جواد وهابی

از چالش های فراروی کشور در فرآیند توسعه، مسائل مربوط به کمبود و کیفیت منابع و مدیریت بهینه و صحیح منابع آب است. پژوهش حاضر با هدف بررسی مسایل و مشکلات  مدیریت منابع آب کشاورزی روستاهای جلگه مرکزی استان گیلان به صورت پیمایشی صورت گرفته است که اهداف اختصاصی پژوهش حاضر را شناخت مسائل و مشکلات مدیریتی منابع آب کشاورزی در نواحی روستایی جلگه مرکزی استان تشکیل میدهند .ابزار اصلی تحقیق، تنظیم و تدوین پرسش نامه می باشد که پایایی مقیاس اصلی آن از طریق آلفای کرونباخ با 89/0 تایید گردیده است و روایی آن توسط اساتید و کارشناسان مربوطه مورد تائید قرار گرفته است.در این راستا تعداد 384 نمونه با استفاده از جدول مورگان تعیین و به روش نمونه گیری تصادفی انتخاب شدند. داده های گردآوری شده با استفاده از آزمون های آماری میانگین، انحراف معیار ، واریانس و تعیین بارعاملی در نرم افزار SPSS مورد تجزیه و تحلیل  قرار گرفتند. نتایج تحقیق نشان داد که مسائل و مشکلات مدیریتی منابع آب کشاورزی در سه حوزه منبع آب، انتقال آب و در سطح مزرعه وجود دارد که مدیریت در هر سه حوزه، در سطح پایینی قرار دارد. در مورد منبع آب سه عامل برداشت های غیر اصولی، قوانین و برنامه ریزی های نامناسب و عدم نظارت استخراج شده است که این عوامل در مجموع969/77 درصد از کل واریانس را تبیین مینمایند. در مورد انتقال آب دو عامل، مشکلات ساختاری کانال ها و عدم نگهداری و تعمیرات مشخص شده است که این دو عامل 57 درصد از کل واریانس را تبیین مینماید. در مورد مسائل و مشکلات در سطح مزرعه نیز دو عامل عدم مصرف بهینه آب توسط شالیکاران و عدم مناسب بودن سیستم زهکشی استخراج شده است که این عوامل 556/63 درصد از کل واریانس را تبیین می نمایند.

در توسعه اقتصادی روستاهای کشور ایران، آب نقش محوری و غیر قابل انکاری دارد. حجم قابل توجهی از منابع آبی کشور در بخش کشاورزی مورداستفاده قرار می گیرد و به همین جهت دسترسی به منابع آبی دارای اهمیت است. در واقع مدیریت منابع آب بر توسعه اقتصادی مناطق روستایی شمال کشور نقش بسیار مهمی دارد. به همین جهت در این پژوهش به تحلیل تاثیر مدیریت آب بر توسعه اقتصادی مناطق روستایی پرداخته شد. مقاله حاضر از نوع پژوهش های پیمایشی - تحلیلی به شمار می آید. بنابراین مانند اغلب پژوهش های پیمایشی بر روی نمونه محدودی از کل جامعه متمرکز شده و با استفاده از پرسشنامه اطلاعات مورد نیاز از جامعه نمونه (مسئولان روستایی و خانوارهای بهره بردار کشاورز روستاهای منطقه مورد مطالعه) گردآوری شده است. جامعه آماری تحقیق روستاهای جلگه مرکزی گیلان است که شامل مسئولان روستایی و خانوارهای بهره بردار کشاورز روستاهای منطقه مورد مطالعه بوده و تعداد 384 پرسشنامه بصورت تصادفی تکمیل شد. داده های فراهم شده، با استفاده از نرم افزار SPSS و با آزمون های آماری مربوطه مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. نتایج نشان داد که بین مدیریت منابع آب کشاورزی بخش جلگه ای ناحیه مرکزی استان گیلان و توسعه اقتصادی روستاهای آن رابطه مستقیم وجود دارد. مدیریت منابع آب توانسته است تا موجب ارتقاء شاخص های اقتصادی در جوامع روستایی مورد مطالعه شده و در اشتغال و درآمد و سطح رفاه جامعه روستایی تاثیر گذار بوده است.