حمید مسعودی

هدف پژوهش حاضر بررسی چگونگی تأثیر ابعاد چهارگانه نظم خرد به واسطه ابعاد دوگانه کشمش بین زوجین، بر طلاق است. چارچوب نظری تحقیق نظریه ترکیبی نظم خُرد چلبی (برگرفته از نظریه پارسونز) و نظریه تقابل اجتماعی زیمل است که در آن، خانواده به عنوان نظامی اجتماعی درنظر گرفته شده و دارای چهار خرده نظام همدلی، همفکری، همبختی و همگامی مشترک است. روش تحقیق حاضر، روش پیمایشی از نوع مطالعات مقطعی، پهنانگر، توصیفی- تبیینی و کاربردی و نیز در سطح جامعه شناسی میانه است، زیرا اقدامات طلاق را در خانواده ها بررسی نموده است. جامعه آماری پژوهش، کلیه فرزندان متأهل شاهد ساکن در شهر مشهد بودند که یکی از زن و شوهر، بنا به اعلام از سوی مرکز بنیاد شهید انقلاب اسلامی در سال 85 فرزند شهید بوده اند. تحلیل داده ها با استفاده از نرم افزار لیزرل انجام گردیده است. نتایج این تحقیق نشان داد که، نظم خُرد به میزان 71/0- بر متغیر کشمکش (کشمکش کمّی و کیفی) و متغیر کشمکش نیز به میزان 89/0 بر اقدامات زمینه ساز طلاق مؤثر است. نتیجه این است که نظم خُرد در خانواده از طریق کشمکش بر اقدامات زمینه ساز طلاق مؤثر است و کشمکش نقش واسط را بازی می کند.

هدف پژوهش حاضر، اولویت بندی کارکردهای تحصیلات دانشگاهی براساس ترکیبی از نظریه ی تطبیق علت - پیامد و نظریه ی کنش اجتماعی پارسونز است. روش تحقیق پیمایشی و در پرسشنامه ی محقق ساخته، مقیاس برش قطبین به کار گرفته شده است. در این روش، از 471 جوان شهر گناباد خواسته شده است تا براساس محرک "فارغ التحصیل دانشگاه" به کارکردهای تحصیلات دانشگاهی نمره دهند. پاسخگویان کارکردهای تحصیلات دانشگاهی را "در حد متوسط" ارزیابی کرده اند. کارکرد اجتماعی (کسب منزلت و موقعیت های بهتر اجتماعی)، فرهنگی (کسب دانش و داشتن ذهن باز و خلاق)، سیاسی (قدرت فردی و سازمانی) و اقتصادی (فرصت شغلی مناسب، درآمد کافی و کارایی در جامعه) به ترتیب، در اولویت کارکردهای تحصیلات دانشگاهی از دید این جوانان قرار دارند. جنسیت، سن، مقطع تحصیلی (دانش آموز، دانشجو و فارغ التحصیل)، وضعیت تأهل، وضعیت اشتغال و علاقه برای ورود به دانشگاه، بر میزان کارکردهای تحصیلات دانشگاهی از منظر جوانان مؤثر است و عوامل فوق در رگرسیون رتبه ای، در مجموع، حدود 13 درصد تغییرهای متغیر وابسته را تبیین می کنند.

پژوهش حاضر به مقایسه نگرش نخبگان شهر هرات نسبت به سیاست های ایران، پاکستان و هند در قبال افغانستان، در ابعاد امنیتی، سیاسی، اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و مذهبی می پردازد. این پژوهش ازنظر هدف، کاربردی و تحلیلی بوده و ازلحاظ روش اجرا، پیمایشی است. جامعه آماری آن را نخبگان شهر هرات تشکیل می دهند. با استفاده از فرمول نمونه گیری کوکران، ۳۶۰ نفر به عنوان حجم نمونه و به روش نمونه گیری تصادفی طبقه ای انتخاب شدند. نتایج پژوهش نشان می دهد که نخبگان شهر هرات به طور کلی، سیاست های هند در قبال افغانستان را مطلوب تر از سیاست های ایران و پاکستان ارزیابی می کنند. همچنین، یافته های تحقیق به صورت جزئی نشان می دهد که در زمینه سیاست های امنیتی، اقتصادی و اجتماعی و نیز خط مشی های سیاسی، نخبگان هرات به ترتیب هند، ایران و پاکستان را ترجیح داده و در سیاست های مذهبی و فرهنگی، به ترتیب هند، پاکستان و ایران را ترجیح می دهند. 

    برگزاری مراسم تدفین مانند گذشته صرفاً پدیده ای فرهنگی و اجتماعی نیست و امروزه بُعد اقتصادی و مصرفی آن نیز برجسته شده است؛ این موضوع مناسک مرگ را به صنعت مرگ تبدیل کرده است؛ لذا هدف این پژوهش درک و تحلیل علل و نتایج تمایل مردم شهر بیرجند به صنعت مرگ است. منظور از صنعت مرگ، مصرفی شدن، نمایشی شدن، تخصصی شدن، اقتصادی شدن و برون سپاری برگزاری مراسم به شرکت های خدماتی است. روش پژوهش از نوع کیفی و مبتنی بر روش گرنددتئوری بوده و داده ها، از طریق مصاحبه های نیمه ساختاریافته با 16 نفر از افرادی که تجربه ی برگزاری مجلل مراسم تدفین را داشته اند، جمع آوری شده است. داده ها پس از گردآوری در سه مرحله ی کدگذاری باز، محوری و هسته ای تحلیل و مقولات گزارش گردید. یافته های پژوهش نشان می دهد مناسک مرگ در بیرجند بازتاب دهنده ی باورهای مذهبی و فرهنگی بوده و با فرایندهای اجتماعی و روانی مرتبط است. شرایط علّی مؤثر در گرایش به «صنعت مرگ» شامل حفظ مقبولیت اجتماعی، پاسداشت یاد متوفی، تثبیت جایگاه اجتماعی و نمایش هویت است. شرایط زمینه ای مانند سنت ها، عرف، مسائل مالی و فشارهای اقتصادی در شکل گیری این مناسک نقش دارند. راهبردهای افراد شامل کاهش هزینه ها، ساده سازی مراسم، مقاومت در برابر فشارهای اجتماعی و کمک به امور خیریه است. پیامدهای این مراسم شامل فشار روانی، اسراف مالی، دشواری های اجرایی، تأثیرات عاطفی و نیز حمایت عاطفی، همدردی و آرامش خاطر بازماندگان است. نتایج این پژوهش نشان می دهد که مناسک مرگ در بیرجند تحت تأثیر باورهای فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی شکل می گیرند. گرایش به مصرف گرایی برای حفظ جایگاه اجتماعی و هویت است. راهبردهای ساده سازی و کمک به خیریه تلاشی برای کاهش فشارهای مالی و اجتماعی است. پیامدهای منفی، مانند اسراف و فشار روانی، در کنار پیامدهای مثبت، مثل حمایت عاطفی، لزوم تعادل بین سنت و کاهش تشریفات را نشان می دهد.