هادی مروی

دانش فقه الحدیث در منظومه دانش های حدیثی از اهمیت ویژه ای برخوردار است چه اینکه از سویی، فهم حدیث هدف نهایی همه تلاش های حدیث پژوهی است و از دیگر سو، نقش تأثیرگذاری در پویایی دیگر دانش های حدیثی دارد، از این رو، عالمان حدیث پژوه در درازنای تاریخ حدیث در استواری اصول و قواعد آن کوشیده اند، آنها گاهی این قواعد را در مقدمه کتاب های حدیثی و یا در آثاری مستقل تبیین کرده و گاهی به گونه عملی در آثار حدیثی خود به کار گرفته اند، یکی از نمونه های عملی کاربرد قواعد فقه الحدیثی، کتاب اربعین شیخ بهایی است، اشتهار شیخ بهایی در علوم اسلامی به ویژه در دانش حدیث و جایگاه ممتاز کتاب اربعین وی، اهمیت استخراج روش فهم حدیث ایشان از این کتاب گران سنگ را دو چندان کرده است.  نوشتار حاضر که از نظر گردآوری به روش کتابخانه ای و از نظر محتوا به شیوه توصیفی- تحلیلی سامان یافته است ضمن اشاره به پیش نیاز ها و مبانی فهم حدیث، به تبیین روش فهم حدیث بر اساس نظام قرینه ها از منظر شیخ بهایی در خصوص کتاب اربعین پرداخته است، یافته های این پژوهش نشان از آن دارد که شیخ بهایی برای فهم حدیث از قرائن متعدّدی بهره می گیرد که عرضه حدیث بر قرآن، عرضه حدیث بر سنّت قطعی، تشکیل خانواده حدیث، بهره گیری از علوم بشری (مثل: پزشکی، ریاضی)، بهره گیری از فهم پیشینیان، از جمله آنهاست.

نگارنده از چند دیدگاه در باب نبوّت و امامت سخن مى گوید : نارسایى بشر در کسب فیض الهى؛ مستقلّات عقلیّه مبناى قبول دین؛ تفاوت درجات انسانها؛ برهان امکان اشرف؛ عبودیّت کامل و عبد کامل. پیوند میان عقل و نقل در این گفتار، قابل توجّه است.این گفتار، برگرفته از درس گفتارهاى شیخ محمود حلبى خراسانى در سال 1383 قمرى است.