آمایش

تحولاتی نظیر جهانی شدن، پیوستگی فضاهای جغرافیایی و همچنین تحولات صورت گرفته در عرصه فناوری های نظامی ، مسئله دفاع را به عنوان عامل اصلی بقاء کشورها دچار دگرگونی کرده است. چرا که تحول از جنگ سخت به سوی جنگ نرم و سپس جنگ هوشمند در طی دهه های اخیر، رویکردها نسبت به دفاع را متفاوت نموده است.این تحولات سبب توسعه بحث ها پیرامون آمایش دفاعی شده است. در این میان کشورهای خاورمیانه به واسطه شرایط خاص خود از نظر دفاعی اهمیت و جایگاه برجسته ای دارند. در مقاله حاضر با روش توصیفی و تحلیلی و با استفاده از یافته های کتابخانه ای و میدانی و با نرم افزار Smart PLS تلاش شده است ابعاد پایه ای موثر بر آمایش دفاعی کشورهای خاورمیانه را موردبررسی قرار دهد. نتایج پژوهش حاضر نشان دهنده آن است که مؤلفه های موثر در تحقیق حاضر شامل 130 مورد است که در قالب 15 بُعد قرار می گیرند. اهمیت این ابعاد در آمایش دفاعی کشورهای خاورمیانه به ترتیب عبارت اند از بعد ژئوپلیتیکی با امتیاز 43/0، بعد نظامی با امتیاز41/0، بعد اقتصادی با امتیاز 41/0، بعد سیاسی با امتیاز 39/0، بعد هیدرولوژی با امتیاز 34/0، بعد امنیتی با امتیاز 32/.، بعد اجتماعی با امتیاز 29/0، بعد جمعیتی با امتیاز 28/0، بعد فرهنگی با امتیاز 26/0، بعد علمی-بهداشتی با امتیاز 25/0، بعد ژئومورفولوژی با امتیاز 25/0، بعد ریاضی با امتیاز 2/0، بعد اقلیمی با امتیاز 2/0، بعد زیستی با امتیاز 2/0و بعد خاکی با امتیاز 18/0 می باشند.

پیوندهای ساکنان مناطق مرزی با آن سوی مرز و آسی بپذیری های مختلف در فضای پیرامونی کشور به این مناطق جایگاه و اهمیتی خاص بخشیده و مطالعه آنها را از جنبه دفاعی امنیتی ضروری و اجتناب ناپذیر کرده است. اهداف این پژوهش بررسی و تحلیل ملاحظات دفاعی و امنیتی در آمایش سرزمینی استان اردبیل است تا به این سؤال پاسخ دهد که چه ملاحظاتی را باید در آمایش استان اردبیل از جنبه دفاعی و امنیتی در نظر گرفت؟ روش تحقیق در این پژوهش توصیفی تحلیلی است و برای گردآوری داده ها از منابع کتابخانه ای، مشاهدات میدانی و سیستم اطلاعات جغرافیایی بهره گرفته شده است. نتایج حاصل از این پژوهش نشان م یدهد محرومیت و حاشیه ای بودن استان، وجود موانع سر راه ارتباطات و پیوند مناطق مرزی با مناطق مرزی کشور همجوار، استفاده کامل و مطلوب نکردن از ظرفیت ها و بسترهای ارتباطی موجود، گرایش ها و اولویت های استراتژیک دولت جمهوری آذربایجان به غرب و قرار دادن بستر جغرافیایی خود در اختیار دشمنان ایران، پایین بودن تراکم جمعیتی شهرستان های مرزی، پایین بودن میزان رشد جمعیت استان، نداشتن عمق سرزمینی مناسب و در نتیجه استقرار نامناسب اماکن نظامی و غیرنظامی از اصلی ترین و مهم ترین مسائل در آمایش دفاعی و امنیتی این استان به شمار م یروند.

آمایش آموزش عالی به عنوان یکی از زیرمجموعه های آمایش سرزمین، می تواند نقش مهمی را در فرایند توسعه و پیشرفت کشور بازی کند. اما این سیاست گذاری نیز همانند سایر فعالیت های توسعه ای نیازمند یکسری ملاحظات است که با رویکرد تحلیلی این مقاله به آن پرداخته شد. تجربیات آمایش سرزمین به ما نشان داده است اول ازهمه نگاه کل گرایانه و سیستمی بیشترین تأثیر را در بهره مندی از این نوع برنامه ریزی مبتنی بر مزیت های منطقه به دنبال خواهد داشت. ملاحظاتی همچون توجه به اصلاح ساختار اقتصادی، اجتماعی وسیاسی خارج از نظام آموزش عالی به افزایش پیامدهای مختلف آمایش آموزش عالی منجر خواهد شد. البته اصلاحات درون سیستم های آموزشی مانند نظام هدایت تحصیلی نیز منجر به اصلاح نظام پذیرش دانشجو می شود. علاوه بر آن تقویت زیر نظام آموزش عالی مهارتی نیز پیوند مناسبی برای آموزش و اقتصاد و علی الخصوص کم کردن چالش اشتغال دانش آموختگان خواهد بود. علاوه بر آن نتیجه گرفته شد آمایش آموزش عالی صرفاً به ساماندهی ساختاری و مدیریتی نظام آموزش عالی محدود نگردد و آمایش آموزش عالی فقط تصمیم گیری درباره ابعاد کمی آموزش عالی نباشد و همه بحث ها معطوف به تجمیع، ادغام و حذف دانشگاه ها و مراکز آموزش عالی نباشد! در آمایش آموزش عالی لازم است سیاست های کلان و خرد در این رابطه مورد بازنگری قرارگرفته و اصلاحات لازم در راستای "کیفی سازی آموزش عالی"  در دو رویکرد کمی و کیفی در آمایش مورد توجه قرار گیرد.

پهنه بندی بوم شناختی کشاورزی، فرآیندی است که یک منطقه جغرافیایی با توجه به شاخص های اقلیمی و زمینی به نواحی یا پهنه های همگن برای کشاورزی تقسیم می شود. درواقع، پهنه بندی بوم شناختی کشاورزی به معنی به کارگیری اصول بوم شناختی جهت مدیریت یک نظام کشاورزی پایدار است. وجود تنوع محیط جغرافیایی در یک منطقه، ضرورت پهنه بندی بوم شناختی را بیشتر نمایان می سازد. هدف اصلی پژوهش حاضر پهنه بندی بهینه بوم شناختی و تعیین الگوی فضایی کشت محصولات زراعی و باغی در سطح حوزه های آبریز منطقه 3 آمایش کشور است. نوع پژوهش حاضر، کاربردی- توسعه ای و روش پژوهش، توصیفی-تحلیلی است. داده های مربوطه از شرکت مدیریت منابع آب ایران، سازمان زمین شناسی کشور و سازمان هواشناسی کشور جمع آوری شده و جهت تحلیل از سیستم اطلاعات جغرافیایی و تحلیل سلسله مراتب استفاده شده است. نتایج پژوهش نشان داد منطقه 3 کشور ازنظر شاخص های بوم شناختی بسیار متنوع است. این منطقه به لحاظ بوم شناختی دارای پهنه های مختلفی بوده و این پهنه ها دارای ویژگی های خاصی است که هرکدام را از دیگری به لحاظ محدودیت ها و فرصت های فعالیت های باغداری و زراعت مجزا می کند. این پهنه ها عبارت اند از "پهنه تغییر الگوی غالب کشت و سیستم آبیاری"، "پهنه تثبیت گیاهان صنعتی و باغات"، "توسعه غلات، حبوبات و باغات دیم"، "توسعه دانه های روغنی و باغات گرمسیری" و "توسعه اگریتوریسم و باغات ارگانیک". به طورکلی می توان چنین نتیجه گیری کرد که مناطقی که دارای تنوع طبیعی و محیطی زیادی هستند بهترین روش برای بهره برداری از منابع طبیعی و کاهش اثر فعالیت های باغداری و زراعت، تعیین پهنه های بوم شناختی و تعیین الگوی فضایی کشت است؛ به طوری که تعیین الگوهای فضایی کشت در تعیین کشت نوع محصولات غالب باغی و زراعی در هر پهنه کمک شایانی می کند.

عوامل متعددی در توزیع جغرافیایی جمعیت اثر دارند که تاثیر اقتضائات جغرافیایی، عوامل طبیعی، اقتصادی، اجتماعی، سیاسی و تاریخی از جمله آنها است. اقتضائات جغرافیایی نظیر شیب و پستی و بلندی ها (توپوگرافی)، ویژگی های اقلیمی همانند میزان بارندگی، ویژگی های زمین شناختی همانند خاک مناسب و دسترسی به منابع آب، در شکل گیری اجتماعات بشری و فعالیت های اقتصادی موثرند. از طرف دیگر به لحاظ تاریخی هم جریان های اقتصادی همانند راه ابریشم بر شکل گیری و توسعه شهرها و روستاها اثر داشته اند. شاید موضوع حکمرانی را هم به عنوان یک عامل موثر در این زمینه به توان نام برد که چگونه بین امنیت ملی و منطقه ای و استقرار و توسعه سکونتگاه ها و فعالیت ها رابطه ایجاد کرده است. مطالعات نشان می دهد در توزیع و تراکم جمعیت تنها یک عامل موثر نیست بلکه همواره مجموعه ای از عوامل در یک ارتباط تنگاتنگ تاثیر می گذارند. چرا که در این صورت انتظار می رود دو نقطه با شرایط یکسان دارای توزیع و تراکم تقریبا یکسان باشند، اما مشاهده می شود که چنین امری اتفاق نمی افتد. نوع فعالیت ها و الگوی آن، بهره وری فعالیت ها، زمینه اشتغال، کیفیت و قیمت مسکن و دهها مورد دیگر که از عوامل اقتصادی به شمار می آیند و همچنین عوامل اجتماعی نظیر مذهب، اعتقادات و نژاد در نحوه توزیع و پراکندگی جمعیت موثرند.  

از ابتدای دهه ۵۰ هجری شمسی که اصطلاح آمایش سرزمین در ادبیات برنامه ریزی ایران مطرح شد، علی رغم گذشت بیش از نیم قرن تاکنون مقوله آمایش نه در سطح نظام تصمیم گیری و اجرا و نه در حوزه عمومی تبدیل به گفتمان نشده است. از این رو علی رغم ضرورت و اهمیت هیچ گاه مطالبه عمومی در زمینه آمایش سرزمین شکل نگرفته و حتی متأسفانه در حوزه های تخصصی نیز مطالبه توجه به رویکرد آمایشی، تقنین قوانین لازم و جریان پیدا کردن تدابیر اجرایی ذیل راهبردهای آمایشی ابراز نشده است. بنابراین در طول این نیم قرن فراز و فرودهای بسیاری در رابطه با آمایش سرزمین و نهادهای مرتبط مشاهده شده است؛ به گونه ای که توقف رویکرد آمایشی و تعطیلی نهادهای مرتبط هیچ انتقادی را برنینگیخته و توجه به راهبردها و تدوین سیاست ها بیشتر معطوف به سلیقه و خواست برخی مدیران و کارشناسان بوده است و نه در پاسخ به مطالبه ای عام یا خاص. توجه به ریشه های این وضعیت و آسیب شناسی و شناخت عوامل فرهنگی، مدیریتی، سیاسی، اقتصادی و اجتماعی دخیل در آن می تواند به رقم زدن فضای مطلوب و بسط و تعمیق گفتمان آمایشی به عنوان یک خرده گفتمان ذیل گفتمان پیشرفت در سپهر عمومی و در نظام برنامه ریزی بینجامد. شناسایی گره های موجود در مسیر گفتمان شدن رویکرد آمایش سرزمین و ارائه راهبردها و سیاست ها برای شکل گیری، بسط و تقویت گفتمان آمایشی در ایران و نهایتاً ارائه پیشنهادهای مشخص برای رعایت الزامات آمایش سرزمین در اجرای تدابیر سند الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت هدف این مقاله است.  

  دریاچه آب شیرین توریستی و بسیار زیبای نئور با مساحت240 هکتار، در یک چاله زمین ساختی (گرابن[1]) و در دل دره های کوهستانی سرسبز باغروداغ در ارتفاع 2700 متر از سطح آبهای آزاد شکل گرفته است. این دریاچه در نوع خود در ایران بی نظیر است و در فاصله 42 کیلومتری جنوب شرق شهر اردبیل واقع شده و مساحت کل حوضه آن 5300 هکتار است. جهت آمایش بهینه و یا کاربری صحیح، مسائل تکتونیک، هیدروژئومورفولوژی، اقلیمی، توپوگرافی و برخی از ویژگیهای سازندهای سطحی بررسی شدند. نتایج نشان داد که میزان PH خاک در شرایط مطلوب است. با وجود این مقادیر Ec و PH و نتایج شاخصهای اقلیمی نشانگر استعداد حوضه برای فرسایش خطی روانابهاست. متوسط سالانه فرسایش خاک در هر هکتار از حوضه از طریق فرمولهای مختلف ton/ha/y  65 ,338) به دست آمد. کل رسوب دهی سالانه 1794845.84 تن در سال در حوضه آبریز کوچک دریاچه نئور نشانگر شدت فرسایش و اتلاف خاک است. در مجموع بعد از تجزیه و تحلیل سیستماتیک شرایط محیط حوضه دریاچه و ارزیابی توانهای بالقوه آن در مناطق پایدار، محل ایجاد امکانات توریستی متناسب با شراطی طبیعی آن در گستره فضای ساحلی در نقشه کاربری اراضی در بخش نتایج و پیشنهادها آورده شد.

هدف پژوهش حاضر مدل ساختاری ارتقای بهره وری مدیران آموزش عالی می باشد. روش پژوهش با توجه به هدف آن، کاربردی و از حیث شیوه اجرا، آمیخته (کیفی-کمی) و از نظر ماهیت و روش، توصیفی از نظر روش اجرا در بخش کیفی، تحلیل دلفی فازی و در بخش کمی پیمایشی مقطعی می باشد. جامعه آماری پژوهش در بخش کیفی 18 نفر از مدیران، استادان و صاحب نظران و نمونه گیری به روش گلوله برفی و هدفمند و در بخش کمی اعضای هیئت علمی دانشگاه های سراسری و آزاد، 243 نفر، از حوزه مدیریت آموزشی مشارکت و نمونه گیری به روش طبقه ای انتخاب شدند. گرد آوری داده ها در بخش کیفی از مصاحبه و در بخش کمی پرسشنامه صورت گرفت. در تجزیه وتحلیل داده های بخش کیفی از روش دلفی و در بخش کمی از نرم افزار SPSS و PLS استفاده شد. مطابق یافته ها، 9 عامل اصلی شناخته شده در مدل ساختاری عبارت است از آمایش آموزش عالی، نیازسنجی شغلی و مهارتی، توسعه مهارت های ارتباطی، برنامه ریزی آموزشی، ارتقاء فرهنگ سازمانی، عوامل محیطی، ارزیابی مستمر و مداوم، توسعه تفکر راهبردی و بازمهندسی فرآیندها. نتایج آزمون رتبه بندی فریدمن نشان داد که بین عوامل مؤثر، بالاترین اولویت مربوط به برنامه ریزی آموزشی، توسعه تفکر راهبردی و مهندسی مجدد فرآیندها است. یافته ها نشانگراین امر هستند که ارتقای بهره وری مدیران آموزش عالی در ایران، نیازمند بازمهندسی در کلیه ارکان سازمانی از روش های اجرایی تا شایستگی های فردی و حرفه ای مدیران و نیز توسعه مبتنی بر آمایش آموزش عالی است.

هدف از تحقیق حاضر، شناسایی عوامل مؤثر بر آمایش اماکن ورزشی شهرداری تهران بود. روش پژوهش کیفی از نوع اکتشافی بود. جامعه آماری تحقیق شامل مدیران شهرداری تهران، متخصصان و برخی استادان دانشگاهی در حوزه های اجرایی، علمی و پژوهشی در حوزه تحقیق حاضر بود. روش نمونه گیری به صورت هدفمند و ابزار جمع آوری داده ها انجام مصاحبه با خبرگان بود. تعداد 15 مصاحبه و تا رسیدن به اشباع نظری صورت گرفت. در مجموع، تعداد 16 عامل بر آمایش اماکن ورزشی شناسایی شد، که این عوامل در قالب ۴ مقوله اصلی به دست آمد. این مقوله ها شامل عوامل مدیریتی، عوامل اقتصادی، عوامل فرهنگی و اجتماعی و عوامل کالبدی و زیرساختی دسته بندی شدند. با توجه به یافته های پژوهش، به نظر می رسد توجه به عوامل مذکور موجب توزیع مناسب براساس نیازمندی ها و علاقه مندی های شهروندان و جلوگیری از آسیب های اکولوژیک شهری خواهد شد.