رضا لک زایی

هدف پژوهش حاضر بررسی نقش اخلاق سیاسی امام خمینی در کارآمدی جمهوری اسلامی ایران است. با استفاده از روش توصیفی تحلیلی، اخلاق سیاسی از منظر امام خمینی و کارآمدی آن در حل وفصل و مهار بحران ها، ساخت نهادها، سازندگی کشور و مدیریت دفاع مقدس مورد بررسی قرار گرفته ا ست. یافته ها نشان می دهد که امام خمینی حضور نظام مند، سازماندهی شده، مخلصانه و عاشقانه مردم را عامل اصلی و کلیدی کارآمدی و گذر از بحران ها می دانست. کارآمدی مدنظر ایشان سه لایه بینشی، گرایشی و کنشی دارد؛ دولت و مردم با استفاده از امکانات موجود و انجام مسئولانه و متعهدانه کارها، زمینه ساز موفقیت و کارآمدی خواهند شد.

یحاول کاتب المقال بیان خطاب المقاومه على المستوى الدولیّ مع التأکید بالطّبع على "منشور الخطوه الثانیه للثوره" والتمحور حول آراء قائد الثوره الإسلامیّه آیه الله الخامنئی، کما یسعى الکاتب إلى توضیح خطاب المقاومه بالاستعانه بالإطار النظریّ (أُمّهات المطالب أو أسّ المطالب) واستخدام أسلوب الکشف والاستقراء. تحمل کلمه (المقاومه) فی الحوار المذکور مفهومًا إنشائیًّا وتتضمّن ضرورتها دلائل وشواهد قرآنیّه وروائیّه وعقلیّه وتجریبیّه وعُقلائیّه، أمّا تفعیلها فیقتضی تحقیق الاستقلال الفکریّ والمعنویّ وتعزیزه، وکذلک التّقوى، والمساجد، وبساطه العیش، وتجنّب البذخ والإسراف، ووجود تشکیلات، والدّعاء، وعدم الخشیه من العزله والوحده وأمثال ذلک. وفی خطاب المقاومه یُعرّف آیه الله الخامنئیّ الرسولَ الأعظم (ص) بأنّه أسوه أولى، ثمّ الإمام الحسین علیه السلامکأسوه ثانیه وفی مراحل أدنى الإمام الخمینیّ.

انقلاب اسلامی ایران، طلیعه تمدن نوین اسلامی است. این تمدن دارای مبانی گوناگونی ازجمله مبانی ارزش شناختی است. مبانی ارزشی، هویت و جان مایه و بن مایه یک تمدن است. در این مقاله با استفاده از چهارچوب نظری انسان شناسانه امام خمینیŠ مبانی ارزش شناختی تمدن نوین اسلامی در سه عرصه باورها، گرایش ها و رفتارها ترسیم شده است. توحید در عرصه باورها، اعتماد و حُسن ظن و امیدداشتن به خدا در عرصه گرایش ها و توجه به گستره انعکاس عمل در سطوح و ابعاد گوناگون در عرصه رفتارها در قالب مبانی ارزش شناختی بررسی و کنکاش شده است. این سه، عرصه نرم و اصلی تمدن؛ و ابزارها و ساختارها عرصه سخت و فرعی تمدن را تشکیل می دهند. مقاله با استفاده از روش دلالت که در دانش منطق و اصول فقه ارائه شده سامان یافته است. نوآوری مقاله استفاده از چهارچوب نظری بومی و داشتن رویکرد قرآنی و روایی به مباحث است.

مسئله اساسی سیاست، قدرت است و انتظار ظهور حضرت ولیعصرعج، انتظار عصر قدرت اسلام است. هدف پژوهش حاضر تبیین قدرت متعالی در نظام سیاسی مهدوی با محوریت مهدویت پژوه برجسته، مرحوم آیت الله صافی گلپایگانی است. در این راستا با استفاده از چارچوب نظری سه ضلعی نظام داخلی، نظام فاعلی و نظام غایی که از ابتکارات یکی از متفکران مسلمان بوده، منابع قدرت به عنوان نظام داخلی، کارگزاران قدرت به عنوان نظام فاعلی و اهداف قدرت به عنوان نظام غایی بررسی شده است. این بحث براساس روش دلالت که در دانش اصول فقه ارائه شده تبیین شده است. آیت الله صافی گلپایگانی قدرت را به دو بخش اذنی و ذاتی تقسیم و در پنج دسته طبقه بندی می کند و قدرت حضرت ولیعصرعج را قدرت اذنی و از خدا می داند. یافته تحقیق حکایت از آن دارد که ایشان از بدو تولد تا ظهور حضرت و تشکیل نظام سیاسی مهدوی را با رویکرد به قدرت تحلیل نموده است و نظام سیاسی مهدوی را مظهر تام و تمام اسماء الحسنای الهی می داند.

تُمثّل (المقاومه) فی فکر آیه الله الخامنئی سرّ نجاح العالم الإسلامیّ، وفی هذا المقال سنبیّن أبعاد تلک المقاومه من وجهه نظر قائد الثوره آیه الله الخامنئی بالاستناد إلى الإطار النّظری ل (أرکان الحرکه) وبأسلوب استقصائیّ واستقرائیّ إلى جانب أسلوب الدلاله المُستخدَم فی علم المنطق وأصول الفقه. بالاستناد إلى (أرکان الحرکه) تتألّف کلّ حرکه من سته عناصر، هی: المبدأ والمقصد والمتحرّک والمُحَرِّک والزّمان والمکان. ووفق هذا الإطار، فقد انتظم بحثنا هذا فی ستّه محاور: ۱) نقطه بدء المقاومه. ۲) غایه المقاومه. ۳) محور المقاومه. ۴) قاده المقاومه. ۵) زمان المقاومه ومُقتضیاتها. ۶) مکان المقاومه ومسارها. وکما أنّ للحرکه جهات ومقاصد متعدّده، فإنّ للمقاومه أیضًا جهات کثیره یمکن تصنیفها تحت عنوان (المقاومه الدینیّه) و(المقاومه غیر الدینیّه). ویخلص الکاتب فی بحثه هذا إلى أنّ المقاومه فی فکر قائد الثوره تمتاز بطابع دینیّ واضح، وبناءً على هذا الفکر، فإنّ المقاومه یتمّ تفعیلها على یَد أفراد مؤمنین وأحرار - وخصوصًا الشباب مهما کان أصلهم وعرقهم ولونهم ووطنهم - مستعدّین لمواجهه الاستکبار (المتحرّک) ومُصرّین على إخراج الولایات المتّحده من المنطقه (المبدأ)؛ من أجل تحریر المستضعفین، وتخلیصهم من ظلم الطغاه واستکبارهم (المقصد)؛ وذلک على أساس التعالیم الإسلامیّه الخالصه التی بیّنها الإمام الخمینیّ وقائد الثوره آیه الله الخامنئی  (المُحرِّک) فی أیّ زمان (الزمان) وعلى المستویات الثلاثه: الوطنیه والإقلیمیه والعالمیّه (المکان)؛ اقتداءً بالنّهضه التی قام بها الشعب الإیرانیّ المسلم بقیاده الإمام الخمینیّ والنّجاح الباهر الذی حقّقته نهضته. هذا، ویُعدّ اعتماد إطار (أرکان الحرکه) فی هذا البحث، من إبداعات المقال الحالی.

کارگزاران سیاسی برای زندگی شهروندان تصمیم می گیرند و اگرچه در سعادت و شقاوت آن ها گرچه نقشی تعیین کننده ندارند، تأثیرگذار هستند؛ از این رو شناخت انواع کارگزاران قدرت بحثی مهم است. از سوی دیگر شناخت کارگزاران در شناخت انواع سیاست ها و سیاستمداران نقشی اساسی و کلیدی دارد. مقاله حاضر این بحث را به عنوان مسئله مقاله از منظر فیلسوف بزرگ سیاسی معاصر، امام خمینی (ره) بررسی کرده و پاسخ آن را ارائه داده است. براساس چارچوب نظری دو فطرت که برگرفته از اندیشه امام خمینی (ره) است، کارگزاران قدرت در دو مدل متعالی و متدانی طبقه بندی می شوند. کارگزاران قدرت متعالی در مدار صراط مستقیم در حرکت هستند، وضعیتی جامع دارند و تصمیم گیری های آن ها پوشش دهنده ابعاد دنیوی و اخروی، ظاهری و باطنی، جسمی و روحی، فردی، خانوادگی و اجتماعی آحاد افراد جامعه است. کارگزاران قدرت متدانی متکثر هستند و در سه طیف تک ساحتی، دوساحتی و سه ساحتی در سه وضعیت بسیط، پیچیده و بسیار پیچیده دسته بندی می شوند؛ بنابراین باید کارگزاران قدرت متعالی در رأس مناصب قدرت قرار بگیرند و از سوی مردم انتخاب شوند. مقاله حاضر با روش استنباطی و با بهره گیری از نظریه دلالت -مطابقی، تضمنی و التزامی- که در دانش منطق و اصول فقه ارائه شده، انجام شده است.

مسئله مقاله حاضر تبیین نسبت دو مفهوم بنیادین قدرت و امنیت، همراه با تطبیق آن بر تحولات ایران معاصر در دو بعد زمانی قبل و بعد از انقلاب اسلامی می باشد تا هندسه تحول آن ها مشخص شود. قدرت و امنیت دست کم چهار رابطه علّی و معلولی، وسیله و هدف، در زمانی هم افزا و در زمانی رابطه معکوس دارند؛ نویسنده با استفاده از چارچوبی بومی و قرآنی، نسبت قدرت و امنیت در ایران را در پنج سطح (قدرت منفعل، قدرت دفاعی، قدرت بازدارنده، قدرت ضربت متقابل، قدرت حلقه اول) به صورت فرایندی، دسته بندی و با روش اسنادی و دلالت، تحلیل و تبیین نموده است. اشغال ایران در دهه بیست، توقیف و غارت نفت کش ایران در دهه سی، وابستگی نظامی ایران به آمریکا در دهه چهل به بعد، جدایی بحرین از ایران در دهه پنجاه ازجمله موارد تاریخی هستند که قبل از انقلاب بررسی شده و نشان دهنده قدرت منفعل ایران در آن برهه است. به دفاع مقدس، تولید موشک شهاب سه و ... ، حمله به پایگاه آمریکا در عین الاسد و ...، فتوای رهبر معظم انقلاب مبنی بر جهاد ابتدایی درصورتی که مصلحت ایجاب کند، در بازه زمانی بعد از انقلاب استناد شده است. یافته مقاله نشان می دهد با گذر زمان، بر قدرت و درنتیجه امنیت جمهوری اسلامی ایران افزوده شده و از قدرتی منفعل به قدرت حلقه اول تبدیل شده است.

یکی از راه های پیشنهاد شده برای تولید علوم انسانی- اسلامی و بومی، مراجعه به قرآن کریم است؛ براین اساس مسئله مقاله حاضر، روش شناسی تولید علوم انسانی قرآن بنیان از منظر امام خمینی(ره)  و آیت الله خامنه ای مدظله العالی است. براساس دیدگاه امام خمینی(ره)  و آیت الله خامنه ای، دست کم سه روش برای تولید علوم انسانی قرآن بنیان قابل استنباط است؛ مبنای متدانی، مبنای متعارف و مبنای متعالی. این سه مبنا، تولید سه مدل علوم انسانی را در پی دارد که می توان آنها را علوم انسانی متدانی، علوم انسانی متعارف و علوم انسانی قرآن بنیان متعالی نامید. نقطه شروع علوم انسانی قرآن بنیانِ متعالی، پذیرش مرجعیت علمی قرآن و قیام علمی لله و در ادامه به کاربستن «روش تطبیق» است. تطبیق به این معناست که براساس مقصد قرآن، وضعیت موجود انسان و جامعه را به قرآن عرضه کنیم و قوت ها و ضعف هایش را دریابیم و راه برون رفت و وضعیت مطلوب را نشان دهیم؛ از این راه است که قرآن به علوم انسانی راه می یابد. این روش، با همین نام توسط امام خمینی(ره)  و آیت الله خامنه ای، عرضه تبیین و به کار گرفته شده است. این مقاله با استفاده از روش دلالت، که در دانش منطق تبیین شده است، دیدگاه امامین انقلاب را در تولید علوم انسانی قرآن بنیان عرضه می نماید.

هدف: مؤلف در این مقاله، به مبانی بینشی علوم انسانی متعالی، مبانی انگیزشی و آفرینشی از منظر قرآن کریم پرداخته است. روش: روش این پژوهش، اکتشافی- استنباطی است. یافته ها: در بُعد بینشی، در علوم انسانی متعالی، انسان جانشین خداست؛ در حالی که انسان در علوم انسانی متدانی، خود را جایگزین خدا می پندارد و با پرستش هوای نفس خود یا دیگرانی مثل خود، به دنبال رضایت خود یا دیگران است! حال آنکه انسان در علوم انسانی متعالی به دنبال رضایت خالق خویش است، حتی اگر با رضایت خودش تضاد داشته باشد. در بُعد انگیزشی در علوم انسانی متعالی، گرایشهای عاقلانه اهمیت دارند و سایر قوای انسان(شهویه، غضبیه و وهمیه) باید تحت اشراف و فرمان عقل قرار بگیرند؛ حال آنکه در علوم انسانی متدانی، منشأ گرایشهای انسان، شهوت و خشونت و سلطه یا ترکیبی از آنهاست. در بُعد آفرینشی، در علوم انسانی متعالی، انسانیتِ انسان به روح اوست؛ لذا حیّ متألّه معرفی می شود و در مقابل، علوم انسانی متدانی، معطوف به طبیعت انسان است و او را حیوان ناطق می داند. نتیجه گیری: باید در علوم انسانی اسلامی(متعالی)، قواعد و قوانین و نظریاتی که از قرآن کریم و سیره انبیا و اولیای الهی، به ویژه پیامبر اعظم(ص) استنباط می شود، توسط دانشگاهیان و به ویژه حوزویان، استخراج و تدوین و تدریس و در جامعه پیاده شود.