منابع آب

افزایش تقاضا از یک سو و کاهش منابع به دلایل گوناگون از سوی دیگر، اهمیت تامین، مدیریت و استفاده بهینه از منابع آب شیرین در کشورهای مناطق خشک را دو چندان کرده است. ایران از گذشته های دور به دلایل جغرافیایی کم آبی را تجربه کرده و امروزه به دلایل انسانی و مدیریت نادرست منابع آب، با کم آبی مواجه شده است. پیچیده تر شدن معضل کم آبی در سالهای اخیر بروز مشکلاتی را در پی داشته است. تمام بخش های اقتصادی کشور از مشکل پیش گفته تاثیر پذیرفته است و فعالیت های کشاورزی رونق گذشته را ندارند. از بعد اجتماعی نیز گسترش مهاجرت و بروز نارضایتی، از پیامدهای تشدید کم آبی بوده است. این پژوهش که از نوع تحلیلی است و به شیوه کتابخانه ای و با رویکرد استقرایی انجام شده است، ضمن بررسی وضعیت منابع آبی کشور و عوامل موثر در تهدید محدودیت ها و تشریح پیامدها، به ارزیابی این منابع در قالب شاخص های مهم جهانی می پردازد. یافته های پژوهش تاکید دارند که وضعیت منابع آبی کشور به دلیل تغییرات اقلیمی، مدیریت نادرست و بهره برداری بیش از حد به سوی بحرانی شدن پیش می رود. برونداد تغییرات اقلیمی دگرگونی در نوع، زمان و شدت بارش هاست که افزایش دما را باید به آن اضافه کرد. خشکی بیش از حد سرزمین، فرونشست دشت ها و وقوع اعتراضات به مشکل کم آبی به ویژه در شهرها از مهم ترین پیامدهای دوام مشکل پیش گفته است.  

در این مقاله، سیستم آب استان قم به وسیله پویاشناسی سیستم ها تحلیل و مدل سازی قرارگرفته است. مدل ارائه شده پس از اعتبارسنجی لازم برای شبیه سازی بازه 3 ساله، یعنی از سال 1390 تا سال 1402، مورداستفاده قرارگرفته است. در این مدل، منابع آب استان قم، منابع زیرزمینی، منابع انتقالی و فاضلاب تصفیه شده در نظر گرفته شده و از سوی دیگر، عناصر اصلی متقاضی آب بخش خانگی، صنعتی و کشاورزی لحاظ شده است. سیستم های مدیریتی منابع آب نیز اصلاح شیوه و الگوی کشاورزی،استفاده مجدد از فاضلاب و طرح های انتقال آب خارج از حوزه آبریز در نظر گرفته شده است. اثر هر یک از این سیاست های مدیریتی، بر منابع آبی بررسی شده است. نتایج نشان می دهد که سناریوهای انتقال آب و تسویه فاضلاب تأثیری بر روند هدر رفت منابع آب زیرزمینی ندارد و تنها اصلاح روش های آبیاری کشاورزی می تواند در حفظ و بازسازی منابع زیرزمینی مؤثر باشد. این مدل را می توان به عنوان یک ابزار برای تحلیل سیاست ها و راهبردهای حوزه مدیریت آب در منطقه موردمطالعه استفاده کرد.