شگردهای انتقادی در رساله مجدیّه(مقاله علمی وزارت علوم)
منبع:
کاوش نامه زبان و ادبیات فارسی سال ۲۰ پاییز ۱۳۹۸ شماره ۴۲
189 - 218
حوزه‌های تخصصی:
میرزا محمّدخان مجدالملک از رجال سیاسی و یکی از منتقدان و نویسندگان عصر قاجار است و «رساله مجدیّه»ی او، یکی از نخستین آثار انتقادی منثور فارسی است که پیش از پیروزی انقلاب مشروطه، به نگارش درآمده و معایب و نابسامانی های عصر ناصری را در قالب نثری استوار، انتقادی و طنزآمیز به تصویر درآورده است. مقاله حاضر به شیوه توصیفی_تحلیلی به نقد و تحلیل جنبه های انتقادی این اثر پرداخته است. نویسنده با بهره گیری از شاهکارهای ادب فارسی، شناخت دقیق و عمیق زمانه، زبانی غنی و به کارگیری هنرمندانه ظرافت های هنری، به نقد وزراء، کارگزاران حکومت، علما، عرفا، پادشاه و تحصیل کردگان پرداخته و از رواج رشوه و تعارف، اخلاق ناپسند و شیوه نامطلوب حکمرانی حاکم ان، اخذ مالی ات های سنگی ن از مردم، منفعت طلبی علما، دورویی عرفا، سکوت و غفلت پادشاه و بی مایگی تحصیل کردگانِ از فرنگ برگشته، انتقاد کرده است. مجدالملک با نگاه دقیق به اوضاع عصر قاجار، بهره گیری از ظرفیّت های گوناگون زبان فارسی و سرانجام استفاده هنرمندانه از شگردهای بلاغی در انتقاد از اوضاع زمانه، اثری پرجاذبه در حوزه ادبیّات انتقادی عرضه کرده که می تواند الگوی درخوری در زمینه ادبیّات انتقادی به شمار آید.