ناهید طیبی

ناهید طیبی

مطالب
ترتیب بر اساس: جدیدترینپربازدیدترین

فیلترهای جستجو: فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۱ تا ۲۰ مورد از کل ۳۳ مورد.
۱.

استناد به حدیث غدیر در رویارویی «وافدات» با معاویه

نویسنده:

کلیدواژه‌ها: غدیر حدیث غدیر وافدات زنان فصیح عرب کتاب أخبار الوافدات عباس بن بکار ضبّی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۸۱ تعداد دانلود : ۵۴
وافدات، اصطلاحی تاریخی برای بانوانی است که به سبب دفاع از امام علی(ع) در نبرد صفین و تحریض سپاه با اشعار و سخنان حماسی خویش، پس از به قدرت رسیدن معاویه به حضور وی فراخوانده شدند. کیفیت حضور آنان در مجلس معاویه و جزئیات گفتگوهای دو طرف، در منابع و به ویژه منابع متقدم تاریخی و ادبی اهل سنت ذکر شده است. مسئله پژوهشی این تحقیق، ارائه تصویری از چگونگی اشاره یا استناد برخی از این بانوان به حدیث غدیر و تحلیل داده های تاریخی این ملاقات ها است. اهمیت و ضرورت تبیین این تصریحات و تلویحات، باتوجه به تلاش خلفای سه گانه و بیش از آنان، معاویه برای حذف ماجرای غدیر از حافظه تاریخی، اعم از تاریخ شفاهی و مکتوب مسلمانان دوچندان می شود. بر اساس یافته های پژوهش، از بین شانزده بانوی گردآوری شده در کتاب أخبار الوافدات، نگاشته عباس بن بکّار ضبّی، هفت تن به حدیث غدیر اشاره داشتند. ام سنان و دارمیّه حجونیه با استفاده از واژه های کلیدی حدیث غدیر مانند «اولی»، «اولی بالامر»، «أوصی النبی» و «عقد له رسول اللّه(ص) من الولایه»، به حدیث غدیر و پیام آن تصریح داشته و مابقی با استفاده از تعابیری مانند «اخذت غیر حقک»، «هیهات ذاک [الخلافه]»، «نحن أحق بهذا الأمر منکم» و... با تأکید به ناراستی خلافت معاویه، به تلویح و کنایه، به واقعه و حدیث غدیر اشاره کردند. 
۲.

معجزات و ارهاصات پیامبر(ص) از دیدگاه آنه ماری شیمل

کلیدواژه‌ها: آنه ماری شیمل ارهاصات محمد رسول خدا مستشرقان معجزات پیامبر (ص)

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۱ تعداد دانلود : ۶۳
مطالعات اسلامی و به ویژه تحلیل سیره رسول خدا از منظر شرق شناسان به جهت نگاه برون دینی و روش های متنوع پژوهشی آنان دارای اهمیت است. کتاب محمد رسول خدا اثر آنه ماری شیمل در معرفی پیامبر(ص) از آثار حوزه استشراق است که نگاهی آمیخته با عرفان و تصوف به سیره و تاریخ رسول خدا دارد. این پژوهش با هدف شناخت و نقد دیدگاه های شیمل به روش تحلیلی و انتقادی درصدد پاسخ به این است که چه نقدهایی بر دیدگاه های خانم شیمل در مورد ارهاصات و معجزات حضرت محمد(ص) وارد است؟ بر اساس یافته های تحقیق، شیمل بدون طیف بندی به ثبت گزارش های معجزات می پردازد. در موضوع ناهماهنگی بین ادعای فوق بشری نبودن نبی و پذیرش گزارش های خوارق عادات و به ویژه تأکید بر شق صدر، عدم تفکیک بین ارهاصات و معجزات و ایجاد ارتباط بین معجزات نبی با روایات کهن هند نقدهای محتوایی بر رویکرد شیمل وارد است. در مواردی مانند رویکرد صوفیانه به سیره نبوی و معجزات، اتکاء به منابع اهل سنت و استفاده اندک از منابع شیعی و اعتماد به افسانه ها و اسطوره سازی ها نیز نقدهای روشی بر شیمل وارد است.
۳.

بازخوانی جایگاه و نقش مادر و فرهنگ مادری درتمدن نوین اسلامی متمرکز بر واژه های «نسائنا» و «أمّ المؤمنین» در قرآن(مقاله پژوهشی حوزه)

کلیدواژه‌ها: مادر فرهنگ مادری تمدن نوین اسلامی جهانشمولی دین اسلام ایده« ام و امت»

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۷ تعداد دانلود : ۲۳
چشم انداز ترسیم شده از ناحیه اهل بیت(ع) برای آینده مطلوب بشریت، ایجاد تمدن اسلامی در سطح جهانی است. عدالت اجتماعی، همگرایی و انسجام و پیوستگی که از شاخصه های اصلی تمدن است، در این تمدن باشکوه رخ می نماید و جمعیت از عناصر تأثیرگذار در ایجاد و شکوفایی آن خواهد بود. نقش مادر و فرهنگ مادری با توجه به جایگاه مادر در پیدایی جمعیت و تربیت انسان متعالی به عنوان یکی از علل تمدن ساز، و نه علت تامّه در ایجاد تمدن نوین اسلامی قابل اهمیت است. در تحقیق حاضر با روش تحلیلی و استفاده از کُدهای موجود در آموزه های دین اسلام به تشریح این نقش پرداخته می شود. بر اساس یافته های تحقیق، رابطه معنادار أُمّ- أُمّت و کلیدواژه های قرآنی «نسائنا» در آیه مباهله و «امهات المؤمنین» در سوره احزاب و نیز تعابیری رمزوارانه در روایات مانند «فاطمه بضعه منی» و «أم ابیها» که قرار گرفتن فرد در مقیاسی بالاتر از یک انسان طبیعی است از کُدها و مستندات نقش تمدن ساز مادر و فرهنگ مادری در تعالیم اسلامی به شمار می رود.
۴.

اقدامات علمی و عملی جعفر بن أبی طالب در حبشه

نویسنده:

کلیدواژه‌ها: جعفربن أبی طالب هجرت به حبشه اقدامات علمی جعفربن أبی طالب اقدامات عملی جعفربن أبی طالب تبلیغ بین ادیانی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۱ تعداد دانلود : ۳۰
هجرت به حبشه نقطه عزیمت تاریخ سیاسی اسلام است و آشنایی با نقش آفرینی جعفر بن أبی طالب، افزون بر کشف حقیقت تاریخی، از آن روی که یکی از عوامل زمینه ساز پذیرش اسلام در شمال آفریقا و گسترش امپراطوری اسلامی توسط فتوحات (سال 90ق/ 709 م) است، ضرورت دارد. از بین مسائل قابل بررسی هجرت، اقدامات علمی و عملی جعفر کمتر مورد توجه بوده است. این تحقیق با هدف کشف حقایق تاریخی مربوط به هجرت، به روش توصیفی و تحلیلی در صدد توصیف و تحلیل اقدامات جعفر در حبشه است. بر اساس یافته های تحقیق، اقدامات جناب جعفر با توجه به جمعیت مهاجران در دو بخش علمی و عملی قابل بحث است. برنامه ریزی و انتخاب هوشمندانه آیات قرآن از موضوعات مشترک دین اسلام و مسیحیت جهت جذب، استفاده از دو اصل «ترغیب» و «اقناع» در تبلیغ اسلام، تمرکز بر مشترکات بین ادیانی به عنوان یک روش دیپلماسی در روابط بین الملل که شاه کلید تقریب و تأثیر بر مخاطب فرامنطقه ای است و تأکید جعفر در سخنرانی خود بر مبانی اخلاق اسلامی به عنوان رهاورد جاودانه اسلام با این پیش-آگاهی که اخلاق در بین پیروان مسیحیت نسبت به عقاید و فقه جایگاه ویژه دارد، از اقدامات علمی جعفر بود. به لحاظ عملی نیز مدیریت عواطف اجتماعی و روانی کاروان مهاجران که پیامدِ همبستگی ناشی از نظام قبیلگی در شبه جزیره بود، تلاش برای حفظ امنیت، آرامش و آزادی مسلمانان در حبشه، معیشت مهاجران و قدرت جذب حبشیان به اسلام از جمله اقدامات جعفر به شمار می رود.
۵.

التحليل النقدي التاريخي لنظرية غياب الحجاب في القرن الأول الهجري القمري

کلیدواژه‌ها: حجاب المرأه قضیّه وجود الحجاب النقد التاریخی لغیاب الحجاب سنه النبی (ص) سنّه أهل البیت (س) تاریخ صدر الاسلام

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۱ تعداد دانلود : ۹
قضیه وجود الحجاب ومدی أهمیته فی القرن الأول الهجری، من القضایا الأساسیه فیما یتعلق بموضوع ستر المرأه وحجابها. وقد أجریت هذه الدراسه التحلیلیّه الوثائقیه بهدف تحلیل الوثائق التاریخیّه حول قضیّه حجاب المرأه فی القرن الأوّل الهجری، وکیفیّه تعامل النبی والأئمّه مع النساء السافرات فی صدر الإسلام. ولهذا الغرض تمّ فحص جمیع المصادر العلمیه المکتوبه بما فی ذلک الکتب والمقالات والأحادیث ذات الصله، کما تمّ تحلیل ونقد دعوی أنّ عدم وجود تقریرٍ تاریخی عن نهی النبی وقاده الدین فی صدر الإسلام عن کشف الحجاب وعدم معاقبه النساء السافرات یدلّ علی عدم تنفیذ حکم الحجاب فی صدر الإسلام. وقد أظهرت النتائج أنّ قرائن عده کتأثیر هتک ستر المرأه فی وقوع بعض المعارک، واستنکار الرأی العام لترک بعض النساء الحجاب، وتغییر ستر النساء بعد نزول آیات الحجاب، والاحتجاج على هتک ستر سبایا کربلاء، کلّها یؤکّد أهمیّه الحجاب فی صدر الإسلام. کما أنّ هناک روایات تاریخیّه تدلّ علی حثّ النبی والإمام علی على مراعاه الحجاب فی شکل أوامر أو نصائح أو أدعیه، والنهی عن ترک الحجاب والإعراض عن النساء السافرات، وهی من الأدلّه الناقضه للدعوی المذکوره، ما یؤکّد مکانه الحجاب ومدی أهمّیته فی صدر الإسلام. 
۶.

بررسی دیدگاه ابن تیمیه درباره «علم غیب» و «اخبار غیبی»

نویسنده:

کلیدواژه‌ها: علم غیب اخبار غیبی امام علی (ع) اخبار غیبی امام علی (ع) ابن تیمیه (م۷۲۸ق

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۸ تعداد دانلود : ۱۸
علم غیب و صدور اخبار غیبی از امامان((ع))، از مباحث کلامی شیعی است و اعتقاد شیعه به این آموزه انکارپذیر در طول تاریخ تشیع، با اندکی قبض و بسط، در مجامع علمی مطرح بوده است؛ هرچند برخی علمای اهل سنّت نیز آن را می پذیرند. در این میان، دیدگاه ابن تیمیه (م728ق) به دلیل جایگاه علمی وی در جامعه اهل تسنن و اهمیت مقوله کلامی علم غیب در منازعات بینامذهبی و نیز نگاشته هایی در مورد اعلام پذیرش علم غیب امام علی(ع) از سوی ابن تیمیه، قابلیت بحث دارد. بر مبنای دستاورد مقاله حاضر، ابن تیمیه قائل به صدور اخبار غیبی از اصحاب پیامبر(ص) بوده که امام علی(ع) و نه دیگر ائمه((ع)) نیز در شمار آنان است. او این آگاهی از اخبار غیبی را فضیلتی خاص و یا دلیلی بر امامت نمی دانست و آن را حتی به کاهنان، ساحران و مدعیان نبوت نیز نسبت می دهد؛ گرچه منشأ این علوم در اصحاب را شخص پیامبر(ص)، و سرچشمه علم غیب دیگران را جنّیان و شیاطین می داند. مجموعه داده های موجود، اعتقاد ابن تیمیه به «صدور اخبار غیبی» از امام علی(ع)، و نه پذیرش علم غیب امام(ع) از سوی او را برمی تابد.
۷.

تحلیل و نقد تاریخی نظریه مسئله نبودگی حجاب در قرن اول هجری- قمری(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: حجاب زنان مسئله بودگی حجاب نقد تاریخی نبودگی حجاب سیره پیامبر(ص) سیره اهل بیت(ع) تاریخ صدر اسلام

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۲۳ تعداد دانلود : ۴۷۰
حجاب و مسئله موضوعیت و بودگی آن در قرن اول هجری- قمری ازجمله مباحث مبنایی پوشش و حجاب بانوان است. پژوهش حاضر به روش اسنادی- تحلیلی و با هدف بررسی و تحلیل مستندات تاریخی در مسئله پوشش زنان در قرن اول هجری- قمری و نوع رویارویی پیامبر(ص) و دیگر پیشوایان دینی صدر اسلام با بی حجابی و ناپوشیدگی زنان انجام شد. بدین منظور کلیه منابع مکتوب علمی اعم از کتب و مقالات و گزارش های مربوطه بررسی گردید و این ادعا که نبود گزارشی تاریخی از مخالفت و مقابله پیامبر(ص) و پیشوایان دینی صدر اسلام با بی حجابی و عدم مؤاخذه و مجازات افراد بی حجاب، مسئله نبودگی حجاب در صدر اسلام را نشان می دهد، نقد و بررسی شد. نتایج بررسی ها نشان داد که نقش پوشش زنان در وقوع بعضی نبردها، اعتراض افکارعمومی به کم حجابی برخی زنان، تغییر پوشش زنان پس از نزول آیات حجاب و تأکید بر مسئله پوشش زنان در گزارش های مربوط به اسرای کربلا حکایت از موضوعیت حجاب در صدر اسلام دارد. همچنین وجود گزارش های تاریخی در مورد مقابله ایجابی پیامبر(ص) و امام علی(ع) در قالب دستور، توصیه و یا دعا برای حجاب داشتن زنان و برخوردهای سلبی ایشان در قالب نهی بی حجابی و روی گرداندن از زنان بی حجاب، ازجمله گزارش های نقض کننده ادعای مذکور است و موضوعیت حجاب در صدر اسلام را تأیید می کند.
۸.

نقدی برعلل تاریخی تفاوت ارث عموی پدری و پسرعموی ابوینی از منظر شیعه و اهل سنت متمرکز بر دیدگاه مدرسی و مادلونگ

نویسنده:

کلیدواژه‌ها: فقه شیعه فقه اهل سنت علل تاریخی ویلفرد مادلونگ حسین مدرسی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۶۳ تعداد دانلود : ۱۱۸
تفاوت احکامارث در فقه شیعه و اهل سنت و به طور خاص در مسأله تقدم ارث پسرعموی ابوینی بر عموی ابوی که ثمره تاریخی به بار می آورد در فقه امامیه از مسائل مهم فقهی- تاریخی شیعه بوده که مخالف احکام فقهی ارث نزد اهل سنتاست. به اعتقاد مدرسی طباطبایی و مادلونگ، شیعه با طرح نظریه أقربیّت پسر عموی پدر و مادری که امیرمؤمنان است استدلال عباسیان مبنی بر این که عباس، عموی پیامبر(ص) به خاطر قُرب نَسبی اَولی و اَحقّ و مقدم به پیامبر و میراث وی از جمله خلافت است، را رد می کند. این منازعات با محوریت شخص ابوطالب شکل گرفته است به این معنا که چون ابوطالب، پدر امام علی(ع) با عبدالله، پدر پیامبر(ص) برادر ابوینی (پدر و مادری) بودند، علی(ع) که پسرعموی ابوینی پیامبر(ص) است بر عباس که عمویأبی(پدریِ) او بوده در ارث بردن از پیامبر(ص) تقدم دارد.در نوشتار حاضربا روش نقد متن، دیدگاه های مادلونگ و مدرسی در تحلیل ریشه های تاریخی تباین وراثت نقد و بررسی می شود و مجموعه نقدها با استفاده از داده های تاریخی و در مواردی منابع تفسیری و روایی صورت می گیرد. دستاورد تحقیق حاضر، این ادعا که اختلافات دو فرقه شیعه و اهل تسنن در احکام ارث و به طور خاص در محروم کردن عموی أبی توسط  پسر عموی ابوینی از ارث بر مبنای فقه شیعی حاصل گرایش و علاقه شیعه به جایگاه حضرت فاطمه(س) و حق خلافت حضرت علی(ع) و مخالفت با جریان سقیفه است، مخدوش است زیرا افزون بر این که خلافت بر مبنای کلامی شیعه جزء میراث پیامبر(ص) نبوده و بر اساس نصّ الهی تعیین شدهاست، این تقدم در ارث مبنای قرآنی و روایی داشته و مطابق قواعد فقهی است. مسأله مورد نظر یعنی محروم شدن یکی به واسطه وجود دیگری، تا حدودی مشابه حکم قرآنی «کَلاله» است که برادران ابوینی، برادرانپدریرا از ارث محروم می کنند و با وجود کلاله(وراثت خواهر یا برادر از میت) ابوینی، نوبت وراثت به کلاله اَبی(پدری) نمی رسدالبته با این تفاوت که در کلاله هر دو وارث در یک طبقه هستند، اما عمو و پسر عمو در دو طبقه قرار دارند.
۹.

بررسی تاریخی تعبیر «ان هذا اخی ووصیی وخلیفتی» در گزارش های «دعوت»

نویسنده:

کلیدواژه‌ها: دعوت امیرالمؤمنین علی (ع) پیامبر اسلام (ص) وصی خلیفه طبری ابن اثیر

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۵۴ تعداد دانلود : ۱۹۹
مسئله دعوت و جزئیات مرتبط با آن در منابع متقدم ثبت شده است و با وجود تفاوت های الفاظ، در بیان اصل ماجرا و کیفیت آن مشابهت های بسیار وجود دارد. نکته مهم در بیان و تبیین این ماجرا، تصریح به خلافت امام علی (ع) است. حذف و اضافاتی در منابع متقدم و متأخر و در آثار و تحلیل های مستشرقان دیده می شود که با توجه به انگیزه های سیاسی و یا اعتقادی صورت گرفته است. در پژوهش حاضر با تمرکز بر گزارش های موجود در آثار تاریخ نگاران متقدم مانند ابن هشام ، ابن سعد، طبری و ابن اثیر و ابن کثیر تصویری از ماجرای مرحله دوم دعوت، مشهور به انذار العشیره ارائه می شود تا با مقایسه آثار تحریف گر متقدمین و متأخرین، نقص در روایتگری تاریخی و عدم حفظ امانت مشهود و مشخص شود. براساس دستاورد پژوهش حاضر در دو منبع تاریخ طبری و الکامل فی التاریخ ابن اثیر، پیامبر (ص) در پایان دعوت از خویشان خود، امام علی (ع) را با تعبیر «ان هذا اخی و وصیی و خلیفتی» خلیفه پس از خویش اعلام کرد. این درحالی است که طبری در تفسیرش و ابن کثیر در کتاب تاریخی و تفسیرش با تعبیر «ان یکون اخی و کذاو کذا» این حقیقت تاریخی تحریف کرده اند. در چاپ اول کتاب حیات محمد (ص) نگاشته محمد حسین هیکل، تعبیر خلیفتی آورده شده، اما در چاپ دوم حذف شده است. به طور قطع، تغییر نقل قول ها و حذف نکته مهم تاریخی به سبب تمایلات فرقه ای و مذهبی از ارزش کار علمی می کاهد.
۱۰.

بازشناخت سیره نگاران شیعی و بررسی عوامل رشد نگارش سیره نبوی (ص) در بین شیعیان در قرن سوم و چهارم هجری

کلیدواژه‌ها: سیره سیره نگاری سیره نبوی شیعیان سیره نگار قرن سوم قرن چهارم

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۵۷ تعداد دانلود : ۱۵۶
نگارش سیره نبوی، از جمله علایق نگارشی مسلمانان در قرون نخستین اسلام به شمار می رود که همواره تحت تأثیر عوامل و زمینه های تاریخی گوناگون بوده است. مسئله مورد توجه در تحقیق حاضر، بررسی کتب سیره نبوی و شخصیت شیعیان سیره نگار در قرون سوم و چهارم و میزان تأثیرپذیری از دستگاه عباسیان در زمینه های اجتماعی و فرهنگی است. انتخاب این بازه زمانی، به دلیل اهمّیت تعدد سیره نویسی نبوی در این دوره است که بعدها منبعی برای ارجاعات نویسندگان پسین گردید. مقاله حاضر درصدد پاسخ به این پرسش است که چه عواملی در قرن سوم و چهارم، در رشد سیره نگاری نبوی در بین شیعیان تأثیرگذار بوده است. یافته های پژوهش نشان می دهد اقدامات و نگرش های برخی خلفای عباسی  از جمله مأمون، معتصم و واثق  در سال های 198 تا232ق، که در عصر اقتدار و اوج قدرتمندی بودند، توانست فضای مناسبی برای نویسندگان سیره فراهم سازد و این حاکی از رشد فرهنگ و تمدن در این دوران است. از سویی دیگر، دوران حکومت آل بویه، نقش بسزایی در رونق و جذب عالمان و نویسندگان داشته و حمایت آنان، باعث نشر بیشتر کتب و ترویج فرهنگی در قالب مذهبی است. در این میان شورش ها و جدال های سیاسی و نیز نفوذ ترکان در قلمرو خلافت عباسی، تأثیر مهمی در ضعف و افول تمدن و فرهنگ اسلامی نهاد و پایه های حکومت را سست کرد و سرانجام، سرنگونی آن را سرعت بخشید.
۱۱.

نقد محتوایی و روشی مادلونگ در مورد ریشه های اختلاف منزلت زن در فقه شیعه و اهل سنت با تمرکز بر مقاله «نگرش شیعه به زن در آینه فقه»

نویسنده:

کلیدواژه‌ها: ویلفرد مادلونگ فقه زنان منزلت زن متعه طلاق بدعی وراثت

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۲۲ تعداد دانلود : ۱۴۳
در مقاله «نگرش شیعه به زن در آینه فقه»، نگاشته مادلونگ، پاره ای اختلافات فقهی امامیه و اهل سنت نیز اختلافات فِرق شیعی و خاستگاه و عرصه های آنها با تمرکز بر سه مسئله فقهیِ ازدواج موقت، طلاق بدعی و ارث زنان بررسی شده است. مادلونگ با روش تاریخی، منازعات کلامی و زمینه های تاریخی تقابل شیعه و سنی را خاستگاه اصلی اختلافات این دو فرقه در مسائل فقهی زنان می داند و تفاوت منزلت زن در این دو دیدگاه را به بحث می گذارد. پژوهش پیش رو با استفاده از منابع تاریخی، روایی و فقهی و به روش توصیفی- تحلیلی درصدد پاسخ به این پرسش است که چه نقدهایی بر محتوا و روش مادلونگ در مقاله «نگرش شیعه به زن در آینه فقه» وارد است. در این نوشتار، نخست دیدگاه و مستندات مادلونگ بیان شده و در ضمن آن، برای نقد محتوا به ارزیابی سندی و دلالی مستندات روایی و تاریخی پرداخته و سپس نقد روشی صورت بندی شده است. بر اساس یافته های تحقیق، گرچه مادلونگ منزلت زن در فقه امامیه را بالاتر از اهل سنت می داند، اختلافات را برخاسته از نگرش مثبت شیعه به زن ندانسته، بلکه حاصل گرایش شیعه به جایگاه فاطمه (س) و حق خلافت علی (ع) و مخالفت تاریخی با خلیفه دوم می داند. به لحاظ محتوا نادیده گرفتن نظام کلامی شیعه، رویکرد صرفِ تاریخی به آموزه های فقه شیعه و بی توجهی به مستندات فقها در مباحث فقهی به ویژه در عرصه فقه زنان، از نقاط قابل نقد است، اما در این مجال صرفاً به بررسی روش مادلونگ پرداخته می شود. نقدهایی چون ارجاع به منابع غیراصیل، برخورد گزینشی در استفاده از منابع، ارائه مطالب بدون استناد و تحلیل های متضاد از جمله اشکالات روش مادلونگ در این مقاله است.
۱۲.

رابطه روایت «النساء عیّ و عوره» و وجوب حجاب شرعی تا قرن پنجم(مقاله پژوهشی حوزه)

کلیدواژه‌ها: حجاب شرعی زنان حدیث «المرأه عی و عوره» تطور تاریخی حدیث

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۶۱۵ تعداد دانلود : ۴۳۱
زنان در بیان ناتوان بوده و عورت هستند، پس در مقابل ناتوانی کلام آنان سکوت کنید و عورت بودنشان را با مستقر کردن در خانه ها بپوشانید. روایت مزبور در منابع روایی شیعه و اهل سنّت آمده است. «ا لنِّسَاءُ عَی و عَوْرَهٌ فَاسْتُرُوا عِیهُنَّ بِالسُّکوتِ واسْتُرُوا عَوْرَاتِهِنَّ بِالْبُیوتِ » روایت اشاره دارد بر حجاب حداکثری و خانه نشینی زنان که برخی به آن استناد می کنند. گرچه روایت مذکور، دلیل اصلی حجاب شرعی نبوده و دلائل متقن دیگری از قرآن، سنت، عقل و اجماع بر حجاب شرعی وجود دارد، اما بررسی روایت به لحاظ سند و متن و همچنین تطور تاریخی از باب کشف حقیقت، تنقیح داده های مربوط به زنان در منابع اسلامی و ارائه تصویر مناسب زن در اسلام به جامعه جهانی ضروری است. نوشتار حاضر با روش تحلیلِ تاریخی، فقه الحدیثی و تطورشناسی در صدد نقد و بررسی روایت یاد شده و تحولات تاریخی آن به لحاظ سند، محتوا تا قرن پنجم است. انتخاب بازه زمانی یادشده به دلیل تطور معنادار حدیث از قرن سوم تا پنجم و تکرار اطلاعات در منابع از قرن پنجم به بعد است. بر اساس یافته های تحقیق حاضر روایت « النِّسَاءُ عَی وعَوْرَهٌ » در پنج منبع شیعی تا قرن پنجم ثبت شده که چهار مورد ضعیف السند و یک مورد حسَن است؛ اما به سبب تعارض با قرآن، سنت و سیره اهل بیتD و مسلمات علمی موثوق الصدور نبوده و قابل اعتماد نیست و نقش زیدیه در ورود آن به منابع امامیه پررنگ است. در منابع اهل سنّت از گزارشی که روایت مزبور را به پیامبرJ استناد دهد وجود ندارد و گوینده آن برخی صحابه مانند ابن مسعود، عمربن خطاب و ابن عباس هستند که تا قرن پنجم رشد وارونه سند داشته است. از سویی متن روایت با قرآن، سیره و سخن نبوی و مسلّمات علمی ناسازگار و حتی معارض می باشد. زمینه های تاریخی شکل گیری و رشد این حدیث و احادیث مشابه که در آن ها به مذمت زنان پرداخته شده، نمایانگر سابقه وجود این تعبیرات در فرهنگ عمومی و ادبیات عصر جاهلی و ترویج آن توسط کوفیان و بصریان است.
۱۳.

بررسی گونه های برخورد ائمه (ع) با اهل کتاب (برخوردهای تبیین گرانه و عملی)

نویسنده:

کلیدواژه‌ها: ائمه (ع) اهل کتاب سیره سیره ائمه (ع) پیروان اهل کتاب

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۰۸ تعداد دانلود : ۳۶۵
برخورد پیشوایان دینی با اهل کتاب از مسائل مهم در ارتباطات برون دینی مسلمانان است. در مورد چگونگی برخورد پیامبر (ص) با سران و پیروان ادیان، مقاله هایی نوشته شده است، اما در برخورد و سیره ائمه (ع) تنها سیره امام علی (ع) و امام رضا (ع) بررسی شده است. با توجه به این مقاله می توان دریافت که برخورد ائمه (ع) با اهل کتاب به دو شیوه قابل بررسی است، یکی برخورد تبیین گرانه نسبت به جایگاه، حقوق و احکام ارتباط با اهل کتاب که به طور معمول از سخنان و نامه های ائمه (ع) استخراج می شود و دیگری برخورد عملی با اهل کتاب که در کتب سیره و تراجم مطرح شده است. در مجموع برخوردهای تبیینی ائمه (ع) در زمان خلافت امام علی (ع) و عصر امام سجاد (ع) تا امام کاظم (ع) که فرصتی برای تبیین احکام، آموزه ها و تعالیم اسلامی به وجود آمد به اوج خود می رسد، مانند سخنان و نامه های امام علی (ع)، رساله حقوق امام سجاد (ع) و حق اهل ذمه؛ همچنین پاسخ های امام باقر، صادق و کاظم (ع) به نصرانی ها و یهودی ها. اوج شکوفایی برخورد تبیینی و عملی با اهل کتاب در زمان امام رضا (ع) و در پی شگرد سیاسی مأمون و نهضت ترجمه و طرح مناظرات امام (ع) با اهل کتاب بود. این زمینه برای امام جواد (ع) هم بود، اما در دوره سه امام آخر به دلیل فشارهای روانی دستگاه خلافت و نظارت ها و ورود جاسوسان به بیت امامت گزارشی از ارتباط با اهل کتاب موجود نیست.
۱۴.

نقش بانو امین(رحا) در گسترش علوم اسلامی با تأکید بر دانش و روش تفسیری

نویسنده:

کلیدواژه‌ها: بانو امین دانش تفسیر روش های تفسیری مخزن العرفان گسترش علوم

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۲۲ تعداد دانلود : ۱۱۹
تنوع موضوعات کتب بانو امین(رحا) (1274- 1362ش) نمایانگر نقش وی در علوم اخلاق، عرفان، فلسفه، کلام و تفسیر است؛ اما غلبه نگرش قرآنی و به ویژه کتاب تفسیر ایشان، موجب تمرکز مقاله حاضر بر نقش بانو امین در دانش و روش تفسیر شده است. این نوشتار با بررسی درون متنی تفسیر مخزن العرفان و نگاهی برون متنی (با هدف بررسی میزان تأثیر آن در آثار دیگر) به تحلیل نقش بانو امیندر تحولات دانش و روش تفسیری می پردازد. بر اساس یافته های تحقیق، تفسیر مخزن العرفان، گرچه در ابتدا و با توجه به عنوان آن، رویکرد عرفانی را برمی تابد، اما با دقت در محتوای آن می توان ضمن مشاهده روش دِرایی (اجتهادی)، عرفانی و روایی، شاهد رویکرد کلامی، اجتماعی و تربیتی بانو به تفسیر بود. روش تفسیری این بانوی مجتهده، آمیزه ای از روش های قرآن به قرآن، عقلی، نقلی و شهودی است. تعیین نقش زمینه ساز بانو در گسترش دانش تفسیر در جامعه زنان، تأثیرگذاری وی در اتخاذ روش های تفسیری در تفاسیر پسین و قابلیت تبدیل روش ترکیبی در تفسیر توسط ایشان به یک مکتب و یا مدرسه جدید تفسیری، از دیگر دستاوردهای مقاله است. عنوان «مکتب ترکیبی تفسیر» پیشنهاد نگارنده برای این روش تفسیری است. بسامد کتاب تفسیر مخزن العرفان در آثار بعدی و نگارش مقالات متعدد با محوریت این تفسیر، بیانگر نقش قابل توجه بانو در دانش و روش تفسیر است.
۱۵.

واکاوی دلالت های تاریخی خطبه ام الخیر در دفاع از ولایت امیرمؤمنان(ع)(مقاله پژوهشی حوزه)

کلیدواژه‌ها: ام الخیر بنت الحریش جنگ صفین معاویه تاریخ زنان خطابه

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۶۲ تعداد دانلود : ۴۴۱
بررسی نقش آفرینی های بانوان در عرصه های مختلف سیاسی و اجتماعی صدر اسلام، یکی از ضرورت های پژوهش برای فهم زوایای پنهان رویدادهای این مقطع مهم تاریخی است. مقاله حاضر که ویژه بررسی یکی از بانوان باورمند علوی به نام ام الخیر بنت الحریش بن سراقه است با روش وصفی تحلیلی می کوشد، خطبه این بانو را در جنگ صفین از نظر روش و مضمون مورد توجه و تأمل قرار دهد. بر اساس یافته های این پژوهش، ام الخیر با بهره گیری از آیات قرآن به وصف معاویه و جبهه مقابل امیرالمؤمنین علی(ع) پرداخته است و ضمن نکوهش دنیامداری و غفلت، آنها را از مخالفت با فرامین الهی و پیروی از هوای نفس بر حذر داشته است. دیگر محورهای سخنان او به آیات دال بر ابتلا و آزمون الهی، صبرمداری، توحیدمداری، برجسته ساختن ابعاد هدایت الهی و سرانجام استناد به دلایل نقلی و عقلی برتری امیرمؤمنان حضرت علی(ع) اختصاص یافته است
۱۶.

بازشناخت نقش های سیاسی اجتماعی بانو حُدَیث، همسر امام هادی(ع)(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:

کلیدواژه‌ها: تاریخ تشیع امام هادی (ع) امام عسکری (ع) بانو حُدَیث زنان اهل بیت (ع) نقش های زنان عصر دوم عباسی

حوزه‌های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی تاریخ اسلام و سیره کلیات شخصیت ها
  2. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی تاریخ اسلام و سیره تاریخ و سیره شناسی تاریخ و سیره اهل بیت(ع)
تعداد بازدید : ۱۳۱۲ تعداد دانلود : ۷۴۱
نقش همسران اهل بیت(ع) به دلیل جایگاه اجتماعی و پیوستگی آنان با امامان(ع)، یکی از نقش های کلیدی در تاریخ اهل بیت(ع) است. نقش سیاسی اجتماعی بانو حُدَیث، همسر امام هادی(ع)، به سبب شرایط ویژه عصر امامت امام هادی(ع)، امام عسکری(ع) و امام زمان(ع) (عج)، از جمله موضوعات مهمی است که بازشناخت آن، افزون بر گشودن صفحه هایی نو در تاریخ اسلام، موجب شناساندن بانوان ناشناخته، ولی تأثیرگذار خواهد بود. تحقیق حاضر، با رویکرد تاریخی در صدد تبیین نقش های سیاسی و اجتماعی همسر امام هادی(ع) با توجه به شرایط تاریخی زمانه حیات اوست که با استفاده از منابع تاریخ عمومی و تاریخ اهل بیت(ع) و بخش های مغفول مانده در منابع، سامان یافته است. بر اساس یافته های این تحقیق، تحمل دشواری های ناشی از فشارهای روانی و سیاسی دستگاه خلافت عباسی و نیز مدیریت بحران درون خانوادگی برآمده از تزاحم و تنوع آرای فرزندان امام هادی(ع)، از جمله نقش های بانو حُدَیث در عصر امام هادی(ع) بود. در عصر امام عسکری(ع) نیز با توجه به جدی ترشدن مسئله امامت دوازده امام، افزایش فعالیت های ضدّ شیعی خلفای عباسی و کارگزاران آنها، ایجاد محدویت برای اصحاب و سفیران امام و نیز تنگ شدن دایره ارتباطات امام و شیعیان، نقش بانوان در این دوره برجسته می شود. بارزترین نقش های سیاسی و اجتماعی بانو حُدَیث در این دوره را می توان همکاری برای رفع تحیر از جامعه شیعی و برنامه ریزی برای حفظ باورهای مکتب اهل بیت(ع) و حفظ جان امام زمان(ع) به شمار آورد
۱۷.

خوانش و بررسی روایات مربوط به خَیزُران، مادر امام جواد (ع)(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:

کلیدواژه‌ها: نقد روایت امام جواد (ع) خیزران مادر امام جواد (ع) روایات شیعی

حوزه‌های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی تاریخ اسلام و سیره تاریخ و سیره شناسی تاریخ و سیره اهل بیت(ع)
  2. حوزه‌های تخصصی تاریخ گروه های ویژه تاریخ زنان
تعداد بازدید : ۲۱۱۲ تعداد دانلود : ۹۰۰
نقد درونی و بیرونی روایات مربوط به خویشاوندان و نزدیکان ائمه(ع) می تواند پاره ای ابهام های تاریخی را برطرف کند و گوشه های تاریک از تاریخ زندگی معصومان(ع) را روشن سازد. درباره مادر امام جواد(ع) آمیخته ای از اطلاعات درست و نادرست در منابع تاریخی آمده است. این نوشتار پس از توضیح درباره مهم ترین مفاهیم استفاده شده در مقاله و بررسی نام ها، کنیه، تبار، مکان تولد و مدفن خیزران، مادر امام جواد(ع)، کوشیده است سه روایت اصلی دربردارنده اطلاعات درباره این بانوی بزرگوار را با بهره گیری از روش سنجش داده های تاریخی بررسی کند. این سه روایت که با توجه به محتوای آن، می توان آن ها را «روایت درخواست ابلاغ سلام به بانو از سوی امام کاظم(ع)»، «روایت ولادت امام جواد(ع)» و «روایت قیافه شناسی» نامید، به لحاظ سند قوت چندانی ندارد. با این حال، بخشی از مفاد روایت اول و سوم به دلیل همسویی با مفاد روایات معتبر و دیگر قرائن تاریخی، قابل پذیرش به نظر می رسد.
۱۹.

دلایل تاریخی مخالفت با خلافت منصوص از دیدگاه نقیب ابوجعفر (613ق.)(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:

کلیدواژه‌ها: خلافت مشروعیت خلافت امیرالمؤمنین علی بن ابی طالب نقیب ابوجعفر شرح نهج البلاغه ابن ابی الحدید

حوزه‌های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی تاریخ گروه های ویژه منابع و کلیات
  2. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی تاریخ اسلام و سیره تاریخ و سیره شناسی تاریخ سیاسی مسلمین
تعداد بازدید : ۸۹۰ تعداد دانلود : ۶۴۲
عوامل مخالفت با نص خلافت از موضوعاتی است که قرن ها، ذهن و اندیشه صاحب نظران مسلمان را مشغول ساخته است. بررسی دیدگاه های گوناگون درباره چرایی مخالفت ها می تواند بخش هایی ناپیدا از تاریخ را ترسیم کند. نقیب ابوجعفر(613ق.)، عالم و متکلم شیعی، یکی از افرادی است که در این زمینه، اندیشه هایی ناب دارد امّا تا کنون آرای او درباره خلافت بررسی نشده است. مجموعه دیدگاه های او را می توان در شرح نهج البلاغه ابن ابی الحدید معتزلی(656ق.) جست وجو کرد. در یک نگاه کلی، مجموعه دلایل مخالفت با خلافت منصوص از دیدگاه او را می توان در تفاوت بینش ها و نگرش های اهل سنت درباره خلافت، وجود زمینه های مخالفت در زمان حیات پیامبر3 که موجب جرأت مخالفان شده بود، عذر تراشی هایی علیه امیرالمؤمنین حضرت علی1 و نوع نگاه به شخصیت آن حضرت و نیز ابوبکر ترسیم کرد.
۲۰.

بررسی تاریخی نقش اجتماعی بانو حمیده مصفا؛ مادر امام کاظم علیه الیلام(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:

کلیدواژه‌ها: امام صادق (ع) امام کاظم (ع) حمیده مصفا مادر امام کاظم (ع) خاندان امامت

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۵۰۳ تعداد دانلود : ۹۰۴
مادران ائمه:، از جمله انسان­های تأثیرگذار در عصر ائمه: به­شمار می­آیند و از آن­جا که مصداق بارز ""ارحام مطهره"" هستند، جایگاه بسیار والایی دارند. در این میان، بررسی زندگانی بانو حُمَیده، مادر امام کاظم علیه السلام از آن روی که امام باقر علیه السلام و امام صادق علیه السلام در مورد وی سخنان مهم و ارزشمندی داشته­اند، و نیز از آن جهت که در سایة آشنایی با تاریخ زندگی او می­توان بخش­هایی از تاریخ اسلام را با نگاهی نو مرور کرد ضرورت و اهمیت ویژه­ای دارد. نوشتار حاضر، افزون بر واکاوی روایات مربوط به بانو حمیده و آشنایی با ویژگی­های شخصی و شخصیتی و جایگاه این بانو در خاندان امامت، به بررسی نقش اجتماعی ایشان با توجه به گزارش­های موجود در دوران زندگی امام صادق علیه السلام و امام کاظم علیه السلام پرداخته ­است. مهم­ترین این گزارش­ها مواردی است که حاکی از وکیل قرار دادن این بانو برای ادای حقوق مردم مدینه و ارجاع امام صادق علیه السلام به ایشان برای پاسخ­گویی به سؤال فقهی و نیز وصی قرار گرفتن وی از سوی امام صادق علیه السلام است.

پالایش نتایج جستجو

تعداد نتایج در یک صفحه:

درجه علمی

مجله

سال

حوزه تخصصی

زبان