مطالب

ترتیب بر اساس: جدیدترینمرتبط‌ترین
فیلترهای جستجو: پروین-اعتصامی حذف فیلترها
نمایش ۱۲۱ تا ۱۴۰ مورد از کل ۱۴۴ مورد.
۱۲۱.

بررسی سه شعر از پروین اعتصامی بر اساس دو عنصر ارسطویی کشف و دگرگونی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش ادبیات معاصر جهان دوره ۱۹ بهار و تابستان ۱۳۹۳ شماره ۱ 163 - 180

کلیدواژه‌ها: کشف و دگرگونی ارسطو پروین اعتصامی گره گشای دو محضر گفتار و کردار

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۸۱ تعداد دانلود : ۴۱۷
۱۲۲.

بررسی تطبیقی سروده های پروین اعتصامی و لنگستون هیوز با تکیه بر مقولۀ فرودست نگری(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات ادبیات تطبیقی دوره ۱۸ پاییز ۱۴۰۳ شماره ۷۱ 46 - 73

کلیدواژه‌ها: شعر معاصر لنگستون هیوز پروین اعتصامی ادبیات تطبیقی فرودست نگری

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۰۴ تعداد دانلود : ۸۴
لنگستون هیوز از مطرح ترین شعرای سیاهپوست آمریکاست که او را ملک الشّعرای سیاهان نامیده اند. او در آثارش به تشریح جنبه های گوناگون زندگی سیاهان پرداخته و برای احقاق حقوق مدنی آنان با بی عدالتی و تبعیض نژادی به مخالفت برخاسته-است. در این پژوهش برخی از مؤلّفه های شعر هیوز با سروده های پروین اعتصامی مقایسه می شود. هدف از پژوهش، تشریح این موضوع است که دو سراینده تلاش دارند، بخش هایی از رفتارها و ارزش های معرفتی را در پیوند با طبقات مختلف اجتماعی به-ویژه گروه های فرودست باز گویند. براساس نتایج پژوهش، هیوز و پروین اعتصامی به دلیل گرایش های اجتماعی و تفکّرات ایدئولوژیک، به خواست ها و آرمان های طبقات فرودست جامعه توجّه نشان داده اند. واکنش آن ها در برابر اختلافات طبقاتی، برخاسته از اندیشه ای است که در دامان آن پرورده شده اند. در سروده های هیوز، بازتاب گرایش های نژادپرستانه که در برنامه های اجتماعی خود بهبود زندگی فرودستان را خطر بزرگی می دانند، بیش تر نمود دارد، امّا براساس شعر پروین اعتصامی، در جامعه ایرانی که تفکّر نژادپرستی حاکم نیست، وضعیت محرومیّت افراد با تحلیل های ایدئولوزیک و نسبت دادن آن به قضا و قدر توجیه می شود.
۱۲۳.

بررسی جغرافیای اجتماعی زنان در سروده های پروین اعتصامی و دکترین جبران مضاعف آلفرد آدلر(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: جغرافیا و برنامه ریزی منطقه ای سال یازدهم تابستان ۱۴۰۰ شماره ۳ (پیاپی ۴۳) 645 - 663

کلیدواژه‌ها: جغرافیای اجتماعی محیط های شهری سکونتگاه های غیررسمی کیفیت زندگی شهری

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۴۸ تعداد دانلود : ۲۴۶
یکی از بخش های اصلی مورد بحث در جغرافیای اجتماعی، جغرافیای اجتماعی زنان شهری است. پروین اعتصامی، از شاعران برجسته ی عصر مشروطه و دوره حکمرانی رضاشاه است که اشعارش، در حوزه ی ادبیات از مضامین اخلاقی، اجتماعی و سیاسی برخوردار است و یکی از مضامین مطرح ایشان، سیمای زنان شهری است. در این پژوهش، تلاش بر آن است تا با یک رویکرد جغرافیایی اجتماعی زنان شهری، به این پرسش پاسخ داده شود که انواع واکنش ها و بازتاب عقده های حقارت و شیوه های جبران در برابر جامعه ی حاکم، با توجه به دکترین جبران مضاعف آدلر در اشعار پروین اعتصامی چیست؟ روش انجام این پژوهش توصیفی تحلیلی است. یافته های پژوهش نشان می دهد که با توجه به مؤلفه های جغرافیای اجتماعی زنان شهری می توان گفت که از آنجا که اعتصامی در سروده های خود، به ترسیم هویت و جایگاه زنان در جامعه ی سنتی و مردسالار اهمیت ویژه ای داده است، نتایج حاکی از آن است که نادیده گرفته شدن او و همجنسانش در جامعه ی تحت تسلط فضای مردسالارانه، موجب ایجاد احساس حقارت و عقده های ناشی از آن شده است. با توجه به اوضاع و شرایط حاکم بر جامعه در عصر پروین، شاعر برای جبران مضاعف به عنوان نماینده ی زنان محروم و سرخورده، سیمای زنان جامعه را برجسته و مهم جلوه می دهد.
۱۲۴.

تبیین زیبایی شناسی نمادین اخلاق و هنر از منظر پروین اعتصامی و ابن یمین فریومدی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات هنر اسلامی سال ۲۰ بهار ۱۴۰۳ شماره ۵۳ 560 - 574

کلیدواژه‌ها: ادبیات تعلیمی اخلاق مداری تعلیم و تربیت ابن یمین پروین اعتصامی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۸۴ تعداد دانلود : ۸۷
مضامین اخلاقی و پردازش های هنرمندانه از مختصات سبکی بسیاری از شعرای ادب فارسی است. در این میان، ابن یمین فریومدی و پروین اعتصامی را می توان در زمره شعرای بزرگی دانست که به مضامین اخلاقی توجه جدی داشته اند. در این مقاله به بررسی تعالیم اخلاقی در اشعار ابن یمین و پروین اعتصامی پرداخته شده است. روش پژوهش به صورت کتابخانه ای و مبتنی بر سندپژوهی بوده و نوع آن تحلیلی و توصیفی است. فرضیه پژوهش، احتمال وجود نکات مشترک در زمینه اخلاق مداری و گرایش به اخلاق در اشعار پروین و ابن یمین است. پس از بررسی دیدگاه های دو شاعر در مورد اخلاق و مضامین اخلاقی، این نتیجه به دست آمد که ابن یمین در سرودن قطعات اجتماعی و اخلاقی بسیار چیره دست بود و شهرتش مدیون قطعات است. او مخاطبانش را به عزت نفس، دوری از چاپلوسی، کار و کوشش، قناعت و پرهیز از مداحی ستمگران دعوت می نماید و قطعاتش در عین کوتاهی آیینه روشنی از اوضاع و احوال بی سامان روزگار اوست. پروین نیز شاعری آرمان گراست و نکات اخلاقی و اندرزهای او بیشتر در مناظره و در قطعاتش جلوه گر شده است. وی در سرودن قطعات از انوری و ابن یمین پیروی کرده است است و قریب به اتفاق اشعارش اخلاقی و تعلیمی بوده و در آن ها تقوی، پاکی، علم ورزی، درستکاری و خردورزی را تبلیغ کرده است؛ و تلاش وی این است که از طریق اشعار خود همه را به سوی کمال سوق دهد.اهداف پژوهش:تبیین زیبایی شناسی نمادین اخلاق از منظر پروین اعتصامی و ابن یمین فریومدی.بررسی ارتباط هنر و ادبیات.سؤالات پژوهش:زیبایی شناسی نمادین اخلاق در آثار پروین اعتصامی و ابن یمین فریومدی چگونه است؟هنر و ادبیات چه رابطه ای با هم دارد؟
۱۲۶.

بررسی مقایسه ای کارکرد آرکائیسم در حوزه ی زبان اشعار فروغ فرخ زاد و پروین اعتصامی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تفسیر و تحلیل متون زبان و ادبیات فارسی (دهخدا) دوره ۹ پاییز ۱۳۹۶ شماره ۳۳ 293 - 331

کلیدواژه‌ها: هنجارگریزی آرکائیسم واژگانی نحوی فروغ فرخ زاد پروین اعتصامی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۱۹ تعداد دانلود : ۳۶۲
آرکائیسم، نوعی هنجارگریزی و انحراف از زبان معمول و نُرم و به کار بردن واژگان منسوخ یا شیوه ی نحوی مهجور و غیر متداول زبان امروزی است، درک اصطلاح مزبور نیازمند تأمل در زبان و تحولات آن است. تحول در زبان، در طول زمان امری طبیعی است که بعضی واژگان در ساختار زبان وارد شده و بعضی از آن ها از این چرخه خارج می شوند در این مقاله اشعار دو شاعر معاصر پروین اعتصامی و فروغ فرخ زاد به شیوه ی کتابخانه ای بررسی شده است. پیوند پروین اعتصامی با سبک خراسانی و عراقی باعث شد که باستان گرایی به صورت متنوع و چشمگیر در اشعارش مشهود باشد و شاید استواری و فخامت شعری پروین اعتصامی، پیوستگی اشعار او به ادبیات کهن و غنی کشورمان باشد؛ اما باستان گرایی در اشعار فروغ فرخ زاد هم عصر شاعر با توجه به نوگرا بودن شاعر و نزدیکی زبان او به گفتار امروزی و کاربرد واژگان امروزی،در اشعار او چشمگیر نبوده و شاید در بعضی مواقع باعث آسیب پذیری زبان نرم فروغ شده است. در این مقاله دوازده شعر از دفتر اسیر فروغ و ده قصیده از اشعار پروین مورد بررسی تطبیقی قرارگرفته است؛ و نشان داده شده است که فروغ در استفاده از انواع قیدهای مختص و مشترک و تتابع اضافات و کاربرد تنسیق الصفات به طریق قدما رفته است. پروین نیز در استفاده از واژگان کهن، تخفیف های آوایی، کاربرد فعل ها به صورت باستانی و از لحاظ نحوی استفاده ی حروف به جای هم از این روش بهره برده است. اهمیت آرکائیسم در استفاده از تجربه های کهن و ادامه ی مرده ریگ هنر قدیم در هنر امروز است.
۱۲۷.

بررسی سبک زندگی در دیوان اشعار پروین اعتصامی با تاکید بر فرهنگ اصیل ایرانی اسلامی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پاسداری فرهنگی انقلاب اسلامی سال یازدهم پاییز و زمستان ۱۴۰۰ شماره ۲۴ 317 - 355
تعداد بازدید : ۳۰۹ تعداد دانلود : ۳۰۰
پروین اعتصامی، شاعره بعد از مشروطیت نقش موثری درآگاه سازی و پیشرفت جامعه ایرانی داشته است. انقلاب مشروطیت، با ایجاد تغییر و تحولات سیاسی و اجتماعی در ایران ، زمینه مناسبی برای فعالیت و حضور پیکره مسکوت جامعه فراهم نمود. چنین است که رهبر فرزانه انقلاب حضرت آیت الله العظمی خامنه ای نیز او را شاعری برجسته می دانند . بانوی فرهیخته ای که با وجود مرتبه بالای شعرهای او، عده ای سعی در پوشاندن نام و جایگاه باارزش وی داشته اند. هدف اصلی پژوهش حاضر تبیین سبک زندگی بر اساس ارزش های اصیل ایرانی اسلامی دراشعار پروین اعتصامی است. این تحقیق از زمره تحقیقات کیفی و شیوه گردآوری یافته ها مراجعه به اسناد و کتاب ها و مقالات و شیوه تجزیه و تحلیل یافته ها تحلیل محتوای کیفی است.   نتایج حاصل از پژوهش نشان دهنده تاثیر ملموس و ماندگار اندیشه های پروین اعتصامی بر بیداری زنان معاصر و ترغیب آنان به بازنگری در ارزش ها بر مبنای  سبک زندگی و فرهنگ اصیل ایرانی و اسلامی است.
۱۲۸.

بررسی فضیلت «دانش و خرد» در دیوان پروین اعتصامی بر اساس دیدگاه روان شناسی مثبت گرا(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تفسیر و تحلیل متون زبان و ادبیات فارسی (دهخدا) دوره ۱۶ زمستان ۱۴۰۳ شماره ۶۲ 241-259

کلیدواژه‌ها: روان شناسی مثبت گرا خرد و دانش فضیلت پروین اعتصامی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵ تعداد دانلود : ۴
روان شناسی مثبت گرا یکی از جدیدترین گرایش های علم روان شناسی است که به شناخت توانمندی ها، نهادها، ارزش ها و هیجان های منحصر به فرد و مثبت به منظور سلامت روانی و بهبود زندگی انسان ها می پردازد. این دانش را نخستین بار مارتین سلیگمن و همکارانش مطرح کردند.اشعار پروین اعتصامی از نظر اشتمال بر توانمندی های درونی مثبت، منبع مناسبی برای غنی سازی مطالعات ادبی و روان شناسی مثبت نگر است که تا به حال از این دیدگاه بررسی نشده است. این پژوهش به روش نظری و بنیادی و به شیوه توصیفی و تحلیلی و کمی به بررسی فضیلت دانش و خرد در دویست نمونه از اشعار پروین پرداخته است. پروین در بیش از هشتاد درصد اشعارش به خردورزی ، دانش اندوزی و دوری از جهل سفارش کرده است. در شعر او تفکر انتقادی و هوش اجتماعی( از زیرشاخه های فضیلت خرد) با موضوعاتی از قبیل ظلم ستیزی، مبارزه با فقر و بی عدالتی و زن و خانواده، شواهد فراوان دارد.کلمات کلیدی: روان شناسی مثبت گرا، خرد و دانش، فضیلت، پروین اعتصامی.
۱۲۹.

بررسی اشعار تمثیلی پروین اعتصامی بر اساس نظریه یاکوبسن با تأکید بر نقش عاطفی، ادبی و ترغیبی(مقاله پژوهشی دانشگاه آزاد)

نویسنده:
منبع: تحقیقات تمثیلی در زبان و ادب فارسی دوره ۱۵ پاییز ۱۴۰۲ شماره ۵۷ 102-122

کلیدواژه‌ها: پروین اعتصامی تمثیل نقش ادبی ترغیبی عاطفی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۱۷ تعداد دانلود : ۹۸
پروین اعتصامی بانوی شهیرشعرمعاصرفارسی،ازشاعرانی است که در شعرهای تمثیلی خود با بهره گیری از نظریه یاکوبسن، ارتباطی عمیق با مخاطبان خود براساس نقش عاطفی،ادبی وترغیبی ایجاد کرده است. و انگیزه های فکری خود را با آنان مطرح نموده است. و کاربست این نظریه با رویکرد در پژوهش های سال های اخیر بیشتر شده است. تحلیل محتوایی و درون مایه اشعارتمثیلی پروین بر اساس مبانی نظریه مذکور هدف و مساله مهم پژوهش در این مقاله است .این مقاله بر اساس روش توصیفی- تحلیلی و منابع کتابخانه ایی جمع آوری شده و نتایج آن بیانگر نقش ترغیبی زبان در این اشعار برای راهنمایی دادن مخاطب به انجام مسائل اخلاقی و امری از نقص و عیب های آن است. شاعر با تکیه بر نقش همزبانی و همدلی و اتحاد در میان همفکران خود به وجود آورده و با حجم وسیعی از اشعار با نگرش انتقادی توانسته مسائل جامعه را به شفافیت بیان نماید. و همچنین با مطرح نمودن پرسشهایی از مخاطبان نقش آنها را در متن مشخص نموده است .نقش عاطفی نشانگر تسلط اجتماعی پروین بر من فردی است .این مطلب بیانگر آن است که تا با بهره گیری از واژگان با بار معنایی غم در شعر پروین بسیار تکرار شده است .و ما در نقش ادبی نشانگر قدرت تخیل بالای پروین برای محسوس نشان دادن اختلاف نظرهای موجود در جامعه با کاربست تمثیل می باشد.یکی ازنمودهای نقش های فرازبانی دراشعارپروین،استفاده از رمزهای دینی،مظاهرطبیعت،که درون مایه اشعارتمثیلی پروین را چندلایه کرده است
۱۳۰.

بررسی و مقایسه مضامین سیاسی و اجتماعی اشعار معروف الرصافی و پروین اعتصامی در نقاشی معاصر(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات هنر اسلامی سال ۱۹ تابستان ۱۴۰۲ شماره ۵۰ 777 - 796

کلیدواژه‌ها: شعر سیاسی شعر اجتماعی معروف الرصافی پروین اعتصامی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۵۶ تعداد دانلود : ۱۷۱
در باب نسبت میان اندیشه سیاسی و شعر، می توان شاعران را به سه گروه تقسیم کرد. شاعران سیاست پرداز و احیاناً مبارز یا حزبی، شاعران فارغ از دغدغه های سیاسی و سرانجام شاعرانی که گرچه مشخصاً در شمار شاعران سیاسی شناخته نشده اند و مکتب و ایدئولوژی و گرایش سیاسی یا حزبی خاصی نیز ندارند، اما گاه بیش از دو گروه نخست، بازتابنده مسائل و مشکلات اجتماعی و سیاسی عصر خود و بازگوکننده دردها و محرومیت های جامعه و مردم خویش هستند. پروین اعتصامی را باید در شمار گروه اخیر دانست، البته شعر زمانه رصافی در عراق، خاصیت ضداستبدادی آن است. در پژوهش حاضر واکاوی پاره ای از مضامین سیاسی و اجتماعی مشترک در شعر معروف رصافی شاعر معاصر عراقی و پروین اعتصامی شاعر معاصر فارسی وجهه همت قرار گرفته است. این پژوهش که با روش توصیفی تحلیلی و استفاده از منابع کتابخانه ای گوناگون و به ویژه تأکید بر دیوان دو شاعر مذکور صورت گرفته است، قصد دارد که به تبیین و موشکافی مؤلفه های مشترکی مانند فقر و تنگدستی، وطن پرستی و استبدادستیزی که این دو شاعر تحت تأثیر شرایط حاکم بر جامعه خود بررسی کرده اند، بپردازد. همچنین بازتاب این مضامین سیاسی و اجتماعی در نقاشی معاصر نیز مشهد است؟اهداف پژوهش:بررسی و مقایسه مسائل سیاسی و اجتماعی از دیدگاه پروین اعتصامی و معروف الرصافی.بررسی اوضاع سیاسی، ادبی و اجتماعی در نقاشی معاصر ایران.سؤالات پژوهش:مسائل سیاسی و اجتماعی در اشعار پروین اعتصامی و معروف الرصافی چگونه بازتاب یافته است؟اوضاع سیاسی، ادبی و اجتماعی در نقاشی معاصر ایران چگونه منعکس شده است؟
۱۳۱.

بررسی تطبیقی سبک زبانی و فکری و واکاوی زبان جنسیتی در اشعار پروین اعتصامی و نازک الملائکه(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: کاوش نامه ادبیات تطبیقی سال پنجم بهار ۱۳۹۴ شماره ۱۷

کلیدواژه‌ها: رئالیسم جادویی منیرو روانی پور کولی کنار آتش ابراهیم نصرالله حارس المدینة الضائعة

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۸۶۵ تعداد دانلود : ۷۸۳
ادبیّات تطبیقی در پی یافتن جوهره اصلی ادبیّات انسانی است تا با شناخت آن بر غنای فکر و اندیشه انسان بیافزاید و با نزدیک ساختن فکر و اندیشه انسان ها، زمینه تفاهم و صلح جهانی را فراهم سازد. پروین اعتصامی و نازک الملائکه از شاعران بنام و صاحب سبک در ادب فارسی و عربی هستند. پژوهش حاضر با فرض بر این اصل که بین متغیّرهای اجتماعی جنس و ویژگی های زبانی گروه های آن، ارتباطی مستقیم و قاعده مند وجود دارد، سعی دارد تا با تکیه بر گرایش های عام حاکم بر رفتارهای کلامی گروه زنان، ثابت نماید که پروین اعتصامی و نازک الملائکه در بیشتر مختصّات زبانی از جمله: استفاده از صورت ها و اقلام واژگانی، کاربرد ساخت ها و الگوهای زبانی، انتخاب موضوع و ویژگی های کاربردی و فرازبانی، کاملاً موافق با روحیّات و خلق و خوی زنانه عمل کرده اند؛ بنابراین می توان آثار پروین اعتصامی و نازک الملائکه را نموداری واقعی از گزیده های کلامی یک زن دانسته و نشان داد که اشعار این دو شاعر بیانگر خلق و خوی و سبک زنانه است و بیشتر ویژگی های زبان جنسیّتی گروه جنس خود را منعکس نموده است. تفاوت اشعارآن دو در کمّیت به کارگیری مضامین زنانه است و این مضامین در اشعار پروین اعتصامی برجسته تر می نماید. این پژوهش براساس مکتب آمریکایی ادبیّات تطبیقی صورت گرفته است.
۱۳۲.

بازتاب جنسیت مردان در دیوان شاعران زن، بر اساس دیوان پروین اعتصامی، فروغ فرخزاد و سیمین بهبهانی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: شعرپژوهی سال چهاردهم پاییز ۱۴۰۱ شماره ۳ (پیاپی ۵۳) 61-92

کلیدواژه‌ها: پروین اعتصامی تصویر مرد جنسیت سیمین بهبهانی فروغ فرخ زاد

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۸۷ تعداد دانلود : ۲۷۴
محمدرضا پاشایی* زینب عرب نژاد ** حسین آریان*** چکیده اگرچه در تاریخ ایران تعداد زنان شاعر دربرابر مردان بسیار کمتر است؛ اما نمایندگان بسیار مهم و قابل توجهی از زنان فرهنگ سازی از مهستی گنجه ای تا شاعران معاصر هستند که هریک توانسته اند اشعاری درخور بسرایند. ازآنجاکه عموم شاعران ما مرد بوده اند و حضور زن در ادبیات کلاسیک کم رنگ است، بررسی حضور مفهومی و محتوایی «مرد» در اشعار زنان می تواند نگاه دقیق تری برای تحلیل اشعار آنان به ما بدهد. هدف این پژوهش، تبیین و تحلیل تصویرگری شاعران زن درباره ی مردان است. مرد در اشعار این شاعران گاه در نقش معشوق و گاه به عنوان جنسیتی در برابر دوگانه (زن- مرد) و گاه حتی به پیروی از ادبیات کلاسیک در معنای عام انسان توصیف شده است. با توجه به این اهداف، پژوهش پیش رو به دنبال پاسخ دادن به این سؤال هاست: زنان شاعر از چه تصویری برای توصیف مرد و نقش مرد استفاده می کنند؟ این تصاویر چگونه به بازنمایی افکار زنان درباره ی جنسیت می پردازد؟ در این پژوهش با روش تحلیل محتوا، تمامی اشعار سه شاعر زن به صورت تحلیلی – توصیفی در زمینه ی تصاویر زبانی و مجازی دررابطه با مرد موردمطالعه و مقایسه قرار گرفته که نمونه هایی از آن ها همراه با تحلیل ارائه خواهد شد. یافته ها نشان می دهد که نگاه به جنسیت، میان سه شاعر تفاوت چشمگیری دارد؛ سلطه ی نگاه مردسالارانه در اشعار پروین که تحت سیطره ی ادبیات کلاسیک فارسی است، بیش از سایرین بود، درعین حال نگاه فردگرایانه همراه با استقلال و مساوات طلبی در اشعار سیمین بیش از فروغ فرخ زاد بود. * دانشیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه فرهنگیان تهران pashaei.reza@yahoo.com (نویسنده ی مسئول) ** دکتری زبان و ادبیات فارسی دانشگاه اصفهان arabnejadz@yahoo.com *** استادیار زبان و ادبیات فارسی، واحد زنجان، دانشگاه آزاد اسلامی، زنجان، ایران arian.amir@iauz.ac.ir تاریخ دریافت مقاله: 28/9/1400 تاریخ پذیرش مقاله: 11/12/1400
۱۳۳.

نفوذ نظام سلطه مذکر در بنیان اندیشه های پروین اعتصامی از دیدگاه نظریه جامعه شناختی پی یر بوردیو(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: ادبیات پارسی معاصر سال ۱۴ بهار و تابستان ۱۴۰۳ شماره ۱ (پیاپی ۳۶) 1-26

کلیدواژه‌ها: پروین اعتصامی سلطه مذکر پی یر بوردیو نظریه جامعه شناختی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۸۵ تعداد دانلود : ۸۱
با ظهور انقلاب مشروطیت در ایران، زنان ایرانی به حقوق و جایگاه خود آگاه تر شدند و تمایل بیشتری به فعالیت در عرصه های اجتماعی پیدا کردند. در این میان، پروین اعتصامی با سرودن اشعاری انتقادی، فریادِ رسای زنانی شد که در طول تاریخ در زیر سلطه نظامِ مردسالار از بسیاری از حقوق محروم و منزوی شده بودند. پروین در اشعارس با زبانی منتقدانه بر بی عدالتی های اجتماعی می تازد و از وضعیت بغرنج زنان در جامعه انتقاد می کند. بنا به نظر پی یر بوردیو جامعه شناس فرانسوی(1930-2002م) در کتاب «سلطه مذکر»، زنان خود نیز در این سلطه بر خود مشارکت می کنند و با .سلطه گران همدست می شوند؛ زیرا عاملان اجتماعی در طی فرایندی تاریخی دیدگاهِ مذکر را در قالب باورهایی بدیهی (دوکسا) در مردان و زنان نهادینه می کنند و پذیرش چنین دیدگاهی را در ذهنیت جامعه طبیعی جلوه می دهند. هدف این مقاله تحلیل دیدگاه سلطه مذکر در جهان اندیشه و اشعار پروین اعتصامی بر اساس نظریه جامعه شناسی پی یر بوردیو است. از این رو، با روش توصیفی-تحلیلی و با بهره گیری از مبانی جامعه شناختی بوردیو تأثیرات سلطه مذکر را در جهان اندیشه و اشعار پروین بررسی می نماید. بر اساس یافته های این مقاله، پروین با آنکه در برخی ازاشعار خود از سلطه مذکر انتقاد می کند، اما به طور کلی، موضعی دوگانه و پارادوکسیکال در این زمینه دارد. او با پیروی از اسلوب شاعران گذشته، با نهادِ ادبیاتِ مردانه همسو می شود. در اشعارش جزئیات روحی و عاطفی زنانه چندان برجسته نمی شود و ویژگی های زبانی اش، از زبان مردانه تمایز نمی یابد. به نظر می رسد که سلطه مذکر در اعماق ناخودآگاه ذهن پروین ریشه دوانده است.
۱۳۴.

تحلیل سروده های پروین اعتصامی با رویکردی بر مولفه های روانشناسی اجتماعی (مطالعه ی موردی: پییشداوری و جاذبه)(مقاله پژوهشی دانشگاه آزاد)

نویسنده:
منبع: زبان و ادب فارسی دانشگاه آزاد سنندج سال سیزدهم پاییز ۱۴۰۰ شماره ۴۸ 35 - 61

کلیدواژه‌ها: روانشناسی اجتماعی پیشداوری پروین اعتصامی شعر معاصر

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۷۱ تعداد دانلود : ۴۲۸
هر یک از آثار ادبی گویای این واقعیت هستند که هر پدیده، بنا بر جهان بینی و طرز تفکر پدید آورده اش، به جنبه ی خاصی از جریان های فردی، اجتماعی، فرهنگی، سیاسی و ... در جامعه اشارات مستقیم یا غیرمستقیمی دارند. روشن است که تاثیر دیگران بر فرد مستلزم وجود روابط متقابل فرد با دیگران است؛ بنابراین، روان شناسی اجتماعی به عنوان علم مطالعه رفتار متقابل بین انسانها یا علم مطالعه انسانها شناخته می شود و شامل مولفه های بسیاری است ازجمله: همرنگی با جماعت (نفوذ اجتماعی)، پرخاشگری، کشش و جاذبه، متقاعدسازی، تقلید، پیشداوری و ... . آن چه در این پژوهش، مورد بررسی قرار می گیرد، سروده های پروین اعتصامی است که به روش توصیفی – تحلیلی از جنبه ی «پیشداوری» به عنوان یکی از مولفه های روان شناختی اجتماعی در شخصیت های مدنظر در سروده های وی به آن نگریسته و سپس تبیین و تحلیل می شود تا به این پرسش پاسخ داده شود که پروین نسبت به پیشداوری شخصیت ها در سروده هایش چه دید و نگرشی دارد؟ نتایج حاکی از آن است که پروین با دیدی انتقادی و کوبنده به پیشداوری افراد نظر می کند.
۱۳۵.

بررسی جایگاه و انواع تشبیه از لحاظ ساختار و شکل و مضمون و محتوا در دیوان پروین اعتصامی

نویسنده:
منبع: پژوهش های ادبی و بلاغی سال چهارم پاییز ۱۳۹۵ شماره ۴ (پیاپی ۱۶) 73 - 90

کلیدواژه‌ها: پروین اعتصامی تشبیه اشعار بسامد

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۸۰ تعداد دانلود : ۳۵۰
بررسی صناعات بلاغی و چگونگی کاربرد آن از سوی شاعر برای فهم دقیق و اصولی شعر هر شاعر، لازم و ضروری است، زیرا صناعات شعری از جمله لوازم مهم سبک سازی هستند که بسامد و چگونگی نوع استفاده از این صناعات در شعر هر شاعر، سبک فردی و منحصر به او را می سازد. تشبیه یکی از مهم ترین و محوری ترین عناصر در حوزه ی علم بلاغت و نشان دهنده ی وسعت خیال و زاویه ی دید شاعر است. پروین اعتصامی از شاعرانی است که تشبیه در دیوان او جایگاه ویژه ای داشته و به دو دسته ی فشرده و گسترده تقسیم می گردد؛ مقاله حاضر نیز به بررسی جایگاه و انواع تشبیه از لحاظ ساختار و شکل و مضمون و محتوا در دیوان ایشان می پردازد. روش پژوهش توصیفی- تحلیلی بوده و داده ها با استفاده از شیوه تحلیل محتوا بررسی شده اند و در پایان به شکل نمودارهایی نشان داده شده اند. نتیجه پژوهش حاکی از آنست که تنوع در عین روانی و سادگی و بسامد بالای تشبیهات حسی به حسی و تشبیهات بلیغ موجب شده که اشعار پروین اعتصامی علاوه بر جذابیت و دلنشین شدن و به راحتی قابل درک و فهم شوند.
۱۳۶.

رمانتیسم از انگلیس تا ایران نگاهی به جلوه های مکتب رمانتیسم در شعر ویلیام بلیک و پروین اعتصامی

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه فرهنگ و ادب سال هفتم پاییز وز مستان ۱۳۹۰ شماره ۱۲

کلیدواژه‌ها: پروین اعتصامی رمانتیسم ویلیام بلیک طفل یتیم دودکش پاک کن

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۷۹۷ تعداد دانلود : ۸۲۶
در این مقاله، کوشش نگارنده بر آن است که با مطرح نمودن مباحثی همچون کلیاتی درباره مکتب رمانتیسم، ریشه اصطلاح رمانتیسم، ویژگی های رمانتیسم، شعر غنایی در مکتب رمانتیسم گامی دیگر در شناساندن این مکتب بردارد و سپس با طرح موضوع جلوه های رمانتیسم در سبک های ادبی ایران، به مقایسه تحلیلی شعر «دودکش پاک کن» ویلیام بلیک و « طفل یتیم » پروین اعتصامی پردازد و بدین ترتیب تجلی رمانتیسم را در شعر این دو شاعر نشان دهد.
۱۳۷.

دستور زبان روایت در ادبیات تعلیمی (با تکیه بر ساختار روایت و جایگاه روایت شنو در مناظرات پروین اعتصامی)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه ادبیات تعلیمی سال هفتم بهار ۱۳۹۴ شماره ۲۵

کلیدواژه‌ها: پروین اعتصامی ادبیات تعلیمی روایت شنو روایت شناسی ساختارگرا

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۷۲۹ تعداد دانلود : ۱۴۰۹
آنچه در روایت شناسی ساختارگرا مورد بررسی قرار می گیرد، جنبه های ساختاری، زبانی و روایی یک اثر است. ساختارگرایان با واکاوی کلیت متون و قالب های ادبی و تجزیه آن به واحد های کوچکتر (تا جایی که دیگر قابل تجزیه نباشد) بر آنند تا به تعریف دستور زبانی برای انواع روایت ها دست یابند. پراپ از جمله روایت شناسانی بود که با بررسی کلیت ساختار صد قصه روسی و تجزیه آن ها به اجزای کوچکتر، ضمن بیان خویشکاری های تکرار شونده، به تعریف دستور زبان روایی این قصه ها دست یافت. مناظره در دیوان پروین اعتصامی عاملی است که سبب شده پروین را صاحب سبکی مستقل بدانند. این امر نشان می دهد که یکی از دلایل موفقیت مناظرات پروین گذشته از تنوع نوآوری هایی که در شخصیت های مناظره داشته است، تسلط و به کارگیری زبانی سخته و صیقل یافته، محتوایی ناب و امروزی، خاصه در مسائل اجتماعی فرهنگی زمان خویش است. پژوهش حاضر به شیوه توصیفی- تحلیلی و با بهره گیری از منابع کتابخانه ای با تکیه بر مناظرات پروین اعتصامی به عنوان گونه ای از ادبیات تعلیمی، در گام اول به تعریف دستور زبان روایت در ادبیات تعلیمی می پردازد و سپس در صدد است تا ساختار روایت، موقعیت های روایت شنو (مخاطب) و محتوای این مناظرات را نیز از دیدگاه علم روایت شناسی مورد بررسی قرار دهد. نتایج پژوهش حاضر نشان می دهدکه در ادبیات تعلیمی (روایت شنو) در مرکز روایت قرار دارد و نسبت به دیگر عناصر روایت برجسته تر است. همچنین در مناظرات پروین گونه روایت شنو از نوع روایت شنو بیرونی است و گاه تبدیل به پنهان شنو می شود.
۱۳۸.

بازنمود زنانگی در شعر پروین اعتصامی بر مبنای دیدگاه الین شوالتر (روان شناسانه، جامعه شناسانه، زیست شناسانه و زبان شناسانه)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: روان شناسی فرهنگی زن (زن و فرهنگ) سال ۱۴ تابستان ۱۴۰۲ شماره ۵۶ 89 - 103

کلیدواژه‌ها: باز نمود زنانگی پروین اعتصامی الین شوالتر

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۶۳ تعداد دانلود : ۲۹۰
هدف پژوهش حاضر، بررسی بازنمود زنانگی در شعر پروین اعتصامی بر مبنای دیدگاه الین شوالتر(روان شناسانه، جامعه شناسانه، زیست شناسانه و زبان شناسانه) می باشد. جامعه پژوهش مجموعه اشعار پروین اعتصامی بود. نمونه پژوهش مطالب مربوط به محتوای زنانه در اشعار پروین اعتصامی بود. روش پژوهش توصیفی-تحلیلی است. گرد آوری داده ها از طریق روش کتابخانه ای انجام شد. نتایج نشان داد که بر اساس الگوی چهارگانه شوالتر یعنی دیدگاه روان شناسانه، جامعه شناسانه، زیست شناسانه و زبان شناسانه مشخص شد پروین اعتصامی نه تنها زبانی زنانه دارد بلکه با وجود نداشتن تجربه مادری، می توان حس مادرانه را در اشعار او دریافت کرد. اعتصامی از نظر روان شناختی و روان کاوی دارای خصوصیات و حس مادرانه، توجه و همدردی با زنان و عشق به همسر است. از منظر جامعه شناسانه و فرهنگی نیز دغدغه ارتقای جایگاه زنان در جامعه دارد و آنان را به کسب موقعیت های بالاتر تشویق می کند. زبان شناسی اشعار اعتصامی بیش از هر چیز نشان دهنده ویژگی نوشتار زنانه اوست. تنها یکی از الگوهای شوالتر در دیوان اعتصامی مشاهده نشد وآن رویکرد زیست شناسانه است. بسیاری از شاعران و نویسندگان معاصر از تجربیات زنانه خود و تجربیاتی که خاص جنس آن هاست گفته اند. اما حیای اعتصامی مانع از آن بوده که از این ویژگی ها در اشعارش استفاده کند بدین ترتیب داده ای مطابق این رویکرد در دیوان او مشاهده نشد.
۱۳۹.

بررسی سطح فکری قصیده «این سیه مار جهان را شده افسونگر» از پروین اعتصامی بر اساس نظریه ارتباط کلامی یاکوبسن(مقاله پژوهشی دانشگاه آزاد)

نویسنده:
منبع: جستارنامه ادبیات تطبیقی سال ششم تابستان ۱۴۰۱ شماره ۲۰ 27 - 52

کلیدواژه‌ها: پروین اعتصامی قصیده «این سیه مار جهان را شده افسونگر» سطح فکری یاکوبسن ارتباط کلامی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۹۱ تعداد دانلود : ۲۸۵
پروین اعتصامی به عنوان شاعری متعهد و مردمی، در اشعار خود به دغدغه های گروهی اهمیت بسیاری داده است. او در این راستا در قصیده «این سیه مار جهان را شده افسونگر»، نگاهی تعلیمی دارد و مجموعه ای از بایسته ها و نبایدهای اخلاقی را تشریح می کند و کلام خود را به بهترین نحو برای برقراری ارتباط با مخاطب عام و خاص به کار می گیرد. هدف و مسأله اصلی پژوهش حاضر، پرداختن به کیفیت بازنمایی آموزه های اندرزی در شعر مذکور بر اساس مبانی نظریه ارتباط کلامی یاکوبسن است. دلیل استفاده از نظریه یاکوبسن این است که او در آراء خود به ابعاد گوناگون سویه های ارتباط گیری گیرنده (مخاطب) و فرستنده (خالق اثر) اشاره کرده است. از این رو، با کاربست آن می توان زوایای جدیدی از سطح فکری سبک شعر پروین را مورد بررسی قرار داد. نتایج تحقیق نشان می دهد که نقش ترغیبی زبان در این شعر برای سوق دادن مخاطب به انجام بایسته های اخلاقی و پرهیز از کاستی های منشی بوده است. شاعر با تکیه بر نقش همدلی، نقش مخاطب را در خوانش و درک متن برجسته تر کرده است. نقش عاطفی، بیانگر چیرگی منِ اجتماعی پروین بر منِ فردی اوست. نقش ارجاعی، بیانگر تلاش شاعر جهت شرح مفهوم دنیاگریزی با تأکید بر مؤلفه های دینی و عرفانی است. نقش ادبی مبین قدرت تصویرگری پروین برای برانگیختن حس زیبایی شناسی مخاطب و افزودن بر قدرت درک وی است. نقش فرازبانی در این شعر، با بهره گیری از رمزهای حیوانی ساده و زودیاب شکل گرفته است که این ویژگی دسترسی طیف وسیع تری از مخاطبان را به محتوای اشعار او فراهم می کند.  
۱۴۰.

بزرگداشت حکیم بانوی شعر فارسی، پروین اعتصامی (16 اسفند 1382، انجمن آثار و مفاخر فرهنگی با همکاری دانشگاه پیام نور)

ناقد:
منبع: پیک نور زمستان ۱۳۸۲ شماره ۴
حوزه‌های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی ادبیات کلیات انجمن ها، کنگره ها و بزرگداشت ها
  2. حوزه‌های تخصصی ادبیات کلیات شخصیت ها شاعران
تعداد بازدید : ۱۰۳۱

تبلیغات

پالایش نتایج جستجو

تعداد نتایج در یک صفحه:

درجه علمی

مجله

سال

حوزه تخصصی

زبان