مکتب های فلسفی

نمایش ۳۶۱ تا ۳۸۰ مورد از کل ۲٬۱۹۸ مورد.

۳۶۱.

قلمرو شناخت عقل نظری و محدودیت های آن ازنظر دکارت و ملاصدرا(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: مینا مهدی زاده علی کرباسی زاده اصفهانی

منبع: اندیشه دینی دوره شانزدهم زمستان ۱۳۹۵ شماره ۶۱

کلیدواژه‌ها: ملاصدرا دکارت عقل نظری محدودیت شناخت خدا خطای عقل

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۲۲۸۵ تعداد دانلود : ۹۱۷

مقایسه ی قلمروی شناخت عقل نظری و محدودیت های آن در سه بخش، صورت گرفته است. اول، ثابت و ازلی بودن یا مخلوق و مجعول بودن اصول و احکام عقلی که به نظر ملاصدرا، اصول عقلی فی نفسه ثابت و ازلی هستند، اما ازنظر دکارت، این اصول، مخلوق و تحت اراده ی خداوند هستند. دوم، محدودیت عقل در شناخت خداوند که ازنظر ملاصدرا، درک مفهومی عقلی و مابه ازائی از خداوند نمی توان داشت. وی راه حقیقی شناخت خداوند را شهود می داند، اما به نظر دکارت، مفهوم خداوند واضح ترین و متمایزترین مفهوم ذهنی است، هرچند درک احاطی به آن ممکن نیست. سوم، پژوهش درباره ی اموری که پیش زمینه ی بروز خطا و درنتیجه، ایجاد محدودیت در شناخت عقل هستند، ازجمله اشتغال به امور محسوس و هوای نفس، پیش داوری و تقلید و لزوم به کارگیری روش علمی صحیح در درک حقایق.

۳۶۲.

بررسی تجرد نفس از دیدگاه ابن سینا و ملاصدرا(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: قاسم کاکایی نجمه بی تعب

منبع: اندیشه دینی پاییز ۱۳۹۱ شماره ۴۴

کلیدواژه‌ها: نفس ابن سینا ملاصدرا تجرد

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۲۲۸۱ تعداد دانلود : ۱۳۶۴

۳۶۳.

تأمّلاتی در مبحث کلّی با مروری در برخی از آثار ابن سینا(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: منیره پلنگی

منبع: جاویدان خرد دوره جدید تابستان ۱۳۸۹ شماره ۷

کلیدواژه‌ها: ابن سینا کلی طبیعی مفهوم گرایی تسمیه گرایی کلی قبل الکثرة کلی فی الکثرة کلی بعدالکثرة

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۲۲۸۱ تعداد دانلود : ۱۰۳۲

در این مقاله به بررسی عبارت ابن سینا، در فصل نخست نمط چهارم اشارات و تنبیهات، خواهیم پرداخت، در آنجا ابن سینا در مقابله با کسانی که موجود را با محسوس مساوی می دانند، به اثبات وجود کلّی طبیعی به عنوان یک امر واحد معقول می پردازد. او اوصافی را برای امر اثبات شده ذکر می کند که به نظر می رسد بیشتر با کلّی افلاطونی سازگار است تا کلّی ارسطویی. این درحالی است که ابن سینا در مسألهٴ کلّی رئالیست به معنای ارسطویی آنست، و رئالیزم از نوع افلاطونی آن را در این باب به کلی منکر است. بدین منظور، نگارنده مرور کوتاهی بر اقوال مطرح درباب کلّی، و نیز مبنای مشهور حکما در سنت فلسفی اسلامی خواهد داشت. هم چنین، برخی آراء ابن سینا در الهیات شفا بررسی خواهد شد، و در ادامه، بحث بر فصل نخست از نمط چهارم اشارات و تنبیهات متمرکز می شود. به علاوه، در خلال مباحث، پیوسته به این مسأله به عنوان یک پرسش بنیادی توجه خواهد شد که « نفی رئالیزم افلاطونی در این باره، آیا ما را عملاً به مفهوم گرایی صرف، و حتی نهایتاً به تسمیه گرایی نخواهد کشاند؟» در پایان نکات و پرسش هایی طرح میشود که اصولاً می توان آنها را دربارهٴ مبحث کلّی مطرح کرد، و به تنهایی موضوع پژوهشی قرار داد، که از مهمترین آنها به نظر این دو مورد است: (1) آیا بر مبنای رئالیزم ارسطویی، که براساس آن کلّی از محسوسات به دست می آید، (خواه با تنها یک فرد و خواه با افراد) ""استقراء""، فی نفسه، می تواند پشتوانهٴ مفاهیم کلّی قرار گیرد؟ و اگر چنین باشد، شناخت کلّی یک شناخت پسینی نخواهد بود؟ در این صورت، کلّیّت کلّی اعتبار خود را چگونه خواهد داشت؟ (2) اگر در نظامی فلسفی، همچون حکمت صدرایی، ""صورت"" نحوهٴ وجود شیء و ""وجود"" ملاک تشخّص دانسته شود، آیا اصولاً به وجود یک مشترکٌ-فیهیگانه به نام طبیعت می توان رأی داد؟ معنای این سؤال این است که تحویل ""صورت"" از مقوِّم ماهوی به شأن وجودی-آن هم در اندیشه ای که اصرار بر مغایرت ماهیّت و وجود دارد- آیا ما را عملاً به اصالت شخص نخواهد کشاند؟ و نهایتاً نتایج حاصل از این موضع با مفهوم گرایی در اصل چه تفاوتی خواهد داشت؟

۳۶۴.

انسان کبیر و عالم صغیر در اندیشه ملاصدرا و سوابق تاریخی آن ‏(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: طوبی کرمانی

منبع: خردنامه صدرا ۱۳۸۶ شماره ۴۸

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۲۲۷۵ تعداد دانلود : ۱۱۰۶

۳۶۵.

بررسی تحلیلی نظر علامه طباطبایی درباره قضا و قدر با رویکرد تفسیری روایی فلسفی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: سید مرتضی حسینی شاهرودی حسن نقی زاده محمدعلی وطن دوست

منبع: آموزه های فلسفه اسلامی بهار و تابستان ۱۳۹۴ شماره ۱۶

کلیدواژه‌ها: مشیت اراده عالم ماده قضای علمی قدر علمی قضای عینی قدر عینی عالم مجردات

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۲۲۷۴ تعداد دانلود : ۲۶۷۰

علامه طباطبایی با وجود اینکه در مسئله قضای الهی بر خلاف رویکرد فلسفی رایج، قضا را تنها منحصر به عالم مجردات ندانسته و آن را به عالم ماده نیز سرایت داده و گام جدیدی در این زمینه برداشته و میان دیدگاه فلسفی رایج و دیدگاه قرآن و روایات، الفت و سازگاری بیشتری ایجاد نموده است، در وجودشناسی مسئله قدر از این عمومیت دست کشیده و مرتبه قدر را تنها به عالم ماده نسبت داده است. در این مقاله تلاش شده است تا با رویکرد تفسیری، روایی و فلسفی، دیدگاه ایشان تحلیل و بررسی شود. در پایان این نتیجه به دست آمده است که قدر نیز مانند قضا در همه مراتب هستی راه دارد و تفاوت میان این دو تنها به اعتبار عقلی بازمی گردد. همچنین در ضمن نتیجه گیری کلی به پیامدهای نظر مختار اشاره شده است.

۳۶۶.

نظریه تشکیکی بودن وجود و کثرات عرضی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: سید علی علم الهدی

منبع: حکمت صدرایی سال اول پاییز و زمستان ۱۳۹۱ شماره ۱

کلیدواژه‌ها: تشکیک وحدت کثرت عرضی کثرت طولی نسبت تفاضلی نسبت علی - معلولی مابه الامتیاز - مابه الاشتراک

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۲۲۷۲ تعداد دانلود : ۸۱۹

این مقاله در مقام پاسخ به این پرسش مهم وجودشناختی است که آیا نظریه تشکیکی بودن وجود قابلیت تبیین کثرت های عرضی میان موجودات را دارد یا خیر؟ از همین رو ابتدا نشان می دهد تشکیکی بودن در فلسفه ملاصدرا لزوماً به معنای رابطه تفاضلی داشتن در امور مشکک می باشد و ثانیاً مستلزم تحقّق رابطه علّی ـ معلولی میان آن دو است. از همین رو رابطه تشکیکی در این فلسفه همیشه طولی است و لذا تشکیک عرضی مفهومی پارادوکسیکال و خود متناقض مانند دایرة مثلث یا مربع مستطیل است. پس تحقّق نسبت تشکیکی میان موجودات هم عرض منطقاً محال است. لذا نظریه تشکیکی بودن وجود منطقاً نمی تواند کثرت میان موجودات هم عرض مانند افراد یک نوع و یا مصادیق انواع تحت یک جنس راه توجیه نماید. همچنین در گام دوم این مقاله ادلّه مختلف اندیشمندانی مانند علامه طباطبایی و استاد مطهری و آیت الله جوادی آملی در اثبات این که نظریه تشکیکی بودن وجود هماهنگ و سازگار با کثرت عرضی برخی موجودات است، مورد نقد واقع شده و ردّ می گردد.

۳۶۷.

تأثیر پذیری غزالی از ابن سینا در دو موضوع نفس و معاد(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: رضا اکبری عبدالرسول کشفی نسرین سراجی پور

منبع: حکمت سینوی (مشکوه النور) سال شانزدهم پاییز و زمستان ۱۳۹۱ شماره ۴۸

کلیدواژه‌ها: نفس غزالی ابن سینا معاد برانگیختگی عذاب قبر بدن جدید عرض حیات

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۲۲۶۸ تعداد دانلود : ۹۸۱

هر چند غزالی در کتاب تهافتالفلاسفه به نقد فلاسفه مشاء پرداخته، اما در هر دو نظریه ای که درباره معاد ارائه می دهد، تحت تأثیر نفس شناسی ابن سیناست. او در کتاب تهافت الفلاسفه نظریه بدن جدید را به عنوان یک امکان برای معاد جسمانی معرفی می کند که مبتنی بر وجود و تجرد و بقای نفس و نیز پذیرش نفس به عنوان ملاک این همانی شخصیت است که همگی نظریاتی مشایی هستند. نظریه دیگر او نظریه برانگیختگی است که نزد متکلمان، نظریه ای مرسوم بوده است و غزالی آن را در کتاب الاقتصاد فی الاعتقاد آورده است. در این نظریه نیز شاهد نقاط افتراق غزالی با متکلمان و تأثیر پذیری او از حکمت مشایی هستیم. در حالی که نزد اشعریان متقدم و معتقد به برانگیختگی، نفس مجرد جایگاهی ندارد، غزالی نظریه برانگیختگی را به گونه ای مطرح کرده که با تجرد نفس تنافی ندارد. از سوی دیگر، هر چند که او مانند غالب متکلمان متقدم حیات و مرگ را عرض می داند، اما در تحلیل این عرض با آن ها هم داستان نیست و مانند مشائیان این دو را به ارتباط و انقطاع نفس و بدن تفسیر می کند. تأثیر پذیری او از حکمت مشایی در مبحث عذاب قبر نیز مشهود است. مرور کتاب ها و رساله هایی هم چون معارج القدس، المضنون به علی غیراهله، کیمیای سعادت و احیاء علوم الدین نیز نشانگر تأثیر پذیری او در مسئله معاد ازمباحث نفس شناسی در حکمت مشایی است.

۳۶۸.

بررسی افکار خاص سهروردی در حکمت الاشراق

نویسنده: حسن ملکشاهی

منبع: مقالات و بررسی ها ۱۳۵۶ شماره ۲۸ و ۲۹

حوزه‌های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی منطق، فلسفه و کلام اسلامی فلسفه اسلامی کلیات مکتب های فلسفی فلسفه اشراق

تعداد بازدید : ۲۲۶۷ تعداد دانلود : ۱۲۷۰

شرح حال سهروردی : شهاب الدین یحیی بن حبش بن امیرک سهروردی ، مشهور به شیخ اشراق در سال 549 ه در قریه سهرورد نزدیک زنجان متولد شد . تحصیلا ت اولیه خود را نزد مجد الدین جیلی در مراغه و مراتب عالی تر علمی را ، نزد ظاهر الدین قاری ، در اصفهان فراگرفت و در مراغه با فخر رازی ، که بعدها از متکلمان مشهور گردید همدرس بود. شمس الدین شهرزوری در « نزهة الارواح » می گوید : « او قلندری مسلک بود و ریاضت ها داشت و گوید زاهد تر و با فضیلت تر از او در میان طبقات حکماء نبود . به دنیا توجهی نداشت ، به لباس و غذا و مقام و ریاست اعتنایی نمی کرد . گاهی کساء میپوشید و کلاه بلند قرمز بر سر می نهاد و گاهی درزی صوفیه بود. اکثر عبادات او جزع و بیداری و تفکر و صمت بود.... بسیار سفر میکرد و شتیاق داشت که همفکری پیدا کند اما نیافت ( چنانکه در آخر « مطارحات » بدین امر اشاره کرده است)...» سرانجام به سال 587 ه در حلب به دستور صلاح الدین ایوبی ، دشمن فاطمیان ، کشته شد . علت قتل او ، ظاهراً همان است که کمال صلیبی در کتاب « تاریخ لبنان » اشاره کرده است . بنابر نظر صلیبی ، شهر حلب در ناحیه شمال سوریه ، پیش از جنگهای صلیبی ، مرکز بزرگ شیعه بوده است و شکست خوردن فاطمیان از فرنگی ها ، موجب گرایش مسلمانان به فاتح بعدی ، یعنی صلاح الدین ایوبی و در نتیجه مذهب تسنن گردید . سهروردی درست در هنگامی وارد حلب شد ، که این تحول عمیق مذهبی ، در شمال شام در شرف تکوین بود و افشای مطالبی که بی شک جنبه باطنی داشت و در آثارش به مسأله ولایت تکیه داشت ، باعث قتل او شده است ، زیرا احتمال تجدید حیات باطنیان و فاطمیان ، که از صلاح الدین شکست خورده بودند ، بسیار بود ، مطرح میشود که ظاهراً اشاره دارد به دائره ولایت که در اثار سهروردی مکرر آمده است .

۳۶۹.

توحید افعالی در نظام فلسفی ملاصدرا(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: علی محمد ساجدی فاطمه زارع

منبع: فلسفه و کلام اسلامی سال چهل و هفتم بهار و تابستان ۱۳۹۳ شماره ۱

کلیدواژه‌ها: حکمت متعالیه قرآن توحید افعالی اراده الهی علم پیشین خدا

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۲۲۶۳ تعداد دانلود : ۹۵۲

نظر به گستردگی ابعاد موضوع (توفیق میان عقل و نقل)، محوریت مقاله حاضر تنها توحید افعالی خواهد بود. مسئله اصلی تحقیق جایگاه توحید افعالی در حکمت متعالیه صدرا و براهین عقلی و نقلی وی در این زمینه می باشد. لذا در این جستار، پس از تبیین توحید افعالی، به انحصار هستی بخشی و تأثیر استقلالی در فاعلیت الهی، و نظریه فاعلیت بالتجلی و مجرای فیض بودن عقول و ژرف اندیشی صدرا در باب اختیار آدمی از منظر عقل و نقل به عنوان مبانی توحید افعالی، بیان خواهیم کرد که صدرا با دو برهان ارجاع علیت به تشأن و قاعده بسیط الحقیقه به اثبات آرای خود می پردازد. همچنین، در این تحقیق که به روش توصیفی-استنباطی صورت پذیرفته، شبهات فکری برآمده از برخی اندیشه های کلامی پاسخ درخوری می یابد. ثانیاً به دلیل هم افق شدن مرز های حکمت صدرایی با عرفان نظری، صدرا در حل و فصل مسایل توحید از حکمت سینوی پیشی می گیرد. ثالثاً لوازم توحید افعالی، همچون نظریه وحدت وجود و ارجاع علیت به تشأن، اراده و علم پیشین الهی، مسئله جبر و اختیار در افعال بشر، در پرتو دو حجت عقل و دین تبیین می گردد.

۳۷۰.

نقش قوه خیال در پدیده وحی از دیدگاه فارابی و ملاصدرا(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: اعلی تورانی معصومه رهبری

منبع: انسان پژوهی دینی سال یازدهم بهار و تابستان ۱۳۹۳ شماره ۳۱

کلیدواژه‌ها: عقل فعال قوه خیال قوه ناطقه تبیین فلسفی وحی وحی قدسی

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۲۲۶۲ تعداد دانلود : ۹۲۶

برخی فیلسوفان اسلامی ازجمله فارابی و ملاصدرا با اعتقاد به وحی قدسی و الهی، به تبیین فلسفی وحی پرداخته اند. در تبیین فلسفی وحی، حقایق وحیانی به دو دسته حقایق کلی و حقایق جزئی قابل تقسیم است. حقایق کلی وحی توسط قوه ناطقه نبی و حقایق جزئی توسط قوه خیال وی دریافت می شود. هر دو فیلسوف در تبیین وحی بر نقش مهم قوه خیال در دریافت حقایق وحیانی تأکید کرده اند. همچنین از نظر آنها قوه خیال قادر است حقایق کلی وحی را نیز از طریق تبدیل به صور حسی و خیالی ادراک کند. همچنین هردو منشأ حقایق کلی وحی را عقل فعال می دانند، اما در مورد منشأ حقایق جزئی وحی با هم اختلاف دارند. از نظر فارابی، منشأ حقایق جزئی وحی همانند حقایق کلی وحی، عقل فعال است؛ اما از نظر ملاصدرا منشأ حقایق جزئی وحی عالم خیال است. بنابراین با نظر به اهمیت قوه خیال در پدیده وحی، نگارنده در پی مقایسه دیدگاه دو فیلسوف مسلمان در این خصوص می باشد.

۳۷۱.

بررسی همخوانی دین ثابت و نیازهای متغیر بشری در نگاه علامه طباطبایی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: سید علی موسوی اصل

منبع: اندیشه نوین دینی سال دوازدهم پاییز ۱۳۹۵ شماره ۴۶

کلیدواژه‌ها: اسلام علامه طباطبایی متغیر قوانین نیاز ثابت

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۲۲۶۱ تعداد دانلود : ۵۱۱

مجتمع بشری در ادوار گوناگون تکوّن خود، هماره دچار تحوّلی است که لازمه آن ، نیازهای متغیر است. حال بین دین ثابت با منابعی محدود و ادعای جاودانگی و خاتمیت، با نیازهای متغیر و بی شمار جوامع انسانی، نوعی دوگانگی و ناسازگاری وجود دارد. علامه طباطبایی با اذعان به این مطلب، قواعد اسلام را به دو بخش ثابت و متغیر تقسیم نموده است؛ قسم اول در تطبیقی تامّ و جامع با فطرت بشری است که تا بشریت ادامه دارد، این احکام نیز دارای بقا و استمرارند. ایشان در مقابل، در باب مقرراتی که جنبه موقتی یا محلی دارند و با پیشرفت تدریجی مدنیت، تغییر می یابند، معتقد است دین فطری اسلام بر اصل ثابت و حکم ضروری فطرت، یعنی ولایت صحّه گذشته است که طبق آن، والی حکومت اسلامی براساس موازینی خاصّ می تواند در جهت ساماندهی حوائج متغیر و متکثّر جامعه، قوانینی را بنا نهد که همانند مواد شریعت حقّ و لازم الاجرا هستند.

۳۷۲.

محبت میان خدا و انسان از دیدگاه ملاصدرا(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: مرتضی شجاری شهین نجف زاده

منبع: انسان پژوهی دینی سال یازدهم بهار و تابستان ۱۳۹۳ شماره ۳۱

کلیدواژه‌ها: وحدت وجود قرآن کریم محبت مقام محبی مقام محبوبی

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۲۲۶۱ تعداد دانلود : ۱۱۵۳

در آیاتی از قرآن کریم از محبت خداوند به آدمیان و محبت عده ای از آدمیان به خداوند سخن گفته شده است. ملاصدرا با تعریف محبت به «ابتهاج به امر موافق»، حقیقت آن را در خداوند می داند و بیان می کند که اطلاق محبت بر غیر خداوند مجازی است؛ همان گونه که اطلاق وجود بر غیر او به مجاز است. بنابراین هر ممکنی جهتی از جهات کمال خداوندی است و محبت خداوند به ذاتش، محبت به تمامی ممکنات است؛ اما ممکنات در قبول تجلی خداوند و حکایت کردن از ذات الهی از نظر قرب و بُعد یا کثرت و قلّت حجاب، متفاوت هستند و آدمی می تواند با ایمان و عمل صالح، حجاب را از قلبش مرتفع کند و دارای وجودی قوی تر و به تبع آن مورد محبت بیشتر از طرف خداوند واقع شود.

۳۷۳.

بازیافته هاى تنقید بر ملا صدرا

نویسنده: علیرضا ذکاوتى قراگزلو

منبع: آیینه پژوهش ۱۳۸۱ شماره ۷۶

حوزه‌های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی منطق، فلسفه و کلام اسلامی فلسفه اسلامی کلیات مکتب های فلسفی حکمت متعالیه

تعداد بازدید : ۲۲۵۶

۳۷۴.

حقیقت فلسفی «صراط» و اثبات «واحدیت» آن از منظر صدرالمتألهین(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: سجاد میرزایی

منبع: اندیشه نوین دینی سال دوازدهم بهار ۱۳۹۵ شماره ۴۴

کلیدواژه‌ها: فلسفه علم صراط واحدیت رب حکمة الکون

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۲۲۵۴ تعداد دانلود : ۸۰۷

چکیده هدایت الهی دارای مبدأ (منه)، مقصد (الیه)، وسیله (به) و طریق (صراط) است. پرداختن به موضوع هدایت در آیه شریفه «اِهدِنا الصِّراطَ المُستَقِیم»، بدون تبیین حقیقت «الصراط» که مفعول دوم «اِهدِنا» و متعلّق هدایت است، در واقع پرداختن به بحثی بدون موضوع است که می تواند به نتایجی ابهام آفرین، مانند تعدّد صراط بینجامد. هدف اولیة این تحقیق، تبیین فلسفی حقیقت صراط از منظر ملاصدرا است. ایشان صراط مستقیم را در دنیا، مفهوماً سیر الی الله که حرکت و سیر ارادی و دینی در قالب شرع و صیرورت وجودی انسان در بُعد علمی و عملی با تبعیت از مصادیق صراط است و مصداقاً «قرآن»، «دین» و «پیامبر و ائمه معصومین^» می داند که در آخرت، نمود صراط دنیایی است و به صورت محسوس، روی جهنم کشیده شده است. هدف ثانوی این تحقیق، اثبات واحدیت صراط به تبع منطقی در ضمن تبیین آن با سه دلیل: (۱) وحدت سیاق حکمت خداوند (حکمة الکون) در تکوین و تشریع، (۲) تلازم بین واحدیت ربّ و واحدیت صراط و (۳) سنخیت صراط با علم و حق است. در نتیجه وی وحدت را لازمه منطقی و فلسفی حقیقت صراط دانسته، تعدد صراط را از منظر عقل مردود می شمرد.

۳۷۵.

نظریه ی آگوستین درباره ی مسئله ی شر و نقد آن از منظر ابن سینا(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: امیرعباس علیزمانی فاطمه سادات هاشمی

منبع: حکمت سینوی (مشکوه النور) سال نوزدهم پاییز و زمستان ۱۳۹۴ شماره ۵۴

کلیدواژه‌ها: ابن سینا نظام احسن آگوستین اختیار انسان شر عدمی شر وجودی گناه اولیه

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۲۲۵۲ تعداد دانلود : ۱۰۶۳

مسأله شر یکی از مهم ترین مسائل فلسفی است که به شکل های مختلف مطرح می شود و به آموزه های دینی نقد وارد می کند. آگوستین و ابن سینا برای فائق آمدن بر این مسأله از راه حل عدمی بودن شرور استفاده کرده اند. اما آیا این را حل می تواند تمامی مصادیق شرور را شامل شود؟ ابن سینا با طرح نظریه عدمی بودن شرور، درصدد حل مسأله در برخی از مصادیق شرور است و برای حل مشکل شرور وجودی، از راه حل نظام احسن استفاده می کند. نظریه آگوستین به دلیل این که همه شرور را عدمی می داند و در عین حال همه آن ها را به «گناه» ارجاع می دهد، غیرواقع بینانه و دارای تعارض درونی است. به نظر می رسد نظریه ابن سینا در حل مسأله شرور به جهت به کارگیری راه حل های مختلف از توفیق بیشتری برخوردار است.

۳۷۶.

اصالت وجود در حکمت متعالیه و اصالت وجود غرب ‏

نویسنده: طوبی کرمانی

منبع: خردنامه صدرا ۱۳۸۱ شماره ۲۸

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۲۲۴۹ تعداد دانلود : ۱۱۷۸

۳۷۷.

سعادت از منظر فلسفه های مشاء، اشراق و حکمت متعالیه(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: محمدسالم محسنی

منبع: معرفت سال بیست و سوم شهریور ۱۳۹۳ شماره ۲۰۱ «ویژه فلسفه اخلاق»

کلیدواژه‌ها: سعادت خیر کمال لذت الم سعادت حقیقی

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۲۲۴۹ تعداد دانلود : ۹۰۷

سعادت از دغدغه های اساسی هر انسان بوده و از مباحث مهم دین، اخلاق، فلسفه اخلاق و انسان شناسی فلسفی به شمار می آید و عالمان دینی و فیلسوفان اسلامی همواره به مطالعه و تحقیق در آن پرداخته اند. این پژوهش، در پی بررسی چیستی سعادت از دیدگاه فلسفه های مشاء، اشراق و حکمت متعالیه است. از نگاه این مکاتب، سعادت عبارت است از: درک کردن و رسیدن به لذت هایی که برای انسان کمال محسوب می شود. اما ازآنجاکه قوای نفس انسان متعدد بوده و برای هر کدام، لذت های خاصی کمال است، سعادت نیز متکثر و دارای مراتب مختلف می باشد، مانند سعادت حسی، سعادت خیالی و سعادت عقلی. برترین مراتب سعادت، همان لذت های عقلی است که برای نفس ناطقه حاصل می شود و سعادت حقیقی نیز همان است که در بُعد نظری با ادراک معقولات و اتصال به مجردات و در بُعد عملی با استیلای بر بدن به دست می آید. در نهایت، مکاتب فلسفی مشاء، اشراق و حکمت متعالیه در چیستی سعادت، همسو و هم نظر هستند. این پژوهش با روش تحلیلی توصیفی انجام شده است.

۳۷۸.

جایگاه انسان نزد ملاصدرا(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: یحیی بوذری نژاد

منبع: اندیشه های نوین دینی زمستان ۱۳۸۹ شماره ۲۳

کلیدواژه‌ها: انسان ملاصدرا قوس نزول قوس صعود دایره هستی

حوزه‌های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی منطق، فلسفه و کلام اسلامی فلسفه اسلامی کلیات مکتب های فلسفی حکمت متعالیه

تعداد بازدید : ۲۲۴۳ تعداد دانلود : ۱۹۷۹

در تفکر فلسفی اسلامی، انسان جایگاه ویژه ای دارد. از آنجا که تفکر صدرایی، حاصل یگانگی فلسفه، عرفان-به ویژه اندیشه های ابن عربی-و وحی و روایات معصومین می باشد، به جایگاه انسان در نظام آفرینش از ابعاد مختلف توجه شده است. در اندیشه صدرا، انسان در قوس صعودی هستی و بعد از ایجاد عوالم نباتی و حیوانی پا به عرصه وجود می گذارد و علاوه بر داشتن ویژگی های این عوالم، از مراتب بالاتر هستی نیز بهره مند است. به همین دلیل می توان انسان را خلاصه عوالم وجود نامید. در این صورت، انسان تجلی کلیه اسمای خداوند خوانده می شود و در نتیجه، انسان کامل، مظهر اعلا و اشرف تمام صفات خداوند است

۳۷۹.

بررسی تطبیقی رؤیا از منظر ابن عربی و ملاصدرا(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: علی ارشدریاحی فاطمه زارع

منبع: فلسفه و کلام سال چهل و پنجم بهار و تابستان ۱۳۹۲ شماره ۹۰

کلیدواژه‌ها: ابن عربی ملاصدرا خیال رؤیا مثال مطلق و مقید

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۲۲۴۲ تعداد دانلود : ۱۲۲۶

رؤیا به عنوان دریچهٔ ورود به عالم غیب در آثار اکثر فلاسفه، متکلمین و عرفا مطرح شده و این امر، دلیل بر اهمیت مسئله رؤیا است. از میان فلاسفه و عرفا، صدرالمتألهین شیرازی و ابن عربی به تفصیل به مباحثی پیرامون رؤیا پرداخته اند. ملاصدرا و ابن عربی در مسئله رؤیا، نقش گسترده ای برای عالم خیال و رابطه قوه خیال انسان با عالم خیال منفصل قائلند. ابن عربی، خواب و رؤیا را گسترده ترین پهنه فعالیت و خلاقیت خیال شمرده و از اصطلاحاتی نظیر «مثال مقید» و «مثال مطلق» در این مورد استفاده کرده است. به گفته ابن عربی و ملاصدرا، رؤیای صادق و مرگ هر دو، طرقی برای کشف حجاب و انتقال به عالم بالاترند، لکن این کشف حجاب در خواب، موقت و گذرا و در مرگ دائمی است. رؤیا و ظهور آن و نحوه تعبیر رؤیاها، از دیگر مباحث مطرح در مسئله رؤیاست و ابن عربی و ملاصدرا، قائل به وجود رؤیای صادقه و بی نیازی آن از تعبیرند. در مقابل، رؤیاهایی که حاصل محاکات متخیله اند، نیازمند به تعبیرند و اضغاث احلام که حاصل شیطنت های متخیله اند و اساس و منشأیی ندارند، تعبیری ندارند، بلکه حاصل انحرافات مزاج می باشند. هدف از نگارش این مقال، مقایسه تطبیقی آراء این دو متفکر در مسئله رؤیا و استخراج وجوه مشترک و متفاوت آن ها در این موضوع فلسفی است.

۳۸۰.

مقایسه مسأله نفس و بدن در بینش فلسفی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: سید مهدی سلطانی رنانی

منبع: مقالات و بررسی ها ۱۳۸۵ شماره ۸۱

کلیدواژه‌ها: نفس ملاصدرا رابطة نفس و بدن مجرد ترکیب نفس و بـدن لایبنیتس

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۲۲۳۹

مسأله "نفس ـ بدن" که امروزه به معضله "ذهن ـ جسم"1 معروف است، یکی از مهم‌ترین مسائل فلسفی است که از دیدگاههای مختلف یگانه‌انگار و دوگانه انگار (مکتب مونیزمو دوآلیزم) به آن توجه شده است. لایبنیتس و ملاصدرا از جمله فیلسوفانی هستند که ضمن نقد دیدگاه اسلاف خویش (دکارت و ابن‌سینا) در حل این معضل اندیشیده و راه حل‌های تقریباً مشابهی ارائه کرده¬اند. از جمله این که ملاصدرا نفس را موجودی در مرز عالم ماده و تجرد دانسته و لایبنیتس آن را منادی خاص که نه کاملاً مجرد و نه مادی تلقی کرده است. ملاصدرا ترکیب اتحادی نفس و بدن را نوع منحصر به فردی از انواع ترکیب دانسته و لایبنیتس نیز معتقد است که ترکیب مناد نفس با بدن همانند ترکیب‌های مادی نیست. در این مقاله به بررسی تطبیقی دیدگاه دو فیلسوف و راه‌حل‌های آن‌ها در مورد این مسأله پرداخته ‌شده است.

درخت حوزه‌های تخصصی