نصرالله مولایی هشجین

پژوهش حاضر از نظر هدف، کاربردی و از لحاظ ماهیت، توصیفی - تحلیلی است، و به دنبال بررسی توسعه اقتصادی با تاکید بر زیرساخت های ضروری با محوریت راهبرد مهندسی جغرافیایی فضا در روستا های شهرستان شفت می باشد. به منظور تجزیه و تحلیل اطلاعات از مدل های وزن دهی شانون و استخراج صفحه برازش، و FARAS، و نرم افزار SPSS استفاده شد. نتایج آزمون همبستگی اسپیرمن و مدل شانون نشان داد، در تمامی روستاهای محدوده مطالعاتی به استثنای تعدادی از روستاهای غیر منطبق بر رفتار مدل های ارائه شده رابطه مستقیمی بین توسعه اقتصاد روستایی و زیر ساخت های ضروری وجود دارد، اما در بررسی موارد استثناء هم نکاتی به چشم خورد که حائز اهمیت است و می توان از آن به عنوان نقصان ناشی از نادیده گرفتن نقش جغرافیایی نواحی در برنامه ریزی توسعه ای روستایی در مقیاس دهستانی در محدوده مطالعاتی مورد بررسی قرار داد. همچنین نتایج مدل آراس فازی نشان داد، به ترتیب: توسعه سرمایه گذاری بخش دولتی در شهر با مقدار وزن 519/0، افزایش عرضه نیروی کار با مقدار وزن 422/0، ارتقای رضایت از درآمد با مقدار وزن 400/0، ارتقای رضایت شغلی با مقدار وزن 384/0، ارتقای امید به آینده شغلی در روستا با مقدار وزن 344/0، افزایش پس انداز با مقدار 323/0، ایجاد بازار های نو برای فروش محصولات داخلی با مقدار وزن 312/0، ارتقای سلامت ناشی از کار با مقدار وزن 313/0، توسعه سرمایه گذاری بخش خصوصی در شهر با مقدار 310/0، بیشترین و کمترین میزان تاثیرپذیری را از زیرساخت ها به خود اختصاص داده اند.

گردشگری امتیازات اقتصادی، اجتماعی-فرهنگی و زیست محیطی قابل ملاحظه ای برای نواحی روستایی و کمتر توسعه یافته از طریق توسعه درآمدی و زیرساختی ایجاد می نماید که در نهایت به توسعه نواحی روستایی کمک می نماید. هدف اصلی این پژوهش تبیین نقش گردشگری در توسعه روستایی جنوب غربی گیلان می باشد. جامعه آماری این پژوهش کل خانوارهای ساکن در مناطق روستایی، که از آن میان 378 نفر از سرپرستان خانوار روستایی به عنوان حجم نمونه انتخاب شدند. تحقیق حاضر یک پژوهش کاربردی که به روش توصیفی- تحلیلی انجام شده است. نتایج تحقیق بیانگر این موضوع است که بین گردشگری و توسعه روستایی در سطح روستاهای ناحیه جنوب غربی گیلان یک نوع رابطه مستقیم وجود دارد. همچنین نتایج تحلیل چند متغیره، متغیرهای مستقل (ابعاد توان گردشگری) را روی متغیر توسعه روستایی نشان می دهد. مهمترین متغیری که بیشترین واریانس توسعه روستایی منطقه را تبیین می کند بعد اقتصادی است. این متغیر به تنهایی 3/40 درصد تغییرات متغیر وابسته را تبیین و نشان می دهد مولفه های این بعد تاثیر قابل ملاحظه ای بر توسعه روستایی دارند. دومین متغیر بعد کالبدی-فضایی است که 2/20 درصد تغییرات واریانس را تبیین می کند. در مراحل سوم و چهارم ابعاد اجتماعی-فرهنگی و زیست محیطی وارد رگرسیون شد که درصد قابل توجهی از واریانس توسعه روستایی را تبیین نمود. با ورود این دو متغیر توان تبیین الگو در مرحله آخر به 4/75 درصد رسیده است. به بیان دیگر الگوی تحقیق با چهار متغیر(بعد) 4/75 درصد از تغییرات توسعه روستایی را تبیین کرده است.(754/0 = R2 )

هدف از انجام این پژوهش بررسی میزان تغییرات کاربری اراضی بخش مرکزی شهرستان رشت در دو دهه اخیر می باشد. مقاله حاضر با استفاده از مطالعات اسنادی و کتابخانه ای و برگرفته از اطلاعات تصاویر ماهواره ای لندست7 و8 سالهای 2017، 2010, 2000 و همچنین اطلاعات سرشماری کشاورزی بخش مرکزی تدوین گردیده است. روش انجام کار توصیفی- تحلیلی بوده و طبق نتایج 6906 هکتار از اراضی زراعی روستاهای این بخش در دو دهه اخیر به کاربری های مسکونی، تجاری، خدماتی تغییر یافته و ﻋﻤﺪه ﺗﺮیﻦ ﺗﻐییﺮات ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ گسترش شهر رشت و ورود کارکردهای مختلف شهری به روستاهای پیرامون و ساخت و ساز در اراﺿی کﺸﺎورزی آﻧﻬﺎ بوده است. این تغییرات با موقعیت جغرافیایی روستا، فاصله از شهر رشت و نوع کارکرد روستا ارتباط مستقیم دارد. همچنین کاربری مسکونی محدوده مطالعاتی 15/14درصد و زمین های بایر 47/1 درصد افزایش داشته و پوشش گیاهی کم تراکم 55/1 درصد و کاربری زمین های زراعی با 61/14 درصد کاهش مساحت مواجه بوده است.

این تحقیق بر اساس متغیرهای؛ نارسایی ها، عوامل محیطی و ناحیه ای، توجه و تاکید بر تصمیم گیری و عمل غیر متمرکز، توجه کمتر به جایگاه روستا و سیاستگذاری برنامه ریزی توسعه روستایی در دوره قبل و بعد از انقلاب اسلامی و نیز برنامه ریزی فرابخشی به جای بخشی نگری انجام شد و جامعه آماری نمونه آن دربرگیرنده 127 نفر به روش دلفی بوده است. ابزار پژوهش مصاحبه و پرسشنامه محقق ساخته بوده که روایی، پایایی(روش ضریب آلفای کرونباخ) و نرمال بودن داده ها(آزمون کلموگروف اسمیرونوف) به کمک روش های آماری مورد تایید قرار گرفتند. در نهایت، جهت آزمون فرضیه های تحقیق از آزمونt تک نمونه ای به کمک نرم افزار SPSS آماری استفاده گردید. نتایج تحقیق نشان داد که در پنج فرضیه بر اساس تجزیه و تحلیل آماری استخراج شده از پرسشنامه ها؛ نتایج تخمین، سطح معناداری متغیرهای نارسایی، عوامل محلی و ناحیه ای، توجه و تاکید بر تصمیم گیری و عمل غیر متمرکز، توجه کمتر به جایگاه روستا و سیاستگذاری برنامه ریزی توسعه روستایی در دوره قبل و بعد از انقلاب اسلامی و نیز برنامه ریزی فرابخشی به جای بخشی نگری در ارتباط با متغیر مدل نظام سیاست گذاری برنامه ریزی توسعه روستایی ایران کمتر از 0/05 می باشد، بنابراین در سطح اطمینان 95 درصد رابطه این متغیرها معنادار است. همچنین مقدار آماره t برای پنج فرضیه به ترتیب 649/36- ، 826/33-، 571/27-، 694/30- و 384/28- بدست آمد. طی فرآیند تحقیق ثابت شد که نظام سیاست گذاری برنامه ریزی توسعه روستایی در کشور دارای مشکلات، نارسایی ها و چالش هایی است. همچنین برنامه ریزی متمرکز امکان و مجال استفاده از ظرفیت های محلی و ناحیه ای را برای سیاست گذاران و برنامه ریزان توسعه نمی دهد و این مساله خود موجب دور ماندن روستا و مناطق روستایی از توسعه می گردد. تمرکززدایی در برنامه ریزی توسعه روستایی کشور باید به عنوان یک اصل محترم شمرده شده و به عنوان یک ضرورت تلقی گردد.

برنامه ریزی و سیاست گذاری مسکن روستایی در ایران که به طور جدی توسط بنیاد مسکن انقلاب اسلامی پیگیری و اجرا می شود؛ به دنبال ارائه ی الگوی مطلوب مسکن برای ساکنان روستایی می باشد. با توجه به اهمیت برنامه ریزی مسکن روستایی، هدف از تحقیق حاضر ارزیابی مؤلفه های تأثیرگذار بر برنامه ریزی مسکن روستایی در شهرستان ماسال و شناسایی نقاط قوت و ضعف آنها می باشد. در این راستا، روش تحقیق آمیخته با رویکرد کمی-کیفی بوده که از نظر هدف کاربردی و از نظر ماهیت توصیفی- تحلیلی می باشد. جامعه ی آماری تحقیق شامل مسئولان و کارشناسان حوزه ی مسکن روستایی در بنیاد مسکن انقلاب اسلامی شهرستان ماسال/گیلان بوده است، که حجم نمونه با استفاده از فرمول کوکران تعداد 383 نفر به دست آمده و با استفاده از فرمول اصلاح شده ی کوکران به تعداد 340 نفر تقلیل یافته است. به منظور تجزیه و تحلیل اطلاعات تحقیق نیز از روش حداقل مربعات جزئی در نرم افزار Smart-pls استفاده شده است. یافته های تحقیق نشان می دهد که 5 متغیر اصلی و 24 متغیر فرعی مورد بررسی، تأثیر برنامه ها و سیاست گذاری ها در برنامه ریزی مسکن روستایی را 903/0 درصد و تنها با از دست دادن 097/0 درصد تبیین می کنند. همچنین بیشترین اثرگذاری در بین مؤلفه های مورد بررسی در برنامه ریزی مسکن روستایی مربوط به مؤلفه های اقتصادی و کمی و کمترین تأثیرگذاری مربوط به مؤلفه ی کیفی به ترتیب با امتیاز 856/0، 811/0 و 326/0 می باشد. از طرفی شاخص نیکویی برازش مدل GOF برای اندازه گیری برازش مدل های اندازه گیری و ساختاری مقدار 522/0 به دست آمده است که از مطلوبیت کلی مدل ساختاری تحقیق حکایت دارد.

مقدمه: مدیریت روستایی، فرآیندی چندجانبه شامل سه رکن مردم، دولت و نهادهای عمومی است که نقش قابل توجه ای در توسعه و تحولات نواحی روستایی داشته اند. نقش مدیریت محلی در تحولات محیطی - فضایی سکونتگاه های روستایی به ویژه در بخش تغییرات کاربری اراضی، ساخت و ساز، احداث و مرمت شبکه های ارتباطی بیش از ابعاد اقتصادی، اجتماعی- فرهنگی نمود داشته که در این پژوهش به آن پرداخته شده است. هدف:   تعیین نقش مدیریت محلی در تحولات محیطی- فضایی روستاهای شهرستان رودسر هدف اصلی مقاله حاضر است. روش شناسی: پژوهش حاضر از نظر هدف کاربردی و از نظر ماهیت و روش انجام آن توصیفی- تحلیلی است. اطلاعات مورد از طریق منابع اسنادی و مطالعات میدانی بدست آمده است. جامعه آماری 187 روستای شهرستان رودسر می باشد. حجم نمونه شامل 20 درصد از روستاهای دارای دهیاری بوده است. روش نمونه گیری تصادفی- سهمیه ای بوده و نمونه ها براساس نواحی جغرافیایی ساحلی، جلگه ای، کوهپایه ای و کوهستانی محاسبه شده و در مجموع 345 پرسشنامه در سطح 36 روستای محدوده توزیع و تکمیل شده است. تجزیه و تحلیل اطلاعات از طریق مستندات و با استفاده از روش های آماری در قالب آمار توصیفی و استنباطی انجام شده است. در این پژوهش برای پردازش اطلاعات از نرم افزار SPSS ، ترسم جداول از نرم افزار Excel و برای ترسیم نقشه از نرم افزار Arc GIS بهره برده شده است. قلمرو جغرافیایی پژوهش : قلمرو جغرافیایی پژوهش حاضر، روستاهای شهرستان رودسر می باشد. یافته ها و بحث: نقش مدیریت محلی در تحولات محیطی- فضایی روستاهای شهرستان رودسر با استفاده از 12 مولفه مورد ارزیابی قرار گرفته است. یافته ها حاکی از آن است که، وضعیت مدیریت محلی در روستای مورد بررسی از دیدگاه پاسخگویان در حد متوسط به بالا بوده که نشاندهنده رضایت ساکنین روستاها از عملکرد مدیریت محلی در بعد محیطی می باشد. مدیریت محلی در روستاهای شهرستان بیشتر معطوف به انجام  وظایف خود بوده و در بعد محیطی روستاها بیش از سایر ابعاد توسعه روستایی موثر بوده اند. نتیجه گیری:  نتایج پژوهش نشان می دهد که مدیریت محلی در شهرستان رودسر موجب تغییرات محیطی زیادی در سطح روستاها شده است. احداث هتل، مسافر کاشانه در بحث گردشگری، پارک های روستایی، خانه های ویلایی از جمله تحولات محیطی روستاهای محدوده است. به اعتقاد مردم روستا دهیاران و مدیران روستاهای شهرستان در تغییرات محیطی اعم از ساخت مسکن، بهبود وضعیت معابر و سایر قسمت ها نقش مهمی را ایفا نموده اند که این نقش براساس فاصله روستاها از مراکز شهری به دلیل آن که بیشتر مساحت شهرستان محدوده کوهستانی بوده، کم رنگ می شود.

مقدمه:   افزایش جمعیت شهرنشینی، صنعتی شدن، تغییر خصوصیات رفتاری مردم باعث شده است که استفاده از تفریح و تفرج به شکل جدیدی مورد توجه قرار گیرد. هدف:  تعیین و ارزیابی توان اکولوژیک گردشگری استان کردستان است. جهت ارزیابی توان اکولوژیکی استان کردستان از مدل مخدوم استفاده شد. روش شناسی :  پژوهش حاضر یک تحقیق توصیفی پیمایشی و میدانی می باشد. گردآوری اطلاعات شامل تهیه نقشه توپوگرافی، نقشه زمین شناسی، داده های هواشناسی تهیه شده از اداره هواشناسی استان کردستان، خاک و پوشش گیاهی تهیه شده ازسازمان حفاظت محیط زیست استان کردستان از طریق مراجعه به ارگان های مربوطه اطلاعات جمع آوری شد. همچنین اطلاعات آماری از طریق مرکز آمار کشور تهیه شد. جهت ارزیابی توان اکولوژیک از سیستم اطلاعات جغرافیایی (GIS) استفاده شده است. قلمرو جغرافیایی پژوهش:  قلمروی جغرافیایی تحقیق حاضر استان کردستان است. یافته ها و بحث:   یافته ها نشان داد استان کردستان توان بالایی برای استقرار کاربری گردشگری متمرکز طبقه اول با مساحت 55/06/14819 کیلومتر مربع که 570/51 درصد از مساحت منطقه مورد مطالعه را به خود اختصاص داده است. از طرف دیگر با توجه به اینکه برای ارزیابی توان تفرج گسترده، عوامل مؤثر در ارزیابی کمتر بوده و محدودیت بیشتری برای مناطق ایجاد می کنند، پتانسیل کمتری برای این نوع تفرج در منطقه مطالعه وجود دارد. طبقه نامناسب با مساحت 928/23277کیلومترمربع و 87/80 درصد بیشترین امتیاز را به خود اختصاص داده است. نتیجه گیری:  با توجه به اطلاعات بدست آمده، استان کردستان توان بالایی برای استقرار کاربری گردشگری متمرکز طبقه اول با مساحت 55/06/14819 کیلومتر مربع که 570/51 درصد از مساحت منطقه مورد مطالعه را به خود اختصاص داده است، را دارد. در بررسی اولی ه از مدل مخدوم استفاده شد و در بررسی نهایی ع لاوه ب ر پارامتره ای م دل مخدوم، عوامل دسترسی به جاده، منابع آب و کاربری اراضی به عنوان عوامل اقتصادی و اجتماعی تأثیرگذار بر ارزیابی توان تفرج ی منطق ه م ورد مطالعه استفاده گردید.

پژوهش حاضر ضمن بررسی عوامل موثر و بازدارنده در ساختار سازمانی مدیریت توسعه روستایی استان گیلان، نقش تحقق مدیریت هماهنگ برنامه ریزی توسعه روستایی این استان را تحلیل و در نتیجه "شورای مدیریت هماهنگ برنامه ریزی توسعه روستایی" را پیشنهاد نموده است. نمونه ای به حجم 81 نفراز متخصصین، مدیران، کارشناسان بخش های مختلف امور روستایی استان گیلان، با استفاده از جدول مورگان و به روش تصادفی و نظام مند انتخاب و داده های مرتبط با متغیرهای پژوهش با استفاده از پرسشنامه گردآوری شد. روایی پرسشنامه بر اساس مبانی نظری و مطالعه مقالات و در نهایت پس از نظرات اصلاحی اساتید محترم تایید و برای پایایی بهتر با استفاده از آلفای کرونباخ با عدد 82/0 مورد تایید قرار گرفت. مقاله حاضر از نظر هدف کاربردی، ماهیت توصیفی – تحلیلی و از نظر روش شناسی کمی و کیفی است و اطلاعات به دست آمده از37 گویه با استفاده از نرم افزار SPSS برای اثبات نظریه و ارائه راهکارهای مبتنی بر5 شاخص اصلی توسعه پایدار روستایی و 5 شاخص هماهنگی میان سازمانی تجزیه و تحلیل گردید. نتایج تحقیق نشان می دهد که با ایجاد مدیریت هماهنگ برنامه ریزی توسعه روستایی می توان به توسعه پایدار روستایی استان گیلان دست یافت.

امروزه بحث ها و نگرانی در مورد تغییرات کاربری زمین در جامعه روستایی به طورجدی موردتوجه قرارگرفته است. هدف اصلی از انجام این پژوهش شناسایی عوامل تأثیرگذار بر تغییرات کاربری اراضی روستاهای پیرامون شهر رشت است. در بخش اول از پژوهش جهت بررسی تغییرات کاربری اراضی در شهرستان رشت، از تصاویر ماهواره ای لندست استفاده شد. در بخش دوم با استفاده از تحلیل های آماری عوامل مؤثر بر تغییرات کاربری اراضی تحلیل شد. بر این اساس 37 روستای پیرامون این شهر به عنوان نمونه موردی بررسی شدند. روش انجام پژوهش توصیفی تحلیلی بود. برای گردآوری اطلاعات از تکنیک پرسشنامه و برای تجزیه وتحلیل اطلاعات نیز از روش های آماری استفاده شد. نتایج نشان داد در بین شاخص های مستقل اجتماعی، شاخص مهاجرپذیر بودن روستا بیشترین شدت همبستگی و ارتباط را با تغییرات کاربری اراضی داشت. درواقع با افزایش تعداد مهاجران ورودی به روستا، میزان تغییرات کاربری اراضی روستایی نیز افزایش یافت. در بین شاخص های مستقل اقتصادی، شاخص های کمبود آب کشاورزی و متنوع شدن اقتصاد روستا بیشترین شدت همبستگی و ارتباط را با تغییرات کاربری اراضی داشت. در بین شاخص های مستقل کالبدی، شاخص نزدیکی به شهر بیشترین شدت همبستگی و ارتباط را با تغییرات کاربری اراضی داشت. درواقع با نزدیکی روستا به شهر، میزان تغییرات کاربری اراضی روستایی نیز افزایش داشت. بررسی همبستگی میان شاخص های مستقل محیطی و تغییرات کاربری اراضی نشان داد که  شاخص های ظرفیت های گردشگری روستا و مساعد نبودن زمین های روستا برای کشاورزی بیشترین همبستگی و رابطه بسیار قوی با تغییرات کاربری اراضی روستا داشتند. در بین شاخص های مستقل نهادی - مدیریتی، شاخص نبود قانون کارآمد بیشترین شدت همبستگی و ارتباط را با تغییرات کاربری اراضی داشت.

مقدمه: در حال حاضر، روستاهای کشور ایران با توجه به ویژگی ها و استعدادهایشان از نارسایی هایی برخورداند که معلول فقدان شناسایی نقاط قوت و فرصت های موجود در سطح محلی می باشند، در این راستا، شهرستان خلخال نیز با داشتن درصد بالای روستانشینی و با توجه به پتانسیل های لازم را برای یک زندگی مطلوب روستایی با چالش های زیادی در ابعاد (اقتصادی، اجتماعی-فرهنگی، محیطی، کالبدی و نهادی-مدیریتی) مواجه است، که تاکنون برای آنها تدابیری اندیشیده نشده است.هدف پژوهش: هدف پژوهش حاضر، تعیین و تبیین راهبردهای توسعه روستایی در قلمرو کوچ نشینان شهرستان خلخال می باشد.روش شناسی تحقیق: پژوهش حاضر از نظر هدف جزء تحقیقات کاربردی محسوب می باشد، و از لحاظ روش جز روش های کیفی و کمی می باشد. جامعه آماری پژوهش حاضر شامل دو بخش است، بخش اول کلیه سکونتگاه های روستایی در شهرستان خلخال می باشد. با توجه به ماهیت طرح و به منظور شناخت کامل، تمام شماری صورت گرفته است. بخش دوم: افراد متخصص در گروه (اساتید دانشگاه، متخصصان در حوزه توسعه روستایی)،  افراد مطلع و آگاه (اعضای شورای روستاها و دهیاران) می باشند، که بر اساس نمونه گیری هدفمند تعداد 30 نفر به عنوان جامعه نمونه در این بخش تعیین شدند.قلمروجغرافیایی پژوهش: قلمرو جغرافیایی این پژوهش در قلمرو کوچ نشینان شهرستان خلخال مورد بررسی قرار گرفته است.یافته ها و بحث: در مجموع 50 نقطه قوت در روستاهای خلخال شناسایی شده است. در میان نقاط قوت عوامل اقتصادی و کالبدی-فضایی با 30 درصد تاثیر، موثرترین نقاط قوت و عامل نهادی-مدیریتی با 4 درصد کم اثرترین بوده است. همچنین تعداد 53 نقطه فرصت در سکونتگاه های روستایی این شهرستان شناسایی شد، در میان نقاط فرصت، عامل اجتماعی-فرهنگی با 19/30 درصد موثرترین و عامل نهادی-مدیریتی با 0 درصد، کم اثرترین بوده است. در نهایت نتایج نشان داد، از بین راهبردهای مطرح شده، توسعه کسب و کار های کوچک برای زنان روستایی با توجه به امکانات و توان روستاها بیشترین میزان اهمیت را در توسعه روستایی خلخال به خود اختصاص داده است.نتایج: بدون عنایت کافی به بررسی عرصه های روستایی در ابعاد اقتصادی، اجتماعی، محیطی، کالبدی و نهادی-مدیریتی، آنچه اتفاق افتد، نه به نفع مراکز روستایی و نه یاور کانون قلمرو کوچ نشینان خلخال خواهد بود.

مقاله حاضر دارای هدف کاربردی و با روش توصیفی – تحلیلی انجام شده است. در این مقاله برای رتبه بندی دهستان ها از روش ویکور، تحلیل پهنه ای خدمات از روش بیضی انحراف معیار، برای تحلیل خوشه ای و تمرکز تسهیلات از روش موران و برای تحلیل ارتباط بین متغیرها از روش همبستگی چند متغیره استفاده شده است. نمونه های موردی تحقیق روستاهای استان خراسان شمالی که در مقیاس دهستان تجمعیع یافته شده اند با توجه به نتایج به دست آمده از رتبه بندی روش ویکور دهستانهای آلاداغ و بدرانلو در طبقه بندی کاملا برخوردار، دهستان های اترک، گرمخان، آذری، روئین، جرگلان و جیران سو در گروه نسبتا برخوردار، دهستان های آلمه، حصارچه، شیرین سو، گیفان، باباامان، سیوکانلو، زیارت، حومه، شاه جهان، فاروج، بام و صفی آباد در گروه متوسطو بقیه دهستان ها در گروه نسبتا نابرخوردار ونابرخوردار طبقه بندی شده اند. با بررسی نتایج می توان دریافت دهستان هایی که در نزدیکی مرکز استان قرار دارند جزء دهستان های برخوردار محسوب می شوند و دهستان های با فاصله از مرکز استان در طبقه بندی نابرخوردار قرار گرفتند. همچنین تحلیل همبستگی چندمتغیره نشان می دهد که بین نزدیکی به مرکز استان با میزان برخورداری رابطه معکوس وجود دارد، بدین صورت که هر چقدر از مرکز استان فاصله زیاد شود میزان برخوداری روستاها کمتر شده است. در مورد ارتباط بین جمعیت و میزان برخورداری نشان دهنده همبستگی مستقیم و مثبت می باشد که هر چقدر تعداد جمعیت روستا افزایش یابد میزان برخورداری دهستان ها نیز بیشتر می شود

اهمیت سیاست گذاریهای توسعه کالبدی هم چنان با هدف و محوریت تاثیر گذاری برای رفع فقر و محرومیت از جامعه روستایی از طریق بهبود شرایط زندگی به صورت ساختارهای اقتصادی و اجتماعی ،کالبدی با حفظ جایگاه در درون برنامه های عمرانی و در برنامه پنجم توسعه (1390-95) نیز با محوریت شعار پیشرفت و عدالت با اختصاص 4 بند از ماده 194 توسعه روستایی به توسعه کالبدی روستاها بیش از پیش هدف گذاری و تاکید ویژه شده است. کاربری اراضی روستایی بخشی از سیاستگذاریهای کالبدی میباشد که در قالب طرحهای هادی روستایی در برنامه های توسعه ای از برنامه اول توسعه در سال 1368 آغاز وهمچنان نیز تا برنامه پنجم توسعه در قالب ماده 194 هدف گذاری و دنبال شده است. براین اساس هدف اصلی این پژوهش تحلیل تطبیقی سیاستگذاریهای کالبدی برنامه پنجم توسعه به منظور ارائه راهبردهای آتی در روستاهای جلگه ای و کوهستانی غرب گیلان با محوریت کاربری اراضی میباشد. روش تحقیق توصیفی –تاریخی و تحلیلی است.برای گردآوری اطلاعات از روش کتابخانه ا ی و میدانی استفاده شده است. جامعه آماری کل روستاهای کوهستانی و جلگه ای غرب گیلان ا(شهرستان های آستارا، تالش ، رضوانشهر و ماسال ) نتخاب شده و برای تحلیل داده ها از نرم افزار اکسل وGIS بهره گرفته شده است. یافته ها نشان میدهد که طی سال های مذکور 86 درصد از کل تقاضای تغییر کاربری زمین ناحیه و 88 درصد مساحت از کل ناحیه در بخش جلگه ای و 14 درصد از کل تقاضای تغییر کاربری زمین ناحیه و 12 درصد مساحت از کل ناحیه در بخش کوهستانی بوده است.

مقدمه : ایران بنا به موقعیت جغرافیایی خاص خود سرزمینی است که در همان ابتدا پدیده کوچ نشینی را لمس کرده است و یکی از مهمترین مناطق کوچ نشینی در جهان محسوب می شود. سابقه کوچ نشینی در ایران به بیش از 8000 سال می رسد و علی رغم کاهش تعداد آنها در طول تاریخ کشور و در مقایسه با جمعیت یکجانشین هنوز به عنوان سومین جامعه مهم کشور شناخته شده و اقتصاد منحصر به خود را دارا هستند. از مشخصات بارز کوچ نشینان ایران نفوذ مظاهر فرهنگی آنها در تمام شئونات این کشور بوده به طوری که فرهنگ ایران مجموعه ای از عملکرد فرهنگ های عشایری منطقه است . روش شناسی تحقیق: براساس ماهیت مروری بودن تحقیق و با بهره گیری از روش گردآوری داده ها و اطلاعات به شیوه اسنادی- کتابخانه ای و تجربیات علمی نگارنده، از روش تحقیق توصیفی- کاربردی برای تعیین تغییرات عددی جمعیت کوچ نشینان ایران استفاده شده است. قلمروجغرافیایی پژوهش : قلمرو جغرافیایی پژوهش حاضر براساس نتایج سرشماری سراسری عشایر کوچنده کشور در مقیاس ایران می باشد که به غیر از استان کردستان در تمامی استان های کشور و در قالب قلمرو ایلی و یا بخشی از آن توزیع شده اند. یافته ها و بحث : بررسی آمارهای جمعیتی کوچ نشینان کشور از زمان قاجاریه تاکنون که بیشتر براساس برآورد و تخمین است، نشان می دهد که از گذشته تا به حال تعداد و درصد جمعیت کوچ نشینان ایران در حال کاهش بوده است و در زمان پهلوی اول و دوم با توجه به سیاست اسکان اجباری (تخته قاپو) سهم جمعیت آنها، کاهش یافته است. برای اولین بار در سال 1366 پس از سرشماری سراسری عشایر کوچنده کشور ، آمارهای رسمی از کوچ نشینان توسط مرکز آمار ارائه شد که براساس این آمارها جمعیت کوچ نشینان ایران برابر 180223 خانوار و 1152099 نفر بوده است که در سال 1387 تعداد خانوار و جمعیت کوچ نشینان به ترتیب به؛212660 خانوار و 1186830 نفر افزایش یافته است. نتایج :کوچ نشینان در 59 درصد از مساحت کشور مشتمل بر 30 استان از مجموع 31 استان و در قالب 104 ایل و 560 طایفه مستقل پراکنده شده اند علیرغم کاهش تعداد و درصد جمعیت کوچ نشینان از دوره قاجار تا کنون در مقایسه با جمعیت شهری و روستایی، تعداد خانوار و جمعیت کوچ نشینان ایران براساس نتایج سرشماری های سراسری عشایر کوچنده کشور طی سال های 1366 تا 1387 به ترتیب با 93/117 و01/103درصد از روند افزایشی برخوردار بوده است .

توانمندسازی یکی از روش های نوین توسعه با هدف بهبود عملکرد، افزایش بهره وری، استفاده از ظرفیت ها و آماده شدن برای چالش های آتی است. واژه «توانمندسازی» به طور کلی به معنای ظرفیت فرد یا گروه برای تعیین امور خود است. این واژه به طور گسترده ای در حوزه های مختلف از جمله روان شناسی، مدیریت، آموزش، مطالعات زنان و جامعه شناسی استفاده شده است. در این پژوهش موضوع توانمندسازی اقتصادی خانوارهای روستایی تحت پوشش کمیته امداد امام (ره) در رابطه با سیاست های اصلی این کمیته در ناحیه مرکزی استان گیلان با استفاده از تکنیک پرسشنامه به تعداد۳۴۵ مورد استفاده و بررسی قرار گرفت. براساس نتایج پژوهش، در بین دو شاخص مورد مطالعه در بخش اقتصادی که به صورت کیفی و از طریق طیف لیکرت بررسی شده اند، شاخص سطح معیشت خانوارها با نمره میانگین 52/2 نسبت به شاخص استقلال مالی وضعیت بهتری دارد. در رتبه دوم شاخص سطح استقلال مالی مددجویانبا نمره میانگین 45/2 قرار دارد. براساس نتایج پژوهش، در بین چهار سیاست مورد مطالعه، رضایت مندی از سیاست هدایت اعتبارات ناشی از هدفمندسازی یارانه ها به خانوارهای تحت پوشش با نمره میانگین 78/2 در رتبه اول قرار دارد. در رتبه دوم رضایت مندی از سیاست ارائه خدمات بیمه ایبا نمره میانگین 67/2 قرار دارد. رضایت مندی از سیاست های تأمین و تعمیر مسکن روستایی و پرداخت اعتبارا خرد قرض الحسنه ای نیز به ترتیب با نمره های میانگین 61/2 و 53/2 در رتبه های سوم و چهارم قرار دارند.

مدیریت روستایی در ایران مهمترین چالش برنا مه ریزان است. پژوهش جهت آسیب شناسی مدیریت نوین روستایی به روش توصیفی - تحلیلی انجام شده است.متغیرهای تحقیق نظام مدیریت نوین و توسعه روستایی است. ناحیه مرکزی گیلان دارای 6 شهرستان و 670 روستای دارای مدیریت نوین است که 120 روستا به عنوان نمونه انتخاب شد.به جهت تخصصی بودن سوالات،از نظر متخصصین و دست اندرکاران مدیریت روستایی و روش دلفی استفاده شد. جمع آوری اطلاعات بصورت اسنادی و میدانی بوده و با روش مورگان تعداد 294 پرسشنامه بین 3 عضو شورای استان – 6 عضو شورای شهرستان – 18 عضو شورای بخش – 120 عضو شورای روستا – 120 دهیار – 3 کارشناس استانداری – 6 کارشناس فرمانداری – 18 کارشناس بخشداری توزیع شد. تحقیق با نرم افزار SPSS و نقشه ها با نرم افزار GIS و آزمون فرضیه ها با T تک نمونه ای و آزمون تفاوت میانگین ها مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. نتایج نشان می دهد که نظام فعلی مدیریت با 4 آسیب نهادی – مدیریتی، 5 آسیب محیطی – اکولوژیک، 8 آسیب کالبدی – فضائی، 5 آسیب اقتصادی و 6 آسیب اجتماعی – فرهنگی مواجه است. به روش SWOT، راهبردهایی جهت تحقق توسعه ارائه شد. 3 راهبرد به عنوان استراتژی تهاجمی، 4 راهبرد استراتژیی محافظه کارانه، 5 راهبرد استراتژی تدافعی ارائه شدکه استراتژی تدافعی بابیشترین امتیاز به عنوان راهبرد پیشنهاد شد، که 5راهبرد توانمندسازی و ظرفیت سازی دهیاران و شورا– سازمان دهی و ظرفیت سازی و بازآفرینی و توسعه مدیریت و برنامه ریزی مشارکتی و واگذاری اختیارات، کنترل توسعه به دهیاران – تامین اعتبارات زیرساخت ها و تجهیزات مورد نیاز دهیاری – توسعه مدیریت شبکه ای و خوشه ای روستایی و ارتقای مهارت و توانایی دهیاران ارائه می گردد.

مسکن به عنوان یکی از مهم ترین عناصر سکونتگاه های انسانی، به ویژه در مناطق روستایی محسوب می شود. با این وجود تأمین مسکن مناسب، یکی از چالش های عمده در نواحی روستایی به دلیل قدرت مالی پایین روستائیان و همچنین آسیب پذیری مساکن در برابر بلایای طبیعی محسوب می گردد. بنابراین تمامی دولت ها در سال های اخیر به سیاست هایی همچون اعطای اعتبارات و وام های کم بهره در راستای ارتقای کیفیت مساکن روستایی مبادرت نموده اند. سیاستی که باعث تغییراتی در بطن روستاها و الگوهای مسکن گردیده است. از این رو، هدف از تحقیق حاضر بررسی تأثیرات اعتبارات و وام های مقاوم سازی مساکن در نواحی روستایی شهرستان ماسال (روستاهای شالماء، مرکیه و درخانه) در دو بعد الگوی مسکن و هویت روستا می باشد. در این راستا، روش تحقیق توصیفی-تحلیلی با تأکید بر رویکرد کیفی-کمی می باشد که برای جمع آوری اطلاعات از روش میدانی (مشاهده، مصاحبه و پرسشگری) استفاده شده است. جامعه ی آماری تحقیق نیز شامل مساکن روستاهای مورد مطالعه می باشد که حجم نمونه بر اساس روش کوکران 383 مسکن برآورد گردیده است. یافته های تحقیق نشان می دهد که عمده ترین تأثیر اعتبارات و وام های مقاوم سازی، ارتقای استحکام مساکن جدید و نوسازی شده نسبت به مساکن قدیمی تر می باشند. همچنین از سایر تأثیرات این تسهیلات می توان به کاهش فعالیت های زیستی در واحد مسکونی، کاهش سطح زیربنای مساکن، کاهش تعداد اتاق ها و تغییر در نوع پلان و سازه های مساکن اشاره کرد. از طرفی نتایج نیز حاکی از کاهش هویت در کالبد روستاها از منظر تعلق مکانی و همچنین کاهش ارزش های فرهنگی و تطابق با الگوی کهن و سنتی در طراحی های جدید واحدهای مسکونی می باشد.

هدف این پژوهش، توسعه مقیاسی برای اندازه گیری اعتماد گردشگران به استان گیلان به عنوان یکی از جذاب ترین مقاصد گردشگری کشور با استفاده از روش تحقیق آمیخته است. داده های بخش کیفی، با استفاده از مصاحبه های نیمه ساختاریافته و تحقق اشباع نظری در مصاحبه دوازدهم با خبرگان دانشگاهی، سیاست گذاران و برنامه ریزان حوزه گردشگری جمع آوری شد. تحلیل داده ها به کمک نظریه داده بنیاد کلاسیک، در دو مرحله کدگذاری بنیادی و نظری منجر به استخراج 48 مفهوم، 19 مقوله فرعی و در نهایت 6 مقوله اصلی اعتماد به مدیریت مقصد گردشگری، آژانس های خدمات مسافرتی، کارکنان مراکز ارائه دهنده خدمات گردشگری و محتوای فضای مجازی؛ به عنوان ابعاد تشکیل دهنده اعتماد در صنعت گردشگری شد. در مرحله کمی نیز، بر مبنای مولفه های استخراج شده پرسشنامه تنظیم و در اختیار 389 نفر از گردشگران بازدیدکننده از شهرهای مختلف قرار گرفت و اعتبار مدل با استفاده از تحلیل عاملی اکتشافی و تاییدی تایید شد.

وقوع مخاطرات محیطی از جمله زلزله، درسکونتگاه های روستایی آسیب های جبران ناپذیری به همراه دارد. یکی از مهم ترین آسیب ها، آسیب های اقتصادی است. این اعتقاد وجود دارد که با آگاهی و شناخت از میزان تاب آوری اقتصادی که از ابعاد مهم و تاثیرگذار تاب آوری است، می توان با برنامه ریزی مناسب در زمینه کاهش صدمات و آثار مخرب مخاطرات محیطی گام برداشت. تحقیق حاضر از نظر هدف، کاربردی و روش انجام آن، توصیفی تحلیلی است. به منظور گردآوری داده های مورد نیاز دو روش اسنادی و میدانی (ابزار پرسش نامه) به کار رفته است. در روش پرسش نامه ای، داده های لازم درقالب پرسش نامه درسطح 5 دهستان شامل 100 روستا، گردآوری و برای تحلیل داده ها از روش های آماری استفاده شده است. جامعه آماری پژوهش، دهستان های شهرستان آوج و واحد تحلیل سرپرستان خانوارهای ساکن در روستاهای این شهرستان است که براساس روش کوکران، تعداد 370 سرپرست به صورت تصادفی انتخاب شده است. پس از مطالعات اسنادی، به کمک روستاییان و مدیران روستایی سه شاخص اقتصادی شامل وضعیت مسکن و اشتغال و درآمد، سیاست های حمایتی در محدوده مورد مطالعه شناسایی و به کمک شاخص ها نمرات تاب آوری محاسبه شده است. نتایج پژوهش نشان می دهد گویه های استفاده از وام ها و کمک های بانک ها برای نوسازی و بهسازی با میانگین 69/3 و استحکام بنای ساختمان با میانگین 43/2 به ترتیب بیشترین و کمترین تاثیر را بر تاب آوری اقتصادی روستاهای مورد مطالعه داشته اند و دهستان حصار ولیعصر بالاترین و دهستان و خرقان شرقی پایین ترین نمره تاب آوری اقتصادی را دارا است. همچنین از آزمون T تک نمونه ای برای اثبات معناداری و قابلیت تعمیم نتایج پژوهش و تحلیل رگرسیون جهت نشان دادن تاثیر بعد اقتصادی بر تاب آوری استفاده شده که میزان آماره ضریب تعیین برابر 513/0 است و نتایج حاکی از وابستگی موثر بعد اقتصادی بر تاب آوری در محدوده مورد مطالعه می باشد.

مفهوم کیفیت زندگی که در چند دهه اخیر، مورد توجه پژوهشگران و اندیشمندان برخی رشته های علمی قرار گرفته است دارای ابعاد مختلفی بوده و نشان دهنده میزان برخورداری و بهره مندی از ابزار مادی رفاه فردی و اجتماعی و همچنین توانمندی های افراد در زمینه های علمی و اجتماعی است کیفیت زندگی، امروزه به عنوان عنصری کلیدی در سیاست گذاری و بررسی سیاست های حوزه عمومی مورد بحث قرار می گیرد. هدف این پژوهش، تحلیل جغرافیایی کیفیت زندگی روستاهای شهرستان انزلی با تاکید بر شاخص های کالبدی است. روش پژوهش، توصیفی تحلیلی و روش گردآوری اطلاعات، اسنادی و میدانی است. برای تحلیل موضوع، از داده های سرشماری عمومی نفوس و مسکن سال 1395 و همچنین مطالعات میدانی در قالب داده های آماری هستند بنا بر این 25 روستا بررسی شده اند. سنجش کیفیت کالبدی روستاها با بهره گیری از هشت شاخص و مدل Topsis انجام شده است. رابطه کیفیت زندگی روستاها با متغیرها با نرم افزار SPSS و آزمون همبستگی پیرسون محاسبه شد که میزان رابطه بین امتیاز کیفیت کالبدی روستاها با فاصله از مرکز شهرستان، 63/0-، با فاصله از منطقه آزاد تجاری-  اقتصادی انزلی، 62/0- و با تعداد جمعیت، 74/0 است که در هر سه مورد رابطه بین متغیرها و کیفیت کالبدی روستاها، کاملا بارز و نشان دهنده رابطه معکوس و متوسط رو به بالای کیفیت کالبدی روستاها با دو متغیر فاصله از مرکز شهرستان و منطقه آزاد تجاری -  اقتصادی و رابطه قوی مستقیم بین تعداد جمعیت و کیفیت کالبدی روستاها است و بدین ترتیب می توان نتیجه گرفت که در کیفیت کالبدی روستاهای شهرستان بندر انزلی، سه متغیر فاصله روستاها از مرکز شهرستان (بندر انزلی)، فاصله از منطقه آزاد تجاری-  اقتصادی انزلی و اندازه روستاها (تعداد جمعیت) تاثیر گذار هستند.

هدف این پژوهش توسعه ی مقیاسی برای اندازه گیری اعتماد گردشگران به استان گیلان به منزله ی یکی از جذاب ترین مقاصد گردشگری کشور با استفاده از روش تحقیق آمیخته است. داده های بخش کیفی با استفاده از مصاحبه های نیمه ساختاریافته از دوازده نفر از خبرگان دانشگاهی، سیاست گذاران و برنامه ریزان حوزه ی گردشگری جمع آوری شد. تحلیل داده ها به کمک نظریه ی داده بنیاد کلاسیک در دو مرحله ی کدگذاری بنیادی و نظری به استخراج 48 مفهوم، 19 مقوله ی فرعی و درنهایت 6 مقوله ی اصلی اعتماد به مدیریت مقصد گردشگری، آژانس های خدمات مسافرتی، کارکنان مراکز ارائه دهنده ی خدمات گردشگری، ساکنان مقصد گردشگری، سایر گردشگران و محتوای فضای مجازی به منزله ی ابعاد تشکیل دهنده ی اعتماد در صنعت گردشگری منجر شد. در مرحله ی کمّی نیز، بر مبنای مؤلفه های استخراج شده، پرسش نامه ای تنظیم و به 389 نفر از گردشگران بازدیدکننده از شهرهای گوناگون استان گیلان داده و اعتبار مدل با استفاده از تحلیل عاملی اکتشافی و تأییدی بار دیگر تأیید شد.