نصرت

یکی از مهم ترین مفاهیم قرآنی، واژه «شفاعت» است که نظر و تدبّر هر اندیشمند قرآنی را به خود جلب می کند. تمام تلاش های لغویان، مفسرین، متکلمین و علما، تبیین کننده برخی از لایه های معنایی آن است. در حالی که تمام مؤلفه ها و لایه های معنایی آن با رویکرد معناشناسانه بررسی نشده است. این واژه در قرآن کریم، با تشکیل شبکه گسترده معنایی در ارتباط با واژه های کلیدی دیگر مثل نصرت، ولایت و... معنا می شود که بسیاری از مؤلفه های معنایی آن را بایستی در لایه های بالاتر جستجو کرد. این پژوهش با روش معناشناسی توصیفی تحلیلی هم زمانی، تبیین معنای «شفاعت» و استخراج مؤلفه های معنایی آن را از قرآن کریم پیش رو دارد. بررسی آیاتی که واژه «شفاعت» در آن به کار رفته و آیات مرتبط، این گونه نشان می دهد که این کلمه در کاربرد قرآنی بر محور جانشینی، با مفهوم نصرت و ولایت، بر محور هم نشینی با مفاهیمی مثل نصرت، تأیید، نجات و فضل و بر محور تقابل با مفهوم لعن، حبط اعمال و عذاب شدید در دنیا و آخرت، در یک حوزه معنایی قرار می گیرد. کشف مؤلفه های معنایی «شفاعت» سبب تجلّی بیشتر معارف ناب قرآنی برای بندگان حقیقت جو، پرهیز از برداشت های سطحی و گزینشی آیات قرآن کریم و نشان دادن جهان بینی خاص و نظام مند قرآن کریم است.

کاربست الگوی معناشناختی «حوزه معنایی» در مطالعه ساختار معنایی واژگان قرآن و تبیین حدود معنایی رمزگان زبانی آن بسیار راهگشاست. زیرا هر واژه کشف بخشی از معنای خود را وامدار حضور سایر واژگان هم حوزه خود است و ارتباط هر واژه و معنای آن در مجموعه نظام واژگان قرآنی مشخص می گردد. یکی از واژگان پربسامد دستگاه زبانی قرآن که کشف حوزه معنایی آن نیازمند بررسی معناشناختی است، واژه «نصرت» است که در زندگی بشری به اشکال گوناگون اتفاق می افتد. بدین تصور نوشتار حاضر برآن است تا با کاربست نظریه حوزه معنایی و روش توصیفی-تحلیلی، ضمن مفهوم شناسی دقیق بر مبنای الگوی تحلیل مولفه ای، واژگان همنشین حوزه این مفهوم را استخراج و رابطه معنایی و چرایی استعمال هر یک را تبیین نماید. بررسی داده های قرآنی حاکی از آن است که مفهوم نصرت از اتم های معنایی [+تقویت]، [+ظهور]، [+فصل] و [±انتزاعی] تشکیل شده است. این مولفه ها حضور واژگان فتح، غلبه، أید، سکینه و اطمینان را در حوزه این مفهوم موجه می سازند. هر یک از این واژگان علاوه بر سه مولفه مذکور، از مولفه های معناساز دیگری برخوردارند که سبب تمایز آن ها از یکدیگر می شود، به طوری که علیرغم تقارب معنایی برخی از آن ها با هم، جایگزینی یکی با دیگری موجب خلل در افاده معنای مراد خواهد شد. نیز با توجه به رابطه هریک از مفاهیم مذکور با مفهوم نصرت می توان اظهار داشت که نصرت الهی باعث تحقق سکینه و تایید اهل ایمان می شود همچنان که امکان فتح، غلبه و اطمینان را برای ایشان در پی دارد.

عیسی بن مریم7 از جمله پیامبرانی است که زندگانی او به طور عام و نقش او در آخرالزمان به طور خاص مورد توجّه منابع دینی اسلام قرار گرفته. در میان آیات قرآن، اشاره به سخن سرنوشتساز مسیح در آخرالزمان، ایمان اهل کتاب به امام زمان7 در پرتو راهنمایی عیسی7 و برتری تابعان عیسی7 بر مخالفان او تا روز قیامت از جمله اموری است که نقش معرفتی نزول عیسی7 را به صورت پررنگ ترسیم نموده. همچنین در روایات متعددی در جریان اقتدای مسیح7 به نماز امام زمان7 میتوان به نقش معرفتی آن پی برد. در برخی از روایات دیگر سخن از نصرت مسیح7 به میان آمده که تکمیلکننده نقش عیسی7 در آخرالزمان است.  ما در این تحقیق کوشیدهایم با تبیین دادههای اطلاعاتی به کارکردهای نزول عیسی7 بپردازیم و در فرایند تحقیق به این نتیجه رسیدهایم که عیسی7 نقش بسیار مهمی در معرفتبخشی به مسیحیان و ایمان اهل کتاب به امام زمان7 دارد.

در نگرش جهان بینی الهی، عالم و آدم هدفمند بوده و در مسیر خاصی در حرکت می باشند. اساس خلقت بر رسیدن به لقاء الهی بوده و برای رسیدن به آن برنامه های مشخصی تبیین گشته است. در همین امر، نقش ایمان به وعده های الهی در هدفمندی و جهت دهی شاکله بینش و روش زندگی انسان، از جمله مسائل مهمی است که در این تحقیق به آن پرداخته شده است. در اهمیت و ضرورت این مهم، باید اذعان نمود، بعداز علم به هدفمندی زندگی، داشتن انگیزه درست و امید به زندگی می تواند نقش بسزایی در حیات انسان ایفا نماید. ایمان به وعده های الهی، نقش راهبردی مهمی در حیات انسان دارد که در قرآن کریم و روایات اهل بیت علیهم السلام به آن اشاره شده است. در این تحقیق، ضمن تعریف هدفمندی خلقت، ابتدا به برخی از اهداف مهم خلقت انسان از جمله عبادت، بهره مندی از رحمت الهی و اقتضای فیاضیت الهی، و سپس نگاه قرآن کریم به وعده های الهی و نقش ایمان و اثربخشی مهم آن ها در حیات دنیوی و اخروی انسان، به روش توصیفی- تحلیلی پرداخته شده است.

اربعین حماسه ای است که توسط محبان و مشتاقان امام حسین علیه السلام و در مواقع بسیاری، خارج از اراده ی بشری رقم می خورد، لکن نباید از ضرورت پرداختن به اقدامات کلان و اساسی غفلت داشت. در مدیریت خدمات به اربعین، نقایص مختلفی وجود دارد. برای مثال، دستگاه های مختلفی برای خدمات رسانی و تمشیت امور خود را مؤظف می دانند که آرایش سازمان ها و ادارات را پیچیده کرده است. یکی از نقایص سیاستی، نبود تصویری از اربعین است که جامع رویکردها و نظرات موجود در تشریح اربعین باشد. چنین تصویری در مواقع حساس و خطرگاه ها کاربرد دارد و ثمرات اربعین را دسترس پذیرتر می سازد. لذا، سؤال پژوهش حاضر آن است که «تصویر جامع از اربعین حسینی کدام است؟» لذا این پژوهش با روش تحلیل مضمون انجام شده است. طبق یافته های این پژوهش، از 128 گزاره اولیه، 106 مضمون به دست آمد و از آن میان، 13 مفهوم استخراج شد. در نهایت نیز از میان مفاهیم، سه مقوله به دست آمد که عبارت است از «امت»، «یاری گر» و «ظهور حضرت حجت ارواحنافداه». نتیجه آن که اربعین امتی است که به نحوی روزافزون برای نصرت امام عصر عجل الله تعالی فرجه الشریف آمادگی هرچه بیشتری کسب می کند.

آیات متعددی در قرآن کریم بر منع تولّی نسبت به کفار دلالت دارد. دو سوره ممتحنه و توبه بخش بیشتری از این آیات را در خود جای داده است. در سوره های آل عمران، نساء، مائده و مجادله نیز آیاتی به این موضوع پرداخته اند. اینکه مقصود از این تولّی ممنوع چیست و کدام دسته از کفّار ممنوع التولِّی هستند، بررسی بیشتر آیات مربوطه را می طلبد. از سوی دیگر در دنیای کنونی، ارتباط و تعامل جامعه اسلامی و مدیران آن، با دیگر ممالک- که عمدتاً غیر مسلمان هم هستند- در ارتباط با شئون مختلف زندگی معاصر، یکی از ضرورت-های انکارناپذیر است. همین امر گاه پرسش هایی را در ذهن مخاطبان و علاقه مندان به تعالیم اسلامی ایجاد می کند و لااقل برای برخی از افراد زمینه ایجاد سوءتفاهم و در پی آن طرح تهمت های را نسبت به مسوولان در پی داشته باشد. این نوشتار به بررسی این موضوع می پردازد که مقصود از «تولّی ممنوع» که در قرآن مطرح شده است، چه می باشد؟ و این ممنوعیت در ارتباط با کدام دسته از کفار است؟ بعلاوه در این مقال مطابق با آیات قرآن نوع و میزان ارتباط و تعاملی که مسلمانان می توانند با غیر مسلمانان داشته باشند، مشخص گردیده است. این مقاله به روش توصیفی تحلیلی سامان یافته است.