فرشته غلامرضایی نژاداناری

روان شناسی مثبت گرا یکی از جدیدترین گرایش های علم روان شناسی است که به شناخت توانمندی ها، نهادها، ارزش ها و هیجان های منحصر به فرد و مثبت به منظور سلامت روانی و بهبود زندگی انسان ها می پردازد. این دانش را نخستین بار مارتین سلیگمن و همکارانش مطرح کردند.اشعار پروین اعتصامی از نظر اشتمال بر توانمندی های درونی مثبت، منبع مناسبی برای غنی سازی مطالعات ادبی و روان شناسی مثبت نگر است که تا به حال از این دیدگاه بررسی نشده است. این پژوهش به روش نظری و بنیادی و به شیوه توصیفی و تحلیلی و کمی به بررسی فضیلت دانش و خرد در دویست نمونه از اشعار پروین پرداخته است. پروین در بیش از هشتاد درصد اشعارش به خردورزی ، دانش اندوزی و دوری از جهل سفارش کرده است. در شعر او تفکر انتقادی و هوش اجتماعی( از زیرشاخه های فضیلت خرد) با موضوعاتی از قبیل ظلم ستیزی، مبارزه با فقر و بی عدالتی و زن و خانواده، شواهد فراوان دارد.کلمات کلیدی: روان شناسی مثبت گرا، خرد و دانش، فضیلت، پروین اعتصامی.

روان شناسی مثبت گرا یکی از شاخه های جدید دانش روان شناسی است. این علم سه ستون دارد: نخست مطالعه هیجان های مثبت، دوم مطالعه خصوصیات مثبت و سوم مطالعه نهادهای مثبت. مارتین سلیگمن، بنیان گذار این نظریه، زندگی هدفمند و با معنا را درگرو شش قابلیت مثبت خرد و دانایی، شجاعت، نوع دوستی، عدالت، اعتدال و تعالی و هیجانات مثبت را، در سه مسیر رضایت و افتخار و آرامش از گذشته، شادمانی و اشتیاق و لذت پایدار از حال و خوش بینی و امیدواری و اعتماد به آینده می داند. این پژوهش، قصاید ملک الشعرا بهار را  به شیوه توصیفی، اسنادی، تحلیلی و ارزیابی کمی، در عنصر خوش بینی و امید از منظر روان شناسی مثبت نگر بررسی کرده است. با استخراج و بررسی شواهدی از یک صد قصیده دیوان بهار مشخص شد که 83 قصیده موضوعی مثبت دارد که حدود نیمی از آن ها به خوش بینی و امیدواری اختصاص یافته که نسبت به یأس و ناامیدی از بسامد بسیار بالاتری برخوردار است؛ در این میان شاعر تنها در هفده قصیده به موضوع شکوه و گلایه پرداخته است. بهار با وجود همه رنج ها و دردهای شخصی و اجتماعی، شاعری مثبت نگر، خود شکوفا و خوش بین است. وی نمونه دیگری از بزرگ مردان عرصه فرهنگ و ادب فارسی است که در راه اصلاح محیط و پدید آوردن اجتماعی بهتر و شادتر قلم می زد و شعر می سرود. هنر و رسالت او در سال ها قبل مصداق دانش جدیدی است که مدعی ارائه راه کارهای نو برای زندگی بهتر انسان ها است.