سید جمال فرج الله حسینی

      شکل گیری روستاها را به عنوان نخستین هسته های مدنیت و فعالیت می توان به عوامل محیطی مرتبط دانست، اما تداوم حیات اقتصادی و اجتماعی روستاها در گذر زمان با چالش های اساسی ناشی از افول کارکردهای کشاورزی، به عنوان اصلی ترین کارکرد محیطی، مواجه شده است. هدف اصلی از این مطالعه بررسی تحولات کشاورزی روستاهای استان طی یک دهه با تأکید بر کارکردهای کشاورزی است. این تحقیق  به لحاظ هدف کاربردی و از نظر روش شناسی در گروه تحقیقات توصیفی – تحلیلی قرار می گیرد. برای این منظور تمامی 733 روستاهای بالای بیست خانوار استان در دو سرشماری کشاورزی 1382 و 1393 مورد مطالعه قرار گرفته و با استخراج همه متغیرهای کشاورزی مشابه در دو مقطع، 20 شاخص مقطعی و تحولی تعریف و محاسبه شد. پس از توصیف آماری و ارزیابی توزیع شاخص ها، مدل سازی تحولات کشاورزی مناطق روستایی استان در دو مقطع با روش معادله یابی ساختاری و مبتنی بر رویکرد خودگردان سازی با استفاده از نرم افزارهای SPSS  و AMOS Graphic  انجام شد. با توجه به ضرایب مسیر و علامت آنها در ابتدای دوره می توان نتیجه گرفت که وضعیت کشاورزی روستاهای استان در مقطع زمانی ابتدای دوره، از یکسو بیشتر مبتنی بر زراعت بوده است تا باغبانی و از سوی دیگر بیشتر مبتنی بر عامل و نهاده زمین بوده است تا عامل و نهاده آب. اما نتایج مقطع زمانی انتهای دوره در مقایسه با مدل مربوط به ابتدای دوره، نشان داد که طی این مدت، تعیین کنندگی و اهمیت زمین جای خود را به آب داده است. لذا روند روبه افول تغییر و تحولات کارکردهای کشاورزی روستاهای استان طی این دوره، بیش از هر چیز تحت تأثیر عامل تعیین کننده آب بوده است. ایجاد ساختار سازمانی واحد با هدف سیاست گذاری و تصمیم گیری در زمینه دو عامل پایه زمین و آب و همچنین تشکیلات استانی برای اجرای سیاست ها در یک دیدگاه فرابخشی از جمله پیشنهاداتی است که می تواند به حل مشکلات کشاورزی جوامع روستایی کمک نماید

با توجه به اهمیت پایداری در فعالیت های گردشگری، پژوهش حاضر با هدف دستیابی به الگوی توسعه گردشگری ورزشی پایدار با رویکرد ورزش های روستایی و بازی های بومی و محلی در استان مازندران انجام پذیرفته است. این مطالعه از نوع پژوهش های کیفی بوده که با استفاده از نظریه داده بنیاد و مصاحبه با خبرگان انجام شده است. تحلیل داده ها در طی سه مرحله کدگذاری باز، محوری و انتخابی انجام پذیرفت و به ظهور 354 کد باز، 66 مفهوم در قالب 11 مقوله اصلی منجر گردید. نتایج نشان داد که وجود جاذبه های گردشگری ورزشی به عنوان شرایط علی موجب ضرورت یافتن توسعه گردشگری ورزشی پایدار با رویکرد ورزش های روستایی و بازی های بومی گردیده است که در صورت به کارگیری راهبردهای سیاستگذاری، مدیریت و برنامه ریزی، و بازاریابی در بستر مناسبی از زیرساخت ها و با توجه به مشارکت دینی و اجتماعی و ملاحظات مالی و حمایتی می تواند منجر به ظهور پیامدهای پایداری معیشت جوامع محلی گردد.

هدف این تحقیقِ توصیفی – همبستگی بررسی عوامل اجتماعی مؤثر بر ارتقای مدیریت نوآوری در تعاونی های کشاورزی و روستایی استان تهران است. 695 مدیر و عضو هیئت مدیرۀ تعاونی های کشاورزی و روستایی استان تهران جامعۀ آماری را تشکیل می دهند که بر اساس فرمول کوکران، 128 نفر به عنوان نمونه از طریق روش نمونه گیری با انتساب متناسب انتخاب شدند. روایی پرسش نامه با تأیید کارشناسان مربوط به دست آمد و پایایی آن نیز با انجام آزمون مقدماتی از طریق تکمیل 30 پرسش نامه و سپس محاسبۀ ضریب آلفای کرونباخ برای بخش های مختلف بین 87/0- 98/0  محاسبه شد. تجزیه و تحلیل داده ها از طریق نرم افزار SPSS16 صورت گرفت. بر پایۀ نتایج، به نظر اکثر پاسخگویان، تأثیر عوامل اجتماعی  بر ارتقای مدیریت نوآوری در تعاونی های تولید کشاورزی و روستایی در حد متوسط بود. نتایج حاصل از رگرسیون چندگانۀ گام به گام نشان داد متغیرهای افزایش همکاری و تعاملات بین مدیران و اعضای تعاونی ها در زمینۀ نوآوری، باورها و اعتقادات اعضا نسبت به نوآوری در تعاونی ها و تعامل تعاونی های کشاورزی و روستایی با یکدیگر در زمینۀ تبادل تجربیات نوآورانه 2/55% از تغییرات  ارتقای مدیریت نوآوری در تعاونی های کشاورزی و روستایی را تبیین کرده اند.

امروزه کارآفرینی اکوتوریسم با ایجاد فرصت های شغلی مبتنی بر استفاده از منابع محلی به صورت پایدار و تأکید بر توسعه درونی روستا به عنوان راهبردی برای رشد پایدار روستایی مطرح می گردد. بنابراین هدف پژوهش حاضر، طراحی الگوی توسعه کارآفرینی اکوتوریسم روستایی در شهرستان دزفول است. این پژوهش از نوع کیفی و از نظر روش اجرا، آمیزه ای از تحلیل محتوای کیفی و تکنیک دلفی است. در ابتدا با بهره گیری از مبانی نظری و پیشینه تحقیق با استفاده از روش تحلیل محتوای کیفی به استخراج مفاهیم پرداخته شد. سپس با استفاده از تکنیک دلفی و بهره گیری از نظرات خبرگان درباره این شاخص ها اجماع حاصل شد. پنل دلفی متشکل از 30 نفر از خبرگان دانشگاهی، سازمانی و محلی بودند که با روش نمونه گیری هدفمند به شیوه گلوله برفی انتخاب شدند. پس از انجام سه راند دلفی، خبرگان بر 87 شاخص در قالب 11 مؤلفه به اتفاق نظر دست یافتند و مدل توسعه کارآفرینی اکوتوریسم روستایی در شهرستان دزفول به تأیید نظری رسید. نتایج نشان می دهد که ترکیب مسئولیت اجتماعی، مسئولیت زیست محیطی، رشد و توسعه از طریق اکوتوریسم و نوآوری ها و خلاقیت های اکوتوریسم، توسعه کارآفرینی اکوتوریسم روستایی را فراهم می آورند. همچنین عامل کالبدی زیرساختی، عامل اقتصادی، عامل آموزشی و اطلاع رسانی، عامل نهادی، عامل زیست محیطی، عامل اجتماعی فرهنگی و عامل فردی به عنوان مهم ترین عوامل موثر بر توسعه کارآفرینی اکوتوریسم روستایی شناسایی شدند.

مطالعه حاضر به منظور ارایه تحلیل مدیریت جامع نوآوری در صنایع تبدیلی و تکمیلی خرما استان کرمان انجام شده است، تا از این ره آورد نخست بتواند مدیریت نوآوری با موضوع صنایع تبدیلی و تکمیلی به مصرف بازار عرصه برسد و سپس با بهبود صنایع تبدیلی و تکمیلی شرایط اشتغال و بهبود درآمد در باغداران را فراهم آورد. این تحلیل برای بهبود عملکرد بهتر در مدیریت نوآوری در پیوند عمیق تر صنعت با کشاورزی می باشد. از مشکلاتی که هم اکنون صنایع تبدیلی و تکمیلی خرما در استان کرمان با آن مواجه است عدم توسعه در این صنایع و به دنبال آن نداشتن سهم کافی در بازارهای داخلی و بازارهای جهانی است. مدیریت جامع نوآوری به عنوان یک پارادیم جدید شامل پنج مولفه، فرهنگ نوآوری، ساختار سازمانی، مدیریت تکنولوژی، استراتژی نوآوری و نوآورا ن است. پژوهش حاضر از نوع تحقیقات کاربردی و از لحاظ روش تحقیق، توصیفی-همبستگی و از لحاظ تحلیلی از نوع علی-ارتباطی است. در این تحقیق با توجه مسئله مورد بررسی، طبق آمار در اداره اتاق بازرگانی و اداره جهاد کشاورزی استان کرمان 200 نفر در سه زمینه بازاریابی، بسته بندی و فراوری محصولات خرما مشغول به کار می باشند، حجم نمونه براساس فرمول کوکران محاسبه می گردد که در این پژوهش برابر است با 155 نفر از کارکنان که به روش تصادفی ساده انتخاب شده اند. ابزار گردآوری داده ها پرسشنامه محقق ساخته بوده است که دارای 58 گویه می باشد و با طیف لیکرت 5 نقطه ای نمره گذاری شده است. به منظور تجزیه و تحلیل داده های گرداوری شده از آزمون های رگرسیون چندگانه و واریانس یک راهه و از نرم افزار SPSS25 استفاده شد. نتایج تحقیق نشان داد که بین توسعه صنایع تبدیلی و تکمیلی خرما و ابعاد مدیریت جامع نوآوری (که شامل مدیریت تکنولوژی، ساختار سازمانی، استرتژیک نوآوری، فرهنگ نوآوری و روانشناختی )همبستگی وجود دارد.

هدف اصلی پژوهش حاضر، طراحی مدل مهارت افزایی مروجان کشاورزی ایران با تاکید بر ظرفیت سازی است. جامعه آماری شامل مروجان کشاورزی مراکز جهاد کشاورزی پنج منطقه کشور(تقسیم بندی استانهای کشور از نظر وزارت جهاد کشاورزی که هر منطقه شامل 6 استان میشود) که به تعداد 8142 نفر می باشند و حجم نمونه با استفاده از فرمول کوکران 366 نفر بدست آمد. جهت برآورد و تأیید پایایی و روایی ابزار تحقیق از شاخص های روایی ظاهری، روایی محتوایی، روایی همگرا، روایی تفکیکی، و پایایی درونی بهره گرفته شد. نتایج مشخص نمود که سازه های موثر بر ظرفیت سازی حدود 76 درصد از واریانس متغیر مهارت افزایی را تبیین می کنند که در حد بسیار مناسبی است. ضمنا عامل آموزشی و فنی تاثیر معنی دار بر مهارت افزایی دارد که در ارتباط با مهارت های ارتباطی، فنی و مدیریتی معنی دار شده است ولیکن در ارتباط با عامل اجتماعی و اقتصادی صدق نمی کند و تاثیر معنی دار بر مهارت افزایی نداشته است. در ارتباط با عامل فرهنگی نیز در ابعاد ارتباطی و فنی تاثیر معنی دار بوده ولیکن در بعد مهارت مدیریتی مورد تایید قرار نگرفته است. لازم به ذکر است از بین شاخص های مذکور، نقش عامل فنی با بالاترین ضریب مسیر معنی دار شد.

این پژوهش با طراحی الگوی شبکه سازی تعاونی های تولیدی کشاورزی به دنبال راهکاری اجرایی برای سازماندهی شرکت های تعاونی بخش کشاورزی و نهادسازی به منظور توسعه ی کسب وکار در بخش کشاورزی می باشد. بدین منظور، در این تحقیق که به روش پیمایشی صورت گرفته است به بررسی شبکه ای متشکل از شرکت های تعاونی کشاورزی به عنوان هسته ی مرکزی شبکه و بهره بردار اصلی و سایر اجزاء شبکه در قالب یک زیر شبکه تعریف گردیده اند. جامعه آماری پژوهش شامل شرکت های تعاونی تحت پوشش وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی و سازمان تعاون روستایی استان البرز می باشد (N=540). از میان این جامعه هدف و به روش نمونه گیری خوشه ای چند مرحله ای، تعداد176 نفر انتخاب گردیدند. در نهایت 175 پرسشنامه از میان جامعه ی نمونه جمع آوری و مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. در این پرسشنامه، ابعاد سازوکارهای فنی، اقتصادی، آموزشی، حقوقی، اجتماعی و سیاست گذاری در الگوی شبکه ی پیشنهادی مورد بررسی و تحلیل قرار گرفت. روایی پرسشنامه از صاحب نظران رشته ی آموزش ترویج و کشاورزی و متخصصان و خبرگان اشنا به مسائل استفاده و تایید کردند و برای محاسبه ضریب پایابی پرسشنامه نیز از ضریب آلفای کرونباخ که برای سوالات چند مقیاسی کاربرد دارد استفاده شده است که میانگین ضرایب آلفای کرونباخ 803/0 بدست آمد . براساس نتایج این تحقیق سازوکارهای سیاست گذاری با ضریب 539/0، اقتصادی با ضریب 499/0، حقوقی 208/0 و آموزشی با 130/0به ترتیب بیشترین تاثیر را در طراحی الگوی شبکه پیشنهادی گذاشته و سازوکار های فنی و اجتماعی تاثیری در الگوی شبکه پیشنهادی ندارد.

زعفران از جمله محصولات مهم در استان خراسان جنوبی است که نقش عمده ای در کسب درآمد و تأمین معیشت کشاورزان منطقه دارد. هدف اصلی پژوهش حاضر بررسی نقش خوشه های کسب و کار زعفران در توسعه روستایی در استان خراسان جنوبی است. این تحقیق در بازه زمانی سال های 1399-1398 انجام گرفت و جامعه آماری را 987 نفر از مدیران، معاونان و بازاریابان کارگاه های فرآوری و مراکز فروش زعفران در استان خراسان جنوبی تشکیل دادند. نتایج تحلیل داده ها حاکی از آن است که عوامل اقتصادی و اجتماعی در سطح اطمینان 95 درصد تأثیر مثبتی بر میزان توسعه داشته است. از طرفی در متغیر اقتصادی، گویه "تجاری سازی محصول زعفران" در اولویت اول و گویه "هزینه های حمل و نقل، بسته بندی، بازاریابی محصول زعفران" در اولویت آخر و همچنین در متغیر عوامل اجتماعی، گویه "انگیزه نوآوری برای تولیدکنندگان محصول زعفران" در اولویت اول و گویه "ریسک پذیری سرمایه گذاری برای محصول زعفران" در اولویت آخر قرار دارد. لذا می توان تجاری سازی محصول زعفران با یک برند شاخص، ایجاد یک شبکه منسجم از روستا تا بازار، حمایت های مالی و اعتباری دولت، تسهیلات با نرخ وام بانکی کم به کشاورزان و کارگاه های زعفران و ایجاد سیاست های توسعه روستایی را پیشنهاد داد.

به کارگیری دانش کارآفرینی اجتماعی برای دگرگونی توسعه جامعه روستایی حیاتی است و می تواند زمینه مناسبی برای توسعه و توانمندسازی زنان در نواحی روستایی محسوب شود. هدف این پژوهش تحلیل عوامل مؤثر بر کارآفرینی زنان روستایی و ارائه الگوی پارادایمی توسعه کارآفرینی اجتماعی زنان روستایی در شهرستان ورامین است. روش تحقیق مورد استفاده در این پژوهش کیفی بوده و از بین روش های کیفی مرسوم، از روش تئوری بنیانی استفاده شد. شرکت کنندگان شامل 11 نفر از کارشناسان و زنان کارآفرین عضو صندوق اعتبارات خُرد روستایی شهرستان ورامین بودند که با استفاده از روش نمونه گیری هدفمند انتخاب و مورد مطالعه قرار گرفتند. روش اصلی گردآوری داده ها، استفاده از مصاحبه نیمه ساختارمند بود که تا رسیدن به نقطه اشباع نظری ادامه یافت. درجهت تحلیل داده ها و پردازش اطلاعات، از نرم افزار MAXQDA 12 استفاده شد. روایی داخلی تحقیق با استفاده از نظرات استادان و مشاهدات طولانی، روایی خارجی از طریق توصیف داده های به دست آمده و پایایی تحقیق با روش مثلث سازی سنجیده شد. نتایج نشان داد مهم ترین جنبه تأثیرگذار در کارآفرینی اجتماعی، جنبه فرهنگی-اجتماعی است. بعد از آن به ترتیب جنبه های روانشناختی، اقتصادی، زیست محیطی، فناوری و قانونی-سیاسی قرار داشتند. ارتباط عوامل مؤثر باهمدیگر و توسعه کارآفرینی اجتماعی زنان در الگوی پارادایمی آورده شد. الگوی پارادایمی شامل مؤلفه های شرایط علّی، شرایط زمینه ای، شرایط مداخله گر، استراتژی ها و پیامدها برای توسعه کارآفرینی اجتماعی زنان روستایی ارائه شد.

کارآفرینی بوم گردی یکی از روش های توانمندسازی زنان روستایی با اتکا به ظرفیت و پتانسیل محلی منطقه ی زندگی محسوب می شود. هدف از پژوهش حاضر شناسایی عوامل اصلی در رفتار کارآفرینی بوم گردی زنان روستایی استان فارس با استفاده از روش نظریه ی داده بنیاد است. جامعه ی مشارکت کننده ی این پژوهش از صاحب نظران و متخصصان حوزه ی زنان روستایی و کارآفرینی در دفتر توسعه ی فعالیت های کشاورزی زنان روستایی و عشایری، سازمان جهاد کشاورزی استان فارس و همچنین دیگر صاحب نظرانی از سایر سازمان های وزارت جهاد کشاورزی و زنان کارآفرین روستایی تشکیل شده است. با استفاده از روش نمونه گیری هدفمند، 27 نفر از صاحب نظران به منزله ی نمونه ی آماری انتخاب شدند. ابزار تحقیق بر پایه ی مصاحبه های عمیق و نیمه ساختارمند بود. تجزیه وتحلیل داده ها با استفاده از نرم افزار تحلیل کیفی MAXQDA22 انجام شد. براساس مصاحبه های انجام شده، 493 مفهوم و 15 مقوله ی محوری شناسایی شدند که در قالب مدل پارادیمی شش بعدی استراوس و کوربین جای گذاری شدند. با بررسی دقیق این مقوله ها، مقوله های اصلی رفتار کارآفرینی بوم گردی با سه مقوله ی فرعی (فردی، اجتماعی و اقتصادی)، شرایط علّی با دو مقوله ی فرعی (عوامل بیرونی و درونی)، شرایط زمینه ای با دو مقوله ی فرعی (سیاست های کلان با هدف حمایت از کسب وکارهای بوم گردی و وجود امنیت قابل قبول برای گردشگران)، شرایط مداخله گر با سه مقوله ی فرعی (پذیرش فرهنگی، سرمایه ی اجتماعی، رویکرد چندکارکردی وم گردی)، راهبردها با سه مقوله ی فرعی (توانمندسازی زنان روستایی در زمینه ی گردشگری روستایی و عشایری، برپایی نمایشگاه ها و جشنواره ها، حمایت از زنان کارآفرین در حوزه ی  بوم گردی) و پیامدها با دو مقوله (مثبت و منفی) دسته بندی شدند.

صنایع تبدیلی و تکمیلی یکی از راهبردهای توسعه کشاورزی و روستایی است که با کاهش پسماندهای کشاورزی و اشتغال زایی و بحث امنیت غذایی و توسعه صادرات و ارزآوری راه ارتباطی بین سه بخش کشاورزی و صنعت و خدمات است از مشکلاتی که هم اکنون صنایع تبدیلی و تکمیلی خرما در استان کرمان با آن مواجه است عدم توسعه در این صنایع و به دنبال آن نداشتن سهم کافی در بازارهای داخلی و بازارهای جهانی است. پژوهش حاضر از نوع تحقیقات کاربردی و از لحاظ روش تحقیق، توصیفی-همبستگی و از لحاظ تحلیلی از نوع علی-ارتباطی است. جامعه آماری این تحقیق 200نفر از افرادی است که در در زمینه بازاریابی، بسته بندی و فراوری محصولات خرما فعال هستند، ابزار تحقیق پرسشنامه است. میزان پایایی آن برابر است با 7/. که از طریق ضریب کرونباخ محاسبه شده است.حجم نمونه از طریق فرمول کوکران محاسبه و تعداد آن 155 نفر تعیین شده است که از روش نمونه گیری ساده انتخاب شدند. برای اندازه گیری آلفای کرونباخ بعد از جمع آوری داده ها و Spss26 و Amos بهره گرفته شده است این مطالعه به بررسی عوامل موثر در توسعه صنایع تبدیلی و تکمیلی در استان کرمان با اهداف نقش عوامل"اقتصادی" و "اجتماعی" و" زیرساختی" می پردازد. صنایع تبدیلی و تکمیلی در زمینه های بازاریابی، قیمت گذاری، بسته بندی و مورد بحث قرار گرفت. بر اساس نتایج بدست آمده تحلیل عوامل اقتصادی با بار عاملی 78/0 بیشترین نقش و عوامل اجتماعی با 71/0 کمترین نقش در توسعه صنعت خرما دارند.

خشکسالی های چند سال اخیر شهرستان برخوار، زیستگاه های طبیعی و معیشت روستاییان را بیش ازپیش آسیب پذیر نموده است. در این راستا، به نظر می رسد درک عوامل مؤثر بر رفتارهای محیط زیستی کشاورزان به عنوان اولین گام توسعه معیشت پایدار با رویکرد مدیریت نهادی خشکسالی ضروری است. لذا هدف پژوهش حاضر، واکاوی سازوکارهای مدیریت نهادی خشکسالی و تأثیر آن ها بر توسعه معیشت پایدار کشاورزان شهرستان برخوار استان اصفهان، با تکیه بر نظریه انگیزه حفاظتی است. داده ها به صورت پیمایشی از نمونه ای شامل 293 کشاورزان خرده پا در فاصله سال های 1399-1397 در شهرستان برخوار به دست آمد و با استفاده از مدل معادلات ساختاری تجزیه و تحلیل شدند. یافته ها حاکی از آن است که سازه های خودکارایی، آسیب پذیری درک شده و اثربخشی پاسخ، تأثیر مثبت و معنی داری بر رفتارهای محیط زیستی کشاورزان داشته، درحالی که، سازه های شدت مخاطرات درک شده و هزینه های پاسخ، تأثیر منفی و معنی داری بر رفتارهای محیط زیستی نشان داده است. همچنین بر اساس یافته ها، سازه های رفتارهای محیط زیستی و مدیریت تلفیقی مخاطرات، پیش بینی کننده اصلی توسعه معیشت پایدار کشاورزان بودند. به علاوه، حفاظت از زیستگاه های طبیعی و تنوع زیستی، و ارائه آموزش های لازم جهت توسعه آگاهی و مهارت های کشاورزان در این مناطق روستایی از شاخص های بسیار مهمی هستند که بهبود و توسعه معیشت پایدار را در شرایط خشکسالی، افزایش داده و منجر به توسعه روستاهای شهرستان می شود.

کشاورزی یکی از حساس ترین بخش ها در مقابل تغییرات اقلیمی است که به علت وابستگی زیاد به شرایط اقلیمی، بیش از سایر بخش ها در معرض خطرهای تغییرات اقلیمی قرار دارد. این پژوهش با هدف تبیین الگوی عوامل مؤثر در ظرفیت سازی کارشناسان ترویج در توسعه کشاورزی اقلیم هوشمند در استان های شمال غرب کشور انجام شده است. این پژوهش از لحاظ هدف کاربردی و از نظر روش، توصیفی- پیمایشی است. جامعه آماری پژوهش دربرگیرنده کارشناسان ترویج استان های آذربایجان شرقی، آذربایجان غربی و اردبیل به تعداد 4256 نفر است که از این تعداد 354 نفر به عنوان نمونه آماری براساس فرمول کوکران برآورد و به صورت تصادفی طبقه ای انتخاب شدند. داده ها از طریق پرسش نامه جمع آوری شدند. در این پژوهش جهت سنجش روایی پرسشنامه، از روایی صوری و روایی سازه و برای سنجش پایایی پرسشنامه از ضریب آلفای کرونباخ، ضریب پایایی ترکیبی و اشتراکی و آزمون اسپیرمن استفاده گردید. در پژوهش حاضر، از مدل یابی معادلات ساختاری و روش حداقل مربعات جزئی (PLS3) جهت آزمون فرضیات و برازندگی مدل استفاده شده است. یافته های پژوهش نشان داد عوامل زیرساختی، اقتصادی، اجتماعی، سازمانی، فرهنگی، آموزشی، قانونی و فنی در ظرفیت سازی کارشناسان ترویج در توسعه کشاورزی اقلیم هوشمند اثر مثبت و معناداری دارد.

زعفران از جمله محصولات مهم در استان خراسان جنوبی است که نقش عمده ای در کسب درآمد و تامین معیشت کشاورزان منطقه دارد. هدف اصلی پژوهش حاضر بررسی نقش خوشه کسب و کار زعفران در توسعه روستایی در استان خراسان جنوبی است. این تحقیق در بازه زمانی سال های 1399-1398 انجام گرفت و جامعه آماری را 987 نفر از مدیران، معاونان و بازاریابان کارگاه های فرآوری و مراکز فروش زعفران در استان خراسان جنوبی تشکیل دادند. نتایج تحلیل داده ها حاکی از آن است که عوامل اقتصادی و اجتماعی در سطح اطمینان 95/0 تاثیر مثبتی بر میزان توسعه داشته است. از طرفی در متغیر اقتصادی گویه "تجاری سازی محصول زعفران" در اولویت اول و گویه "هزینه های حمل و نقل، بسته بندی، بازاریابی محصول زعفران" در اولویت آخر و همچنین در متغیرعوامل اجتماعی گویه "انگیزه نوآوری برای تولیدکنندگان محصول زعفران" در اولویت اول و گویه "ریسک پذیری سرمایه گذاری برای محصول زعفران" در اولویت آخر قرار دارد. لذا می توان تجاری سازی محصول زعفران با یک برند شاخص، ایجاد یک شبکه منسجم از روستا تا بازار، حمایت های مالی و اعتباری دولت، تسهیلات با نرخ وام بانکی کم به کشاورزان و کارگاه های زعفران و ایجاد سیاست های توسعه روستایی را پیشنهاد داد.