محمدشمس الدین دیانی

کار در سیره و آموزه های حضرت امام رضا «علیه السّلام» جایگاه والایی دارد و آن حضرت در رفتارهاى معیشتی خود اعم از تولید، پس انداز، سرمایه گذارى، مصرف و مشارکت هاى اجتماعى، بیشینه کردن کمک با کمترین هزینه، راه چگونه زیستن انسان و چگونه ساختن جامعه اى آباد، مرفه و عادلانه را به بشریت مى آموزد. در این جستار یادگیری احکام و آداب تجارت، خویشتنداری از سود حرام، پایبندی به تعهدات و شفافیت قرارداد از احکام لازم فعالیت بازرگانی و نیز توکل و استعانت از خداوند، پرهیز از تنبلی و کم کاری و در عین حال قناعت و رضایت از آن چه برای انسان مومن رخ می دهد، داشتن اخلاق نیک، صداقت و استحکام در انجام کار، حس تعاون، تدبیر در انجام کار و کار آفرینی به عنوان آداب فعالیت بازرگانی، مورد مطالعه قرار گرفته است. هم چنین الگوهای رفتارى آن حضرت در زمینه کار و روایات متعدد نقل شده از وی، نشان می دهد که هدف نهایى و بنیادى ترین اصل زندگى «جلب خشنودى خدا و خوف از عذاب او» است و رعایت این آداب ضمن تامین نیاز مادی انسان و جامعه و تامین بهداشت روان آن، در وصول انسان به هدف عالی از خلقت وی موثر است.

تغذیه، بهداشت و درمان از موضوعات مورد توجه امامان شیعی: است. در این میان رهنمودهای بسیاری به امام رضا (ع) منتسب شده که در مجموع به عنوان «طبّ الرضا» مشهور شده است. «خون درمانی» که یکی از راه های درمانی رایج در آن عصر بوده، جایگاه ویژه ای در طبّ رضوی دارد. سؤال اصلی این پژوهش بررسی روش خون درمانی در طب رضوی است. خون درمانی به معنای تأثیرگذاری بر مقدار جریان خون در نقطه ای خاص، تغییر حجم خون بدن با خون گیری، کاستن از خون بدن از طریق رگ و مویرگ ها به کمک فصد، حجامت، بادکش و نیز تدلیک و ماساژ است. در این مقاله با بررسی طب رضوی و نقد سندی، محتوایی و دلالتی روایات مربوط به خون درمانی، نشان داده شد که روش های سفارش شده در طب رضوی عمومی نبوده و تنها به عنوان نسخه مخاطب خاص می تواند مورد مطالعه و استفاده قرار گیرد.

فرزند در اسلام به عنوان نور چشم، صدقه جاریه برای قیامت و ثمره جامعه اسلامی، اهمیت و جایگاه والایی دارد. در احادیث رضوی، تربیت صحیح همراه با روش مناسب، حق فرزندان دانسته شده است. هدف اصلی پژوهش پیش رو، پاسخ به این سؤال است که سبک تربیت در احادیث معصومان چیست و چه راه کاری برای تربیت بهتر ارائه شده است؟ این پژوهش با مراجعه مستقیم به اسناد اصیل و باقدمت حدیثی، به کنکاش موضوع پرداخته است. یافته های این پژوهش نشان می دهد که تربیت فرزند، ابعاد و ساحات مختلفی دارد و هر بُعد، ناظر به یکی از نیازهای فرزند در ساحت های مختلف انسانی وی، یا مراحل و برهه های مختلف زندگی اوست. این مقاله، قدم نخست را در بایسته های تربیت فرزند، آغاز نمودن از خود دانسته و با توجّه به تأکید معصومان‰ بر تربیت عملی توجه شده است؛ در مرحله بعدی در تربیت، به لزوم توجه به ابعاد و ساحات انسانی فرزندان پرداخته و تأکید شده است که باید تمامی ابعاد روحی، جسمی و روانی فرزند مورد توجه قرار گیرد. بر اساس آموزه های روایی، پرداختن به موضوع تربیت با در نظر گرفتن بهداشت روانی طرفین، امکان پذیر است. تدریجی بودن تربیت، توجه به ظرفیت مخاطب، تکریم و ملاطفت، پرهیز از عصبانیت، ارائه الگوی مناسب، ترک تعارضات کلامی و نصیحت زیاد، رعایت احترام و پرهیز از تحقیر، لطافت لحن و رعایت وقار و... از جمله شاخصه های تربیت هستند.