در این گفتوگو نهضت علمى داراى دو ویژگى «نقد» و «نوآورى» معرفى شده است. همچنین با نگاهى تاریخى به نهضتهاى علمى صد ساله اخیر و آفات آنها، اختناق سپید به عنوان یک مانع بزرگ بر سر راه جریان مجدد، به عنوان حامل جنبش علمى جدید، معرفى گردیده است.
مقالة ذیل، به گمانهزنی دربارة آیندة مناسبات ادیان و مسالک معنوی پرداخته؛ پس از طرح احتمالهای گوناگون در باب روابط دینها و دینوارهها، ده عامل که احتمال بروز بسط نزاع و نقار میان ادیان را توجیه میکند توضیح داده است. از جمله: استفاده ابزاری ارباب سیاست از دین، خودخواهی و قدرتطلبی برخی اصحاب ملل و مذاهب، لجاج و عنادورزی آحاد وجوامع دینی، انحصارگرایی دینی، احیاء سوابق تلخ نزاعهای تاریخی و... . از نظر مؤلف، پارهای از عوامل نیز احتمال همگرایی و تعامل میان ادیان را توجیه و تقویت میکند از جمله: توسعة شبکة اطلاعرسانی و همدمی خاندان آدم و پیدایش همدلی جهانی، ارتقاء و فرگشت عقلانیت بشری و غلبة درستاندیشی و سرانجام پذیرش فراگیر حقایق دینی و دین حق، استقرار دموکراسی در مقیاس جهانی و رسمیت یافتن تکثر ادیان و تحمل افکار گوناگون، برجسته شدن وجوه اشتراک ادیان، تدبیر قطبهای سیاسی در بهرهگیری از قدرت دیانت در یکپارچهسازی قلمرو قدرت خود، و... . مقاله با توصیههایی در باب بایستگی تفاهم و تعایش میان ادیان و دینوارهها فرجام مییابد.