منطق

هدف: پژوهش حاضر به بررسی چالش ها و فرصت های ترکیب گراف دانش[1] و مدل زبانی بزرگ[2] در حوزه علوم اسلامی- انسانی می پردازد. یکی از دلایل اصلی این مسئله، پیچیدگی و تنوع مفاهیم و مقولات در این حوزه است. مفاهیم دینی و انسانی به طور طبیعی دارای ابعاد و لایه های متعددی هستند که تحلیل آن ها نیازمند رویکردهایی نوین و کارآمد است. گراف دانش به عنوان ابزاری قدرتمند برای سازمان دهی اطلاعات و نمایش روابط بین مفاهیم شناخته می شود. این ابزار می تواند به شفاف سازی و تجسّم روابط پیچیده میان مفاهیم کمک کند و به پژوهشگران امکان می دهد تا به راحتی روابط میان مفاهیم مختلف را درک کنند. هدف اصلی پژوهش حاضر، ارائه الگویی جهت ترکیب این دو مفهوم در علوم اسلامی- انسانی برای تحلیل دقیق تر و کارآمدتر مفاهیم اسلامی و انسانی است. روش: پژوهش پیش رو از لحاظ هدف توسعه ای بوده و با رویکرد کیفی انجام شده است. روش گردآوری داده ها کتابخانه ای و برای مرور نظام مند متون بوده که به شناسایی مفاهیم کلیدی و اساسی می پردازد. منابع موجود در دو حوزه گراف دانش و مدل های بزرگ زبانی با روش هدفمند جهت تحلیل، انتخاب و مورد بررسی قرار گرفته است. یافته ها: یافته اصلی پژوهش حاضر، طراحی یک الگوی جدید مبتنی بر ترکیب گراف دانش و مدل های زبانی بزرگ برای تحلیل و استنتاج مفاهیم علوم اسلامی- انسانی است. گراف دانش به عنوان ابزاری برای سازمان دهی اطلاعات و نمایش روابط میان مفاهیم می تواند به شفاف سازی و تجسم روابط پیچیده میان مفاهیم کمک کند. همچنین، مدل های زبانی بزرگ قادر به پردازش زبان طبیعی[3] و استخراج اطلاعات معنادار از متون هستند. ترکیب این دو رویکرد می تواند به توسعه چارچوب های نوینی برای تحلیل و استنتاج داده ها در حوزه های علوم دینی کمک کند. نتیجه گیری: تلفیق گراف دانش و مدل های زبانی بزرگ به عنوان رویکردی نوین و کارآمد در تحلیل و استنتاج مفاهیم پیچیده در علوم اسلامی- انسانی مطرح است. این الگوی پیشنهادی می تواند به عنوان الگویی برای تحقیقات آتی و توسعه سیستم های هوشمند در این حوزه ها مورد بهره برداری قرار گیرد و به بهبود فرایندهای تحقیق و تحلیل در علوم اسلامی- انسانی کمک کند.

روش شناسی فیلسوفان مسلمان بر آن بوده که شعر را از مقوله شناخت بیرون بدانند. از دیدگاه آنان شعر کارکرد روان شناختی دارد و نه شناختی. از این رو به مرور از بررسی فلسفی آنان حذف می شود. حذف بررسی فلسفی شعر از إشارات ابن سینا آغاز می شود؛ هر چند در میان پیروان منطق نه بخشیاو بدون هیچ ابداعی گاه به گاه فن شعر به صناعات خمس افزوده می شود. با چشم پوشی از این رخداد منطقی در لابه لای گفتار ایشان دلایلی وجود دارد که بر اساس آنها شعر نیز عامل شناخت انسان از واقع است ولی نوع شناختی که ایجاد می کند تفاوت دارد. این جستار بر آن است دیدگاه ایشان را درباره چیستی شناخت بررسی کند و نشان دهد گفتار آنان این قابلیت را دارد که شعر نیز عامل شناخت باشد و برای فاعل شناسا شناخت حاصل کند. روش بررسی، تحلیل و تبیین است و نتیجه حاصل آن است که شعر فرآیند شناختی است با این تفاوت که نوع شناخت و آثار آن با آنچه فیلسوفان مسلمان انتظار داشته اند تفاوت دارد.