خدابخش اسداللهی

خدابخش اسداللهی

مدرک تحصیلی: دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه محقق اردبیلی

مطالب
ترتیب بر اساس: جدیدترینپربازدیدترین

فیلترهای جستجو: فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۶۱ تا ۸۰ مورد از کل ۸۸ مورد.
۶۱.

بررسی تنوع کاربرد نماد در اشعار کودکانه جعفر ابراهیمی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: بلاغت کاربردی و نقد بلاغی سال اول بهار و تابستان ۱۳۹۵ شماره ۱ 59 - 72
حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۰۱ تعداد دانلود : ۲۴۱
هدف از پژوهش حاضر بررسی و رمزگشایی نمادهای به کار رفته در اشعار کودکانه جعفر ابراهیمی است؛ برای دست یابی به هدف تحقیق، پس از مراجعه به منابع و مآخذ مرتبط با موضوع تحقیق، اطلاعات مورد نیاز، سندکاوی و فیش برداری شده و با استفاده از روش توصیفی – تحلیلی مورد بررسی قرار گرفته است. «نماد» از هنری ترین صور خیال است که تصاویر ذهنی را بازتاب می دهد و به لایه ای فراتر از معنای ظاهری کلمه یا عبارت اشاره می کند. این شگرد ادبی، به دلیل همراهی با تداعی های ذهنی و تصاویر دیریاب، در شعر کودک کاربرد کمتری دارد؛ با وجود این، اشعار ابراهیمی، سرشار از نمادهایی است که نه تنها در کوشش طبیعی کودک برای دریافت معنا خللی ایجاد نمی کند؛ بلکه به نیازهای عاطفی کودک جواب می دهد و تضادهای درونی او را به وحدت می رساند. نماد در شعر ابراهیمی دو نوع است: نماد ادبی و نماد روان شناختی. نماد روان شناختی، حاصل انعکاس رفتار عاطفی کودک در شعر است و نقش فیزیولوژیکی در کودک دارد؛ این نوع نماد، اغلب به صورت ناخودآگاه بر کودک تأثیر می گذارد. نمادهای ادبی، نمادهایی هستند که شاعر به جهت پویایی و تأویل پذیری شعر به کار می برد تا قدرت تداعی ذهن کودک را بیازماید و ذهن کودک را به جست وجو و کنجکاوی وادارد.
۶۲.

نگاهی به باستان گرایی در شعر شاملو

نویسنده:
منبع: پژوهش های ادبی و بلاغی سال ششم تابستان ۱۳۹۷ شماره ۳ (پیاپی ۲۳) 47 - 66

کلیدواژه‌ها: باستانگرایی باستانگرایی واژگانی باستانگرایی نحوی شعر شاملو

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۹۳ تعداد دانلود : ۲۸۰
باستانگرایی از مهمترین ابزار آشنایی زدایی در کلام ادبی محسوب می شود. کاربرد زبان آرکائیک یا گریز شاعر از گونه زبان هنجار و به کارگیری ساخت زبانی گذشته که امروز در زبان معیار کاربردی ندارد، باستانگرایی نامیده می شود. این پژوهش بر آن است تا باستانگرایی را در شعر شاملو به روش توصیفی- تحلیلی مورد بحث و مداقّه قرار دهد. برای این منظور، پس از مباحث مقدماتی، مبحث اصلی در پنج مشخصه باستانگرایی آوایی (شامل تخفیف، تشدید، ابدال، اضافه و ساکن)، باستانگرایی واژگانی (شامل اسم، صفت و قید)، باستانگرایی فعلی (اعم از فعل های ساده، پیشوندی و مرکب)، باستانگرایی نحوی (باستانگرایی در کابرد حروف مانند معانی حرف را و ...) با ذکر نمونه هایی از شعر شاملو مطرح شده است. نتایج حاصل از پژوهش نشان می دهد که شاملو ذاتاً ابتذال ناپذیر و ابتذال گریز است و تلاش و جسارت خاصی در خروج از معیار زبانی برای رهایی از قید و بند محدودیت های شعری انجام داده است. وی با استفاده از به کارگیری توانمندی زبانی گذشته ادبی ایران پدید آورنده سبک خاص خود گشت و از این راه تشخص ویژه به شعر خود داده و در سروده های خود علاوه بر شاخصه های زبان روزمره خود، از نحو و ساختار گذشته ادبی در تمام جنبه ها بهره مند گشته است. این امر به معنی این است که شاملو در جست وجوی راهی است تا بتواند همچنان زبان و سبک برجسته خود را حفظ کند و از دغدغه فراموشی سبک و زبان خود از سوی خوانندگان رهایی پیدا کند.
۶۳.

بررسی انسان گونه انگاری خدا در آثار سنایی و عطار از دیدگاه استعاره شناختی و عرفانی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: عرفان اسلامی سال ۱۹ بهار ۱۴۰۲ شماره ۷۵ 21 - 40

کلیدواژه‌ها: استعاره مفهومی انسان انگاری بدن مندی خدا سنایی عطار

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۷۷ تعداد دانلود : ۳۱۴
امور معنوی، مقدس و دینی از اموری هستند، که همواره بشر برای فهم آن ها ناچار از به کارگیری استعاره است. این خاصیت ذهن بشر است که نمی تواند امور مفهومی و انتزاعی را بدون کمک گرفتن از امور مصداقی و فیزیکی بشناسد. امروزه علوم شناختی از جمله زبان شناختی شناختی، بسیاری از استعاره های به کاررفته زبان انسان را تحلیل کرده و نشان داده است که انسان چگونه پاره از امور هستی را درک می کند. هدف این پژوهش بررسی استعاره انسان مدارانه در مورد خداوند است، تا با رویکرد شناختی نشان دهد چگونه خدا در ذهن دو تن از شاعران زبان فارسی، یعنی سنایی و عطار، مفهوم سازی شده است. برای این منظور از دیوان این دو شاعر، تمام ابیاتی که در آن ها اعمال و صفات انسانی برای خدا قیدشده، استخراج گردیده و با نگاشت هرکدام در مقاله ذکرشده است. نتیجه این پژوهش نشان می دهد، در ذهن این دو شاعر به طور مشترک خدا: پادشاه، معشوق، صنعتگر، میزبان، ساقی و جنگجو است و علاوه بر این در ذهن سنایی خدا: آرایشگر، بنّا، نانوا، نویسنده، راهنما؛ و در ذهن عطار هم خدا: صیاد، شعبده باز، آئینه بند، فرمانده، بافنده و نقاش است. در این پژوهش چهره، میان/ کمر، زلف، لب، مردمک چشم، دهان و ... از اعضایی هستند که همراه با شواهدی برای اثبات استعاره بدن مندی از آن ها استفاده شده است.
۶۴.

تصویرآفرینی بلاغی از قرآن کریم در شعر و ادب فارسی: مطالعه موردی اشعار سلمان هراتی

نویسنده:
منبع: شفای دل سال پنجم تابستان ۱۴۰۱ شماره ۱۰ 63 - 78

کلیدواژه‌ها: قرآن کریم سلمان هراتی تصویر آفرینی تصاویر بلاغی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۶۲ تعداد دانلود : ۲۳۰
سلمان هراتی، از جمله شاعران متعهد و صاحب سبک است. بهره گیری از تصاویر بلاغی در شعر او دارای دو خصیصه اقلیمی و توجه به مفاهیم قرآنی است. این رویکرد، علاوه بر نوعی نوآوری ادبی، بیانگر اصول اخلاقی و قرآن مداری سلمان است. هراتی، در تصویرآفرینی هنری، از مفاهیم قرآنی صرفاً به عنوان ابزار بهره نگرفته است؛ بلکه از آن، در جهت تقدس بخشیدن به شعر استفاده کرده است. به بیانی دیگر، اغلب اشعار سلمان، در حوزه پایداری و دفاع مقدس است و با بهره گیری از مفاهیم قرآنی در تصویرآفرینی، علاوه بر ایجاد التذاذ ادبی، به آن ها تقدس بخشیده است و دراین بین، تشبیه مهم ترین عنصر سازنده اشعار قرآنی سلمان است که در اختیار غنای عاطفه قرارگرفته است. در پژوهش حاضر به تبیین چگونگی تأثیر بلاغی قرآن کریم در اشعار سلمان هراتی پرداخته شده است.
۶۵.

تحلیل زبانی اشعار اکبر اکسیر(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تفسیر و تحلیل متون زبان و ادبیات فارسی (دهخدا) دوره ۱۵ تابستان ۱۴۰۲ شماره ۵۶ 169 - 190
تعداد بازدید : ۳۱۶ تعداد دانلود : ۲۴۷
اکبر اکسیر مبدع جریان شعر فرانو است، جریانی نشأت گرفته از شعر سپید شاملویی که در ادامه جریان های شعر معاصر و در بطن آن با رویکردی جدید تکوین یافته است. این جریان شعری با تأثیرپذیری از شعر دهه هفتاد و پس از تحولات گوناگون، با درون مایه و محتوای طنزگونه از سال 1382 به عرصه ادبیات فارسی معرفی شد. کاربرد کلمات گزینش شده، مثل ها و اصطلاحات عامیانه، استفاده از عناصر ادبیات اقلیمی، ریتم و بازی با کلمات، عنصر غافلگیری و طنز شاخص آن با مفاهیم جدید، از مولفه هایی است که اکسیر در تکامل شعر خود به آن ها نظر داشته و این مولفه ها در آثار او، به عنوان چهارچوب های این جریان شعری مطرح شده است. در این مقاله درصدد تحلیل زبان ادبی در اشعار اکبر اکسیر هستیم. زبان در سبک شعری اکسیر جایگاه خاصی دارد و بستر اصلی و کاربردی در مطالعه آنست. این که جایگاه زبان و سبک ادبی در فرم شعر چگونه است؟ آیا زبان در فرم اثر می گذارد؟ و تعامل زبان با دیگر عناصر فرمیک یعنی صور خیال و موسیقی شعر چگونه است؟ از پرسش هایی است که در این پژوهش به آن پرداخته ایم و نتیجه حاصله مشخص می کند که زبان در شعر اکسیر هم به ساختار شعر اهمیت می دهد و هم به محتوا، آن جا که بار طنز بیشتر است، فرم بر محتوا می چربد و آن جا که هدف انتقال معناست، این محتواست که فرم و زبان را تحت الشعاع خود قرار می دهد. روش پژوهش، کتابخانه ایی و مطالعه مستقیم و جامعه آماری ما، اشعار اکبر اکسیر است.
۶۶.

شخصیت زنان در رمان آتش بدون دود با تأکید بر نظریات روان شناسی انسان گرا(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: روان شناسی فرهنگی زن سال ۱۴ پاییز ۱۴۰۲ شماره ۵۷ 19 - 30

کلیدواژه‌ها: رمان آتش بدونِ دود شخصیت زنان روان شناسی انسان گرا

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۰۹ تعداد دانلود : ۲۰۷
هدف پژوهش حاضر، بررسی ویژگی های زنان در رمان آتش بدون دود با تأکید بر نظریات روان شناسی انسان گرا بود. جامعه پژوهش حاضر؛ تمام متن رمان آتش بدون دود می باشد. نمونه پژوهش ویژگی های شخصیت زن در رمان بود. روش پژوهش حاضر تحلیلی- توصیفی بود و از دو الگوی کنش کامل راجرز و معنادرمانی فرانکل، جهت بررسی روان شناختی شخصیت زن در رمان آتش بدون دود استفاده شد.داده های پژوهش با استفاده از منابع کتابخانه ای جمع آوری شد. یافته ها نشان داد که زنان در رمان آتش بدون دود، در قالب شخصیت های مختلفی چون همسر، مادر، پزشک، استاد دانشگاه و نویسنده ایفای نقش می کنند و تأثیر به سزایی در فرهنگ سازی جامعه در عهد پهلوی داشته اند. میل به آزادی و مبارزه با فرهنگ مبتذل از ویژگی های بارز شخصیتی زنان دراین رمان است که در مسائلی چون سوادآموزی، حق انتخاب در ازدواج، برابری و مساوات با مردان نمودار گشته است. فرهنگ حاکم بر زندگی زنان در رمان آتش بدون دود، در بستری از رنج، شکل گرفته است. ویژگی های شخصیتی چون انگیزه پیشرفت و غلبه بر محدویت های اجتماعی، عشق و تعالی از نمودهای برجسته فرهنگ مقاومت در زندگی زنان رنج کشیده این رمان است. نتیجه آن که زنان در رمان آتش بدون دود، در شکل گیری شخصیت و سرنوشت خود، خانواده و جامعه، تأثیرگذار بوده و از پایه های مهم تحولات فرهنگی مطرح در این رمان هستند.
۶۷.

تبیین بازنمایی مفهوم رنج در اشعار ناصر خسرو و پروین اعتصامی(مقاله پژوهشی دانشگاه آزاد)

نویسنده:
منبع: مطالعات زبان و ادبیات غنایی سال دوازدهم تابستان ۱۴۰۱ شماره ۴۳ 68 - 81

کلیدواژه‌ها: رنج ماهیت انسان عواطف انسانی ناصرخسرو پروین اعتصامی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۰۸ تعداد دانلود : ۲۶۷
حالات و عواطف انسانی و عوارض طبیعی و اخلاقی که آدمی را به خود دچار می کند از دیرباز در زمینه آثار ادبی ظهور و بروز داشته اند. مفهوم «رنج» از دیرباز در هیئت آثار ادبی بازنمایی شده است، اما در ادوار و اعصار گوناگون ماهیت های متفاوتی داشته است. رنج جسمانی و مادی امری جدا از رنج اندیشه و هر دوی اینها جدا از تعب و رنج ناشی از فقدان های سیاسی و اجتماعی هستند. مقاله حاضر با تبیین ماهیت رنج و جایگاه آن در ادبیات قدیم و جدید کوشیده با روش تطبیقی و رویکرد توصیفی-تحلیلی این مضمون را در اشعار ناصرخسرو و پروین اعتصامی بررسی نماید. نتایج بحث نشان می دهد که وجه مادی رنج در اندیشه ناصر خسرو اندک بوده و جای آن را رنج ناشی از فقدان اندیشه و خرد و رنج های معنوی انسان در زمین که ناشی از فاصله او با خداوند است، گرفته است. اعتصامی به این رنج ها بی اعتنا نیست، اما نگاه خاصی نیز به رنج های ناشی از مسائل سیاسی و اجتماعی و همچنین تنهایی انسان در عصر جدید دارد. نقطه عطف کار دو شاعر واکاوی رنج و تعب ناشی از بیخردی است و مهمترین تفاوت آنها را می توان در همین بعد سیاسی و اجتماعی دید که پروین را متناسب با افق اندیشه دوران و گفتمان های انتقادی زمانه اش از ناصر خسرو متمایز می کند.
۶۸.

بررسی ارتباط معنایی واژگانی در غزل های حافظ(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: زبانشناخت سال ۱۴ بهار و تابستان ۱۴۰۲ شماره ۱ (پیاپی ۲۷) 29-56

کلیدواژه‌ها: حافظ معنی شناسی روابط معنایی هم معنایی چندمعنایی تقابل

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۰۵ تعداد دانلود : ۲۱۲
بررسی متون ادبی بر پایه نظریه های زبان شناختی با توجه به پایه علمی و تجربی آن ها در خوانش ، کشف معانی و بازنمایی نتیجه بخش و دقیق است. بر این اساس بررسی روابط معنایی یکی از مؤلفه های اصلی معنی شناسی در نمایاندن شگردهای زبانی و معنایی، پایه نظری پژوهش حاضر در بررسی دیوان حافظ به عنوان پیکره مورد تحقیق درنظر گرفته شده است. در پژوهش حاضر که روش توصیفی-تحلیلی(Descriptive analysis) مورد استفاده قرار گرفته است، هدف، تبیین و تحلیل چگونگی روابط معنایی واژگان، میزان بسامد و تأثیر آن ها بر انسجام متن و گردش حول هسته موضوعی بوده است. نتیجه این پژوهش نشان می دهد که اشعار او با توجه به بسامد بالای انواع روابط معنایی و عنصر تکرار در سطح واژگانی، عبارت و جمله، برای آموزش زبان به زبان آموزان فارسی کاربرد دارد و این قابلیت در آن دیده می شود. هم چنین وجود روابط معنایی واژگان در محور عمودی هر غزل نشان دهنده انسجام متنی در غزل های بررسی شده است. برطبق تحلیل انواع روابط معنایی که از دیگر ویژگی های این پژوهش است، بسامد مؤلفه چندمعنایی که با توجه به شمول آن بر صنایع ادبی، به نظر می-رسید کاربرد بیشتری داشته باشد، کمتر از حد انتظار است.
۶۹.

حدیث عشق در دیوان فیض کاشانی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: کاشان شناسی دوره ۳ پاییز و زمستان ۱۳۸۷ شماره ۴ و ۵ 195 - 209
تعداد بازدید : ۳۰۱ تعداد دانلود : ۵۱۰
عرفای بزرگی چون غزالی، سنایی، عطار و مولوی، عشق را موهبتی بزرگ از سوی معشوق ازل، در حقّ عاشقان می دانند و با وجود مجاهدت و ملازمت شریعت، بر کشش و جذبه، به عنوان بهترین و نزدیک ترین راه وصول به معشوق پا می فشارند. «فیض کاشانی» نیز با وجود علم به مشکلات و موانع بی شمار از جمله فراق، درد و رنج، ملامت زهّاد ریایی، غیرت معشوق و نظایر آن ها، و نیز با اعتقاد به سیر و سلوک عملی و انجام عبادات واجب و حتی، رعایت مستحبّات و پرهیز از مکروهات، عشق را تنها دلیل و مرشد کامل ِخود، برای رسیدن به پیشگاه ربوبی دانسته است؛ عشقی که با عبادت و راز و نیاز نیم شب به اوج و نهایت شدّت برسد و عاشق را از اوصاف بشری و هر گونه آلایش های مادّی پاک کند و به وی اوصافِ توصیف ناپذیر و والای ربوبی بخشد و او را از مرحله تبتّل به مقام بلندِ فنا، که در حقیقت موجبِ بقای اوست، برساند. طبیعی است که مجموعه این معتقداتِ فیض، یعنی مجاهدت و عبادتِ توأم با عشق و سوز، با طریقه بسیاری از گروه های عصر او که شیوه نادرستِ زاهدانِ ریایی بود، مغایرت و تضاد داشته باشد.
۷۰.

هنرسازه (prime)، نگرشی فرا آرایه

نویسنده:
منبع: مطالعات زبان فارسی (شفای دل) سال ۶ پاییز ۱۴۰۲ شماره ۱۵ 113 - 152

کلیدواژه‌ها: هنرسازه صورت و معنا نگرش فرمالیستی آرایه ها و ابزارهای زبانی شعر کلاسیک

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۰۰ تعداد دانلود : ۱۶۹
امروزه، ادبیات و شعر تعریفی جامع تر از بیان صرف ادبی با معانی و ابزارهای آکادمیک دارد. ادبیات، اجتماع همه توانایی های علمی زبان در حوزه ساختار و غنا است. خلاقیت هنری شاعر و استخدام ترکیب ها و مضامین عالی منجر به تولید یک اثر ادبی و هنری می شود که بازخورد لذت بخش آن را در هیجان و انبساط مخاطب می توان یافت؛ فرم و ترکیب های هنری که به عنوان «هنرسازه» مطرح می شود. هنرسازه (prime) یا (Artistic device) یک نگرش فرا آرایه ای به ابزارهای زیبایی شناختی زبان در شعر فارسی است. همان که فرمالیست ها آن را هنر بیگانه سازی زبان از ذهن مخاطب می دانند و بر آن تأکیددارند. اساس هنرسازه ها، موسیقی، آرایه های ادبی و دیگر ترکیبات در سایه است که موجب برجسته سازی واژگان، تصاویر و مضامین جمال شناسانه می شود. حسن این اتفاق در آن است که شاعر بداهتاً به این هنر نایل آید و نوعی جوشش درونی در آن حاکم باشد. در این مقاله به مباحثی نو در انواع هنرسازه های آوایی، بلاغی، تصویری و سماعی پرداخته شده است و با ارائه شاهد مثال از ابیات مولوی، سعدی و حافظ از جمله درک مزه از تکرار واک، سرنگونی شکلی انسان از تصویر واژه و القای معانی از کلمات و الفاظ نامفهومی چون «قوقو بققو بق بققو» اثبات شده است که هنرسازه خود ابزاری فراتر از آرایه های صرف در حوزه ی زبان و معناست و بقا و اعتلای آثار شعری را باید در چنین مباحثی جست.
۷۱.

متناقض نمایی ( پارادوکس) در اشعار مهدی اخوان ثالث

نویسنده:
منبع: نقد، تحلیل و زیبایی شناسی متون سال ششم بهار ۱۴۰۲ شماره ۱۸ 30 - 50

کلیدواژه‌ها: شعر معاصر فارسی مهدی اخوان ثالث پارادوکس مسائل سیاسی اجتماعی مسائل عاشقانه

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۹۸ تعداد دانلود : ۴۹۵
متناقضنمایی، یکی از شگردهای زبانی است که باعث آشناییزدایی در کلام و برجستگی آن میشود. این ترفند ادبی، از موضوعاتی است که در شعر معاصر فارسی، به ویژه شعر اخوان ثالث کمتر به آن پرداخته شده است. در مقاله حاضر سعی بر آن است تا با روش تحلیل محتوا، عوامل ظهور پارادوکس و گونههای آن در شعر اخوان ثالث مورد بررسی قرار گیرد. یافتههای پژوهش نشان میدهد که تصاویر و تعابیر پارادوکسی در شعر اخوان غیر از ارزش ادبی، با تفکرات وی پیوندی عمیق و تنگاتنگ دارد. او بسیاری از مسائل سیاسی و اجتماعی و... را که بیان آنها به صورت صریح ممکن نیست، با کمک زبان و تصاویر پارادوکسی ممکن و آشکار میسازد. وی برای انتقال معانی مورد نظر خویش از هر دو نوع پارادوکس ترکیبی و تعبیری بهره جسته است. این در حالیست که پارادوکسهای تعبیری جایگاه ویژهای (بسامد بالایی) را در شعر وی به خوداختصاص دادهاند. کلیدواژهها: شعر معاصر فارسی، مهدی اخوان ثالث، پارادوکس، مسائل سیاسی اجتماعی، مسائل عاشقانه
۷۲.

واکاوی اسطوره ای کهن در شعر ناصرخسرو

نویسنده:
منبع: نقد، تحلیل و زیبایی شناسی متون سال ۷ بهار ۱۴۰۳ شماره ۲۲ 4 - 25

کلیدواژه‌ها: شعر ناصرخسرو مادرسالاری اساطیر

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۷۸ تعداد دانلود : ۲۱۳
زمینه و هدف: گردانه ی اساطیر در کشورهای دنیا چنین معرّفی شده که در آن ها مادر را به عنوان عنصری خالق، بازتاب داده اند. در اسطوره های متقدّم به وضوح پدیدار است که قدرت های بالاتر از آن زنان است؛ امّا با ایفای نقش بیشتر در جامعه از سوی مردان، در مقایسه با زنان، گردانه ی اساطیری نیز به آهستگی تغییر گردش داده و به سمت عنصر مذکّر چرخیده که این عامل در اشعار شاعران دوران باستان نیز پدیدار شده است؛ اما گذشته از دوران کهن، در شعر شاعران ادوار بعدی نیز می توان چنین موردی را مشاهده کرد. شاعر مورد پژوهش در این مقاله، ناصرخسرو است. روش پژوهش: در این مقاله با استفاده از روش توصیفی- تحلیلی به سنجش اشعار ناصرخسرو پرداختیم و با اساطیر ایران، یونان، مصر و هند که در این اسطوره ها قدرت از مؤنث به مذکّر رسیده است، تطبیق دادیم تا به بررسی ریشه شناختی این ابیات در بین اساطیر سایر کشورها نیز بپردازیم. یافته ها: با استفاده از پژوهشی که انجام شد، شواهدی از بین اشعار ناصرخسرو -که حاکی از بازتاب اسطوره ای بس کهن در اساطیر دنیاست- استخراج شد. این ابیات معلوم می دارد که در دیوان ناصرخسرو به عنوان یکی از معدود شاعران ادبیات فارسی، باوری بسیار قدیمی که در بین تمدّن های فراموش شده وجود داشته، بازتاب پیداکرده است. نتایج: با انجام این پژوهش، آشکار شد که ناصرخسرو سخنانی را در دیوان اشعار خود مطرح کرده است که از دیدگاه اسطوره شناسی، این ابیات حاکی از اساطیری است که به عنوان اولین مظاهر اسطوره سازی در دنیای انسان ها و اوّلین ریشه های دین داری در بین تمدّن های دنیا مطرح شده است.
۷۳.

بررسی کارکرد سوررئالیسم در ترکیبات وصفی شعر «ایمان بیاوریم به آغاز فصل سرد» از فروغ فرخزاد(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: نقد، تحلیل و زیبایی شناسی متون سال ششم پاییز ۱۴۰۲ شماره ۲۰ 55 - 71

کلیدواژه‌ها: ترکیبات وصفی فروغ فرخ زاد سوررئالیسم

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۷۹ تعداد دانلود : ۲۴۰
مکتب سورئالیسم یکی از بزرگ ترین مکاتب ادبی جهان در قرن بیستم، با اصالت بخشی به رویا و خیال سعی در بازآفرینی واقعیت دارد؛ پژوهش حاضر، فرضیه بهره گیری فروغ فرخزاد از مولفه های مکتب سورئالیسم در شعر ایمان بیاوریم به آغاز فصل سرد را بررسی می کند و به دنبال پاسخ به این سوال است که ترکیب های وصفی در شعر ایمان بیاوریم به آغاز فصل سرد، چه تناسب و ارتباطی با سوررئالیسم دارد. بدین منظور، نخست با استفاده از روش تحلیل محتوا، ترکیبات وصفی به کار رفته در این شعر، استخراج و بر اساس مولفه های مکتب سورئالیسم رده بندی شد. سپس با ارائه تفسیر سوررئالیستی، مشخص شد زبان شعر فروغ متاثر از شاخصه های سوررئالیسم : 1- امور غیر واقعی2-عشق، 3-نقطه آرمانی 4- طنز سیاه5-مرگ اندیشی 6- بی اعتباری ابعاد بوده است. همچنین تحلیل فراوانی هر یک از مولفه های مذکور توسط نرم افزار تحلیل آماری، مشخص کرد بیش از 90 درصد تصاویر شعر ایمان بیاوریم به آغاز فصل سرد، پایه سوررئالیستی دارد. در این میان، مرگ اندیشی بیش ترین فراوانی و پرداخت به عشق و برهم ریختن ابعاد واقعی، کم ترین فراوانی را به خود اختصاص داده اند.
۷۴.

بررسی تأثیرپذیری تفسیرهای آیات فردوس المرشدیه (با تکیه بر تاریخ طبری و تفسیر خواجه عبدالله انصاری)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: متن شناسی ادب فارسی سال پانزدهم بهار ۱۴۰۲ شماره ۱ (پیاپی ۵۷) 1 - 14
تعداد بازدید : ۲۷۱ تعداد دانلود : ۲۴۰
اثر ادبی در زمان و مکانی به رشته تحریر درمی آید که در ارتباط مستقیم با آثار قبلی است؛ درنتیجه هیچ نوشته ای از متون پیش از خود بی تأثیر نیست. در این پژوهش با هدف بررسی میزان تأثیرپذیری فردوس المرشدیه از تاریخ طبری و تفسیر خواجه عبدالله انصاری ، به روش توصیفی تطبیقی، شیوه های تأثیرپذیری بین این آثار بررسی می شود. نتیجه حاصل از این پژوهش نشان می دهد که شیخ ابواسحاق کازرونی تا چه اندازه از منابع کهن و تفسیرهای عرفانی وام گرفته و به چه نسبت مطالب و مضامین جدیدی بر متن ها و اندیشه های قبلی افزوده است. مطالعه فردوس المرشدیه نشان می دهد که تاریخ طبری و تفسیر خواجه عبدالله انصاری از منابع مطالعاتی شیخ ابواسحاق کازرونی و مریدان او بوده است. بررسی تطبیقی فردوس المرشدیه با تاریخ طبری گواه تأثیرپذیری مستقیم بدون ارجاع این اثر عرفانی در مبحث آفرینش و خلافت آدم  (ع) از مباحث طبری است. همچنین تفسیرهای عرفانی شیخ بر آیات نیز از وجود تأثیرپذیری غیرمستقیم در مضامین آن با تفسیر خواجه عبدالله انصاری حکایت دارد؛ نیز سخنان و دیدگاه عارفان دیگر هم در ادامه شیوه تفسیری این کتاب به پیروی از خواجه عبدالله انصاری است؛ این تأثیرپذیری مستقیم در سطح عبارات و واژگان، در بیشتر اوقات به صورت نقل قول بدون ارجاع در متن شواهدی دارد.
۷۵.

تحلیل روان شناختی رمان آتش، بدون دود بر اساس نظریات انسان گرا (آبراهام مزلو، ویکتورفرانکل)

نویسنده:
منبع: مطالعات زبان فارسی (شفای دل) سال ۶ بهار ۱۴۰۲ شماره ۱۳ 1 - 14

کلیدواژه‌ها: آتش بدون دود روان شناسی انسان گرا مزلو فرانکل

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۶۲ تعداد دانلود : ۱۹۵
پژوهش حاضر، رمان هفت جلدی آتش بدون دود  از نادر ابراهیمی را  بر اساس دو نظریه مهم در روانشناسی انسان گرا (مزلو ، فرانکل) مورد تحلیل قرار داده است؛ هدف از انجام این پژوهش، بررسی میزان تطبیق نظام فکری انسان گرایی با رمان آتش بدون دود است، بدین منظور، نخست محتوای رمان بر اساس هرم نیازهای اولیه مزلو، طبقه بندی و مشخص شد ابراهیمی در جلد نخست بیشترین تمرکز را بر نیازهای زیستی داشته است حال آنکه در جلد های بعدی،  نیاز به امنیت عزت نفس و خودشکوفایی بیشترین فراوانی را دارند، سپس در بخش دوم پژوهش، انواع معناجویی و پذیرش رنج در رمان آتش بدون دود مبتنی با نظریه لوگوتراپی  ویکتور فرانکل مورد تحلیل روان شناختی قرار گرفته است، نتیجه آن که می توان رمان آتش بدون دود را به عنوان اثری منطبق با مولفه های روانشناسی انسان گرا معرفی کرد، هم چنین پژوهش حاضر ثابت می کند نظریه انسان گرایی در روان شناسی می تواند  ابزار فکری لازم جهت خلق متون  اجتماعی- سیاسی را  در اختیار بگذارد.
۷۶.

بررسی رویکرد شاعرانه ناصر خسرو و پروین اعتصامی به مهفهوم انسان و تببین هنری آن(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات هنر اسلامی سال ۱۹ بهار ۱۴۰۲ شماره ۴۹ 36 - 53

کلیدواژه‌ها: انسان اومانیسم ناصرخسرو پروین اعتصامی تبیین هنری

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۵۵ تعداد دانلود : ۲۲۵
مفهوم انسان به اعتبار نقش و اهمیت بالایی که دارد، در شعر بسیاری از شاعران موردتوجه و تأمل واقع شده است. مفهوم انسان در هنر اسلامی نیز همواره موردتوجه بوده است. بررسی این مفهوم نزد شاعرانی چون ناصرخسرو و پروین اعتصامی و تبیین هنری آن می تواند نکات مهمی را در این باره آشکار سازد. پژوهش حاضر با رویکرد توصیفی-تحلیلی کوشیده به این مفهوم در شعر ناصرخسرو و پروین اعتصامی بپردازد. تأمل در باب انسان در شعر شاعرانی که به آن اندیشیده اند متفاوت است. مهم ترین شباهتی که در کار دو شاعر مورد نقد و بررسی دیده می شود اهمیت قابل توجهی است که به جایگاه الهی انسان داده اند. در این زمینه هر دو شاعر از کلی گویی درباره انسان اجتناب ورزیده اند و در همین پرداختن به جزئیات است که تفاوت های دیدگاهی خود را آشکار ساخته اند. انسان در شعر ناصر خسرو از ساحت نظری فلسفه یونانی و همچنین آموزه های کلام و فلسفه اسلامی به ویژه اندیشه اسماعیلیه تغذیه می شود. مهم ترین عاملی که در شعر او به انسان نسبت داده می شود گوهر الهی و بی بدیلی است که شایسته مراقبت و سلوک معنوی است. در شعر اعتصامی این رویکرد غائب نیست اما با توجه به از سر گذراندن نوعی اومانیسم (انسان گرایی) خاصِ دوره مشروطه و بنابر مقتضیات زمان، اعتصامی می کوشد جنبه های زمینی انسان را نیز علاوه بر سویه های معنوی آن در نظر بگیرد. از دیدگاه هنری نیز جنبه الهی و جسمانی وجود انسان هر دو موردتوجه بوده است.اهداف پژوهش:بررسی جایگاه انسان و نمودهای آن در اشعار ناصرخسرو و پروین اعتصامی.تبیین هنری مفهوم انسان در اشعار ناصرخسرو و پروین اعتصامی.سؤالات پژوهش:مفهوم انسان در اشعار ناصرخسرو و پروین اعتصامی چگونه بازتاب یافته است؟چگونه می توان وجوه هنری مفهوم انسان در اشعار ناصرخسرو و پروین اعتصامی را تبیین کرد؟
۷۷.

وجه امری در غزلیات حافظ

نویسنده:
منبع: نقد، تحلیل و زیبایی شناسی متون سال پنجم پاییز ۱۴۰۱ شماره ۱۶ 26 - 47
تعداد بازدید : ۲۵۲ تعداد دانلود : ۱۸۰
حافظ همانطور که از نظر جنبه های بلاغی از سرآمدان ادبیات منظوم فارسی است، از نظر جنبه های دستوری نیز باید واجد شرایط استادی باشد، از این روی بررسی جنبه های دستوری در دیوان او می تواند مرجع اطمینان بخشی برای بیشآگاهی در حوزه دستور زبان فارسی باشد. این مقاله با بررسی وجه امری در غزلیات حافظ شیرازی می کوشد به واکاوی دیدگاه او به این وجه دستوری بپردازد و با چراغ روشنگر او نقطه های تاریک دستور زبان فارسی را روشن سازد. بررسی وجه امری در غزلیات حافظ، با جستجوی افعال امر و نهی از پنج منظر دستوری در غزلیات او آغاز شد و 1835 فعل امر و نهی در 495 غزل او یافت و مشخص شد چهارپنجم آنها فعل امر و بقیه فعل نهی هستند، همچنین دوسوم این افعال، فعل ساده و بقیه غیرساده بودند. در بررسی ساختار این افعال مشخص شد بیشترین سهم به افعال امر «بدون پیشوند فعلی» و بعد از آن به افعال امر و نهی با «پیشوند فعلی ب و م » تعلق دارد. از منظر اغراض وجه امری، افعال امر بر اساس سیزده غرض و افعال نهی بر اساس هفت غرض بررسی شد که بیشترین فراوانی اغراض فعل امر به غرض های «اذن و اجازه» و «ارشاد و ترغیب و تشویق» و بیشترین فراوانی اغراض نهی به غرض های«تهدید و تحذیر» و «ارشاد» تعلق گرفت بنابراین حافظ در وجه امری بیشتر یک مرشد است. از منظر پنجم، وجه امری بر اساس نوع مخاطب، بررسی و مشخص شد،90درصد مخاطبان وجه امری در شعر حافظ، «دوم شخص مفرد(تو)» هستند. اما بر اساس شیوه دستوری حافظ تمام ضمایر اول شخص، دوم شخص و سوم شخص اعم از مفرد و جمع می توانند مخاطب وجه امری قرار گیرند.
۷۸.

بررسی شاخص های صوری و محتوایی ادبیات تعلیمی در حکایت «جدال سعدی با مدعی»

نویسنده:
منبع: نقد، تحلیل و زیبایی شناسی متون سال پنجم پاییز ۱۴۰۱ شماره ۱۶ 48 - 61
تعداد بازدید : ۲۳۵ تعداد دانلود : ۴۵۸
ادبیات تعلیمی، یکی از مهم ترین انواع ادبی در ادبیات ملل مختلف و به ویژه ایران است. استاد مسلط تعلیم و تربیت در ادبیات فارسی، سعدی است که ارزش آثار او بر هیچ کس پوشیده نیست؛ از این رو، این پژوهش بر آن است تا با بهره گیری از روش مطالعه کتابخانه ای و به صورت تحلیلی- توصیفی، حکایت «جدال سعدی با مدعی» را بر اساس شاخص های صوری و محتوایی ادبیات تعلیمی مورد بررسی قرار دهد. حاصل مطالعات بیانگر این است که ویژگی هایی چون تمثیل، بسامد بالای جملات استفهامی، بسامد بالای جملات امری و نهیی، هنجارگریزی نحوی و جابجایی ارکان جمله، نمایشی کردن موضوع، استدلال و تفسیر سخن، لغات، ترکیبات و تعبیرات ادبیات تعلیمی، تصویر ساده و رسا، استفاده از هنرسازه های ادبی در راستای تعلیم، تأکیدی بودن نقش تشبیه، سادگی و رسایی زبان و بیان، مخاطب و خواننده محوری و صریح بودن از مهم ترین خصوصیات صوری و اشاره به آیات قرآنی، احادیث و روایات، دیدگاه تقدیرگرایانه، عقل گرایی و خردورزی، رویکرد یکسونگرانه (رویکرد مذکرمحور)، ذکر آموزه های اخلاقی به شیوه پند و اندرز، آموزنده و تهذیب کننده بودن، واقع گرایی و دوری از خیالبافی، از جمله ویژگی های محتوایی حکایت سعدی هستند. حاصل سخن آنکه، حکایت «جدال سعدی با مدعی»، یکی از بهترین حکایات تعلیمی در حیطه ادبیات تعلیمی است.
۷۹.

جایگاه عدل در اشعار خاقانی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: نظریه های اجتماعی متفکران مسلمان دوره یازدهم پاییز ۱۴۰۰ شماره ۳ 107 - 137

کلیدواژه‌ها: ادبیّات اجتماعی عدل خاقانی سیاست دین

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۳۳ تعداد دانلود : ۱۸۵
عدالت به عنوان یکی از اهداف والای انسانی و اخلاقی بشر به معنی احقاق حقوق دیگران براساس مساوات است. هدف این پژوهش، تبیین جایگاه عدل در اشعار خاقانی و اهمیت این فضیلت خاقانی در ترسیم آرمان شهر این شاعر است. بنابراین در این پژوهش به روش توصیفی- تحلیلی به این سؤال پاسخ داده می شود که عدل در اشعار خاقانی از چه ابعادی قابل خوانش است؟ مطابق نتیجه ی حاصل از این پژوهش، عدل در اشعار خاقانی از ابعاد سیاسی، الهی و دینی قابل بررسی است. در بعد سیاسی، عدل از مهم ترین عوامل استواری ساختار پادشاهی بیان شده که قابل انطباق با اندیشه ی سیاسی ایرانشهری است؛ مطابق این نظریه یکی از مهم ترین ویژگی شهریار آرمانی در دیوان و تحفه العراقین خاقانی پاس داشت عدل و داد است. خاقانی در عدل الهی، مقصود از عدل در جهان را با مفهوم توازن و تعادل در خلقت جهان استعمال کرده اینکه خداوند علیم و حکیم به مقتضای علم شامل و حکمت عام خود می داند که برای ساختمان هر کلی، از هر جزئی چه اندازه لازم و ضروری است و نیز در ضمن مدح ممدوح به مفهوم کلامی آن از دیدگاه اشاعره اشاره کرده است. در بعد دینی عدل را کلید درجه ی هشتم بهشت و امانت خداوند می داند. از دیدگاه او دین با عدل معنا پیدا می کند و عدل گستری در جامعه نشانه ای از دینداری حاکم بر آن جامعه می باشد.
۸۰.

مقایسه تطبیقی اسطوره و عرفان در هفت شهر عشق عطار با غزلیات بیدل دهلوی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات ادبیات تطبیقی سال پانزدهم تابستان ۱۴۰۰ شماره ۵۸ 293 - 309

کلیدواژه‌ها: استغنا سلوک عرفانی سوررآلیسم اعتدال صحو

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۲۹ تعداد دانلود : ۲۸۱
از نخستین ادوار رشد تدریجی و بلوغ فکری بشر، انسان همواره در جست وجوی مبانی و منابع بعضی از علوم در حوزه های گوناگون، به ویژه در حوزه علوم انسانی بوده است. در همین فرایند چه بسا در اندیشه کشف رمز و رازهای مرتبط با همگرایی این علوم نیز بوده باشد. بی گمان خاستگاه اغلب علوم انسانی از وجوه مشترک برخوردارند، ولیکن در ادامه به جهت گسترش دامنه آن ها، اینگونه به نظر می رسد که سرچشمه های تکوین و شکل گیری آن ها باید متفاوت باشد. مقوله هایی مانند اسطوره و عرفان اگرچه دارای رویکردی به ظاهر متفاوت می باشند اما هر دو از مظاهر بارز و برجسته هویت ایرانی هستند که در مواضع متعدد به ویژه در بعد نمادین بودن زبان، تأویل پذیری، روایتگری، رویکرد هنری، قرابت با متون دینی از همگرایی و همسویی برخوردارند و این اشتراک و همگرایی بیش تر در حوزه شعر و ادب خود را نمایان می سازد. لذا شعرای بسیاری از جمله حافظ از این نکته غافل نبوده اند.

کلیدواژه‌های مرتبط

پدیدآورندگان همکار

تبلیغات

پالایش نتایج جستجو

تعداد نتایج در یک صفحه:

درجه علمی

مجله

سال

حوزه تخصصی

زبان