پژوهش های میان رشته ای هنر

هنر با فرهنگ، پیوندی دیرینه دارد و برای دریافت پیام هنر باید زمینه فرهنگی آن، مورد بررسی قرار گیرد. مطالعات جهانی محیط زیست، نشان داده است حفاظت اکوسیستم های طبیعی، بدون شناخت فرهنگ های شکل گرفته از آنها امکان پذیر نیست و تعادل پایدار در سامانه های بوم شناختی و اجتماعی، با حفاظت از  تنوع زیستی و فرهنگی تضمین می شود. ابعاد فرهنگی اکوسیستم ها به عنوان خدمات فرهنگی در ارزیابی هزاره اکوسیستم مورد تأکید قرارگرفته و الهام بخشی و هنر، یکی از انواع خدمات فرهنگی معرفی شده است. با توجه به اهداف حفاظتی این ارزیابی از اکوسیستم های طبیعی، فرضیه پژوهش، مبنی بر تمرکز بر هنرهای سنتی و بررسی آنها به عنوان یکی از خدمات فرهنگی مؤثر در حفاظت از اکوسیستم ها شکل گرفت. هنرهای سنتی با ریشه در فرهنگ و به عنوان مجموعه ای از هنرهای اصیل و بومی، پیوند هنر و محیط زیست را در این پژوهش میان رشته ای برقرار کرد. تالاب انزلی نیز به عنوان یکی از اکوسیستم های آسیب پذیر کشور، به عنوان بستر این مطالعه انتخاب شد تا در مسیر حفاظت آن قدمی برداشته شود. سؤال پژوهش این است که شناخت هنرهای سنتی جامعه بومی تالاب انزلی، چه کارکردی در حفاظت  آن دارد؟  اطلاعات پژوهش از اسناد کتابخانه ای، مصاحبه، بازدید و پرسشنامه گرد آوری شد و به روش توصیفی   تحلیلی ارائه گردید. نتایج نشان داد که معماری سنتی و آیین های بومی، از بین رفته و لوتکاسازی و حصیر بافی نیز رو به فراموشی است و با توجه به رابطه این هنرهای سنتی با فرهنگ جامعه بومی، باید با حفظ ریشه ها، به باززنده سازی عناصر برگرفته از آنها بر طبق نیازهای کنونی پرداخت.

صنایع دستی و سوغات محلی گیلان به عنوان بخشی از میراث فرهنگی و اقتصادی این استان، نیازمند توجه و حمایت هستند. از آنجا که بسته بندی به عنوان یکی از عناصر کلیدی در بازاریابی و فروش محصولات به شمار می رود، طراحی بسته بندی به عنوان یک ابزار قدرتمند، می تواند در حفظ و احیای این صنایع و افزایش ارزش افزوده محصولات نقش به سزایی ایفا کند. این پژوهش با هدف بررسی تأثیر طراحی بسته بندی بر حفظ صنایع دستی و افزایش جذابیت سوغات گیلان انجام شده است. روش تحقیق از نوع توصیفی تحلیلی و مبتنی بر ترکیب رویکردهای کیفی و کمّی است. داده ها از طریق مطالعات کتابخانه ای و مصاحبه های نیمه ساختاریافته با صنعتگران، فروشندگان و گردشگران جمع آوری شده است. بر اساس تحلیل نظریه بنیانی، چالش های بسته بندی مانند هزینه های بالا و کمبود مواد اولیه، مانع از رقابت پذیری محصولات شده، اما بسته بندی مناسب می تواند ارزش افزوده محصولات را افزایش داده و به احیای صنایع دستی منطقه کمک کند. تحلیل آماری داده های مصاحبه شدگان نشان می دهد که گردشگران بیشترین اهمیت را به بسته بندی می دهند (میانگین امتیاز 4/7 از 5)، درحالی که صنعتگران به دلیل محدودیت های مالی کمتر بر این موضوع تمرکز دارند. مشکلات اصلی بسته بندی شامل هزینه های بالا (۳۵٪)، کمبود مواد اولیه (۲۵٪) و عدم آگاهی از طراحی بهینه (۲۰٪) است. از سوی دیگر، گردشگران، استحکام، زیبایی بصری و اطلاعات محصول را به عنوان مهم ترین ویژگی های بسته بندی ترجیح می دهند. همچنین، ۷۰٪ از فروشندگان افزایش فروش را به بسته بندی جذاب نسبت داده و ۴۸٪ تأثیر آن را بر افزایش قیمت محصول تأیید کرده اند. نتایج نشان می دهد که طراحی بسته بندی با استفاده از نمادهای الهام گرفته از فرهنگ بومی، مواد بوم آورد و فناوری های نوین، نه تنها به حفظ هویت فرهنگی کمک می کند، بلکه می تواند به عنوان یک ابزار بازاریابی مؤثر و تعاملی، ارزش افزوده محصولات را افزایش دهد و این چنین، زنجیره اقتصادی گردشگری گیلان را بیش از پیش شکوفا سازد.

بشر در زمان های گذشته، شیوه های مختلفی را برای دادن تعهد به طرف معامله در مراودات اجتماعی به کار گرفت تا اینکه با گسترش سرمایه داری و صنعتی شدن جوامع و بنابر قراردادی اجتماعی به استفاده از امضاء به صورت فرمی بصری و به عنوان نشانه ای نمادین از هویت خود روی آورد. این مقاله با هدف مطالعه امضاء به عنوان یک اثر هنری توده ای که قابلیت تکثیرپذیری نیز دارد، چگونگی معرفی و تبیین امضاء را به عنوان یک اثر هنری توده ای با استفاده از آرایِ بنیامین در مقاله «اثر هنری در دوران تکثیر مکانیکی» و نقد های آدورنو بر آن بررسی می نماید. روش تحقیقِ این مطالعه کیفی، توصیفی تحلیلی و جمع آوری اطلاعات با مرورِ ادبیات مکتوب چاپی و الکترونیکی است. بررسی ها نشان می دهد که خلق امضاء توسط هر فردی همراه است با خلاقیت هنری و استفاده از عناصر بصری تجسمی و با معیارهایی همچون ساخت مایه، رسانه و فرم، متن یا بافتار می توان آن را به عنوان اثر هنری قلمداد کرد و خالق آن را نیز که با توجه به ساختارهای مختلف زندگی روزمره اجتماعی آن را خلق می کند، به عنوان هنرمند محسوب کرد. تکثیرپذیری امضاء بدون استفاده از ابزار مکانیکی و به صورت دستی توسط هر فردی و در هر زمان و مکان که اراده کند، آن را به عنوان اثری استثنایی تبدیل کرده و چون ماهیت خلق آن در نهاد هر انسانی نهفته و به صورت انحصاری است بنابراین برخلاف آرای بنیامین همیشه یکه و اصل است، اصالت دارد و منش اصلی آن حفظ می شود. برخلاف نظر آدورنو امضاء به عنوان یک هنر دوران مدرن در میان توده ها قرار دارد و موجب پیشرفت توده ها در بازار و زندگی روزمره شده است؛ بنابراین در قالب تعریف آدورنو از هنر توده ای که درگیر صنعت فرهنگ است، قرار نمی گیرد. می توان گفت امضاء به عنوان اثر هنری تکثیر پذیر و توده ای در دایره اندیشه های بنیامین و آدورنو قرار نمی گیرد.

آزمون های شناسایی استعداد موسیقی ابزارهایی هستند که به منظور ارزیابی توانایی های موسیقایی افراد طراحی شده اند. این آزمون ها به طور عمده توانایی هایی مانند درک ریتم، تشخیص زیر و بمی صداها، تمایز ملودی ها و حافظه موسیقایی را می سنجند. این مطالعه به منظور مرور روش ها و کاربردهای مختلف این آزمون ها در حوزه های گوناگون از جمله آموزش موسیقی، استعدادیابی کودکان و نوجوانان، هدایت تحصیلی و حتی فرآیندهای استخدامی موسیقی انجام شده است. روش پژوهش از نوع مروری تحلیلی است و منابع مختلف علمی درباره ابزارهای ارزیابی استعداد موسیقی جمع آوری و تحلیل شده اند. یافته های تحقیق نشان می دهد که آزمون هایی چون  Seashore Measures of Musical Talents، MET  و آزمون های گوردون (PMMA، IMMA، AMMA) هرکدام ویژگی های خاصی دارند که برای سنجش جنبه های مختلف توانایی های موسیقایی طراحی شده اند. نتایج این آزمون ها به ویژه در شناسایی استعدادهای موسیقایی در سنین پایین، تشخیص تفاوت های فردی در توانایی های موسیقایی، ارزیابی اثربخشی آموزش های موسیقی، کاربردهای پژوهشی و مطالعات علمی و کمک به مربیان و والدین در تصمیم گیری های آموزشی مؤثر است. بررسی ها نشان می دهند که آزمون MMA از ادوین گوردون به دلیل تطابق بیشتر با شرایط فرهنگی و آموزشی ایران، برای استفاده در این کشور مناسب تر است. در نهایت، این مطالعه به تحلیل نقاط قوت و ضعف هر آزمون پرداخته و پیشنهاداتی برای بهبود روش های موجود در راستای ارتقای استعدادیابی موسیقی ارائه می دهد. برای ارتقای استعدادیابی موسیقی در ایران، باید دسترسی به آموزش های موسیقی در تمامی سطوح و مناطق گسترش یابد. استفاده از فناوری های نوین، برگزاری کارگاه ها و مسابقات، شناسایی استعداد در مدارس و تقویت همکاری با ارگان های دولتی و خصوصی به رشد استعدادها کمک می کند. در نهایت ایجاد شبکه های حمایتی نیز اهمیت دارد.

این پژوهش با هدف واکاوی و تحلیل معانی نهفته در تصاویر برگزیده از کتاب عکس«ماسوله» نصرالله کسرائیان صورت گرفته است. به عبارتی این پژوهش به دنبال فراتر رفتن از توصیف سطحی تصاویر و کشف لایه های پنهان معنایی است که با بهره گیری از رویکرد نشانه شناسی می توان به آن ها دست یافت. این پژوهش می کوشد تا به این سؤال پاسخ دهد که چگونه نصرالله کسرائیان با استفاده از عناصر بصری، معانی چندلایه و پیچیده ای را در آثار خود خلق کرده و این معانی چه ارتباطی با هویت فرهنگی و اجتماعی ایران دارند؟ به همین جهت سعی می شود جهت پاسخ به این پرسش، از رویکرد نشانه شناسی رولان بارت برای قرائت عکس ها بهره گرفته شود. این تحلیل با هدف کشف دلالت های صریح، ضمنی و اسطوره ای نهفته در تصاویر و بررسی ارتباط آن ها با هویت فرهنگی و اجتماعی انجام شده است. پژوهش حاضر کیفی است و روش پژوهش حاضر توصیفی تحلیلی و اطلاعات مورد نیاز به شیوه کتابخانه ای و اسنادی گردآوری شده است. یافته های این پژوهش نشان می دهد که تصاویر کسرائیان فراتر از ثبت ساده واقعیت، به عنوان متون بصری پیچیده ای عمل می کنند که لایه های مختلفی از معنا را در خود جای داده اند. کسرائیان با استفاده ماهرانه از عناصر بصری، موفق شده است معانی ضمنی و صریح متعددی را به تصویر بکشد. این معانی نه تنها به هویت و تاریخ ایران اشاره دارند، بلکه به موضوعات اجتماعی و فرهنگی گسترده تری نیز مرتبط هستند. تحلیل نشانه شناختی نشان می دهد که تصاویر کسرائیان به عنوان دال های فرهنگی عمل کرده و مخاطب را به خوانش های چندگانه و تفسیرهای عمیق تر دعوت می کنند.

دوران کودکی از مهم ترین مراحل زندگی است که در آن پایه های شخصیت فرد شکل می گیرد و خانواده، به عنوان نخستین پایگاه تربیتی کودک به شمار می رود؛ لذا شیوه های تربیتی والدین و شرایط روانی اجتماعی حاکم بر خانواده می توانند تأثیرات عمیقی بر شکل گیری هویت کودک داشته باشند. خانواده های درگیر بحران های روانی، عاطفی یا ساختاری، معمولاً محیطی ناایمن برای رشد فراهم می آورند که می تواند در رفتارها و بازنمایی های کودک به ویژه در آثار هنری اش بازتاب یابد. نقاشی یکی از ابزارهای فرافکن است که از طریق آن می توان به دنیای اندیشه ها، احساس ها و تجارب هیجانی کودک دست یافت. پژوهش حاضر به مقایسه ویژگی های ترسیمی کودکان در خانواده های شاد و دارای بحران، با استفاده از تست ترسیمی آزمون خانواده (مدل کرمن) و مصاحبه با کودکان و والدین آنها، به روش توصیفی تحلیلی می پردازد. شیوه گردآوری اطلاعات به صورت کتابخانه ای و میدانی است. سطح ترسیمی آزمون خانواده که شامل مؤلفه های خط، رنگ، فضا، فاصله بین اشخاص، بی ارزش نمودن اشخاص، اضافه نمودن شخصیت های دیگر، کمبود محبت، تعیین هویت، و ویژگی های اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی هستند، مورد بررسی قرار گرفته و با استفاده از نرم افزار SPSS و آزمون مجذور خی دوطرفه تحلیل شده است. آزمودنی ها شامل 50 کودک سنین مابین 8 تا 10 سال دختر بودند که با مراجعه به مدرسه دخترانه شهید بهشتی در منطقه 15 تهران و 12 خانه بازی در مناطق 1، 2، 3، 6، 15، 22 تهران در سال 1402، به روش خوشه ای تصادفی انتخاب شده اند. در یافته ها در شاخص های «خطوط بارز، پررنگ، آزادانه و بلند»، «خطوط قطعه قطعه، متغیر و پیچیده»، «رنگ های سرد»، «رنگ خاکستری و مشکی» و همچنین شاخص «نزدیک به هم یا دست در دست» و «برجسته کردن شخصی در تصویر» تفاوت معنادار میان خانواده های شاد و دارای بحران مشاهده شد.

گچبری های خانه شفایی آمل از نمونه های برجسته معماری دوره قاجار در مازندران است که لایه های نمادینی فراتر از زیبایی ظاهری را در بر دارد. این تزیینات نه تنها جلوه ای از هنر و زیبایی شناسی آن دوره است، بلکه در پیوند با نشانه ها و نمادهایی از دنیای باطنی و باورهای مردم مازندران است. این پژوهش در تلاش است تا به پرسش های ذیل پاسخ دهد: چه ارتباطی میان نقش مایه پرندگان در گچبری های خانه شفایی آمل و باورهای عامیانه مازندران وجود دارد؟ نمادهای پرنده حاوی چه مفاهیمی است و نقش آن در زندگی روزمره مردم چیست؟ پژوهش حاضر با استفاده از روش توصیفی تحلیلی، گردآوری اطلاعات کتابخانه ای و بررسی های میدانی و با بهره گیری از تجزیه و تحلیل کیفی به بررسی نمادشناسی نقش مایه پرندگان در گچبری های خانه شفایی آمل و ارتباط آن با باورهای عامیانه مازندران می پردازد. نتایج این پژوهش حاکی از آن است که تحلیل دقیق نمادشناسی پرندگان در گچبری های خانه شفایی آمل و موقعیت مکانی و ترکیب بندی متنوع پرندگان در گچبری ها، نشانگر اهمیت جایگاه پرندگان در باورهای عامیانه مردم مازندران است که فراتر از موجودات طبیعی، حامل پیام ها و نمادهای عمیقی هستند و به ابعاد مختلف زندگی انسان از جمله طبیعت، روحانیت و ارتباط با جهان ماوراء اشاره دارند. این پژوهش نه تنها به غنای دانش در حوزه هنر و معماری ایرانی اسلامی می افزاید بلکه به درک و شناخت بهتر از باورهای عامیانه و فرهنگ مردم مازندران نیز کمک می کند.

گلیم های تالشی بازتابی از مفاهیم فرهنگی، اعتقادات، باورها و طبیعت مردمان تالش هستند. این پژوهش بر اهمیت حفظ و مطالعه گلیم های تالشی به عنوان بخشی از میراث فرهنگی منطقه تأکید دارد و لزوم انجام تحقیقات بیشتر برای جلوگیری از فراموشی این هنر ارزشمند را خاطرنشان می سازد. گلیم های تالشی نه تنها بیانگر هویت فرهنگی مردم این منطقه هستند، بلکه نشان دهنده تعاملات فرهنگی گسترده ای هستند که در طول تاریخ شکل گرفته است. با توجه به افزایش روند مهاجرت جوانان از مناطق روستایی به شهرها، سرعت روند فراموشی این هنر اصیل که آینه تمام نمای زندگی مردم منطقه است، افزایش یافته است. روش های تحقیق به صورت توصیفی تحلیلی و با استفاده از شیوه های میدانی و کتابخانه ای، 195 گلیم شهرستان تالش را مورد بررسی قرارگر داده است. سؤال پژوهش به شرح ذیل است: چه عواملی در شکل گیری مفاهیم، معانی و ریشه های نقوش هندسی گلیم های شهرستان تالش مؤثر هستند؟ نتایج پژوهش نشان دهنده آن است که نمادهای شکل دهنده گلیم های شهرستان تالش در هفت سطح دسته بندی می شوند و این الگوها شامل نقوش برگرفته از: طبیعت (باغ، کوهستان، دریا، رودخانه و برف)، نقوش گیاهی (گل لاله واژگون، لاله سرخ)، حیوانات، نقوش اشیاء و نقوش ابزارآلات کشاورزی (کوزه، درخت زندگی، جام و سرباز، چنگک، حصارک چوبی، شانه) و نقوش انسانی هستند. علاوه براین، نتایج نشان می دهند که تأثیرات و تعاملات فرهنگی با اقوام مختلف، مانند ایلات شاهسون و قفقازی که در طرح های گلیم های خود از نقوش حیوانی مانند کله قوچی، مار و خرچنگ استفاده می کنند، در شکل گیری نقوش گلیم های تالش بسیار مؤثر بوده اند.

با واکاوی و تحلیل رویکرد اهالی موسیقی شامل نوازندگان و پیش کسوتان ساز و مواجهه آنها با نقش ها و طرح های پیاده شده روی سازها، می توان به تجزیه وتحلیل و طبقه بندی جامعه شناختی آنها و درک منطق استقبال یا عدم استقبال از اجرا و پیاده سازی طرح بر روی ساز و عوامل اثرگذار بر شیوه تفکر هنرمندان پرداخت. این پژوهش، با تمرکز بر رویکرد یک نسل از نوازندگان شناخته شده ساز دف شامل دهه های شصت و هفتاد هجری شمسی در ایران و همچنین خریداران عموماً غیرحرفه ای دف های طرح دار و به بیان دیگر، از طریق ارزیابی میزان استقبال از خرید کالای حوزه موسیقی، به ترسیم یک طبقه بندی اجتماعی فرهنگی پرداخته است. هدف اصلی در این پژوهش، تحلیل گرایش نوازندگان و خریداران دف های طرح دار و دلایل استقبال یا عدم استقبال از این نوع سازِ تزئین یافته است. روش پژوهش غالب در پژوهش حاضر پیمایشی بوده و ابزار گردآوری داده ها عمدتاً از طریق پرسشنامه است. همچنین، این پژوهش از منظر هدف، در دسته پژوهش های بنیادین قرار می گیرد. از نظر پیشینه پژوهش، پیش ازاین نیز یک نمونه پژوهش درباره گرایش به انتخاب سازهای موسیقی ایرانیِ طرح دار انجام شده است که شامل ساز دف نبوده است. در نتیجه این پژوهش مشخص شد که نوازندگان این نسل از دف های طرح دار استقبال نمی کنند. همچنین، طراحی متنوع دف ها، تاثیری در گزینش آنها در جامعه دف نوازانِ شناخته شده دهه های مذکور نداشته و این گروه با تحریم و دوری از استفاده از این گونه دف ها در تلاش اند تا به نوعی تمایزِ هنری و اجتماعی خود را با افرادی که آنها را «کاسبانِ هنر» و پیرو رویکرد بازارمحور می دانند، مشخص کنند.

این مقاله به بررسی کارکرد روایت های تعاملی در ایجاد پیوند عاطفی میان کاربر و شخصیت های داستانی در بازی های رایانه ای می پردازد. هدف پژوهش، تبیین این نکته است که چگونه انتخاب های فردی و عاملیت کاربر در پیشبرد داستان می تواند منجر به شکل گیری پیوندهای عاطفی قوی و ماندگار با شخصیت های بازی شود. برای دستیابی به این هدف، پژوهش با استفاده از روش تحلیلی تفسیری و از طریق مطالعه موردی بازی رایانه ای باران شدید انجام شده است. داده های پژوهش از طریق تجربه مستقیم بازی، ثبت تصمیمات کاربر و مشاهده واکنش های احساسی شخصیت ها گردآوری شده و با استناد به منابع نظری مرتبط با روایت تعاملی بازی ها مورد بررسی قرار گرفته است. یافته های این پژوهش نشان می دهد که ساختار غیرخطی روایت و سیستم انتخاب های اخلاقی موجود در باران شدید ، به کاربر این امکان را می دهد تا به طور مستقیم در شکل گیری داستان دخیل شود و با هر تصمیم خود، تأثیر عاطفی قابل توجهی در روابط میان شخصیت های داستانی ایجاد کند. به عنوان مثال، انتخاب های اخلاقی پیچیده ای نظیر نجات یا فدا کردن یک شخصیت، باعث بروز احساساتی مانند گناه، همدلی، پشیمانی یا حتی شادی در کاربر می شود. همچنین، تعامل فیزیکی و خاص با دسته های بازی نیز حس حضور واقعی کاربر در داستان را تقویت کرده و تجربه ای عمیق و شخصی از بازی رایانه ای فراهم می آورد. این مطالعه نشان می دهد که روایت های تعاملی، با فراهم کردن بستری برای درگیر شدن فعال کاربر در روند داستان، می توانند تجربه بازی را از یک سرگرمی ساده به یک تجربه احساسی عمیق تبدیل کنند. یافته ها تأکید دارند که عاملیت کاربر در انتخاب های داستانی، نه تنها مسیر روایت را تغییر می دهد، بلکه زمینه ساز شکل گیری پیوندهای عاطفی ماندگار با شخصیت های بازی می شود؛ امری که درنهایت به توسعه تجربه زیسته کاربر در بستر بازی های رایانه ای منجر می شود.

اسطوره یکی از مهم ترین مبانی موجود در متون ادبی ملت ها است و یونان نیز از این قاعده مستثنی نیست. در این میان، ایزد دیونوسوس به عنوان اصلی ترین ایزد مرتبط با تراژدی همواره با کردارهای باروری ارتباط داشته و خویشکاری های متعدد باروری به او منسوب شده است. مفهوم اسپاراگموس به عنوان یکی از مضامین اسطوره ای مرتبط با کشتار زایشی است که در اسطوره و به دنباله آن در تراژدی بروز یافته است. هدف اصلی این پژوهش، واکاوی مفهومی اسطوره ای در ادبیات و هنر نمایش یونان باستان است تا روابط میان اسطوره و انواع هنری روشن تر شود. روش پژوهش، تحلیل گزاره های مرتبط به اسپاراگموس و باروری به عنوان دو مؤلفه اسطوره ای بوده است تا از طریق آن بتوان درک کاربردی بهتری از هنرهای نمایشی و مشخصاً تراژدی یونان باستان به دست آورد. مبتنی بر آنچه در نمایش نامه باکخانت ها سروده اوریپیدس آمده، مجازات سر بریدن و مثله شدن که دیونوسوس برای پنتئوس در نظر گرفت، چون به دلیل کفر و ناسپاسی او بود، امری قدسی و مذهبی تلقی می شود و از این نظر آن را اسپاراگموس می توان قلمداد کرد. از طرفی، چون دیونوسوس که دستوردهنده اجرای اسپاراگموس است، دارای خویشکاری های زایشی و گیاهی است، ارتباط کشتار در اسپاراگموس و زایش در معجزات او به خوبی بیانگر نوعی ارتباط است. بدین صورت که دیونوسوس به عنوان ایزدی گیاهی و زایشی، کاملاً از اسپاراگموس به عنوان تنبیهی آیینی (و نه معمولی) برای به ثمر رساندن باروری استفاده می کند. مهم ترین نتایج این پژوهش به غیر از آنچه ذکر شد این است که اولاً اسپاراگموس به آن مجازاتی گفته می شود که شخصیت محوری یک اسطوره به دلیل کفر دینی به آن گرفتار شود و ثانیاً دیونوسوس به عنوان ایزد باروری، در حقیقت با صدور دستور اجرای اسپاراگموس درصدد به ظهور رسانیدن زایشی دوباره است. 

معماری ادوار گذشته ایران، همواره ملهم از به کارگیری هندسه و قواعد ریاضی در ترسیم بوده است. یکی از دیدگاه های مؤثر در معماری، نظریه سیستم های پیچیده بوده که مربوط به هندسه فرکتال است. تا به امروز تحلیل فرکتال به عنوان ابزار تحلیل کاربردی در رشته معماری و شهرسازی، در مقیاس های مختلف مورد استفاده قرار گرفته است. استفاده از نظم هندسی در طرح، همراه با بهره گیری از هندسه پنهان، الگوهای تکرارپذیر و تنوع نقوش خودمتشابه همواره در تزیینات معماری مورد توجه بوده است. آنچه در این پژوهش مورد نظر است ارائه یک روش تحلیل با استفاده از مبانی هندسه فرکتال و اندازه گیری بٌعد به عنوان روش کمّی برای انداز ه گیری و تحلیل پیچیدگی بصری نقوش کاشی که معیاری برای زیبایی شناختی بوده و در طراحی های شهری مؤثر است. این پژوهش در پی پاسخ به این پرسش اصلی است که چگونه گسترش یک نقش مایه مبنا می تواند سبب افزایش پیچیدگی شود؟ این پژوهش از نظر هدف کاربردی و از نظر روش توصیفی تحلیلی است. روش داده اندوزی میدانی، کتابخانه ای و تحلیل ابعاد گره ها با استفاده از نرم افزار فرکتالیز انجام شده است. با تجزیه و تحلیل نقوش معقلی چند نمونه از ازاره های مسجد حکیم از دیدگاه فرکتال (خودمتشابهی و بُعدکسری) وجوه خودمتشابه و تکرار شوندگی در هندسه پنهان و پیدای نقوش معقلی ازاره ها متجلی شد. همچنین نقوش دارای بُعد کسری بودند و با ابعاد فرکتالی انطباق داشتند. با مقایسه ازاره های دارای یک نقش مایه مبنا و پیچیدگی متفاوت این نتیجه حاصل شد که این نقوش با  افزایش تدریجی پیچیدگی، هماهنگی بصری با محیط طبیعی را حفظ کرده و با وجود پیچیدگی ظاهری از نظم زیر بنایی به دلیل استفاده از یک نقش مایه مبنا و داشتن ویژگی خود متشابهی بر خوردارند این مورد نشان دهنده ترکیب هم زمان نظم و پیچیدگی در طراحی است که در هنر اسلامی از آن به عنوان معیاری برای سنجش تعادل میان سادگی و پیچیدگی استفاده می شود.