درخت حوزه‌های تخصصی

یکى از مهم‏ترین تهدیدهاى نهضت رسول‏خدا صلى‏الله‏علیه‏و‏آله ، بازگشت امت اسلامى به معیارهاى جاهلى و سر برآوردن ریشه‏هاى غیر انسانى آن دوران بود. جامعه‏اى که رسول‏خدا صلى‏الله‏علیه‏و‏آله اسلام را در آن عرضه کرد، جامعه‏اى قبیله‏اى بود. در آن جامعه، سنت به منزله زیر ساخت همه مقوله‏هاى فرهنگى و اجتماعى عمل مى‏کرد. سنت جاهلى که در جامعه جزیرة العرب، ریشه‏دار و عمیق بود، در زمان پیامبر عامل بازگشت و ارتجاع شد. رسول‏خدا صلى‏الله‏علیه‏و‏آله از آغاز بعثت، تلاش کرد اعمال و معیارهاى جاهلى را محدود کند. ایشان در این راستا، بیش از سایر انبیا و نهضت‏ها موفق بود، با وجود این، سنت‏هاى جاهلى کاملاً نابود نشد. دو عامل، یکى حضور عناصر تحول‏ناپذیرفته (مشرکان، منافقان و اهل کتاب) و دیگرى وجود بقایاى باورها، اندیشه‏ها و سنت‏هاى جاهلى سبب بازگشت جامعه به معیارهاى جاهلى شد و تهدیدى بزرگ براى نهضت پیامبر گردید. بازگشت به جاهلیت با دور شدن از زمان رسول‏خدا صلى‏الله‏علیه‏و‏آله بیش‏تر گریبان‏گیر جامعه اسلامى شد. از نظر پیامبراعظم ریشه‏هاى رجعت، هواپرستى و دنیازدگى بود که همواره به عنوان عاملى ارتجاعى در نهضت‏هاى الهى دیده مى‏شود.

یکی از مهمترین پدیده های اجتماعی در جوامع انسانی جریان نفاق است. هر چند این پدیده به طور معمول در جوامع انسانی وجود دارد اما در شرایط تحولات عمیق فکری، سیاسی و اجتماعی به طور گسترده ای فعال می شود. نفاق در تاریخ زندگانی پیامبر اکرم (ص)-پس از بعثت- از مهمترین جریان های اجتماعی است. از آنجا که ظهور اسلام، انقلابی تمام عیار در صحنه مناسبات اجتماعی به وجود آورد؛بیشترین نفاق هم با مشخصات و مختصات کامل در عصر پیامبر (ص) چهره نمود. لذا شناسایی نفاق زمان پیامبر (ص)، می تواند محقق را به درک دقیق تری از جریان های اجتماعی مشابه در دیگر اعصار حیات بشری رهنمون شود.