ترکیه

یکی از حوضه هایی آبی کﻪ در وﺿﻌیﺖ کﺎﻣﻼً ﺑﺤﺮاﻧی ﻗﺮار دارد، ﺣﻮﺿه رودﻫﺎی ﻓﺮات و دﺟﻠﻪ اﺳﺖ. در حال حاضر منازعه بر سر بهره برداری از منابع آبی دجله و فرات، به یکی از مهم ترین منازعات بین ترکیه و عراق تبدیل شده است. بر همین اساس، مقاله حاضر سعی دارد به سه سؤال اساسی در این زمینه پاسخ دهد: مهم ترین پیشران های کلیدی منازعه بر سر این منابع آبی بین ترکیه و عراق کدام اند؟ سناریوهای محتمل منازعه بر سر منابع  مشترک بین ترکیه و عراق کدام اند؟ و استراتژی های بهینه مدیریت این منازعه کدام اند؟ این مقاله از نوع تحقیقات کاربردی است و ماهیت و روش آن، آینده پژوهی است که با تکیه بر تکنیک های تحلیل اثرات متقاطع و سناریونویسی صورت گرفته است. برای پاسخ به سؤالات تحقیق، ابتدا پیشران های منازعات آبی با مراجعه به متخصصان این حوزه شناسایی شده و اطلاعات جمع آوری شده با استفاده از نرم افزار میک مک مورد تحلیل قرار گرفته است و سپس، سناریوهای قوی با استفاده از نرم افزار سناریوویزارد مشخص شدند. نتایج تحقیق نشان می دهد، از میان 189 وضعیت موجود در صفحه سناریو، 28 مورد بیانگر وضعیت بحرانی، 93 مورد ایستا و 68 مورد مطلوب هستند. با این شرایط، بخش مهمی از صفحه سناریو به وضعیت های ایستا و بحرانی اختصاص دارد. درنهایت با توجه به محتمل ترین سناریوهای مربوط به منازعات آبی بین عراق و ترکیه، راهبردهایی برای رفع علل این منازعه ارائه شده است.   

نوشتار حاضر به تحلیل و بررسی پدیده مهم اصلاحات فرهنگی در تاریخ معاصر جهان اسلام پرداخته که علی رغم شباهت های زیاد با سرنوشت کاملا متفاوت مواجه شدند. در بررسی اصلاحات فرهنگی در افغانستان و ترکیه تاحدودی دانسته می شود که شباهت های زیادی در روند اصلاحات فرهنگی دوکشور وجود دارد؛ ضرورت یکسان تغییرفرهنگی، هدف واحد و داشتن الگوی واحد از نمونه های تشابهات در اصلاحات فرهنگی زمان امان الله و آتاترک بحساب می آیند. با این وصف اما، این پدیده سر انجام کاملا متفاوتی داشته است؛ آتاترک با هدف مبارزه علیه سنت و پیوستن به مدرنیته غربی به توفیق نسبی در این زمینه نائل آمد، بر خلاف امان الله که در این راه با شکست کامل مواجه شد. نگاه به این مساله با روش توصیف و تحلیل مقایسه ای که در این نوشتار بدان پرداخته شده، نشان دهنده این است که علی رغم شباهت های ظاهری این پروژه، تفاوت های مهمی وجود داشت که امان الله خان بی توجه به آن می خواست پا به پای کمال آتاترک حرکت نماید و به همین دلیل نتوانست توفیقی حاصل نماید. تغییرات فرهنگی جامعه بدون در نظرداشت قضاوت های ارزشی خوب یا بد بودن، نیازمند متغیرات و زمینه های است که بدون توجه به آن هیچ تحولی ماندگاری صورت نخواهد گرفت. و این می تواند در تحلیل وضعیت حال و آینده افغانستان نیز مؤثر باشد.

یکی از مهم ترین معضلات امنیتی دولت ترکیه از زمان پیدایش این کشور، منازعه ترکیه و کردها بوده است. هویت طلبی کردی در داخل و خارج از مرزهای ترکیه، در مقابله با ایدئولوژی کمالیسم با تاکید بر ملی گرایی و جذب دیگر هویت ها در هویت مورد تایید، به حاشیه ای شدن کردها در ترکیه دامن زد. روند فوق با اقدامات حزب عدالت و توسعه، که البته خواهان تغییر در رویکرد کمالیسم پیرامون اقلیت های قومی بود، تشدید شد. هدف پژوهش، بررسی ناموفق بودن مسئله فوق بر مبنای نظریه سازه انگاری است و باتوجه به رویه و مواضع نسبتاً اصلاح گرایانه اردوغان، این پرسش پیش می آید که چرا این مناسبات پس از یک دهه آرامش نسبی به تیرگی و کشمکش بدل شد؟ و به عبارت دقیق تر، علت فعال شدن مجدد شکاف قومی ترک- کُرد پس از یک دهه سیاست آشتی ملی و کاهش حمایت کردها از حزب عدالت و توسعه چه بوده است؟ فرضیه مورد آزمون پژوهش این است که به نظر می رسد ناتوانی دولت ترکیه به رهبری حزب عدالت و توسعه در امر بازنگری هویت در مواجهه با هویت کردی در پیگیری و تأمین کامل مطالبات اقلیت کرد پس از مذاکرات آشتی ملی و دست نیافتن کردها به مطالبات اصلی شان و همچنین گرایش کردها به همبستگی فرامرزی با کردهای سوریه، باعث خصمانه شدن مواضع طرفین و فعال شدن شکاف ترک- کُرد در سال های اخیر شده است که این ناکامی ها و مواضع خصمانه برای حزب حاکم نتیجه ای جز مواجهه قهرآمیز و نظامی با کردهای ترکیه نداشته است.

شرایط خاص اجتماعی، اقتصادی یا سیاسی یک جامعه می تواند باعث پیدایش نوع خاصی از گردشگری شود یا رفتارها و احساسات خاصی را میان گردشگران ایجاد کند. سفر به ترکیه به عنوان یکی از مقاصد اصلی گردشگری ایرانیان، احساسات ملی گرایانه بسیاری از گردشگران ایرانی را برمی انگیزاند. به نظر می رسد این وضعیت نتیجه شرایط کنونی جامعه ایران و همچنین مقایسه ای است که گردشگران ایرانی بین کشور مبدأ  (ایران) و کشور مقصد (ترکیه) انجام می دهند. نظریه ملی گرایی از راه دور بندیکت اندرسون می تواند این پدیده را میان گردشگران ایرانی در ترکیه، بهتر از نظریات دیگر توضیح دهد. این پژوهش به دنبال آن است تا احساسات ملی گرایانه گردشگران ایرانی در ترکیه را نشان دهد و دلایل برانگیخته شدن این احساسات و همچنین شیوه ابراز آن را شرح دهد و به روش مردم نگاری انجام شده است. مهم ترین روش گردآوری داده ها، مصاحبه عمیق با گردشگران ایرانی در سه شهر استانبول، آنتالیا و قونیه در سال 2019- ۱۳۹۸ میلادی بود. علاوه بر مصاحبه، از مشاهده مشارکتی و مطالعات اسنادی نیز استفاده شد. نگارنده به جز سفرها و اقامت های طولانی قبلی در این سه شهر، در هر یک از این شهرها به طور متوسط دو هفته اقامت داشت. مطابق با یافته های این پژوهش، احساسات ملی گرایانه ایرانیان در پنج دسته/جمله نشان است: 1- جاذبه های ایران بهتر از این جاست، 2- این جاذبه ها ایرانی هستند نه ترکی، 3- چرا وضعیت ما مثل ترکیه نیست؟ 4- چرا باید پول مان را در ترکیه خرج کنیم؟ و 5- ما و ترک ها به هم نزدیک هستیم.

با آغاز قرن بیستم، ایران و ترکیه در پرتو تحولات جهانی و داخلی، گام های اساسی درجهت نوسازی و توسعه زیرساخت های حمل ونقل برداشتند. ایستگاه های راه آهن به عنوان نقاط اتصال فیزیکی، عملکردی و فرهنگی، نقشی مؤثر در بازتاب هویت ملی و سیاست های توسعه ای ایفاء کردند. بااین حال، تفاوت های فرهنگی، سیاسی و اقلیمی میان دو کشور، به بروز تمایزاتی در طراحی و ساخت این ایستگاه ها انجامید. هدف پژوهش حاضر، تحلیل تطبیقی معماری ایستگاه های راه آهن ایران و ترکیه در بازه زمانی ۱۳۰۰تا۱۳۵۷ش، باتمرکزبر عوامل مؤثر در شکل گیری الگوهای طراحی و بازتاب هویت ملی در هر کشور است. روش تحقیق به صورت کمی-تحلیلی بوده و داده ها به شیوه اسنادی و کتابخانه ای گردآوری شده اند. دراین چارچوب، هشت ایستگاه راه آهن منتخب از هر دو کشور، موردبررسی و تحلیل قرار گرفتند. یافته ها نشان می دهد ایستگاه های ایران، به ویژه در دوران رضاشاه پهلوی، تلفیقی از سبک های معماری ایرانی و غربی باتأکیدبر استفاده از مصالح محلی، ملاحظات اقلیمی و تقویت هویت ملی هستند. در مقابل ایستگاهای ترکیه، به ویژه در دوران جمهوری، تحت تأثیر سبک های نئوکلاسیک، آرت نوو و معماری ملی ترکی، بیشتر بر مدرنیسم و هویت جمهوری خواهانه تمرکز دارند. تحلیل تطبیقی نشان می دهد که ایستگاه های راه آهن در در هر دو کشور، افزون بر عملکرد زیرساختی، به مثابه نمادهای فرهنگی و سیاسی تلقی می شوند. این تفاوت ها بازتاب گر رویکردهای متفاوت نوسازی و توسعه در ایران و ترکیه اند.