درخت حوزه‌های تخصصی

«شخصیتشناسی مدعیان» حوزه جدیدی است که به شاخصههای رفتاری، عوامل و بسترهای پیدایشی آنها و رویکردهای اجتماعی مدعیان میپردازد. «شخصیت» بیانگرِ آن دسته از ویژگیهای افراد است که شامل الگوهای ثابت فکری، عاطفی و رفتاری آنهاست. شناخت ویژگیهای شخصیتی «مدعیان» و زمینههای بروز ادعایشان، اهمیت بسیاری دارد، چراکه این امور بنیادین، شخصیتشان را تحتالشعاع قرار میدهد و آنها را وادار میکند شخصیت واقعیشان را فراموش کرده و برای خودشان شخصیتی دروغی بسازند. البته گاهی ادعای شخص مدعی، در روان و روحیات و گاهی هم در شخصیت منحرفش ریشه دارد، و گاهی هم معجونی از هردوست. گفتنی است، شناسایی ریشههای فکری و عملی، درمان و مقابله با این پدیده شوم را آسان خواهد کرد.

دانش مهدوی وشناخت امام عصر؟عج؟ یکی از اجزای نگرش مهدوی میباشد. پژوهش حاضر با هدف بررسی سطح دانش و نگرش مهدوی دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی تبریز در سال 1396 صورت گرفته است. روش: نوع این پژوهش کاربردی _ توصیفی است. جامعه آماری این پژوهش دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی تبریز میباشند. روش نمونهگیری، تصادفی طبقهای بوده و حجم نمونه، 368 نفر میباشد. ابزار پژوهش پرسشنامه خودساخته با روایی 82/0 و پایایی 84/0 میباشد. یافتهها: دانش و نگرش مهدوی دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی تبریز، زیاد و در جهت موافق، بالاتر از حد متوسط میباشد. دانش و نگرش مهدوی دانشجویان با هم رابطه مثبت و مستقیم دارند. بومی و غیر بومی بودن تأثیری در میزان دانش مهدوی دانشجویان ندارد. نتیجهگیری: درصد بالای نگرش نسبت به دانش مهدوی نشانگر باورهای عمیق نسبت به موضوع مهدویت میباشد. علیرغم تفاوت در دانش مهدوی دانشجویان دختر و پسر، نگرش و باور آنها به مهدویت یکسان است.

آموزه مهدویت به عنوان ارزشمندترین باور در فرهنگ سترگ پیشوایان معصوم؟عهم؟، دارای واژگان، اصطلاحات و ترکیبهای ویژهای است که برخی هماهنگ معارف این باور، معنایی خاص پیدا کرده است. در این پژوهش تلاش شده تا با پاسخ به این پرسش که شعار «البیعه لله» که این روزها فراوان در مقوله نشانههای ظهور مهدی؟عج؟ بدان توجه میشود، به چه معناست؟ سرآغاز بهکارگیری آن با توجه به منابع در دست، کجا بوده است؟ در چه روایاتی؟ با چه اندازه اعتبار نقل شده است؟ این نوشتار با روش توصیفی _ تحلیلی، انتقادی سامان یافته و بر حسب دستآورد یا نتیجه پژوهش از نوع بنیادین و از لحاظ هدف تحقیق از نوع اکتشافی و به لحاظ نوع دادههای مورد استناد، پژوهشی کمی _ کیفی به شمار میآید که «تحلیل واژگانی موجود در منظومه آموزههای مهدوی را برای فهم ژرف این آموزهها امری بایسته میداند». بیترید یافتههای نو در این بررسی که امتیاز این پژوهش است و در کمتر نوشتاری پیش از آن میتوان سراغ داشت، نشان میدهد شعار «البیعه لله» به عنوان نگاشته پرچم امام مهدی؟عج؟ در هیچ سخنی از معصومین؟عهم؟ نقل نشده است و فقط به عنوان ندای جبرئیل در برخی روایات آمده است.

فراگیر شدن ظلم و فساد در آستانه ظهور حضرت حجت؟عج؟ امری است که در روایات گوناگون به عنوان یکی از علائم ظهور به آن اشاره شده است. از طرفی در آموزههای دینی به کسی اجازه بیعدالتی، فساد و به تعبیری اباحیگری داده نشده است. سوالی که همواره ذهن برخی را به خود مشغول کرده و پژوهش حاضر تلاشی است در جهت پاسخگویی به آن، این است که با توجه به رواج ظلم و فساد در آستانه ظهور، چگونه میشود هم به دستورات دینی پایبند بود و هم جزء منتظران ظهور بود؟ توجه به آیات قرآن و واکاوی منابع حدیثی و تحلیل محتوایی آنها و توجه به دیدگاههای اندیشمندان نشان میدهد، در آموزههای دینی به هیچکس اجازه ظلم، بیعدالتی، فساد و اباحیگری و یا به تعبیری بی توجهی به دستورات دینی در هیچ زمانی داده نشده است. ضمن اینکه فراگیر شدن ظلم و ستم هم نمیتواند به این معنا باشد که دینداران به منظور سرعتبخشی به امر ظهور، مجازند در گسترش ظلم و فساد نقش داشته باشند چرا که فراگیری ظلم و بیعدالتی از علائم و نشانههای ظهور (نه شرایط) است و این فراگیری لزوماً به معنی عدم وجود انسانهای صالح (هر چند اندک) نیست.

علیرغم توجّه جامعه اهلسنّت به مسئله مهدویت و اعتقاد به تحقق حکومت جهانی مهدوی، امروزه برخی نواندیشانِ اهلسنّت، این عقیده را از جایگاه حقیقیِ آن فروکاسته و به انکار آن پرداختهاند. از جمله این افراد، علی عبدالرازق مصری است. وی با محدود ساختن رسالت نبوی به ابلاغ وحی، بر آن است که قرآن و سنّت نبوی سخنی از حکومت اسلامی ارائه ندادهاند و سیره پیامبر6 نیز در جهت تشکیل حکومت نبوده است. بر این اساس، اصطلاحاتی چون «حکومت دینی» یا «حکومت مهدوی» که از سوی مسلمین مطرح میشود، واژههایی ناسازوار و سخنانی بیوجه است. در این مقاله ادّعای مذکور مورد سنجش و نقد واقع شده و همراهی اهلسنّت با شیعه در مسئله حکومت جهانی حضرت مهدی؟عج؟ نشان داده شده است. یافتهها نشان میدهد که هم آیات قرآن و هم احادیث نبویِ موجود در منابع روایی اهلسنّت، دینی بودن حکومت را تایید نموده و حتی به صراحت از تحقق حکومت مهدوی در زمان ظهور حضرت مهدی؟عج؟ سخن گفتهاند.

مسئله حیرت به عنوان یکی از مؤلفههای عصر غیبت، بهویژه در ابتدای غیبت صغری در روایات طرح شده است. این واژه در روایات، دارای مشخصههایی چون گرویدن به آرای باطل، عدم پیروی از امام، ناتوانی در پاسخ به پرسشها و... میباشد. مطالعه اسناد روایی و تاریخی نشان میدهد عواملی چون انشعابات فرق، ضرورت مخفی بودن تولد امام از قدرت حاکم و ادعای کذب برخی امینان در ایجاد تحیر در ابتدای عصر غیبت مؤثر بوده است. اما در راستای رفع این تحیر افزون بر تلاشها و تمهیدات معصومین پیش از عصر غیبت، که بیشتر ناظر بر وجه اثبات حق از قبیل تبارشناسی، وصفشناسی، اعجاز و پیشگویی بوده است؛ در سنت امام دوازدهم، نیز به طور خاص تمهیدات و اقدامات بازدارندهای مانند لعن، خلع از وکالت، معرفی معتمدین به عنوان علامت صدق سخن و توقیعات مشاهده میشود. این مقاله به صورت کتابخانهای و با هدف توصیف و تحلیل به مسئله تحیر میپردازد.