏قدس سره «انقلاب اسلامى ایران، پرتوى از عاشورا . . . است .» (2) انتخاب شده است . بنابراین، در این نوشتار، تلاشى براى اثبات تاثیر انقلاب اسلامى از قیام امام حسین علیه السلام صورت نمى‏گیرد; بلکه مقاله حاضر به دنبال نشان دادن ابعاد تاثیر عاشورا بر وقوع انقلاب اسلامى است . از این رو، سؤال اصلى این تحقیق عبارت‏است از: «ابعاد تاثیر انقلاب‏اسلامى از قیام امام حسین علیه السلام چیست؟»

نویسنده در این نوشتار به تحلیل شرایط تاریخی پس از رحلت پیامبر اکرم صلی‏الله‏علیه‏و‏آله پرداخته و دوره‏ی شکوه‏مند نبوی را ترسیمی کوتاه نموده و رحلت جان‏گداز پیامبر گرامی اسلام را به عنوان یک تراژدی غم‏بار تاریخی مطرح نموده و سپس دگردیسی تاریخی پس از رحلت آن پیامبر بزرگ را ترسیم نموده است. پیش بینی پیامبر در حاکمیت فاجران را تصویر کرده است که دقیقا پس از رحلت پیامبر، مفاسد گوناگونی از بالای هرم حاکمیت به سطح توده‏های اجتماعی سرایت کرده و حاکمیت کانون مفاسدی گشته است که همه چیز را در معرض هجوم بی امان خود قرار داده است. حاکمیت بنی امیه، حاکمیت یک حزب خطرناک تاریخی است، بخشش‏های بی قاعده، بی توجهی به وضعیت توده‏های اجتماعی، فساد دربار اموی، حاکمیت رعب و وحشت بر جامعه از جمله انحرافات سطح حاکمیت است. اما در سطح توده‏های اجتماعی، انحراف در مفهوم اطاعت، انحراف در برداشت از کلمه‏ی بیعت، فقدان ارتباط با رهبری دینی و مردمی، همه و همه دست به دست هم داده‏اند و مردمی فاقد قدرت درک و تحلیل و ارزیابی را پدید آورده‏اند، مردمی که به سرعت تحت تأثیر قرار گرفته و به بیراهه می‏روند. بیراهه روی در این اوضاع، یک قاعده‏ی تراژیک شده که حسین بن علی و یاران بزرگش رقم می‏خورد و عاشورا، بسان مدرسه‏ی عزّت و شکوه دینی تجلی می‏نماید. شیوه‏ی برخورد امام با چنان وضعیتی، نمی‏تواند نشستن در کرسی تدریس و یا خروج از عراق و یا شیوه‏ی سکوت و انزوا باشد، بلکه بهترین و مناسب‏ترین شیوه که همان اقدام انقلابی و مقدس است که در راه آن استقبال از شهادت، شیوه‏ی مردان و زنانی مجاهد و نستوه می‏گردد و بدین‏سان یک رسالت بزرگ تاریخی توسط حسین بن علی و یاران بزرگوارش به انجام می‏رسد.