شرک

تکفیریها به کسانی اطلاق میشود که کفر را مبنای کار خود قرار داده و با پیروی از سلف و نگاه متحجرانه، خود را موحد واقعی میدانند. این نوع از تفکر، ریشه در قرون اولیه اسلام و امویان دارد و در آثار ابن تیمیه و محمد بن عبدالوهاب کاملاً روشن است. نوشته حاضر به تحقیق و بررسی ویژگیهای فکری اعتقادی تکفیریهای معاصر در زمینه توحید می پردازد. یکی از آن ویژگی های مهم، مسایل توحید و شرک از منظر تکفیری ها است. نتایج پژوهش نشان می دهد به واسطه مبنای تقدم نقل بر عقل، ظاهرگرایی افراطی و مخالفت با هر گونه تأویل، آموزههای دینی را وارونه تفسیر میکنند، و همین مسئله، موجب تکفیر مسلمانان توسط آنان شده است. آنان توحید را به سه بخش تقسیم کرده اند: توحید الوهی، توحید ربوبی و توحید اسماء و صفات؛ که برای هر کدام از سه قسم از اقسام توحید، تعریفی بیان کرده اند. شرک نیز از دیدگاه تکفیری های معاصر، معنای خاصی دارد که در این تحقیق بدان پرداخته شده است.

مسئله شرک از خطیرترین مسائلی است که قرآن کریم آن را به شدت نفی کرده و حتی در صورت شرک ورزیدن هشدار به از بین رفتن تمامی اعمال شخص مشرک داده است. اما به باور بیشتر مسیحیان، در کتاب مقدس آموزه تثلیث به عنوان یکی از مهم ترین عقاید آنها در باب الوهیت عیسی(ع) و روح القدس مطرح شده است. نگارنده در این پژوهش به روش تحلیل تطبیقی در صدد ثابت کردن اضطراب در متن کتاب مقدس است؛ بدین صورت که زمانی که کتاب مقدس از توحید الوهی سخن می گوید به صراحت وجود دیگر خدایان را نفی نمی کند و در مقابل، قرآن کریم به صورت قاطعانه هرگونه برداشت شرک آمیز را از حریم خود نفی کرده و حتی اجازه خطور چنین برداشتی را به ذهن خواننده خود نداده است.

این پژوهش بر بت پرستی شرک آمیز دین کوشانی-ایرانی، بر پایه سکه ها، آثار باستانی و دیگر اسناد تأکید دارد؛ باوجود این، مطالعات سکه شناسی اساس این جستار خواهد بود. این مطالعه می تواند دربردارنده نتایج پیشِ رو است؛ ریشه های بت پرستی دین ایرانی-دایوئه ژی (Dayuezhi: کوشان در منابع چینی؛ م.) را می توان نتیجه ترکیبی از ارتدوکس (بدعت) زرتشتی و عناصر دین بومی ایرانی به دوره دایوئه ژی ارزیابی کرد؛ هم چنین فرهنگ کوشانیان به شدت تحت تأثیر هنر دینی یونان و سپسین تر از هنر پیکرتراشی بودایی قرار گرفت. درواقع، پرستش چندخدایی برگرفته از باور (زرتشتی) ایرانی به دوران پادشاهی «کانیشکا» و «هویشکا» کاملاً تثبیت و شکوفا شد. از شمار ایزدان ایرانی می توان به ایزد «نه نه» (Na Na) «مهر» (Mirro)، «ماه» (Mao)، «بهرام» (Orlagno)، «آذر» (Athsho)، «اشی» (Ardoxsho)، »وهومن» (Manaobago)... اشاره کرد. سکه های کوشانی-ساسانی داده هایی درمورد پیدایی ارتدوکس زرتشتی در زمان ساسانیان که منطقه را گشودند، به دست می دهند. روایی بت پرستی شرک آمیز در آئین ایرانی به تدریج و به پایان دوره کوشانی و کوشانی-ساسانی رو به کاهش گذاشت. این کم رنگی، آن گونه که از سکه ها پیداست، تا به دوره «کیداری-کوشانی» ادامه یافت.