درخت حوزه‌های تخصصی

معنویت توسعه یافته توسط امامان اهل بیت(ع) در کالبد جامعه و حضور جمعی از تربیت یافتگان معنوی این مکتب در میان مردم، از عوامل مهم توجه به امور معنوی و باطنی در جامعه اسلامی محسوب می شود. تتبع دقیق در آثار اهل تصوف، یک رشته معارف خاص تشیع را که در غیر کلام ائمه اهل بیت(ع) نشانی از آنها نیست، نشان خواهد داد و محقق به وضوح روح تشیع را در مطالب عرفانی این کتاب ها می یابد؛ هرچند در مواردی روحی است که طی زمان و به حسب برخی آفات بیرونی در یک پیکر آفت دیده جای گرفته است. تحقیق پیش رو به نشان دادن چگونگی ورود شمه ای از احادیث و تعالیم معنوی اهل بیت(ع) به تصوف پرداخته است. براساس این پژوهش، شواهد مناسبی برای اثبات خاستگاه شیعی عرفان اسلامی می توان به دست داد. این شواهد، از نوع نگاه صوفیه به اهل بیت(ع) و روزنه های نفوذ معارف آن حضرات به تصوف، یعنی بزرگان صوفیه و میراث مکتوب آنان مانند اللمع، الرسالة القشیریه و قوت القلوب قابل اصطیاد است.

کنترل تعاملی، به عنوان یکی از نظام های کنترل، در بستر ارتباطات و تعامل طرفینی بروز می یابد. مدیران به منظور دستیابی به اطلاعات مناسب در راستای اعمال کنترل، از کنترل تعاملی استفاده می کنند. این پژوهش با هدف شناسایی سازوکارهای کنترل تعاملی در سیره امام علی(ع)، با استفاده از روش توصیفی- تحلیلی به مطالعة سیرة مدیریتی ایشان می پردازد. پس از بررسی های انجام شده، دو دسته سازوکارهای رسمی و غیررسمی در نظام کنترل تعاملی ایشان طراحی شد. سازوکارهای رسمی کنترل تعاملی در سیرة ایشان، شامل اطلاع رسانی و شفاف سازی، کسب اطلاعات از مجاری رسمی، و ارائة بازخور می باشد. سازوکارهای غیررسمی کنترل تعاملی در سیرة ایشان، مواردی از قبیل امر به معروف و نهی از منکر، کسب اطلاعات از مجاری غیررسمی، و آموزش سرمایه های انسانی در خارج از تعاملات سازمانی را دربرمی گیرد. در نهایت، این نتیجه به دست آمد که امام علی(ع) برخی از سازوکارهای غیررسمی کنترل تعاملی را برای جبران نواقص کنترل رسمی در سازمان به کار می گرفت.

دیر زمانی است که خاورشناسان، مطالعات درباره اسلام را، با انگیزه های مختلفی انجام می­دهند، اما پژوهش دانشگاهی و روشمند غربیان درباره شیعه، به کم­تر از یک قرن می­رسد. شیعه­پژوهی غربیان، در دهه­های اخیر رشد چشم­گیری داشته، اما امامت­پژوهی آن­ها چندان رونقی نداشته و به چند مقاله دائره­المعارفی و برخی کتاب­­ها درباره تاریخ تشیع منحصر است که به مناسبت از ائمه شیعه: بحث نموده­اند. بررسی و تبیین مقاله «امام کاظم علیه السلام » در دایرة المعارف اسلام لیدن که اتان کلبرگ آن را تألیف کرده و هم­چنین بخش مربوط به امام کاظم علیه السلام از کتاب «مذهب شیعه»­ دونالدسون و کتاب «تشیع» هاینس هالم، محور اصلی مقاله حاضر را شکل می­دهد. بررسی مطالب این سه شیعه­پژوه غربی، تصویری نسبتاً جامع از دوران زندگی امام از تولد تا شهادت را نشان می­دهد. مسأله جانشینی امام و پیدایش اختلاف میان شیعیان و شکل­گیری فرقه­های متعدد، مشکلات اجتماعی و سیاسی عصر امام، تقابل امام با خلفا و دستگیری­های متعدد امام، بررسی اقوال متعدد درباره شهادت امام و پیامدهای آن و بررسی علل پیدایش فرقه واقفیه بعد از شهادت امام، از نکات مثبت پژوهش­­های غربیان درباره امام است. از سوی دیگر نحوه تعامل امام با فرقه­ها، مواضع امام دربارة قیام­های علویان در این دوره، مواضع سیاسی- اجتماعی امام به ویژه در تعامل با خلفا، چگونگی ارتباط شیعیان با امام به ویژه در عرصه علمی- فرهنگی از جمله نکاتی است که خاورشناسان درباره زندگی امام کاظم علیه السلام به آن توجه نکرده­اند.

مهم ترین هدف تاریخ نگاری عاشورا در طول قرون متمادی، گسترش فرهنگ ایثار و شهادت طلبی بوده است. به بیان دیگر، تاریخ نگاری عاشورا حامل جریان ایثار و شهادت طلبی است. این سبک از تاریخ نگاری با اشاره به نحوه شهادت امام حسین (ع) و فرزندان و یاران امام، بیشترین نقش را در آگاه سازی این واقعه داشته است. یکی از گزارش های مهم در تاریخ نگاری عاشورا، چگونگی شهادت حضرت علی اصغر (ع) است. شهادت مظلومانه طفلی شیرخوار به دست دشمن در تاریخ نگاری عاشورا، از غم بارترین اتفاقات واقعه عاشورا به شمار می رود . بازتاب شهادت حضرت علی اصغر (ع) در تاریخ نگاری عاشورا از دیرباز، عمق فاجعه عاشورا در میان مسلمانان و غیرمسلمانان را نشان داده است. یافته های پژوهش حاکی از آن است که مورخان شیعه و حتی اهل سنت شهادت حضرت علی اصغر (ع) را یکی از تکان دهنده ترین اقدامات برای سرکوب واقعه عاشورا به تصویر کشیده اند و حتی در دوره حاضر، این واقعه در تاریخ نگاری جدید عاشورا انعکاس فراوانی داشته است. این آثار با خوانشی علمی و مستند و مستدل به شهادت حضرت علی اصغر (ع) پرداخته اند که یکی از نتایج آن در عصر حاضر، به برگزاری آیین هایی برای بزرگداشت طفلان حاضر در واقعه کربلا از جمله حضرت علی اصغر (ع) انجامیده است. با توجه به مطالب فوق، این پژوهش با دیدی توصیفی و تحلیلی به انعکاس شهادت حضرت علی اصغر (ع) در تاریخ نگاری عاشورا در عصر حاضر می پردازد. از این رو پژوهش پیش رو به این پرسش پاسخ می دهد که چرا شهادت حضرت علی اصغر (ع) قرن ها مورد توجه طیفی وسیع از نویسندگان و شاعران قرار داشته است؟