زهره اخوان مقدم

زهره اخوان مقدم

مدرک تحصیلی: استادیار دانشگاه علوم و معارف قرآن کریم، تهران، ایران

مطالب
ترتیب بر اساس: جدیدترینپربازدیدترین

فیلترهای جستجو: فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۴۱ تا ۶۰ مورد از کل ۷۷ مورد.
۴۱.

جامعیت حداکثری قرآن بر پایه بهره های روش شناختیِ علوم از قرآن و ضرورت وجود الگوهای روش شناسانه در دین و قرآن

نویسنده:
منبع: دانش ها و آموزه های قرآن و حدیث سال دوم بهار ۱۳۹۹ شماره ۸ 15-33

کلیدواژه‌ها: تبیان جامعیت دین قلمرو هدایت قرآن علم امام اکمال دین علوم قرآن و تفسیر

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۹۹ تعداد دانلود : ۵۰۱
درباره جامعیت قرآن، دیدگاه های مختلفی ابراز شده که هر کدام بر پایه تفسیری خاص از آیات و روایات است. آیه 89 سوره نحل با عبارت «تِبیانًا لِکُلِّ شَی ءٍ» و با وجود لفظ «کُلّ»، عمومیت محتوایی را نشان می دهد. مخالفان این تعمیم با تکلّف، آیات و روایات ناظر بر جامعیت بیشینه ای را تأویل برده و تخصیص هایی بدون دلیل ذکر می کنند. مقاله کنونی می خواهد جامعیت حداکثری قرآن را از نگاهی نو و با روشی تحلیلی ثابت کند. این نوشتار با توجّه کردن به گزاره های اساسیِ علوم، بر آن است تا به این نتیجه برسد که گذشته از جامعیت قرآن نسبت به همه نیازهای دنیایی و آخرتی بشر، این کتاب آسمانی حتّی در ارائه اصول و روش های علوم نیز جامعیت دارد؛ چراکه علوم مختلف هم یکی از نیازهای بشر است.
۴۲.

واکاوی عوامل ایمان ناپذیری اقوام از دیدگاه قرآن کریم با روش «تحلیل محتوای مضمونی»(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تحقیقات علوم قرآن و حدیث سال هفدهم زمستان ۱۳۹۹ شماره ۴ (پیاپی ۴۸) 143 - 173

کلیدواژه‌ها: قرآن ایمان تکذیب طبع قلب تحلیل محتوای مضمونی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۷۸ تعداد دانلود : ۴۶۲
قرآن ضمن اینکه هدف از ارسال رُسُل را إنذار عمومی مردم و دعوت به دین ذکر می کند، به طور واقع بینانه ای از امکانات، روش ها و چالش های مسیرِ دعوت نیز سخن گفته است. یکی از مهمترین این چالش ها، ایمان ناپذیری است. قرآن از انسان هایی سخن گفته که طی فرایندی، برای همیشه فاقد قابلیت ایمان آوری شده اند. فهم روشمند این فرایند و کشف عوامل آن، ما را با سطح تازه ای از دعوت به دین که بر مرحله پیشادعوت تکیه دارد، رهنمون می سازد.واکاوی آیات مربوط به ایمان ناپذیری در تحقیق حاضر، با روش تحلیل محتوای مضمونی و استفاده از رابطه هم نشینی در روش تحلیل گفتمان انجام شده است. عبارات «لا یُؤْمِنُونَ» و «ما کانُوا لِیُؤْمِنُوا»، محور آیات ایمان ناپذیری هستند. یافته های تحقیق نشان می دهد دستیابی به شبکه ای از مضامین حولِ یک مفهومِ مرکزی، مستلزم به کارگیری یک روش متن محور با نگاه مجموعه ای به قرآن است. ایمان ناپذیری عده ای از انسان ها، ارتباط معناداری با شبکه مفهومی «تکذیب»، «طبع قلب»، «خُسران»، «ملأ»، «فسق» و «ظلم» دارد. انسانِ خاسر، انسانی است که ایمان ناپذیر شده است. خُسر در آیات متعددی از قرآن، معلولِ عواملی شمرده شده که از آن میان، عامل «تکذیب» نقش کلیدی دارد. تکذیب مرحله جدّی تری از تقابل با دین است که از سطوح بالای جامعه به طور مشخص «طبقه ملأ» آغاز و طیّ اقداماتِ چندگانه ای از سوی این طبقه با هدفِ تقابل با دعوتِ أنبیاء، به تدریج به سطوح میانی و پایینی جامعه تسری می یابد.
۴۳.

چیستی اعراف و اعرافیان با رویکرد تحلیل آراء مفسران فریقین بر مبنای سیاق آیات

نویسنده:
منبع: پژوهش های نوین در آموزه های قرآن و سنت سال سوم بهار و تابستان ۱۳۹۹ شماره ۵ 104-116

کلیدواژه‌ها: اعراف اعرافیان سیاق آیات مفسران شیعه مفسران اهل سنت

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۳۴ تعداد دانلود : ۴۳۲
یکی از مفاهیم قرآنی در باب معاد، مساله اعراف و اعرافیان است که در آیات 46تا 49 سوره اعراف، بدان اشاره شده-است. درباره اینکه منظور از اعراف چیست و کجاست و نیز اعرافیان چه کسانی هستند، عالمان و مفسران بر اساس آیات و روایات، دیدگاه های گوناگونی را مطرح کرده اند. در این مقاله دیدگاه مفسران در مورد چیستی و کیستی اعراف و اعرافیان بر اساس سیاق آیات مورد بررسی قرار گرفته است. اعراف در لغت جمع «عُرف» است و این کلمه به هر معنا که استعمال شود، معناى علو و بلندى در آن هست. معنای واژه اعراف در قرآن کریم نیز ارتباط زیادی با اعتلاء دارد و با جایگاه اعرافیان که نوعی انتساب به نقطه بلندی دارند هم خوانی دارد. به نظر می رسد بر اساس سیاق اعراف مکانی مرتفع میان بهشتیان و جهنمیان است. در مورد کیستی اعراف نیز می توان گفت بر اساس سیاق منظور از اصحاب اعراف افرادی صاحب نفوذ و با کرامت هستند که بر احوال بهشتیان و جهنمیان آگاه هستند و بر این اساس نمی توان منظور از اصحاب اعراف را کسانی دانست کﻪ ﺣﺴﻨﺎت وﺳیﺌﺎﺗﺸﺎن ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ زیرا ﺑﺎ ﺳیﺎق آیﺎت، ﻣﻨﻄﺒﻖ نیست. به نظر می رسد مفسران شیعه در تفسیر اعرافیان بیش تر به سیاق آیات توجه داشته اند و رای و نظری را برگزیده اند که با سیاق آیات بیش تر مطابقت دارد، این در حالی است که قول مفسران اهل تسنن با توجه به کثرت منابع کسب معرفت، بیش تر اجتهادی بوده و از سیاق آیات دورتر است.
۴۴.

مطالعه تطبیقی آرای امام خمینی و آیت الله جوادی آملی در تمایز یا همسانی «نفس» و «روح»

نویسنده:
منبع: مطالعات تطبیقی قرآن پژوهی سال چهارم بهار و تابستان ۱۳۹۸ شماره ۷ 31 - 56

کلیدواژه‌ها: نفس روح عالم امر مرگ اما م خمینی آیت الله جوادی آملی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۰۹۷ تعداد دانلود : ۷۲۶
از جمله مسائلی که بین اندیشمندان محل مناقشه است، تمایز یا هم سانی «نفس» و «روح» است که؛ «آیا «نفس» همان «روح» است یا این که دو حقیقت هستند و با هم تفاوت دارند ؟» در قرآن کریم، «روح» از عالم امر و محصول نفخ و دمش الهی است و «نفس» به عنوان موجودی سیال، زنده و پویا در حرکت به سوی کمال، به میزان وسع خود مکلف بوده و هموست که چشنده ی مرگ و مرهون اعمال خود بوده و پاداش و کیفر داده می شود؛ پس این «نفس» است که پاسخگوی همه ی امورات است، نه روح. در کتاب الهی، حدود 300 بار واژه ی «نفس» و 60 بار واژه ی «روح» به کار رفته است. در پژوهش پیش رو، آثار دو اندیشمند و قرآن پژوه بزرگ معاصر، امام خمینی و آیت الله جوادی آملی درباره ی این دو لفظ و حقیقت آن ها واکاوی شده و دستاورد آن، مبتنی بر این مطلب است که این دو حکیم نیز مانند بسیاری از حکمای متأخر و متقدم، در اکثر آثار خود، میان «نفس» و «روح» تفاوتی قائل نشده و این دو واژه را مشترک معنوی محسوب کرده اند؛ زیرا انسان را موجودی دو وجهی، فرض کرده اند که دارای دو بُعد ماده یا جسم و «نفس» یا «روح» می باشد؛ ولی آیت الله جوادی آملی در بیانات نهایی خود از انسان، او را موجودی چهار وجهی لحاظ کرده اند که در قوس نزول آفرینش از «روح»، «نفس»، ذهن و جسم تنزل یافته و در قوس صعودی خود، این مراتب را به نحو کمالی می پیماید؛ پس ایشان در نهایت، مراتب «روح» و «نفس» را از یکدیگر تفکیک کرده و «نفس» را رتبه ی میانی و «روح» را مرحله ی اعلای آدمی برمی شمارند.
۴۵.

مطالعه تطبیقی احادیث باب بداء در اصول کافی با قرآن کریم

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه کلام تطبیقی شیعه سال اول پاییز و زمستان ۱۳۹۸ شماره ۲ 177 - 204

کلیدواژه‌ها: عرضه به قرآن بداء نسخ کافی اختیار علم خدا قضا و قدر

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۰۴ تعداد دانلود : ۳۵۳
یکی از عالی ترین مفاهیم قرآنی که از سوی معصومان نیز مورد تأیید قرار گرفته، مسئله «بداء» است. اگرچه «بداء» به معنای امکان تغییر مقدرات غیر حتمی خداوند بر اساس افعال اختیاری انسان و پاره ای حوادث و وقایع و شرایط ویژه، در میان عموم علمای متأخر شیعه پذیرفته شده؛ امّا این مسئله در میان عالمان متقدم، از نظر مفهوم و ماهیّت آن، با اختلاف هایی همراه بوده است. کلینی از جمله کسانی است که نظر او با نظر مشهور فعلی عالمان شیعه، کاملاً هماهنگ می باشد. در این نوشتار، مستندات قرآنی باب بداء از کتاب کافی مورد بررسی قرار خواهد گرفت و در ضمن آن، به تبیین درست این مسئله و به ویژه عدم تنافی این مسئله با علم علی الاطلاق خداوند، بر اساس روایات موجود در این کتاب، راستی آزمایی خواهد شد. کلینی؛ «بداء» را به معنای مشهور آن، با استناد به آیات مختلف از قرآن ، پذیرفته و آن را جزء اعتقادات ضروری شیعه، بر شمرده است. طبق روایات کافی، همه پیامبران الهی در طول تاریخ، امت خود را به این باور فراخوانده اند. همچنین این مسئله تنها در دایره قضای غیر محتوم خداوند، معنا پیدا می کند و علم الهی، هم قضای پیشین و هم قضای تغییر یافته در این پدیده را در بر دارد. بر این اساس، باور به مسئله بداء، هرگز به منزله اعتقاد به جهل و یا نقص پروردگار متعال نمی باشد.
۴۶.

Criticism and analysis of Wim Raven''''s viewpoint on the semantics of the word "shahīd" in The Qur''''an(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های زبان شناختی قرآن سال هشتم بهار و تابستان ۱۳۹۸ شماره ۱ (پیاپی ۱۵) 149 - 162

کلیدواژه‌ها: The Qur''an Martyrs semantics Genealogy Raven Goldziher Wensinck

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۹۳ تعداد دانلود : ۲۱۵
Due to the important status of martyrdom in the context of Islam and Muslim thoughts, especially Shiites, some orientalists such as Wim Raven have sought to write works in this field. Throughout an article published as "Martyr" in the Encyclopedia of the Qur''an, Raven has explored the meaning of martyrdom and its genealogy, using the books and articles by other western scholars, especially Goldziher and Wensinck. According to them, he believes that "martyr" in The Qur''an means "witness" and "hearer of confession", and that reference of the term to the concept of "being killed in the path of Allah" is the result of a semantic transformation that occurs in the Old Testament and the use of "shahīd" in the sense of martyr owes to hadith literature. Orientalists believe that the term "shahīd" in the sense of martyr is a loan and post-Qur''anic word whose root is derived from the Syriac origin of Sahda. In the present article, with a descriptive-analytical approach, after examining Raven''s semantics discussions and outlining his viewpoints and sources, we have considered the semantics of "martyrs" in lexical and Islamic books and then analyzed Orientalists'' viewpoints in this regard. According to the historical analysis of the usage of the word "shahīd" in the sense of "the killed", its application is traced back to the outward contiguity of the concept of the killed with the basic meaning of the word "shahīd" (witness and presence). That is to say, due to the adjacency of the presence some of the killed on the battlefield and their practical witness to the faith of God and the Prophet, the concept of "being killed" is linked to "the presence", and gradually, this contiguity has led to the independent usage of the word "shahīd" in the sense of "the killed".
۴۷.

وجوه معنایی تاویل در روایات اهل بیت(ع) و مسئله بطن قرآن

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه تأویلات قرآنی دوره دوم پاییز و زمستان ۱۳۹۸ شماره ۳ 25 - 45

کلیدواژه‌ها: تاویل بطن تنزیل وجوه

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۹۲ تعداد دانلود : ۳۱۳
در روایات اهل بیت(ع) مباحثی پیرامون تاویل و تنزیل و بطن قرآن وجود دارد که پرداختن آن بسیار اهمیت دارد و در مواردی میان معانی آن خلط شده است. این پژوهش به دنبال این است که وجوه معنایی تاویل و تنزیل را مشخص کند و مسئله بطن قرآن و مرز آن با تاویلات غلط و تفسیر به رای را روشن کند.و ضرورت دارد که در حوزه تاویل و بطن، این مسائل روشن گردد.جمع آوری مطالب در این تحقیق به صورت کتابخانه ای بوده و روش تحقیق توصیفی تحلیلی می باشد.پس از بررسی ها مشخص شد که تاویل به معانی مختلفی از جمله مخالف متن ظاهر قرآن، تفسیر قرآن، مصداق و تطبیق و غیره آمده است همچنین بطن قرآن مسئله مهمی است که فرق آن با تاویلات غلط و تفسیر به رای این است که بطن با نصوص قرآن و اهل بیت و عقل مخالفت ندارد اما تفسیر به رای با آیات و روایات یا عقل در تضاد است.
۴۸.

تحلیل تطبیقی تاثیر میزان اجتهاد در تفسیر فرات کوفی و تفسیر عیاشی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: سراج منیر سال دهم پاییز ۱۳۹۸ شماره ۳۶ 37 - 70

کلیدواژه‌ها: تفسیر روایی عیاشی فرات کوفی اجتهاد بومهای تفسیری

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۴۰ تعداد دانلود : ۳۵۷
از ویژگیهای مطالعات دوران معاصر در حوزه علوم اسلامی، تأیید ریشهدار بودن هویت فکری و اعتقادی شیعه و بازشناسی خلأها و کاستیها برای جبران و تدارک آنها است. از جمله این آثار در گستره علوم قرآنی و حدیثی، تفاسیر متعلق به قرن سوم و سالهای آغازین قرن چهارم، با عنوان تفسیر فرات کوفی و تفسیر عیاشی است. این دو تفسیر از جمله تفاسیر روایی است، که از تفاسیر مأثور اولیه شیعه محسوب شده و مشتمل بر روایات مختلف خصوصاً روایات منقول از ائمه(ع) هستند. از جمله مسائل موجود در تفاسیر مذکور، موضوع اجتهاد و تأثیر آن در گزینش، چینش و تعداد روایات مربوط به هر سوره است. مذهب فکری، شرایط بومی و عصر زندگی آن دو مفسر مانند: گرایش غالب زیدیه بر کوفه در دوره زیست فرات، دوری وی از مدینه و عدم دسترسی به امام، فشارها و تنگناهای سیاسی، عصرغیبت، اختصاص عصمت به اصحاب کسا و وجود قرائن سندی از زیدبن علی در سند روایات تفسیر فراتکوفی از جمله استنادات غالب بودن روش و نگرش زیدیه بر تفسیر فراتکوفی است. از طرفی نزدیکی عیاشی به مرکز نقل حدیث امامیه، انتخاب عناوین روایات در تفسیر عیاشی و ... از جمله مسائلی بوده که در انتخاب و نگارش تفسیر عیاشی مؤثر بودهاست. اختلاف فاحش تعداد روایات ذیل هر سوره نوعی دخالت اجتهاد در نگارش تفاسیر نامبرده را بیان میکند.دراین پژوهش با روش تحلیلی– تطبیقی مندرجات این دو اثر مقایسه شده، وجوه مختلف تفاسیر نامبرده مورد واکاوی قرار گرفته و نتایج قابل توجه آن در معرض دید مخاطبان است.
۴۹.

تحلیل انتقادیِ روایت قصاص خواهی «عکاشه» و چرایی انتقال آن به شیعه(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: حدیث پژوهی سال یازدهم بهار و تابستان ۱۳۹۸ شماره ۲۱ 193-216

کلیدواژه‌ها: سیره پیامبر (ص) احادیث منتقله عصمت شیخ صدوق عکاشه سوره نصر سهو النبی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۹۰۱ تعداد دانلود : ۵۸۶
یکی از رخداد هایی که در برخی از منابع تاریخی و جوامع روایی از اواخر زندگی رسول گرامی اسلام 2 نقل شده، جریان قصاص خواهی پیرمردی به نام عکاشه از ایشان است. بر اساس این نقل ها، پس از درخواست رسول اکرم 2 مبنی بر ادای حقوق احتمالی، عکاشه مدعی شد که روزی تازیانه حضرت به وی اصابت کرده است، ولی در نهایت با بوسیدن بدن پیامبر 2 از حق خود گذشت. این روایت از حیث سند مردود است؛ اما صرف نظر از سند، متن این حدیث نیز مشکلات متعدد دارد، زیرا اولاً با آیات قرآن که دلالت بر عصمت پیامبر 2 دارند، ناسازگار است؛ ثانیاً هیچ یک از عالمان شیعه آن را نقل نکرده اند و فقط شیخ صدوق، آن هم فقط در کتاب امالی خودش آورده است؛ ثالثاً تهافت در نقل های مختلف روایت به چشم می خورد، که می تواند قرینه ای بر جعل باشد. مقاله حاضر پس از اثبات این دلایل، به بررسی علت وجود این روایت در کتاب شیخ صدوق پرداخته، به این نتیجه می رسد که قصه فوق، از احادیث منتقله است و به دلیل وجود مشایخ عامه در بین اساتید صدوق و نیز راویان مشترک، در منابع شیعه ورود پیدا کرده و عالمان خَلَف، با وجود تفرّد صدوق در نقل این حدیث، بدون توجه لازم، آن را نقل کرده اند و لذا تلقّیِ به قبول شده است.
۵۱.

دیدگاه مفسّران فریقین درباره ی تحلیل «امّهات المؤمنین» در آیه ی ششم سوره ی احزاب

نویسنده:
منبع: دانشنامه علوم قرآن و حدیث سال پنجم پاییز و زمستان ۱۳۹۷ شماره ۱۰ ۱۵-۴۴

کلیدواژه‌ها: امّهات المؤمنین تفسیر قرآن سوره ی احزاب همسران پیامبر (ص)

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۴۲ تعداد دانلود : ۲۱۲
حفظ حرمت بیت نبوت برای همگان حتی برای زنان پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله واجب است، قرآن برای حفظ این بیت نیز تمام مساعی خود را به کار برده است. از این رو قرآن لغزش آنان را مضاعف و پاداش اطاعت آنان از خدا و رسولش را دو برابر در نظر می گیرد. بنابراین در پرتوی این آیات و مانند آنها می توان به معنا و مراد از <و أزواجُهُ اُمّهاتُهُم> پی برد. به طور قطع می توان ادعا کرد قرآن فضیلت و پاداشی برای زنان پیامبر خدا صلی الله علیه و آله از این نظر که همسر پیامبرند در نظر نگرفته و حسابی جداگانه برای آنان باز نکرده است بلکه معیار نجات، فضیلت و پاداش مضاعف را بر اساس خداخواهی و رسول او، آخرت خواهی، اطاعت و فرمان برداری از خدا و رسول قرار داده است و نحوه برخورد ائمه اطهار علیهم السلام با زنان پیامبر صلی الله علیه و آله نیز مفسر این تعبیر است.
۵۲.

رفع تعارض از آیات ناظر بر صلح و جنگ(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه تفسیر و زبان قرآن سال ششم بهار و تابستان ۱۳۹۷ شماره ۲ (پیاپی ۱۲) 53 - 66

کلیدواژه‌ها: جنگ معاهده صلح قرآن نسخ

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۸۶ تعداد دانلود : ۵۲۴
آیات قرآن متناسب با شرایط عصر نزول که 23 سال به طول انجامید دستورالعمل جامعی از صلح در روابط خارجی تعریف می کند؛ به گونه ای که این برنامه راهبردی در شرایط صلح و جنگ هم سو با فطرت و عقل بشر بدون هیچ تعارضی می باشد؛ ولی تحلیل های برخی جوامع اسلامی سبب انحرافاتی در این برنامه یکپارچه شده است؛ لذا، لازم است با تحلیل دیدگاه مفسرین در رفع تناقض از آیات مشکله صلح نظر اسلام درباره صلح شرافتمندانه تبیین شود. پیرو این هدف در این مقاله با روش گردآوری کتابخانه ای و شیوه تحلیلی-توصیفی سعی شده است به رفع تناقض ظاهری از آیات 58، 61 و 62 سوره انفال و آیه 35 سوره محمد صلی الله علیه واله وسلم پرداخته شود. شاخصه به دست آمده بیانگر آن است که صلح از دیدگاه اسلام منوط به آن است که: 1. کافر تمایل راستین به انعقاد صلح داشته باشد و مصلحت در پذیرش صلح باشد؛ 2. در صورت احتمال خیانت با توکل بر خدا دعوت صلح را استجابت کنند ولی در صورت وجود دلایل قطعی مبنی بر نقض عهد از جانب کفار، مسلمانان پیمان خود را با اعلام قبلی بشکنند.
۵۳.

امیر مؤمنان(ع) و مؤلفه های فرهنگ «جاهلیت»، با تکیه بر ترسیم نهج البلاغه(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: سراج منیر سال نهم پاییز ۱۳۹۷ شماره ۳۲ 7 - 35

کلیدواژه‌ها: امیرالمؤمنین (ع) نهج البلاغه فرهنگ جاهلیت اجتماع قرآن

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۹۲۲ تعداد دانلود : ۴۷۱
فرهنگ، مجموعه پیچیده ای شامل معارف، معتقدات، هنرها، صنایع، فنون، اخلاق، قوانین، سنن وخلاصه، همه عادات، رفتار و ضوابطی است که فرد به عنوان عضو جامعه، از اجتماع خود فرامی گیرد. در مفهوم شناسی جاهلیت در قرآن و نهج البلاغه، به تقابل جهل با عقل و حلم رهنمون می شویم. عقل مفهوم جامعی است که شامل علم و دانش، فهم و تعقل امور و عمل به اوامر الهی، حسنات و نیکی ها می شود. در مقابل، جهل صفت فضیلت سوزی است که علم و دانش، فهم و عمل به دستورهای الهی را یکسره نابود می کند. جاهلیت محدود به برهه ای از زمان نیست و به همین دلیل، قرآن آن را به «اولی» و «اُخری» تقسیم نموده است. امیر مؤمنان(ع) نکات متعددی را درباره ویژگی های عصر جاهلی فرموده اند که می توان آن ها را به دو محور کلی تقسیم نمود: نکاتی درباره فرهنگ دینیِ آن عصر، و نکاتی درباره فرهنگ اجتماعی آن. مقاله حاضر با روش تحلیلی توصیفی هر یک از دو قِسم فوق را با شش مؤلفه به بحث می نشیند.
۵۴.

مطالعه تطبیقی مباحث کار و اشتغال با آموزه های قرآن و حدیث

نویسنده:
منبع: مطالعات تطبیقی قرآن پژوهی سال سوم بهار و تابستان ۱۳۹۷ شماره ۵

کلیدواژه‌ها: قرآن و حدیث کار اشتغال تلاش اقتصاد اسلامی تولید

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۸۶۹ تعداد دانلود : ۵۷۲
انسان دو جنبه وجودی دارد و مباحث اقتصادی به بُعد مادی او به طور مستقیم و به بُعد روحی وی نیز به صورت غیر مستقیم، ارتباط دارد. کارآفرینی و ایجاد اشتغال، از جمله مهم ترین مسئله ای است که زیربنای اقتصاد هر جامعه است. توجه به جایگاه مباحث کارآفرینی و اشتغال در آموزه های قرآن و حدیث، مهم ترین مسئله این نوشتار است که با روش توصیفی- تحلیلی به آن پرداخته شده است. در قرآن و روایات، کار و تلاش اهمیت فراوان داشته، به جهاد در راه خدا تشبیه شده است. خداوند با فراهم کردن مقدمات و لوازمِ اشتغال همچون خلقت دنیا و مافیها، از انسان خواسته که تلاش خود را در دنیا به کار بندد. اشتغال و کارآفرینی و روزی رسانی به دیگران از نظر آموزه های دینی ضروری است و امر و تشویق به انجام صنعت های مختلفی در قرآن و روایات به چشم می خورَد و هر یک از این آیات رهنمودهایی برای اهل فن و صنعت گران دارد. طبق تعالیم دینی فقط کار و تلاش باعث ارتقاء تولید و رونق و پیشرفت اقتصاد می شود.
۵۵.

«معناشناسی» واژه طوبی با تکیه بر محور هم نشینی و جانشینی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های زبان شناختی قرآن سال هفتم پاییز و زمستان ۱۳۹۷ شماره ۲ (پیاپی ۱۴) 67 - 84

کلیدواژه‌ها: قرآن سوره رعد طوبی معناشناسی ریشه شناسی واژه های دخیل

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۸۷۴ تعداد دانلود : ۵۴۱
در قرآن کریم واژه «طوبی» تنها یک بار در سیاق پاداش به مؤمنان در آیه 29 سوره رعد به کار رفته است. با وجود این، از عصر نزول قرآن تا زمان معاصر، بحثی دقیق و ساختارشناسانه از این لغت ارائه نشده است و ثمره پژوهش در حوزه شناخت معنای طوبی ارائه یک طبقه بندی ده گانه از معانی متفاوت است. یافته ها تا زمان حاضر به صورت تقلیدی میان تفاسیر و ترجمه ها انتقال یافته و گاه در سیر تاریخی، تطور ایجاد و معانی جدید پیدا شده است که برخی از این معانی با نقد جدی روبه روست و نیاز به پژوهش در حوزه معنایی واژه «طوبی» را دوچندان می کند. به نظر می رسد «طوبی» واژه ای غیرعربی است و به سریانی یا هندی بودن نزدیک تر است. همچنین بررسی این واژه در بافت آیه 29 سوره رعد و مطالعه مباحث ریشه شناختی در دو مرحله پیش از ظهور و پس از ظهور اسلام، دایره احتمال های معنایی «طوبی» را محدودتر کرده و سه معنای «بهشت»، «غبطه» و «سعادت» بر سایر معانی ترجیح داده شده است.
۵۶.

ارزیابی آراء آلوسی درباره شخصیت حضرت زهرا (س)در قرآن(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه اسلامی زنان و خانواده سال ششم پاییز ۱۳۹۷ شماره ۱۲ 79 - 99

کلیدواژه‌ها: قرآن حضرت زهرا (س) اهل بیت (ع) آیه تطهیر آیه مباهله آلوسی روح المعانی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۰۳۹ تعداد دانلود : ۱۰۳۲
همواره یکی از مسائل مهم در قرآن، توجه به شخصیت و جایگاه اهل بیت (ع) است. با توجه به اینکه حضرت زهرا (س)  نیز  یکی از اهل بیت پیامبر(ص) است و باتوجه به ویژگی های مهم شخصیتی ایشان، جایگاه خاصی نزد قرآن پژوهان دارد. مقاله حاضر با هدف بررسی آراء آلوسی درباره شخصیت حضرت زهرا(س) در قرآن، با استخراج آیات نازله در شأن آن حضرت و بهره گیری از روش تحلیلی- توصیفی، شخصیت ایشان را در تفسیر روح المعانی مورد واکاوی قرار داد. منابع مورد استفاده در این تحقیق در محدوده سال های 1402 الی 1434 هجری قمری است. طی مطالعات صورت گرفته و جستجو در نشریات و پایگاه های اطلاع رسانی توسط محقق، اثر پژوهشی که موضوع مورد مطالعه پژوهش حاضر را بررسی کرده باشد، یافت نشد. محقق در پژوهش حاضر به این نتیجه دست یافت که آلوسی در تصویرپردازی شخصیت حضرت زهرا (س) دچار تذبذب و سرگردانی شده است. وی شخصیت حضرت زهرا(س) را در تفسیر برخی از آیات با الفاظی همچون «دارای حرمت، همراهی با پیامبر(ص) در روز مباهله و برترین زن جهان» دارای فضیلت معرفی کرده است، در مواردی دیگر، آن بزرگوار را «غیر معصوم و طلبکار ناحقّ» نشان داده است، در پاره ای تردید کرده و در برخی آیات نیز خود دچار تردید شده است. دراین میان، وی در توضیح بسیاری از آیات مربوط به حضرت زهرا (س)، هیچ گونه سخنی (در نفی یا اثبات حضرت زهرا(س)) ذکر نکرده است.
۵۷.

تحلیل محتوای دعای عرفه منسوب به امام حسین علیه السلام

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه معارف حسینی (آیت بوستان سابق) سال دوم زمستان ۱۳۹۶ شماره ۸

کلیدواژه‌ها: انسان شناسی خداشناسی تحلیل محتوا راهنماشناسی دعای عرفه

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۹۳۱ تعداد دانلود : ۶۵۵
دعای عرفه ازجمله دعاهای معروفی است که در کتب ادعیه نقل شده و در روز عرفه به خواندن آن سفارش شده است. این دعا که منسوب به امام حسین علیه السلام می باشد از مضامین بسیار والایی برخوردار است و مانند کلاس درسی است که می توان به عنوان بهترین منبع مورد استفاده عموم و خصوص قرار گیرد. نمودارهای سنجش فراوانی کلمات و موضوعات استخراج شده از جدول تحلیل محتوا، نشان میدهد که مهمترین و پرکاربردترین محور مطرح شده در این دعاء، محور خداشناسی است.که شامل مولفه های صفات و افعال خدا، احکام خدا، اسماءخدا و شعائرالهی است. سایر محورهای دعا به ترتیب فراوانی عبارتند از: انسان شناسی، راهنما شناسی، هستی شناسی و معادشناسی؛ محور انسان شناسی شامل : نیازهای انسان، ویژگیهای انسان، شناخت ابعاد ظاهری و ابعاد معنوی انسان. محور راهنماشناسی شامل: پیامبر شناسی، امام شناسی و قرآن شناسی؛ محور هستی شناسی، شامل: ویژگیهای جهان، ویژگی مخلوقات، فرشتگان، پدیده شناسی، استخراج گردید. نتایج نشان میدهد که بیشترین موضوعات مطرح شده در این دعا به محورهای خداشناسی، انسان شناسی و راهنماشناسی اختصاص یافته است.
۵۸.

بررسی مقارنه ای سوره "انسان" در دو تفسیر "أطیب البیان" و "مفاتیح الغیب"

نویسنده:
منبع: مطالعات تطبیقی قرآن پژوهی سال دوم بهار و تابستان ۱۳۹۶ شماره ۳ 49 - 74

کلیدواژه‌ها: سوره انسان أطیب البیان مفاتیح الغیب مطالعات تطبیقی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۸۶۳ تعداد دانلود : ۸۶۰
مطالعات تطبیقی یا مقارنه ای در قرن حاضر مورد توجه قرار گرفته، زیرا در این نوع بررسی ها، محاسن و معایب نظریه ها آشکار می گردد.مقاله ی حاضر به منظور دست یابی به موارد اختلاف و اشتراک دو تفسیرأطیب البیان و مفاتیح الغیب، سوره ی انسان را مورد توجه قرار داده است؛ زیرا دیدگاه دو مفسر شیعه و سنی در این سوره متفاوت است. نتایج مقاله حاکی از آن است که مفسر سنی بعضاً به روایات ضعیف متمسّک شده و دلائل کافی برای اثبات مکّی بودن سوره ندارد. نیز در بیان شأن نزول سوره، فخر رازی گاه دلائل روشنی را که خودش بیان کرده، نادیده می گیرد. مفسر شیعی با توجه به روایات شیعه، سوره را مدنی و شأن نزول آن را خاص می داند که درباره ی علی (علیه السلام) و صدیقه ی طاهره و حسنین (علیهما السلام) است.
۵۹.

شخصیت شناسی و منبع شناسی قرآنیون(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: سفینه سال چهاردهم زمستان ۱۳۹۶ شماره ۵۷ «ویژه قرآن بسندگی»

کلیدواژه‌ها: قرآنیون – منبع شناسی منبع شناسی قرآنیون - کتاب منبع شناسی قرآنیون - مقاله منبع شناسی قرآنیون – پایان نامه شخصیتهای جریان قرآن بسندگی - شیعه شخصیتهای جریان قرآن بسندگی - سنی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۲۲۲ تعداد دانلود : ۱۳۱۵
قرآنیون کسانی هستند که حجیت حدیث را به کلی رد میکنند و یا برای احادیث اهمیت لازم را قائل نیستند و تنها قرآن را برای اعتقاد و عمل کافی میدانند. در این مقاله برخی از افراد و منابع آنها معرفی میشود. در این نگارش 8 نفر از قرآنیون شیعه و 61 نفر از قرآنیون اهل سنت به همراه فعالیتها و آثارشان معرفی میشود، سپس منابع پیرامون قرآنیون ذکر میشود که 68 کتاب و 22 مقاله و 3 پایاننامه را در بر میگیرد.
۶۰.

منبع شناسی بداء و موضوع های مرتبط با آن(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: سفینه سال چهاردهم زمستان ۱۳۹۵ شماره ۵۳ «ویژه عدل الهی»

کلیدواژه‌ها: بداء – کتاب بداء – پایان نامه بداء - مقاله بداء - موضوع های مرتبط

حوزه‌های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی منطق، فلسفه و کلام اسلامی کلام دین پژوهی فلسفه دین
  2. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی حدیث و علوم حدیث حدیث معارف حدیثی موارد دیگر
تعداد بازدید : ۱۲۶۶ تعداد دانلود : ۷۴۶
«بداء» از ریشه «ب د و» به معنای آشکار شدن و ظاهر شدن است و در اصطلاح به معنای «تغییر دادن تقدیرات توسط خداوند، به سبب برخی وقایع و حوادث و شرایط خاص» می باشد. از آنجا که «بدا» یکی از موضوعات مهم کلام، و همچنان مسئله ای پرچالش است، نگارندگان در این گفتار، 98 کتاب را که بخشی از آن مربوط به بداء می شود، شناسانده اند همچنین 28 پایان نامه و 61 مقاله در این زمینه معرفی کرده اند. و پس از آن، 138 کتاب را که در باب موضوع های مرتبط با بداء (مانند: نسخ، قضا و قدر، ام الکتاب، لوح محو و اثبات، و...) نوشته شده، شناسانده اند. باشد که راه بر پژوهندگان آسان گردد.

کلیدواژه‌های مرتبط

پدیدآورندگان همکار

تبلیغات

پالایش نتایج جستجو

تعداد نتایج در یک صفحه:

درجه علمی

مجله

سال

حوزه تخصصی

زبان