محمدجواد اسماعیل غانمی

لِلشاعر عَبدِالمُطَّلِبِ الحِلِّیِ اتجاهاتٌ عدیدهٌ فی قصائده، أهمُّها الرثاء الدّینی؛ لأنّه یُعدُّ من رجال الدّین، وقد تربَّی فی أُسرهٍ عراقیه لها طوابع مذهبیه شیعیه. وقد تجلَّت هذه الإتجاهات فی رثائه لأهل البیت عامه والإمام الحسین (ع) خاصّه، ذاکراً ما حدث له ولأهل بیته وأصحابه فی أرض کربلاء، حیث البطولات والتّضحیه والفداء ومن ثَمَّ الآهات والویلات لأسرته. وفی بلوره الرّؤیه الرّثائیه، یظهر لنا الرثاء الدّینی والمذهبی وکذلک نلمس البعد التّأملی من خلال ذکر الأحداث الجسیمه، من ثمَّ ندرک البعد الإجتماعی والسّیاسی من خلال مواقفه الدّینیّه، وخاصّه انتماءاته للحکومه العثمانیه ومن ثمَّ ولائه لرجال الدّین المناضلینَ. وفی ضوء هذا النّوع من الأدب تظهر فیه النّزعات والرّغبات واتخاذ المواقف الحاسمه. حاولنا فی هذه المقاله تبیینَ مواقف الشّاعر الدّینیّه من خلال الدّراسه التّحلیلیه، ذاکرین سلوک الشاعر النبیله وتحمّسَه حولَ قضایا الأمّه الإسلامیه والذّود عن الدّین الإسلامی. بعض النتائج تُشیرُ إلی أنّ الشاعر اهتمَّ کثیراً حول تبیین احداث الإمام الحسین واهل بیته(ع) وأصحابه لمناصره الحقِّ والدّفاع عن مبادئ الشریعه، کذلک بعض رجال الدّین الّذین لفَّقُوا بین الإجتهاد فی کسب العلوم الشرعیه والجهاد فی سبیل اللّه. من خلال ذلک رسم لنا الشّاعر صوراً مؤلمهً من حوادث یومِ الطَّفِّ، فیظهر لنا من خلال ذلک الرثاء الدّینی الَّذی اتخذه لبیانِ ما حَدَث وجَرَی لأصحاب الشریعه علی مَدی التّاریخ.

در باب نسبت میان اندیشه سیاسی و شعر، می توان شاعران را به سه گروه تقسیم کرد. شاعران سیاست پرداز و احیاناً مبارز یا حزبی، شاعران فارغ از دغدغه های سیاسی و سرانجام شاعرانی که گرچه مشخصاً در شمار شاعران سیاسی شناخته نشده اند و مکتب و ایدئولوژی و گرایش سیاسی یا حزبی خاصی نیز ندارند، اما گاه بیش از دو گروه نخست، بازتابنده مسائل و مشکلات اجتماعی و سیاسی عصر خود و بازگوکننده دردها و محرومیت های جامعه و مردم خویش هستند. پروین اعتصامی را باید در شمار گروه اخیر دانست، البته شعر زمانه رصافی در عراق، خاصیت ضداستبدادی آن است. در پژوهش حاضر واکاوی پاره ای از مضامین سیاسی و اجتماعی مشترک در شعر معروف رصافی شاعر معاصر عراقی و پروین اعتصامی شاعر معاصر فارسی وجهه همت قرار گرفته است. این پژوهش که با روش توصیفی تحلیلی و استفاده از منابع کتابخانه ای گوناگون و به ویژه تأکید بر دیوان دو شاعر مذکور صورت گرفته است، قصد دارد که به تبیین و موشکافی مؤلفه های مشترکی مانند فقر و تنگدستی، وطن پرستی و استبدادستیزی که این دو شاعر تحت تأثیر شرایط حاکم بر جامعه خود بررسی کرده اند، بپردازد. همچنین بازتاب این مضامین سیاسی و اجتماعی در نقاشی معاصر نیز مشهد است؟اهداف پژوهش:بررسی و مقایسه مسائل سیاسی و اجتماعی از دیدگاه پروین اعتصامی و معروف الرصافی.بررسی اوضاع سیاسی، ادبی و اجتماعی در نقاشی معاصر ایران.سؤالات پژوهش:مسائل سیاسی و اجتماعی در اشعار پروین اعتصامی و معروف الرصافی چگونه بازتاب یافته است؟اوضاع سیاسی، ادبی و اجتماعی در نقاشی معاصر ایران چگونه منعکس شده است؟

شعر، عرصه جولان اندیشه و خیال است؛ صور خیال در آن مهم ترین نقش را به عهده دارند و واژه ها و عبارت ها از معنای ظاهری فراتر می روند و درک و دریافت آن ها نیازمند آشنایی با صنایع و آرایه های ادبی و شناخت شخصیت شاعر است. برای مخاطبانی که بی خبر از قدرت تخیل شاعر و غافل از مهارت او در کاربرد صنایع ادبی، اقدام به خواندن اشعار او می کنند؛ گاه شبهه ای ایجاد می شود که با برداشت های ظاهری، خود را به زدن برچسب شرک و الحاد به شاعر مجاز می دانند. اشعار احمد شاملو و نزار قبانی نیز از این قاعده مستثنی نیستند. برخی از اشعار این دو شاعر معاصر، در لباس شرک و الحاد نمود یافته اند که نیازمند کاوش و بررسی اند. در این مقاله با یک دسته بندی موضوعی از اشعار شاملو و قبانی (با مفاهیم و مضامین مشترک) که ظاهری شرک آمیز دارند؛ این اشعار در شش دسته جای گرفته اند که عبارت اند از جایگاه یکسان برای خدا و انسان، کاربرد صفات خدایی برای غیر خدا، نفی تقدیر و سرنوشت، انکار قیامت و ریشخند به آن، نفی صبر و مصلوب بودن حضرت عیسی علیه السلام .

حکمت و عرفان در همه دوره های ادبی جولانگاه شاعران بوده است. شعر، حکمت و عرفان از موارد تلاقی ادبیات با اندیشه های دینی است حمّانی سروده های عرفانی خود را با حکمت و پند و اندرز در آمیخته و با تأثیرپذیری از قرآن و احادیث اهل بیت، سروده های خود را که از دلش می جوشید، با معانی آسان و مُستقیم سعی در انتقال مضامین حکمت آمیز به مخاطب را داشته است این مضامین شامل: پیروی از اهل بیت(ع)، دل نبستن به دنیا، نافرمانی از هوا و هوس، جهاد با نفس، درس گرفتن از ایام پیری است. نگارنده این مقاله درصدد است به بررسی و شرح اشعار این شاعر شیعی در زمینه حکمت و عرفان بپردازد.

این پژوهش به ادبیات زنان و ویژگیهای آن در عصر صدر اسلام پرداخته است. از آنجایی که نگارش تاریخ ادبیات عرب مرد سالار بوده ، یافتن آثار ادبی و شعری زنان در مواردی با مشکلات فراوانی روبرو بوده است . لیکن در دوران معاصر و در نتیجه ی مطالعات و پژوهشهای متعدد ، نقش زنان در ساحت شعر و ادبیات تا حدودی متجلی شده و تعداد قابل توجهی از منابع به بررسی شعر زنان پرداخته اند. با بررسی شعر زنان می توان دریافت که این نوع شعر در مقایسه با شعر مردان تفاوتهای ویژه ای داشته است. از جمله این تفاوتها این است که زنان شعر خویش را به بهای ناچیز نفروختند و با آن تکسب نکردند. عاطفه در شعر زنان از قوت خاصی برخوردار بوده است. اغراض شعری زنان با مردان تفاوت چندانی نداشت، گرچه زنان بیشتر در اغراض خاصی چون رثاء به سرودن شعر پرداختند.

یعجز الإنسان مهما حرص واجتهد فی دراسته أن یوفی الشریف الرضی بعض حقوقه. لأنّ الشریف الرضی إلی جانب العصر الذی عاش فیه – عصر زاخرٌ بالعلم، والمعرفه، والفکر النّیر- یتجلی بعده میزات إلی جانب شخصیته الشعریه. أردنا من خلال هذا المقال أن ننصف الرضی وعبقریته، التی انشغل عنها القدامی بالمتنبی وشعره، ثم لم یلبثوا أن طلع علیهم أبوالعلاء المعری، فانشغلوا به إلی جانب انشغالهم بأبی الطیب. لهذا حاولنا أن نبحث عن مکانه الشریف الرضی بین شعراء المدیح من خلال هذه الأسطر القلیله.فرأینا أنّ الشریف یحتل مکانه بارزه إذا ما قورن بشعراء المدیح من معاصریه أو غیرهم. وأن المدائح عنده ذوات خلفیه تغایر خلفیات المدح التی نعرفها لدی غیره من الشعراء، أی أنها لا تنطلق من رغبه فی کسب أو ملق أو نفع معین.