همایون نورایی

با تغییرات آب وهوایی، مخاطرات طبیعی خطیری نظیر خشکسالی و تنش های آبی گریبان گیر شهرها شده اند. به طوری که وقوع مکرر خشکسالی ها مانع توسعه پایدار شهری شده اند. درکنار این چالش ، رویکرد نوین "تاب آوری شهری در برابر خشکسالی" به مدیران شهری کمک می کند تا میزان سازگاری شهرها با تنش های محیطی را اندازه گیری کنند. از این رو هدف کلی این مطالعه ارزیابی تاب آوری کلان شهر اصفهان در برابر خشکسالی با استفاده از چارچوبی است که ابعاد و سنجه های اقتصادی، اجتماعی، زیست محیطی و نهادی را ادغام می کند. نوع پژوهش کاربردی و روش بررسی آن توصیفی-تحلیلی است. ابتدا فهرستی از سنجه ها و متغیرها بر اساس مطالعات اسنادی-کتابخانه ای تدوین شد. سپس تاب آوری کلان شهر اصفهان از سال 1390 الی 1400 در برابر خشکسالی توسط 22 سنجه و 31 متغیر مورد ارزیابی قرار گرفت. در ادامه به منظور تعیین میزان اهمیت هر سنجه یا متغیر از روش تلفیق سوارا بهره گرفته شد. یافته ها گویای آن است که تاب آوری کلان شهر اصفهان در سال های 1390، 1391، 1394، 1397، 1398 و 1400 در برابر خشکسالی و کمبود آب افزایش (امتیازها نزدیک به عدد یک و بین 43/0-51/0) اما در سال های 1392، 1393، 1395، 1396 و 1399 کاهش یافته (امتیازها نزدیک به عدد صفر و بین 32/0-42/0) است. به طور کلی میزان تاب آوری کلان شهر اصفهان طی دهه 1400-1390 در برابر خشکسالی در وضعیت مطلوبی قرار نداشته و شهر اصفهان نیازمند تهیه واکنش ها و اقدامات متقابلی است که اثرات و پیامدهای خشکسالی را کاهش دهد. چنانچه این مهم به وقوع نپیوندد، جامعه شهری اصفهان زیر بار آسیب های ناشی از خشکسالی و کمبود آب کمر خم می کند.

هدف این تحقیق بررسی و تحلیل محله همت آباد از منظر اصول رهیافت "جلوگیری از جرائم شهری با استفاده از طراحی محیطی" جهت شناسایی نقاط بالقوه برای وقوع جرم، و ارائه پیشنهادهایی در جهت ارتقای امنیت این محله به صورت خاص (پیلوت عملی رهیافت) بر اساس جنبه مکانی بخشیدن به اصول رهیافت "جلوگیری از جرائم شهری با استفاده از طراحی محیطی" می باشد. برای دستیابی به این هدف از روش تحقیق توصیفی- تحلیلی از نوع موردکاوانه (محله همت آباد) استفاده گردید و برای جمع آوری داده ها از مطالعه کتابخانه ای و میدانی (مشاهده ای و پرسشنامه ای) و برای تحلیل داده های جمع آوری شده، از سیستم اطلاعات جغرافیایی (GIS) و نرم افزارهای SPSS و Expert Choice کمک گرفته شد. نتایج حاکی از آن است که اولاً از منظر رهیافت "جلوگیری از جرائم شهری با استفاده از طراحی محیطی" (شامل اصل "تقویت نظارت طبیعی" با 4 سنجه، اصل "قابلیت کنترل دسترسی ها" با 3 سنجه، اصل "تقویت قلمروهای طبیعی" با 5 سنجه، اصل "حفظ و نگهداری از محیط" با یک سنجه و اصل "حمایت از فعالیت-های اجتماعی سالم" با 2 سنجه)، محله همت آباد دارای نقاط بالقوه بسیاری برای وقوع جرم است و ثانیاً در مجموع بر اساس سنجه های رهیافت "جلوگیری از جرائم شهری با استفاده از طراحی محیطی" بیشترینِ این نقاط بالقوه برای وقوع جرم، ، در بدنه و حاشیه محله همت آباد اصفهان، و نه در مرکز این محله، قرار دارند و این موضوع به ویژه به دلیل کمبود قابلیت نظارت طبیعی، فعالیت های اجتماعی به هنجار و حفاظت و نگهداری از محیط در این محدوده ها است.

هدف این مقاله، واکاوی اثرات محیط نهادی درون بنگاه ها بر توسعه خوشه های صنعتی سنگ منطقه کلان شهری اصفهان (شامل چهار خوشه محمودآباد، نجف آباد، دولت آباد و خمینی شهر) است تا میزان این اثرات از بعد شدت و مطلوبیت مورد تجزیه وتحلیل قرار گیرد. در این راستا، از روش کتابخانه ای و میدانی (ابزار پرسشنامه ای) برای جمع آوری داده ها و از فن تحلیل عاملی تأییدی مرتبه دوم و تکنیک تبدیل مقیاس خطی برای تحلیل داده ها بهره گرفته شده است. نتایج به دست آمده بیانگر آن است که علی رغم وجود پتانسیل تأثیرگذاری محیط نهادی خوشه های صنعتی منتخب بر توسعه آن خوشه ها، محیط نهادی مذکور در زمینه های مختلف (شامل قوانین و قواعد خاص بنگاه ها، ویژگی های مدیران بنگاه ها، ویژگی های کارکنان بنگاه ها و وضعیت ارتباط مابین کنشگران بنگاه ها) دارای تأثیرگذاری بسیار مطلوب نبوده و این تأثیرگذاری در حد متوسط مانده است. علاوه براین، در محیط نهادی بنگاه های خوشه های صنعتی سنگ منطقه کلان شهری اصفهان، «وضوح چشم انداز و هدف بنگاه برای مدیران» نسبت به «وضوح چشم انداز و هدف بنگاه برای کارکنان»، «آگاهی کارکنان از فعالیت های محوله» نسبت به «دید کارکنان نسبت به فعالیت محوله»، «آگاهی مدیران از فعالیت های محوله» نسبت به «دید مدیران نسبت به فعالیت محوله» و «ارتباط مابین مدیران و کارکنان بنگاه ها» نسبت به «ارتباط مابین کارکنان»، نقش بیشتری در توسعه خوشه های منتخب داشته اند؛ لذا بر این اساس می توان نتیجه گرفت که محیط نهادی خوشه های منتخب هنوز به ویژه در زمینه کارکنان در سطح جنینی قرار گرفته است و لذا نیازمند اقدامات بهبود بخشی است.

با رواج رویکرد تعامل فرد با محیط در مطالعات کیفیت محیطی، وضعیت محیط زندگی شهروندان به ویژه در سکونت گاه های غیررسمی، مورد تردید و سوال می باشد. زیرا این سکونت گاه ها می توانند آثار جبران ناپذیری بر وضعیت روحی و روانی ساکنان برجای گذاشته و در کیفیت زندگی آنان مؤثر باشند. در این راستا، هدف پژوهش حاضر تبیین نقش کیفیت محیط کالبدی و عملکردی محله غیررسمی سایان شهر زنجان، در بهزیستی روان شناختی ساکنان است. پژوهش حاضر، در زمره پژوهش های اکتشافی - تحلیلی قرار می گیرد. رویکرد پژوهش کمّی بوده و از نظر کاربست نتایج، می توان آن را در زمره پژوهش های کاربردی به شمار آورد. گردآوری داده ها و اطلاعات مورد نیاز ازطریق مطالعات کتابخانه ای و روش های میدانی انجام گردیده است. گردآوری و ارزیابی داده های مرتبط با کیفیت محیط، ازطریق پرسشنامه محقق ساخته بوده و جهت ارزیابی وضعیت بهزیستی روان شناختی ساکنان از پرسشنامه 54 سوالی «ریف» استفاده شده است. نمونه آماری مورد مطالعه شامل 134 پلاک مسکونی است که به صورت سیستماتیک و با مراجعه به درب منازل مورد پرسش گری قرارگرفته اند. جهت تجزیه و تحلیل شاخص های اثرمحور و بررسی روابط آن با وضعیت بهزیستی روان شناختی ساکنان، از مدل سازی معادلات ساختاری و از نرم افزار «Smart PLS» سوده برده شده است. داده های مشاهده کارشناسی نیز با استفاده از روش تحلیل کیفی مورد ارزیابی قرارگرفته اند. براساس نتایج به دست آمده؛ سازه بهزیستی روان شناختی در محله غیررسمی سایان به میزان 266/0 توسط کیفیت محیط کالبدی و عملکردی تببین می گردد. این مهمّ بیش از همه ازطریق کیفیت محیط کالبدی با ضریب معناداری 186/3 و ازطریق 3 مولفه بهداشت محیطی، خوانایی و اصالت محیط بر وضعیت بهزیستی روان شناختی ساکنان محله غیررسمی سایان، مؤثر واقع می گردد و نشان دهنده نقش معنادار کیفیت محیط کالبدی و عملکردی بر بهزیستی روان شناختی ساکنان است

در سال های اخیر، شهرها، به محل اصلی زندگی انسان ها تبدیل شده است و شهرنشینی پایدار از جمله دغدغه های اصلی سکونتگاه های شهری امروزی محسوب می شود. رویکرد توسعه مبتنی بر حمل ونقل عمومی به عنوان یکی از راهبردهای یکپارچه سازی سیستم حمل ونقل و کاربری زمین مطرح شده است. گونه بندی توسعه مبتنی بر حمل ونقل عمومی، موضوعی نوظهور محسوب می شود که به دنبال توجه به تفاوت های محلی برای سیاست گذاری توسعه پایدار است. این پژوهش با روش توصیفی-تحلیلی به دنبال گونه بندی توسعه مبتنی بر حمل ونقل عمومی در فاصله 500 متری از هفت ایستگاه مترو واقع در بخش جنوبی خط یک مترو شهر اصفهان با استفاده از مدل گره-مکان- سیستم پشتیبان می باشد. هدف از گونه بندی ایستگاه های مترو موردمطالعه، ارزیابی نحوه یکپارچگی حمل ونقل و کاربری زمین و ارائه پیشنهاد ها مکان محور برای تحقق توسعه پایدار است. بدین منظور ابتدا شاخص های گونه بندی با مرور ادبیات نظری معتبر استخراج شده و داده ها با استفاده از روش های کتابخانه ای و میدانی جمع آوری می گردد. سپس وضعیت ایستگاه ها از نظر شاخص ها، تحلیل و مقدار سه بعد گره، مکان و سیستم پشتیبانی برای هریک از آنها محاسبه می شود. نتایج این پژوهش نشان می دهد، وضعیت حمل ونقل و کاربری زمین در پیرامون ایستگاه های سی وسه پل، کارگر و دانشگاه در حالت تعادل، در ایستگاه های آزادی، دفاع مقدس و کوی امام با غلبه سیستم حمل و نقل و در ایستگاه شریعتی با غلبه سیستم کاربری زمین می باشد و به طور کلی 5 گونه توسعه مبتنی بر حمل ونقل عمومی در جنوب خط یک مترو اصفهان وجود دارد.

تسریع روند شهرنشینی و نیاز به توسعه های شهری، شهرهای جهان را با بحران های مالی برای تأمین پروژه ها مواجه کرده است. منابع درآمدی متعارف برای پوشش هزینه های سنگین اجرای پروژه های شهری کافی نیست و شکاف مالی جالب توجهی بین هزینه های در حال افزایش و منابع درآمدی راکد وجود دارد. مکانیسم جذب ارزش افزوده زمین (LVC) مجموعه ای از ابزارهای مالی نوآورانه است که با هدف کاهش بار مالی سنگین احداث پروژه های توسعه ای در شهرهای جهان مورد استقبال قرار گرفته است. پژوهش کاربردی حاضر برای نخستین بار در جامعه علمی فارسی شهرسازی، مکانیسم جذب ارزش افزوده زمین را معرفی و ابزارهای اجرایی آن را به وسیله روش فراترکیب دسته بندی می کند. روش جمع آوری اطلاعات تحلیل اسنادی و کتابخانه ای متونی است که بر اساس معیارهای ورود و خروج روش مرور سیستماتیک پریزما انتخاب شده اند. روش تحلیل داده ها کدگذاری باز و محوری و مقوله بندی است. مدل پیشنهادی پژوهش ابزارهای جذب ارزش افزوده زمین را در چهار دسته مکانیسم های مالیات و عوارض، تنظیمات قانونی، مشارکت های عمومی - خصوصی و مدیریت املاک و دارایی های عمومی طبقه بندی می کند و ابزارهای هر دسته را تعریف می کند. در نهایت، نحوه عملکرد هر ابزار در کشورهای مختلف تشریح می شود.

مقدمه: شهر فشرده یک فرم شهری پایدار است. هدف اصلی این ایده خلق شهرهایی با فشردگی و تراکم بالا اما  به دور از مشکلات موجود در شهر مدرنیستی است. هدف از پژوهش حاضر، ارزیابی فرم کالبدی و عملکردی شهر بر مبنای رویکرد شهر فشرده در مناطق 22 گانه شهر تهران می باشد.داده و روش: از هشت شاخص اختلاط و تنوع کاربری ها، تراکم ساختمانی مسکونی، درصد احیا و نوسازی بافت فرسوده، تراکم جمعیتی، تراکم خیابان، پوشش دهی مترو، پوشش دهی اتوبوس، مسیرهای دوچرخه استفاده شده است. روش پژوهش از نظر هدف، کاربردی بوده و یافته های به دست آمده از تحلیل شبکه در ArcGis و آنتروپی شانون به دست آمده و سپس از طریق روش Merec برای وزن دهی سنجه ها و از روش Cocoso برای رتبه بندی گزینه ها که همان مناطق شهر تهران بود استفاده شده است.یافته ها: به منظور رتبه بندی مناطق شهر تهران از نظر فرم کالبدی و عملکردی شهر فشرده، در ابتدا داده های مرتبط با هر سنجه برای مناطق 22 گانه جمع آوری گردید و سپس امتیاز مربوط به هر سنجه به نمره استاندارد تبدیل شد. در نهایت مناطق شهر تهران به لحاظ سطح برخورداری از سنجه های فرم کالبدی و عملکردی شهر فشرده، به پنج گروه تقسیم گردید.نتیجه گیری: نتایج بیانگر آن است که میزان برخورداری هر کدام از مناطق از سنجه های 8 گانه فرم کالبدی و عملکردی شهر فشرده متفاوت بود که منطقه 6 با k=2.154 بالاترین اولویت و منطقه 19 با k=1.333 کم ترین اولویت و پتانسیل جهت فرم فشرده شهری را دارد. همچنین مناطق دیگر نیز با توجه به امتیاز نهایی رتبه بندی شدند.